Prizren i okolna sela

78 komentara

1. 27. avgust 2018. u 06:21

   Vojislav Ananić

   SREDSKA

   Na 12 kilometara od Prizrena, na putu Prizren-Brezovica leži selo Sredska koje je sastavljeno danas od sedam mahala. Kažem danas jer po legendi ono je imalo (selo) i osmu mahalu čije je ljude pokosila čuma. Ta osma mahala bilo je nešto niže od današnje mahale Krajći, na mestu zvanom Ćunka. Legenda kaže da su svi mrtvi koji su stradali od kolere pokopani u jednoj jami a da se poslednji koji je ostao živ odselio za Prizren, a bio je neki daleki predak porodice Ćunkovića. Neki potomci njihovi držali su radnju za izradu samara za tovarnu stoku. Mahale starijeg porekla su: Bogoševce, Paličojki, Milačiki i Račojki dok su Stajkovce, Krajći i Pejčiki mlađeg porekla. 
   Postoje dve varijante o imenu Sredske. Po prvoj, selo ovaj naziv ima zato što se nalazi u središtu Sredačke župe a druga je varijanta po osnivanu sela Sretku pa se i selo ranije tako zvalo -Sretkovo. Priča se da je mahala Paličojki ranije imala naziv Sretkovo, ali pošto je i kroz nju prolazio karavanski put, a u središtu župe bila je izložena čestim upadima i paljevinama pa je zbog kojih je dobila ima Paličojkm.
   Ova mahala odnosno zaseoci postala su evolucijom bačija -mandra, ali je činjenica da su ti pastiri bili umešni u odabiranju terena za svoja bačila jer su imali dobre uslove, bar što se tiče saobraćaja i karavanskog puta u njihovoj blnznni. Ovo je važno i danas, što pokazuje i podizanje vikendica kojih na terenu sela Sredske ima već u priličiom broju.
   I ranije, a posebno u darodavnici i poveljm cara Dušaia pominje se Sredska 1348. godine. Sredska još m danas ima četiri živopisane crkve i to: sv. Nikole u Sredskoj; sv. Nmkole u Bogoševcu; sv. Đorđa u Milačiki i sv. Bogorodice iznad Pejčiki. Crkva sv. Petke pommnje se ne samo u povelji cara Dušana već i u povelji kralja Milutina, što znači da je to bila najstarija, ali je i to bila grobljanska pa je kao i druge porušena od Turaka u njihovom prvom naletu. Crkva sv. Nikole u Bogoševcu je isto tako grobljanska no kao najstarija od postojećih u Sredačkoj župi stavljena je pod zaštitu države. Jedino je crkva sv. Nikole u Paličojki saborna iako se više ni kod nje ne održavaju sabori. Paličojki je i u samom selu imalo svoju grobljansku crkvu i to Svetu Bogorodicu pspod kuća Ljamićevih, ali su Turci istu prvo oskrnavili a posle i porušili.
   Kada je ruski konzul Jastrebov obilazio sela Sredačke župe zabeležio je da je u Sredskoj bmlo 84 pravoslavnih i jedna mumedanska kuća što znači da meštani mahala Račojki tada još nisu proterali Turčina Sulju koji je radio na zemljm nekog age. Prema popisu učitelja Sime Babarogića 1904, koji je rađen za potrebe Cvijića, Sredska je tada imala 112 domaćinstva a nije bilo nijednog muhamedanca. Po tom popisu bilo je u familijama: Trifuna Šoševića 21 član; Save Mandušića 16; Mitra Tanaskovića 15 i tako redom. Po mahalama Sredske takoće postoje rodovi kao u primerima: Tanaskovića od 10 kuća; Karalejića 8 kuća; Velikinca 7; Ogarevića, Jakšića i Ljamića po 6 kuća; Uštevića, Džinića i Gadžića po 5 kuća. Po nekoj evidenciji od 1912. do 1941. godine iseljeno je 35 kuća pa je Sredska te 1941. godine imala 175 kuća – domaćinstva.
   Selo Sredska je vekovima imalo dominantnu ulogu u verskom, kulturno-prosvetnom, političkom, ekonomskom, administrativnom i saobraćajnom pogledu. Sredska 1750. godine postaje prva parohija u župi sa neknm popom Živkom. Preko ove parohije prenosila se delimično i pmsmeiost na staroslovenskom jeziku. Ona je centar i za vreme Turaka iako nije u župi bilo turske vlasti, pošto je ona kao i druge institucije zajedno s vojskom bila u Prizrenu.
   Ovde je osnovana ne samo prva privatna već i prva redovna škola u Sredačkoj župi, o čemu je bilo reči kod dela o školstvu i prosveti. Pastiri koji će se kada govorim o mahalama. pominjati držali su velika stada ovaca a uslova je bilo pogodnih s obzirom da se na strani Ošljaka sneg vrlo malo zadržavao pa su meštani Račojčani, Pejčičani i Bogoševčani pravnli svoje pojate visoko iznad sela (Istok, Rojišta, Ravnjelaze, Crtež) gde im je stoka bivakovala i preko zime.
   Sredska je imala svoju ambulantu i svog lekara još od 1933. godine kada ih nnsu imale ni neke varošice na Kosovu i Metohiji. Danas skoro sve mahale Sredske imaju svoje vodovode, odista neke sa malim protokom vode, ali još u periodu turskog ropstva zbog škole su doveli vodu i izgradili česmu sa četiri “emzika” slavine. Danas je u Sredskoj sedište odeljenja narodne milicije, sedište jednog OUR-a trgovačke organizacije, matična osmogodišnja škola i tako dalje. Često se govori o tome kako se selo zove Sredska a nijedna mahala ne nosi to ime pa ću ja radi toga poći od Sretkova.
   Mahala Paličojki. Možda bi arheolozi odgonetali taj problem i tada bi se jasno znalo da li su grobovi u polju pejčičkom (iznad Ogarovtrapa) meštana iz mahale Paličojki ili nekih koji su od pljačkaša i ubica na tom delu ubijeni noću i odmah sahranjeni. Crkvu sv. Bogorodice koja je bila u ovom selu za vreme turske okupacije, bašibozluk je pretvorio u konjušnicu pa je, po legendi o kojoj sam govorio, meštani prebacili visoko ispod Ošljaka iznad mahala Pejčiki. U ovoj mahali odvajkada se nalazilo sedište kmeta Sredske, sedište opštine a sada je tu zgrada odeljenja narodne milicije, samousluga, upravna zgrada OUR-a trgovinske organizacije “Sloboda”. Na potesu između ove mahale i mahale Milačiki nalaze se ambulanta, zgrada osmogodišnje škole i saborna crkva.
   U mahali žive ljudi ovih rodova: Ljamovcm, Velikimci, Ogarovci, Zrnzovci i Šoševci. Pouzdanih podataka nema o tome koji su se i zašto kao i kada ovde naselili, ali jedna od priča kaže da su Velikinci došli iz sela Velike kod Andrijevice a druga da su nadimak a kasnije i prezime dobili po Veliki, devojci iz Mušnikova koja se udala za nekog iz ovog roda pa je po njoj došlo kasnije i do prezimena Velikinci. Sličan slučaj imamo i kod roda Tanaskovića u Bogoševcu gde je bilo uobnčajeno da niko nije govorio za zadrugu Mitra, Kostadina i Nedeljka Tanaskovića, već Mitirini po Mitri, babi ove trojice.
   Karavanski put koji je vodio kroz Sredačku župu od Skadra preko Prizrena išao je na Hovo Selo, Vrbičane, Mečkinu Dupku, Tociv, Živinjane, Planjane, Račojki, Pejčiki, Paličojki, Bogoševce i dalje. Za rod Ogarevića priča se da su to starinci a da su prezime dobili po hrtu “ogar” koga su doveli sa sobom vraćajući se iz pečalbe. Rod Zrnzevci su doseljenici sa Kosova. O rodu Šoševića postoje dve varijante: da su starosedeoci, po jednoj a po drugoj varijanti da su to doseljenici iz Crne Gore. Imali su i svoj nadimak, pogotovo one familije ovog roda koje su se kasno odselile za Doganjevo. Nadimak Nargovi došao je ovim familijama zato što je neki njihov predak upotrebljavao vrlo često reč “nargo” što znači polako. Za rod Ljamića (Perovci) ima indicija da su poreklom iz Korče pa je verovatno zbog krvne osvete ova familija bežala za Cuce u Crnoj Gori a da bi zavarali trag iz Cuca se prebacili za Sredsku. Pero – daleki predak Ljamića došao je kao puki siromah pa se bavio nešto trgovinom i karavanom donosio robu. Turci mu zabrane donošenje robe, ali on pošto je znao šiptarski jezik ne promeni veru već samo prezime u “Ljamo” našta mu nakon toga Turci ponovo potvrde ferman da može trgovati i robu donositi. Bio je jako snalažljiv i hrabar pa su ga i ostale karavandžije plaćali kao tumača i pratioca. Porodica odnosno familija Đorđa dugo je nosila nadmmak Cucevci. Toponimi potesa gde su im njive, livade, bašte i voćnjaci su sledeći: Ušanica. Ogarov trap, Bogorodica, Konopljišta, Mlake. Rasadišta, Lojza, Ravnjelaze i tako dalje.
   Mahala Račojki. PritisakTuraka u svom selu Rečamu, Račo i Bogo nisu mogli da izdrže pa napuštaju majku i trećeg brata i naseljavaju se negde u gornjem toku Južne Morave (između Vitine i Gnjilana). Nostalgija za zavičajem vuče ih nazad pa se obojica s porodicama vraćaju u Sredačku župu i dok Bogo ostaje u Bogoševcu, Račo se zadržava u Račojki. Ova mahala na padinama Ošljaka uspešno je rešila da pojate-plevnje odvoji od sela pa je u slučaju paljevine daleko manje opasnosti nego što je slučaj po drugim mahalama gde su plevnje i kuće isprepletene. Selo odnosno mahala ima iznad svoj orahar i običajno pravo striktno se poštuje, da svako bere plodove oraha koje su ljudi njegove familije odnosno porodice posejali. Svojevremeno je stočarstvo bilo glavno zanimanje meštana ove mahale. Imali su svoja bačila na potesu Istok, gde se i danas vide ostaci zidina tih bačila i pojata. U srednjem veku meštani su na potesu kod sv. Petke gajili vinovu lozu, čiji su se ostaci nalazili do treće ili četvrte decennje XX veka. Njihova najstarija crkva u Sredačkoj župi sv. Petka porušena je u prvom naletu Turaka. Za vreme bivše Jugoslavije pokušao je Rista Jakšić da istu obnovi, ali ga je iznenadna smrt omela. Teren ove mahale je jako pogodan za voćarstvo pa danas nailazimo na veliki broj voćnjaka (šljivaka) osobito na potesu ispod sela prema Raven trnju kao i na potesu Suljovo gde još imamo i starih nasada šljivaka. Poznati su kao dobri zidari i tesari od rannje a osobito majstori iz roda Jakšići. Oni su i zidali crkvu sv. Bogorodice iznad Pejčiki. Ova mahala postojala je i pre doseljavanja pastira Rača iz Morave pa, prema tome, otpada predanje da je on oformio ovo naselje. Protiv tog predanja je i činjenica da je sv. Petka bila grobljanska crkva, da se ona pominje u povelji cara Dušana 1348. a po predanju Račo je naselje osnovao krajem HVI veka. Podudara se dolazak Račov sa počecima islamizacije srpskog življa, bez obzira da li je Račo došao iz Rečana u Račojki ili je prvo išao za Moravu pa se otuda vratio nazad u Sredačku župu. Još i danas rod Savića iz Račojki i rod Tanaskovića iz Bogoševca međusobno se zovu “fis” a do pre stotinu godina nije bilo mećusobnog orođavanja, uzimanja ili međusobnog davanja devojke između ova dva roda.
   U mahali ima doseljenika i iz Makedonije i po jednoj varijanti Jakšići koji su se doselili iz okolnne Tetova osnivači su mahale. No oni su i u Makedonijn bili došljaci jer su tu došli iz Hercegovine što i fizička konstrukcija njihova donekle govori u prilog tome. Loza Rača razgranala se na familije: Zdravkovići, Savići, Simićm, Todorovići, Đorđevići.
   Selo ima svoj vodovod zdrave pijaće vode koji se napaja sa izvorišta Rojišta i Istoka. Prvi i duži deo vodovoda od Rojišta do mahale izgrađen je 1970. godine a nekoliko godina kasnije od izvora i kaptaže na izvoru Rojišta nastavljen je do kaptaže na Istoku. Sada je u gradnji savremeni put od kocke (šestougaone) od samousluge u Paličojki do Račojki. Mnogi koji su se preselili u Prizren sada adaptiraju svoje kuće i uvode vodu. Orahar iznad same mahale pričinjava odličnu hladovinu jer je mahala izložena suncu pošto se nalazi u prisoju.
   Mahala Pejčiki. Kako je zapisao Mitar Vlahović, po pričanju Save Mandušića, osnivači ove mahale su njihovi preci negde početkom XVII veka kada su, prema Cvijiću došli iz, Makedonije. Nije poznato da li su tamo (Makedonija) došli iz Crne Gore ili je put bio obrnut pa ih susrećemo i na Makarskom primorju. Gde im je tačno mesto bačila bilo, ne zna se samo je poznato da su ih često karavandžije kao i Turci pozivali da bi se ovi iz mandre (bačila) pojavili i po običaju poslužili proizvodima od mleka. Imali su oko 3000 ovaca. Ostale familije doseljene su iz Makedonije, Sirinićke župe i okolnih naselja. Dok Mitar Vlahović kaže da su osnivači mahale i da su došli iz okoline Tetova, neki stariji ljudi pričaju da su pre Mandušića došli ovi iz roda Gadžića i oni osnovali bačilo a da su ovi iz roda Mandušića iz Kumanova ili Preševa. Ovi iz roda Dumanovići pre više od 300 godina došli su iz Hercegovine i prvo se naselili u Sirinić a odatle posle prešli za Sredsku.
   Zna se pouzdano da su Jankovići došli iz Sevca kao Šindarci i ovaj nadimak ih je pratio dugo, ali nije poznato zbog čega. Postoji pretpostavka da im je bačija odnosno kuća bila pokrivena daskama-šindrom pa otuda i ovaj naziv, mada je jedan dobar broj kuća bio isto tako pokrivan jer se lako dolazilo do tog materijala pored ogromnih šuma, a s druge strane, planinski je ovo kraj pa je zbog snega daska kao pokrivač tih strmih krovova odgovarala. Dolazak Jankovića iz Sevca uzima se otprilike pre 200-300 godina.
   Mahala Stajkovce. Nalazi se na nadmorskoj visini iznad 750 metara. Čitav atar sela je na osojnoj strani pa se snegovi duže zadržavaju. I meštani ove mahale imali su grobljansku crkvu kod Belog drveta ali je kao većina njih i ona porušena od strane Turaka. Starci su pričali da je osnivač sela došao iz Makedonije, neki pastir po imenu Stajko, pa je i mahala po njemu dobila ime. Iz Makedonije su se doselili i ovi iz roda Uštevci koji su umesto reči “još” ili ”jošte” izgovarali „ušte“. I u ovoj mahali ima starih doseljenika kao i rodova koji su se kasnije doselili. U starije doseljenike ubrajaju se: Uštevići, Anđelkovići, Krajelijići, Branisavljevići, Cvetkovići, Vučičevići, Toromanovići dok su mlađi doseljenici iz rodova Pućkoća, Jovanovića i Banzića. Jedan broj doseljenika u ovoj mahali potiče iz drugih sela župe ili iz mahala same Sredske kao: Branisavljevići i Petrovići iz Paličojki; Anđelkovići iz Gornjeg Sela. Za Jovanoviće se priča da su došli iz Kičeva dok su Pućkovići došli iz Sevca. Ilija koji je imao crnu boju kože od Turaka bio je nazvat kao kara Ilija (crni Ilija) pa otuda i naziv Karalija. Samo iz ovog roda iselilo se 18 kuća.
   Meštani ove mahale muče muku oko pijaće vode jer atar njihovog sela oskudeva u izvorima koji bi omogućili veću kaptažu. Na potesu Izgorena leska nešto malo su okupili u kaptažu ali je ipak sve to nedovoljno.
   Mahala Milačiki. Kada je neki predak Radivojevića (Kabašopci) u staroj postojbini, selu Kabašu kod Skadra, ubio mesnog sveštenika morali su zbog krvne osvete bežati a po savetu opet crkvene vlasti da bi okajali ubistvo trebalo je podići crkvu što su i učinili kada su došli i nastanili se u mahali Milačiki. Pošto su sami podigli crkvicu sv. Đorđe, koja je oslikana, razumljivo da istu svi zovu Kabašovo crkviče. Na potesu ove mahale ili bolje reći između Paličojki Milačiki nalaze se saborna crkva sv. Nikole, zgrada osmogodišnje škole “Moša Pijade” kao i ambulanta. Zgradu ambulante su meštani Sredske, svih sedam mahala, podigli od kamena koji je ostao od zgrada bivših osnovnih škola koje su postojale na placu gde je sada ambulanta. Zvanično, odnosno s prvim postavljenim učiteljem Ilijom Spasojevićem škola je počela da radi 1867. godine. Vrlo važno je napomenuti da se izučavala i istorija, ali jako oprezno kako o tome ne bi doznale turske vlasti.
   Mahala Milačiki je poput nekih drugih (Krajći, Račojki) ostala na nekoliko porodica. Godine 1988. odnosno preko zime 1987/88. godine ovde su ostale samo tri porodice (Dragoljuba Šipića, Veska Sovtića i Gojka Sovtića). U mahali su sledeći rodovi i to uglavnom preko leta: Džinići, za koji se tvrdi da su starinci, a postoje indicije s druge strane, da su doseljenici iz Bosne kao i za rod Šipića kažu da su i oni bili Džinići, ali su kasnije promenili prezime. Iz roda Džinića iseljeno je pet kuća a iz roda Šipića devet.
   Rod Čukalovića su stari doseljenici iz Ibarskog Kolašina. Neki od njihovih starih predaka u ranijem zavičaju ubio je turskog pandura pa je morao da beži. Govoreći o maloj oslikanoj crkvi u ovoj mahali već sam rekao da se pretci ovog roda doselili iz Skadarskog Kabaša. Za rod Sovtića se kaže kako su to bili starosedeoci a da im prezime potiče od jednog njihovog pretka koji se kao ubica nekog Aksića iz Planjana dugo godina krio u Prizrenu. Kada je dolazio u mahalu s bradom i dugom kosom, svi su smatrali da je to učen čovek (student teologije) i tako su ga prozvali “softa” (učen čovek). Iz ovog roda je iseljeno sedam kuća.
   Mahala Milačiki do nailaska pogubne kuge (čume) imala je zajedničko groblje sa mahalom Ćunkovo, koje je potpuno nestalo.
   Mahala Bogoševce. Mnogi ovu mahalu tretiraju kao posebno selo, s jedne strane, što je na glavnoj saobraćajnidži pa ima tablu ispred i na izlasku iz sela (jer je naselje na putu) a dobar broj njih zbog toga što se kod crkve ove mahale, sv. Nikole, o Uskrsu dižu litije. Ranije je bilo uobičajeno da litija obiđe tri puta oko ove crkve pa tek onda krene kod saborne crkve u Paličojki odnosno Milačiki koju u sastavu sa litijom obiđe takođe tri puta a tek posle obilaze polja i domove svih sedam mahala. Bogoševce tretiraju kao selo, pored ostalog, što je ono jedino zadržalo staro svoje groblje i 99% meštana sahranjuje se tu. Izuzetak je učinila porodica Palić koja svoja tri člana ima sahranjena u zajedničkom groblju pored saborne crkve. Ova mahala ima dugu istorijsku prošlost i najstariju crkvu na terenu Sredačke župe. Vekovima je u sastavu sela Sredska iako je kraće odstojanje od Bogoševca do Mušnikova nego do centra Sredske (Paličojki). Mahala je godine 1963. elektrificirana a 1973. je u selo dovedena zdrava pijaća voda. Meštani su za potrebe omladine pomogli da se izgradi omladinski dom. Mahala je svojevremeno imala tri bačila koja su bila na potesu Crtež-Vilišta. U mahali ima starosedelaca i doseljenika iz ranijih perioda. Bez obzira što legenda kaže da je Bogo osnovao mahalu došavši iz Morave (Gnjilane-Vitina), sve indicije govore da su možda Vidosavljevići (Vilipovi-Filipovi), stariji od Tanaskovića. Ovome u prilog ide i imanje odnosno njive i livade koje poseduju Vilipovi a po onoj narodnoj “ko pod kruškom njegova kruška” prvi su došli i najviše zemlje prigrabili. Ima u mahali starinaca i doseljenika. Vidosavljevići, Tanaskovići, Žorići, Šiljkovići i Bucići – Nedeljkovići su starinci. Za Paliće neki govore da su starinci dok drugi kažu da su to doseljenici iz Janjeva. Domazetovići, Markovići, Abraševići, Aleksići su doseljenici. Iako Predrag Pajkić koji je pisao o crkvama Sredačke župe u turskom periodu ništa ne može reći o tome ko je ktiror crkve u mahali Bogoševce, prenosilo se s kolena na koleno da je neki “ćaja“ Raja o svom trošku podigao crkvu još u XIII veku, ali da se njegova familija iselila kod prve seobe Srba. Raja-Rajko je sa svojima živeo u ataru Bele crkve u Metohiji a nešto kasnije se preselio iznad Landovice u potesu Čopurec gde je osnovao bačilo sa pojatama. Crkvene vlasti mu dozvolile da izgoni stoku na ispašu u Sredačku župu. Plaćao je on popašu ali je zato čuvao i crkvene ovce. U Bogoševcu podiže pojatu (slon) za stoku a kasnije i kuću pa se i definitivno nastanjuje. Rajkov neki potomak Vidosav odlično je vladao turskim jezikom pa je jednom kao predstavnik išao i u Carigrad. Iz roda Vidosavljevića iselilo se 12 familija. Iz roda Tanaskovića kao vrsni stočar poznat je neki stari Petko Tanasković koji je na potesu Crtež imao ne samo bačilo već i pojate pa je često i preko zime ostajao sa stokom gore s obzirom da se na stranama (prisojnoj) Ošljaka sneg brzo otopi a ova planina je bila bogata gustom i sočnom travom. Za rod Domazetovića se sigurno zna da potiče od Čukalovića dok rod Lazića je doseljen iz Drajčiki odnosno vodi poreklo iz ovog sela. Za rod Kovačevića ne zna se otkuda su se doselili, ali spadaju u grupu starijih doseljenika a neka pričanja idu u prilog tome da je prezime ovih došlo po domaćinu koji je po zanimanju bio kovač.
   Mahala Krajći. Iz dosadašnjeg smo videli da dobar deo mahala dobio ime po pastirima koji su prvi došli i udarili temelj naselju kao što je slučaj sa Stajkovcem (Stajko), Račojki (Račo) ili Bogoševce (Bogo). Ovde se gorori kako su doseljenici novom naselju dali ime svoga starog naselja jer se priča da su svi došli iz sela Krajka preko Drima nasuprot Landovice ili Pirana. U ovoj mahali su rodovi: Gogići, Radići. Lazarevići, Ajtići, a ogroman broj porodica se odselio u grad (Prizren) kao i druga mesta u našoj pokrajini i šire.
   I kod Sredske odnosno po njenim mahalama mogli smo zapaziti to da su pojedini rodovi menjali ili se na kratko vreme zadržavali u druga mesta dok se definitivno nisu nastanili u ovoj župi koja je bila prilično zaklonjena iako je kroz nju prolazio karavanski put.
   Jedino selo u Sredačkoj župi koje je naseljeno neslovenskim življem i kojima je maternji jezik šiptarski. Preko Lokvice može se doći i kolima jer je put probijen za traktore, kamione i manja kola. Nalazi na se samim padinama Vrtopa i Karanikolice. Selo se ne pominje u poveljama ali se zato pominje Struški potok a on je dobio ime po selu Stružje. Ovaj potok se pominje kao granica sa Lokvicom. Pominje ga i Jastrebov, ali pogrešno kao granicu između Lokvice i Jablanice. Prenosilo se kako su Albance stočare primili Srbi Stružja i dali im da naprave bačila visoko iznad sela, bolje reći na samoj padini Vrtopa, ali su jedne zime usovi sa strana Vrtopa razrušili sve i oni koji su se spasli kasnije su napravili svoje pojate i bačila gde su kuće gornjeg dela sela. Ovi pastiri koji su došli sa stadima ovaca kratko vreme su se zadržali iznad Maraša da bi posle prešli između Jablanice i Lokvice, ali pošto su im ovce pravile veliku štetu, meštani Lokvice se naljute i proteraju ih dalje a meštani tadašnjeg Stružja ih prihvate i dadu im lokaciju o kojoj sam već pisao.
   Meštani su jako vredni i pošteni. Deca njihova su u periodu od 1937-1941. godine pohađala nastavu na srpskom jeziku pri osnovnoj školi u Manastirici. Prethodno su godnnu dana u pripremnom razredu učili jezik na kome će pratiti nastavu. Nastava na maternjem jeziku počela je školske 1946. godine i to po zgradama u dvorištu džamije, a 1954. godine uz pomoć društvene zajednice izgrađena je školska zgrada. Ovo je čisto planinsko selo a meštani su izvrsni pastiri nadaleko čuveni pa otuda danas iz Stružja njnh oko 63 rade kao pastiri na farmama po Makedoniji (Gostivar, Mavrovo, Lazaropolje, Gabrovo i druge). Njih 25 su brigadiri na farmama ovaca. I pokojni Gafur Karanezi (Džaferi) preko 15 godina bio je pastir u Makedoniji. Iz tiranskog zatvora avgusta 1943. godine otišao je u partizane i herojski je poginuo na samom početku 1944. godine u borbama sa Nemcima na Klenovcu (Makedonija). Meštani su svojevremeno imali preko 2000 ovaca a sada jedva nekih 800 a od toga ćaja Braha Šasivar ima oko 200. Bez obzira na iseljavanje i to uglavnom za Prizren škola ima dovoljan broj učenika a meštani imaju i dva učitelja rodom iz Stružja. U Prizrenu iznad bolnice postoji čitavo jedno naselje “Tosus”.
   O tome kako su ovi pastiri, došljaci iz Albanije zbog slabe paše napustili svoj prvi bivak na Marašu iza vodenice Grka Oda i prešli na potes Stari Zablovi kao i parničenju između njih, s jedne strane i Lokvičana i Jablaničana, s druge strane, kao i nagodbe ovih meštana sa meštanima sela Manastirica i Stružje, pričaju stariji ljudi iz Stružja kao i profesor Mujo Pireci koji je rodom iz Stružja i to isto pričaju i Lokvičani Fejzula Birdaini (star 81 godinu) i Emin Mustafa (star 71. godinu).
   Danas veliki broj meštana ovog sela radi u inostranstvu i njih oko 55 dobro zarađuje pa, dobrim delom zahvaljujući njima, u Stružju se osećaju promene u načinu života (pokućanstvo, ishrana, odevanje i drugo). Kuće koje se podižu prave se po svim propisima, a oko 40 novih kuća je podignuto posle oslobođenja. Selo je elektrificirano još 1967. godine a ima i dva vodovoda. Prvi vodovod napravljen je 1973. godine, ali je kapacitet slab pa je mogao da napaja samo četiri česme kroz selo a kasnije su morali da vodu dovode sa novog izvora (Carski izvor-Kroni i mretit) koji je tri kilometara udaljen od sela. Ne samo nazmvi pojedinih potesa kao na primer “Jovanova vodenica” već i neki iskopani grobovi prilikom kopanja temelja za školsku zgradu govore o tome da je u selu bilo slovenskog življa.
   Profesor Alija Pireci kaže kako su Turci za vreme okupacije na prezimena meštana dodavalm “alarm” (Adžm-alarm) a za vreme bivše Jugoslavije dodavan je nastavak “ić” (Muratović, Azizović).
   Nova vremena su donela sa sobom i nove teškoće pa danas nemaju po 150-200 ovaca kao što su nekada imalm Tafilari, Karanezi, Batijari, Zulfikari. Dok sada odlaze u Nemačku, Austriju ili Švajcarsku ranije su siromašni meštani odlazili za Tursku i Grčku i tamo okopavali vmnograde ili radili na baštovanluku po baštama meštana tih mesta. Selo je podeljeno na mahale, a mahala Karamezi, pošto su njeni stanovnici prvi došli, zauzima najbolji položaj u Stružju jer dominira selom. Mahala Tafilara se nalazi u istočnom delu sela, Pereci na najnižem delu, Mujeviti na ulazu u selo kada se dolazi putem iz Lokvice a prema zapadu se nalaze Jola, Zulfelari i Batijari. 
   Stružje ima i svoju ambulantu u kojoj radi jedan tehničar, inače meštanin čija familija Džaferi-Karanezi živi u Prizrenu.
   Selo se nalazi na nadmorskoj visnni od preko 1100 metara a kao i dobar broj drugih sela nastalo je evolucijom pojata i bačila. Stružje na površini od oko 800 hektara ima potese kao što smo videli sa toponimima slovenskog porekla: Koleneš, Mrale, Miskopoja, Žarišta (zapadno od sela) Rasade, Žarke i Maslare prema Vrtopu a od sela prema reci su potesi: Temovo, Ritnja, Gradišta.
   Jedna samo putanja razdvaja sadašnje groblje muhamedanaca i nekadašnje groblje Srba i to na potesu zvanom Salataš.
   Kada se preko Orlovog i Crnog kamena pređe, stižemo na teren Vrtopa koji je napasao svojevremeno po nekolnko hiljada ovaca. Koji je to Kolja bio, niko ne zna da objasni samo potes Kolec zovu i Koljin grob. Meštani imaju malo ziratne zemlje ali je zato pod livadama oko 140 hektara. Jedino što se ne zna poreklo za rodove Jola i Zulhalari inače veći broj rodova došao je iz severne Albanije (okolina Kuksa) i to Sezanri, Belalari, Braha i Acilari dok su Pireci došli sa Ohridskog jezera, iz Gradeca.
   Lokvičani su odista izgubili potese Trupice i Blato koje su ustupili meštanima Stružja, ali više nisu im sa stokom pravili štetu ti prvi pastiri koji su dobili svoj atar na potesu ispod Vrtopa.

   Izvor: VOJISLAV TANASKOVIĆ VOŽO – SREDAČKA ŽUPA – MONOGRAFIJA, JEDINSTVO, PRIŠTINA, 1992.

   Odgovori

2. 11. februar 2020. u 12:44

   Vojislav Ananić

   Za gospodina Jocića:
   nažalost nemam više knjigu Milenka S. Filipovića “Prizrenski Podgar” – obrisana je. Nema je ni u pretražnoj biblioteci Porekla (samo za članove koji plaćaju godišnju članarinu).
   Pozdrav,
   Vojislav

   MILENKO S. FILIPOVIĆ
   https://docs.google.com/file/d/0B3ma9plMXxAEVnlkdmJ6aE9fX1k/edit

   Odgovori

3. 9. maj 2020. u 15:15

   Petar

   Da li znate poreklo prezimena Jovanovic iz Gornjeg sela kod Prizrena? Hvala unapred na odgovoru.

   Odgovori

4. 13. novembar 2022. u 07:41

   Jasmin

   Zamolio bih za informaciju o selu Rečane iz Sredačke župe. Interesuje me porijeklo porodice Hadžirašidović, kao i istorijat samog mjesta Rečane.

   Odgovori