Stara Pazova i okolna naselja

34 komentara

1. 30. jul 2017. u 12:14

   vojislav ananić

   Slavko Gavrilović
   NASELJAVANJE I RAZVITAK STARE PAZOVE (XVIII-XIX VEK)

   Posle konačnog proterivanja Turaka iz jugoistočnog dela Srema 1717. godins, Stara Pazova došla je pod austrijsku vlast ali ne naseljeno nego kao pustara, bez stalno nastanjenih stanovnika. Ona je sa obližnjim pustarama Jarkovcima i Sasama predata na upravu Carskoj dvorskoj komori u Beču, odnosno, njenom Komorskom provizoratu u Petrovaradinu. Pustaru Pazovu taj Provizorat davao je u zakup trgovcima volova; 1720. godine zakupci su bšš Stevan Jabanović iz Kukinjaša i njegovi ortaci iz Beške. Međutim, arendiranje Pazove nije dugo trajalo jer su karlovački građani, sa Petrom Andrejevićem na čelu, u jesen 1721. godine uspeli da od cara Karla VI dobiju donaciju na pustare Jarkovce, Sase i Pazovu. Karlovčani su Pazovu držali oko 25 godina, odnosno, za sve vreme dok je njihova varoš bila pod spahijom Ofelnom i arendatorem Andrijevićem. No, kad su Karlovci 1745. godine uključeni u sastav Sremske vojne granice, pustare Pazova i Sase oduzete su od njih i stavljene na raspolaganje Petrovaradinskoj graničarskoj regimenti, odnosno Slavonsko-sremskoj generalnoj komandi u Oseku. Kako su graničarske vojne vlasti gazdovale pustarom Pazovom nije nam pobliže poznato, ali nećemo pogrešiti ako zaključimo da je ona i dalje davana u zakup trgovcima stoke, što se, inače, praktikovalo i sa drugim pustarama na području Sremske vojne granice.
   Kao što je poznato, centralne vojne vlasti u Beču nastojale su da pustare pretvaraju u naselja u nameri da se poveća populacija i podigne privredna i vojna moć države, odnosno, Vojne grannce. Iz jednog akta u ratnom arhivu u Beču vidi se da je 1764. godine izvršen pokušaj naseljavanja katolika iz Like na pustaru Pazovu; reč je o tridesetak takvih porodica, čiji je popis priložen tom aktu, koje su iz Like upućene u Srem ali se npak ni jedna od njih nije naselila u Pazovu nego u neko drugo mesto. Ali, to što nije uspelo sa ličkim katolicima, uspelo je nekoliko godina kasnije sa Slovacima iz Selenče u Bačkoj i Kiš-Kereša u Mađarskoj kao i sa Srbima iz Like.
   Prva, najveća grupa Slovaka doselila se u Pazovu u proleće 1770. godine i to iz Selenče, budući da oni nisu mogli da podnose versko n svako drugo ugnjetavanje od svog spahije, katoličkog nadbiskupa grofa Adama Patačića, koji nije trpeo protestante – „akatolike”. Radilo se o 98 porodica, odnosno, nekoliko stotina duša kojima je u Pazovi dozvoljeno slobodno ispovedanje njihove protestantske (evangelističke) vere, ali uz ograničenje u pogledu bogomolja, koja se nije smela razlikovati od drugih kuća, niti je smela imati zvonik i zvono.
   Druga, znatno manja grupa Slovaka došla je u Pazovu u proleće 1771. godine. To doznajemo iz dopisa komandanta Petrovaradinske graničarske regimente, pukovnika Aleksandra Raškovića od 16. aprila 1771, kojim se obratio vojnim i civilnim vlastima moleći da Slovake evangelike, kojima je odobreno preseljavanje u Pazovu, ne sprečavaju da slobodno prenesu svoju imovinu kao i da se od njih ne traži da plate skelarinu, odnosno, mostarinu pri prelasku preko Dunava kod Petrovaradina. Pukovnik Rašković naglasio je da je reč o 30-tak porodica augsburške veroispovesti iz Selenče u Bačkoj i Kiš-Kereša u Peštanskoj županiji, za koje je prema odluci previšnje vlasti već izdvojeno zemljište pa će oni, poput drugih stanovnika u Regimenti, biti primljeni i uživati vojnu zaštitu.
   Iz Raškovićevog dopisa ne vidi se koliko je preseljenika bilo iz Selenče a koliko iz Kiš-Kereša, ali se iz spiska odbeglih kućedomaćina iz Kiš-Kereša može zaključiti da je većina njih bila iz tog sela. Povodom tog iseljavanja, Skupština Peštanske županije uputila je svoje sreske sudije u Kiš-Kereš da istraže tužbe preostalih seljaka protiv njihovog spahiluka, u kojima su, zapravo, bili sadržani i uzroci za iseljavanje u Pazovu. Tom prilikom, 5. maja 1771. sudije su sačinile i poimenični popis odbeglih Kiš-Kerešana i utvrdili da je među njima bilo 35 seljaka-sesionalaca i 41 seljak-inkvilin (bezemljaš); svega, dakle 76 porodičnih starešina od kojih je deo otišao u Pazovu, a deo u neko drugo mesto.
   Tako je završeno doseljavanje Slovaka u Pazovu, što ne znači da nije bilo pojedinaca i porodica koji su se i posle toga doseljavali kao što je bilo i onih koji su se odseljavali ili bili odstranjivani iz Pazove.
   Istovremeno (zugleich) sa dolaskom prve grupe Slovaka, u Pazovu su se naselile i 62 srpske porodice. One su došle iz Like, posebno iz Korenice, Bunića i Debelog Brda.

   Odgovori

2. 30. jul 2017. u 12:16

   vojislav ananić

   II
   Sledi zaključak da je Pazova, koja će potkraj XVIII veka dobiti i pridevak Ciuapa, od samog svog novog početka, bila pretežno slovačko i to relativno veliko naselje.
   Vojno graničarske vlasti, u načelu, nisu loše postupale prema doseljenicima sa raznih strana, pa ni prema Slovacima, ali je nevolja za njih kao protestante dolazila od strane katoličke crkve. U slučaju pazovačkih Slovaka opasnost je zapretila od biskupa u Đakovu koji je želeo ili da ih pokatoliči ili da ih protera iz Srema polazeći od odluka Sabora Trojedne Kraljevine Hrvatske, Slavonije i Dalmacije da u njima ne može biti stanovnika druge vere osim rimokatoličke, odnosno, od zabrane da se protestanti naseljavaju u okviru njenih „povjesnih granica” u koje je stavljen i Srem. Ipak, Bečki dvor nije podlegao pritisku biskupa pa je Slovake-protestante ostavio u Pazovi ali s tim da oni tj. njnhov sveštenik-pastor ne prekoračuju ranije pomenuta ograničenja u pogledu bogomolje i zvona.
   Međutim, agilni slovački pastor Samuel Španagel nije se zadržao samo na podizanju protestantske bogomolje u Pazovi nego je sagradio i pastorsku kuću, pa zatim i školu, a crkvu je snabdeo zvonima i postavio sebi pomoćnog sveštenika, što nije prošlo nezapaženo pa su usledile nove tužbe, a sve to bilo je dojavljeno Ugarskoj dvorskoj kancelariji u Beču koja je 1773. godine obavestila caricu Mariju Tereziju da se veći broj protestantskih porodica naselio u Slavonsko-sremsku vojnu granicu, što je ocenjeno kao nedozvoljiva stvar pa je usledila caričina odluka koja je glasila: pošto je protestantima već dozvoljeno da se nasele u Pazovu, ne može im se sada uskratiti ispovedanje njihove religije ali pod uslovom da drže samo jednog sveštenika, da uklone zvona sa svoje bogomolje, da istu ne proširuju preko prvobitne veličine, da odstrane sve što bi je razlikovalo od drugih kuća za stanovanje kao i da otpuste pomoćnog sveštenika. Od Dvorskog ratnog saveta carica je zahtevala da ne dozvoli da se protestantska veroispovest širi izvan Pazove na katolička naselja, a u samoj Pazovi da se ne primaju novi naseljenici protestantske vere. Da bi se sve to ostvarilo, carica je želela da joj se svake godine šalje popis protestanata u Pazovi.
   Prema popisu iz te, 1773. godine, u Pazovi je bilo 167 slovačkih kuća, što je predstavljalo veliko povećanje u odnosu na početnih 120 doseljeničkih porodica.
   Popisi koji su vršeni i sledećih godina omogućavaju nam uvid u vojnu strukturu, populaciono i ekonomsko stanje Slovaka u Pazovi. U popise su poimenično unošeni muškarci od dve godine naviše dok je žensko stanovništvo iskazivano samo sumarno tako da se na osnovu njih tadašnja populacija ne može izračunati potpuno nego samo približno.

   Usled prirodnog priraštaja, odnosno, zasnivanjem porodica sluga koje su se još prilikom naseljavanja Pazove našle među doseljenim Slovacima, a u međuvremenu podigle sebi kuće ili ih prekupile od drugih porodica. Saznavši za to, carica je krajem avgusta 1776. ponovo naredila da se ne dozvoli dalje množenje protestanata kao i da im se ubuduće zabrani podizanje novih n prekupljivanje postojećih kuća. Dvorski ratni savet, sa svoje strane, ukorio je Slavonsko-sremsku generalnu komandu, a godinu dana kasnije ponovio je naređenje o nepovećavanju protestanata u Pazovi i objasnio da se to može postići i time što se slugama-nekatolicima u Vojnoj granici neće dozvoljavati da se žene i u njoj stvaraju nove porodice, odnosno, što će se sinovima protestanata zabraniti da se useljavaju u kuće izumrlih porodica i stvaraju nove porodice. Pa i pored toga, prilikom popisa izvršenog 1778. godine ponovo je konstatovano da se broj kuća povećao za pet, da je broj glava porastao za 50, i to delom od novorođenčadi delom od sluga koje su uključene u porodice zbog velikog odlaska Slovaka-graničara na ratište u Nemačku.
   Sledeći popis izvršen je 31. jula 1779. Njega je overio potpukovnik Ber u Mitrovici. U svom izveštaju višim vojnim instancama, uz taj popis, Ber je konstatovao da je u odnosu na prethodni popis broj porodica porastao za šest, ali ih je on iz Pazove proterao u Ugarsku, iako je cela opština molila da oni budu zadržani u mestu budući da su među njihovim članovima bila dvojica ćurčija i jedan pokrivač krovova trskom. Stoga je broj kuća u popisu smanjen za sedam, iako time broj muškaraca nije smanjen nego je čak povećan za 49 glava i to prirodnim priraštajem i adopcijom sluga u kućne zadruge. U Berovom izveštaju navedeno je i to da je uklonjen „nemački” protestantski učntelj (deutscher accatholischer Normalschullehrer) Stefan Čepčanj. Za novog učitelja, pored plate u novcu trebalo je nabaviti dva plasta sena radi ishrane njegove krave-muzare.
   Ovakve prilike potrajale su sve do kraja leta 1781. godine dok se prvaci pazovačke „evangelističke opštine” Martin Kovač, Anton Filipi, Pavle Tot i Mačo Havran nisu obratili za pomoć caru Josifu II.
   U svojoj predstavci ti prvaci naveli su da su zbog nevolja u pogledu vršenja svojih verskih obreda, koje su poticale od kaločkog nadbiskupa, sunarodnici napustili Bačku i preselili se u Pazovu gde su prihvatili čak i teže obaveze nego što su imali pre toga. Mirni su, vredni i pokorni kako u mirna vremena tako i u ratna, veruju u jednog svemogućeg Boga, klone se zla i izvršavaju sve svoje podaničke obaveze i žive samo od svog rada. Od jedanaest godina koje su proveli u Pazovi samo u tri imali su dobru žetvu dok su u drugih osam godina bili pogođeni ili sušom ili gradom, a da ipak nisu ni tražili ni dobili ikakvu pomoć od države.

   Odgovori

3. 30. jul 2017. u 12:17

   vojislav ananić

   III
   Sve nevolje mirno su podneli ali im najteže padaju one koje proističu iz naređenja Dvorskog ratnog saveta od 9. novembra 1779, zatim od 11. jula i 27. septembra 1780, koja imaju za cilj da se spreči njihovo umnožavanje pa čak dovede i do smanjenja njihovog broja: njihovim kćerima zabranjuje se udaja za sluge njihove vere, a sinovima ne dozvoljava se da kupuju kuće nepunoletnih pupila, koje bi oni svojim radom izdržavali. Njihovim udovicama sa nedoraslom decom ne dopušta se udaja za ljude nzvan Pazove, što će sve dovesti do toga da se porodice njihove veroispovesti neće održati, a kamoli povećavati. Pored svega toga, ne dozvoljava im se ni dovođenje učitelja njnhove vere nego im je naturen učitelj-katolik. Ovakvo „ograničavanje savesti” pada im teže od same smrti. Štab Regimente i Generalna komanda, ako bi i hteli. ne mogu im pomoći; to bi mogao sam Dvorski ratni savet koji im je slobodu veroispovesti obećao i kasnije je ograničio.
   Na kraju, predstavnici opštine molili su cara da im dozvoli punu slobodu veroispovesti i držanje učitelja njihovog obreda kao i da postave zvono na svoju bogomolju, da se oslobode katoličkog učitelja kao i da se njihovim kćerima i udovicama dozvoli stupanje u brak sa slugama njihove vere, a njihovim sinovima omogući da preuzimaju zemlju opustelih kuća.
   Carev odgovor na ove molbe bio je pozitivan. Car je izričito naglasio da povećavanje slovačko- protestantske populacije u Pazovi ne treba sprečavati nego ga treba i podsticati, zbog čega će se graničarima te veroispovesti dozvoljavati da podižu svoje kuće i dobijaju neobrađeno zemljište srazmerno povećanju njihovog broja. Car se saglasio i s tim da se, s ozbirom na povećanje broja duša, dopusti proširenje protestantske bogomolje kao i da im se dozvoli sve drugo što je potrebno za „brigu o dušama” osim postavljanja zvona na bogomolju. Održavanje verske nastave carevom odlukom ostavljeno je pastoru dok je školsku nastavu (čitanje i računanje) trebalo uklopiti u „normalnu školu”.
   Pošto su careve odluke, preko Dvorskog ratnog saveta, već 29. septembra 1781. saopštene Slavonsko-sremskoj generalnoj komandi u Oseku, za Slovake u Pazovi nastupili su bolji dani.
   U posebno povoljan položaj došao je protestantski pastor koji je godišnje od opštine primao 250 forinti u gotovom novcu kao i sve prihode od poseda veličine 32 jutra zemlje, oslobođene od vršenja rabote i plaćanja poreza, čemu treba pridodati i tzv. štolarne prihode od krštenja, konfirmacije i sahrana, zatim doprinos od svake kuće od 12 do 30 krajcara, po merov žita od svakog pluga kao i brava od svake kuće. Opština se, uz to, obavezala da mu zaseje i požanje prolećne useve i da mu doveze šest velikih kola sena i 18 hvati ogreva godišnje.
   0 uspešnom razvitku Stare Pazove, a posebno njenog slovačkog stanovništva, govore i zvanični izveštaji i podaci onovremenih statističara.
   U izveštaju iz 1787. godine navodi se da u Pazovi postoje 242 graničarske kuće pravoslavne i protestantske veroispovesti, da su građene od čerpića, a pokrivene trskom i rogozom, da su od istog materijala i pastoreva kuća i protestantska bogomolja dok je srpska crkva bila od drveta, a od tvrdog materijala samo oficirski kvartir i „nemačka” osnovna (trivijalna) škola. U istom izvoru tvrdi se da su pazovački Slovacni, u pogledu radinosti, ispred svih ostalih stanovnika u tom kraju. Početkom XIX veka Stara Pazova bila je jedno od najvećih sela u Sremskoj vojnoj granici. Za njene stanovnike govorilo se da su mirni i radini i u svakom pogledu ispravni ljudi koji se svakom vrstom posla bave vredno i sa ljubavlju. Inače, stanovništvo obe narodnosti bavilo se zemljoradnjom dok su trgovci bili isključivo Srbi koji su držali i sve krčme i svratišta u Pazovi. Među njima posebno se isticao Janko Petrović kao jedan od najznačajnijih snabdevača hranom i drugim potrepštinama srpskih ustanika pod Karađorđem. Što se tiče zanatlija i među njima Srbi su činiln većinu.
   Pošto se nalazila na putu Zemun-Petrovaradin-Novi Sad, Stara Pazova je bila dosta živo i prometno mesto. Njen značaj u porastu bio je naročito posle 1819. godine kad je dobila pravo na održavanje dva godišnja vašara, a zatim i odmotavaonicu („fabriku”) svilenih čaura po čemu se mogla svrstati u red varošica.
   U vremenu od naseljavanja Stare Pazove do sredine XIX veka brojno stanje stanovništva obe narod- nosti izgledalo je ovako:
   God. Srbi Slovaci
   1784. 426 348
   1801. 606 1609
   1811. 677 1855
   1821. 742 2180
   1831. 821 2451
   1841. 898 2572
   1850. 610 2602
   Dakle, od početne do zaključne godine broj Srba povećan je samo za 184 lica dok je broj Slovaka povećan za 1.254 lica ili skoro dva puta.
   Broj stanovnika bio bi i veći da ga u dva maha, 1836. i 1849. godine, nije umanjila epidemija kolere; prvi put ona je pogodila samo Slovake i odnela 339 života a drugi put pokosila je 80 Srba i 428 Slovaka. Bili su to gubici koje je bilo teško nadoknaditi pogotovo ako se imaju u vidu i drugi negativni momenti u razvitku populacije kod obe narodnosti a posebno srpske, o čemu je istoriograf Stare Pazove, paroh Simeon Aranicki naveo rečite dokaze.

   Odgovori

4. 14. avgust 2017. u 12:07

   vojislav ananić

   STARA PAZOVA

   Opština Stara Pazova se nalazi u jugoistočnom delu Srema, u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini koja zauzima severni deo Srbije. Geografski položaj Opštine je izvanredan – nalazi se između dva najveća grada u zemlji, tačnije 30 km je udaljena od glavnog grada Beograda i 40 km od Novog Sada. Sve važne saobraćajnice presecaju Opštinu Stara Pazova i to: autoput Beograd-Zagreb (E70) – Koridor 10, autoput Beograd-Novi Sad (E75), magistrani put M-22/1, i regionalni putevi R-106, R-121. Međunarodna železnička pruga ide ka Subotici i dalje ka Minhenu na sever, a ka Nišu i dalje prema Grčkoj na jug. Aerodrom “Nikola Tesla” Beograd, udaljen je 25 km od centra Stare Pazove, a vojni aerodrom Batajnica samo 8 km. Reka Dunav teče istočnom granicom opštine što doprinosi potpunosti saobraćajne mreže.
   Teritorija Opštine pokriva površinu od 351 km2 i nalazi se na nadmorskoj visini od 75 do 120 m. Sedište opštine je u Staroj Pazovi. Opština obuhvata 9 naseljenih mesta od kojih su tri urbanog tipa – Stara Pazova, Nova Pazova i Novi Banovci, a preostalih šest su ruralnog karaktera – Golubinci, Vojka, Stari Banovci, Belegiš, Surduk i Krnješevci. Svako od pomenutih naseljenih mesta ima svoju mesnu zajednicu. Prema poslednjem popisu stanovništva održanom u aprilu 2011, broj stanovnika opštine Stara Pazova iznosi 65.508 stanovnika.
   Opština Stara Pazova je već decenijama poznata po privatnom preduzetništvu. Pre više od 40 godina otvorene su mnogobrojne zanatske radnje koje su Staru Pazovu učinile jednom od prvih i najuspešnijih u oblasti male privrede u bivšoj Jugoslaviji. Danas u opštini postoji oko 600 privatnih preduzeća (najviše u Staroj Pazovi i u Novoj Pazovi) i preko 2500 zanatskih radnji. Zahvaljujući izvanrednim prirodnim uslovima, poljoprivreda je jedna od najznačajnijih karakteristika opštine Stara Pazova. Na teritoriji opštine nalazi se oko 30.000 ha obradivih površina. Osnovno opredeljenje u poljoprivredi je ratarstvo.
   Opština Stara Pazova se odlikuje kulturnom i konfesionalnom raznovrsnošću i višenacionalnom strukturom. Osim Srba, koji čine većinsko stanovništvo, u opštini žive i Slovaci, Hrvati, Mađari, Romi i drugi. Kako su zastupljene različite veroispovesti, u opštini postoji i odgovarajući broj crkava i to: pravoslavne, katoličke, evangelistička i druge. Slovačka zajednica u mestu Stara Pazova je naročito značajna ne samo zbog činjenice što 12% stanovnika čine Slovaci, već zbog toga što je ona jedna od tri najveće slovačke zajednice u zemlji.

   Odgovori

5. 21. avgust 2017. u 18:46

   vojislav ananić

   NOVA PAZOVA U PROŠLOSTI

   Nova Pazova (Neu-Pasua) je bila prvo i najveće nemačko naselje u Sremu nastalo kolonizacijom podunavskih Švaba iz oblasti Baden-Virtenberg. Kada je nakon Požarevačkog mira 1718. godine Srem pripao Austro-Ugarskoj carevini započeto je naseljavanje, pravljenje vojne granice prema Turcima, najpre sprskim življem, a onda i nemačkim. Za to su bili pogodni evangelisti Nemci, tako je siromašnom nemačkom stanovništvu podunavskih Švaba obećano sve najbolje u Sremu.Vojna uprava dozvolila u jesen 1791.godine (1802.- 40 porodica, 1869. -2,081, 1880. -2.656, 1890. -3.401, 1900. 3.836, 1910. -4.146, 1921. – 4.488, 1931. -4.915, 1948.-4.604 žitelja itd.) naseljavanje 62 nemačke porodice evangelističke veroispovesti u Pazovu ali je zbog nepoznatih razloga formirano novo naselje tako što je od pustare Pazua (nekadašnji naziv za Staru Pazovu) odsečen jugoistočni deo teritorije.

   Zima i hladno vreme zateklo je doseljenike koji nisu stigli za kratko vreme da sagrade kuće. Pazovčani su ih pozvali da prezime u njihovom mestu, a s proleća su im pomogli da na pustari sagrade svoje naselje. U znak zahvalnosti, Nemci su novoformirano naselje nazvali Novom Pazovom, a od tog momenta Pazovi je pridodat pridev Stara. Tako su prvi stanovnici Nove Pazove podunavske Švabe primili dužnost i prava graničara. Samo naselje je izrgrađeno planski a neki kolonisti su se potom naselili na mesta sa oceditijim poljoprivrednim zemljištem. Međutim kada su se doselile neke tih od nemačkih porodica su se i raselile da ih je ostalo 1802. godine njih 40. Kako bi podstakla naseljavanje ovog područja država je dala novac i poljoprivredne alatke, stoku i zemlju, s tim da joj se sve uloženo vrati kroz porez. Naseljenici su uložili mnogo truda da močvarno zemljište pretvore u pogodno za život i obradu. Prve godine nisu imali prinosa jer je 1792.godine bila velika poplava, tako da im je početak bio mučan i težak pa je ostala izreka “Prvi su videli smrt, drugi jad, a tek treći hleb”.

   Nova Pazova je već 1806.godine, samostalno osnovala svoju evangelističku župu, iako je prva evangelistička opština postojala u Pazovi (Staroj) od 1770.godine. Novopazovački protestanti dobijaju 1808.godine, od nadvojvode Karla, vrhovnog komadanta Granice i brata cara Franca I, 70.000 cigala od razrušene banovačke tvrđave za izgradnju crkve, kreč je donet iz Ležimira a pesak sa Dunava. Kamen temeljac postavljen je u proleće 1810.godine, u julu 1812.godine postavljen je toranj i podignut krst tako je barokna crkva svečano otvorena u oktobru iste godine. Stanovnici koji su dobili zemlju na obrađivanje, prihvatili su vršenje graničarskih obaveza a oni koji nisu vršili vojnu službu morali su da se bave zanatstvom i trgovinom.

   Novoformirano naselje je duži period imalo stoprocentnu naseljenost nemačkim stanovništvom. Narodna štedionici u Novoj Pazovi osnovana je 1905.godine od strane Ludwinga Schumachera a prva apoteka osnovana je 1909.godine. Za vreme Prvog svetskog rata srpska vojska je tri dana bila u Novoj Pazovi, a Švabe od Zemuna do Inđije izbegle su do Beške. Od srpske vojske nije stradao ni jedan novapazovački Švaba. Nakon četiri godine ratovanja sprska vojska je ušla u Novu Pazovu početkom novembra 1918.godine.

   Iako je Nova Pazova bila pretežno nemačko naselje, u njoj je bilo porodica sprske i druge nacionalnosti. U Novoj Pazovi izgradnjen je motorni mlin “Udarnik”1922.godine a izgradio ga je Nemac Franc Binder. Između Prvog i Drugog svetskog rata Nova Pazova je imala svoju opštinu i pripadala je staropazovačkom srezu. Od privrednih objekata Nova Pazova je imala svoju električnu centralu, predionicu vune i tekstilnu fabriku, kao i ciglanu i dva mlina.

   Godine 1943. Nemačka je mobilisala novopazovačke Švabe u svoju vojsku poslavši ih na rusku i afrički front. Dolazak partizanskih ruskih jedinica novopazovačke Švabe nisu dočekale već su 6. oktobra 1944.godine počeli sa evakuacijom, sa 700 zaprežnih kola uputili su se kao Austriji. Tako su se krajem II svetskog rata Nemci iselili, a nakon toga doseljno je 4.132 žitelja preteženo iz planinskih delova centralne Srbije, Srema, BiH, Crne Gore, Hrvatske, Kosova i Metohije i Makedonije. Prvi naseljenici hranili su se iz zajedničkog kazana. Prvo je osnovana jedna, pa još jedna narodna kuhinja. Pošto su svi dobili konfiskovane nemačke kuće i okućnice, počela je organizovana podela hrane, krenula je obnova i izgradnja zapuštenog i razorenog mesta. Do maja 1948.godine u Novu Pazovu se naselilo 726 porodica a veće napuštanje mesta dogodilo se u drugoj polovini 1948. i u toku 1949.godine. Po odlasku Nemaca iz Nove Pazove ostala je delimično demolirana i ruinirana crkva koja je pripadala evangelističkoj veroispovesti. Pošto u Novoj Pazovi nije bilo više pripadnika evangelističke vere a s obzirom na okolnosti da je preduzeta gradnja zadružnog doma, odbor MNO je tražio rušenje crkve kako bi se materijal upotrebio za gradnju doma, tako je crkva srušena početkom 1948.godine.
   Od tog materijala građena su ekonomska dvorišta “ Slobodana Principa Selje” i “Romanije”, kao i dom kulture a crkvene klupe su iskorišćene za novo izgrađeni bioskop. Električno osvetljenje mesto dobija 1939.godine a savremeni vodovod 1988.godine. Nemačke nazive za potese : Stajgenfeln, Hohenberg, Ilovišče, Hohenbrun, Ajzenfeld novi stanovnici nisu prihvatili, iako svoje nemaju oni se orjentišu prema nazivima naselja na kojima se nalazi obradivo zemljište. Prvi fudbalski klub “Vaker” osnovan je 1933.godine, drugi FK “Jugoslavija” 1940.godine i kolonisti su 1946.godine osnovali FK “Sloga” koji je 1948.godine preimenovan u FK “Radnički”. Osnovna škola otvorena je u Novoj Pazovi februara 1945.godine te iste godine osnovana je Uprava narodnih dobara.

   Od 1945. do 1949.godine osnovane su seljačke zadruge, od 1946.godine u Novoj Pazovi postoji zdravstvena ambulanta, 1946.godine SRZ “Jahoria” kao prva, od 1946. -1947. godine bilo je dečije obdanište, 1947.godine osnovana je Progimnazija u zgradi sirotišta “Vile”, 1947.godine PKZ “Sloga”, MBZ “Proleter”, godine 1951. osnovana je Domaćička škola i DTV “Partizan”. Godine 1952. osnovani su: Narodni univerzitet, čitaonica, KUD “Branko Ćopić. Poljoprivredno dobro “Nova Pazova osnovano je 1953.godine. Nova Pazova se razvijala kao opština do 1960.godine od tada ulazi u sastav opštine Stara Pazova. Od 1963. godine organizovan je poseban vid samouprave-Mesna zajednica.

   Lit: Pod rukovodstvom Prof. dr Srboljuba Stamenkovića, Geografska enciklopedija naselja Srbije IV, S-Š, Beograd, 2002.
   Lit:Milka Mijajlović, Novi Banovci kroz istoriju, Nova Pazova, 2003
   Lit:Dragana Matijević, Prostorno-funkcionalna povezanost naselja opštine Stara Pazova sa urbanism sistemom Beograda, Geografski institut “Jovan Cvijić”, SANU, Beograd, 2009.
   Lit: Jovan G. Vuković, Nova Pazova hronika mesta od osnivanja 1790. do 1960.godine, Nova Pazova, 2014.
   Sajt: http://www.dvhh.org

   Odgovori

6. 21. avgust 2017. u 18:52

   vojislav ananić

   STARA PAZOVA U PROŠLOSTI

   Kako bi zaštitila svoj geopoložaj prema Turskoj, Mađarska je srpskom vlastelinstvu poklanjala titule i teritorije uz Savu i Dunav. Najveće posede u Sremu držao je despot Stefan Lazarević a od darivanih poseda prvi put se krajem XV veka pominje današnja Pazova, pod nazivom Pazuha. Godine 1496. pominje se naselje Pazuha u darovnoj povelji manastira Krušedol. Međutim nema potvrda da se radi o istom mestu. Pazova (Stara) se prvi put spominje kao naselje 1716.godine. Ona se tada nalazila u potesu Staro Selo, istočno od današnjeg naselja, idući prema Surduku. Prema narodnom predanju ovo prvobitno naselje imalo samo privremeni karakter, ono je kasnije opustelo pa je ponovo naseljeno, ali ne na starom mestu u potesu Staro Selo, već istočno od današnje pravoslavne crkve gde se nalazi “Srpski Kraj”, koji je najizdignutiji deo Stare Pazove.

   U XVII veku pominju se Jarkovci kod Stare Pazove, koji će se u XVIII veku ugasiti. Za osnivanje i ušoravanje Stare Pazove na današnjem mestu, pored povoljnih fizičko-geografskih uslova mesta, odlučujući faktor je bila organizacija austrijske vojne vlasti tj. Vojne Krajine u Sremu koja je započeta 1701–2.godine. Vojne vlasti su naredile da se narod koji živi rastureno po zbegovima u zemunicama i kolibama skupi i nastani u pravilnim ušorenim selima duž puteva. Ušorena naselja, opkoljena šančevima, bila su pogodnija za odbranu u tada nesigurnoj oblasti Vojne Krajine, nego rasturena mala naselja naših patrijarjalnih stočara. O tome kako je Pazova dobila naziv postoji više tumačenja.

   Prvo tumačenje po prof. dr Slavku Gavriloviću, ako se gleda topografska mapa Srema nekada su privremeni prolećni potoci koju idu smerom Save pravili velike zavoje ili pazuhe. Praveći oblik savijene čovekove ruke, gledajući da se polazi od pazuha, tako je zbog te prirodne pojave i ovakvog oblika mesto dobilo naziv Pazuha.
   Drugo tumačenje tj. spominjanje naziva Pazove koje asocira ili daje naznaku je iz 1477.godine. Mesto Šanac (naziv za naselje privremenog karaktera) koje se nalazilo između današnje Stare Pazove i Surduka. U ataru današnje Pazove nekada je po pričama bila Srpska pravoslavna crkva od drveta a okolo je bilo puno zove, pa kad bi neko pitao gde je ona crkva onda bi neko reko pa znaš „oko zove“,“ pa zove“, „pazove“.
   Treće tumačenje vezano je za tri humke: prva je bila Despotova humka ( Kamenita anta kod današnjeg Petrović salaša), druga neimenovana bila je prema Vojki a treća je bila u pravcu prema Golubincima. Pošto su humke bile znak utvrđene granice bile su označene kao Marcelinove ante ili Marcelinove linije. Taj period je trajao kratko 18 godina a posle toga je Požarevačkim mirom ceo Srem pripao pod Habzburšku monarhiju 1717.godine. Humke su bile granica između Otomanskog carstva i Habzburške monarhije tako je ovo mesto nazvano po tome što je doseljenicima prvih dana skretana pažnja na pojedine humke koje su se nalazile na granicama vlasništva susednih sela, preko kojih se nije smelo uzurpirati zemljište niti stoka prelaziti. U tom slučaju obraćana je pažnja doseljenicima sa rečju „pazi ovo“ te je otuda postao naziv Pazovo. Naziv mesta Pazoha, Pazovo i najnoviji Pazova, bez prefiksa “Stara”, postojao je sve dok nisu Nemci 1792.godine podigli novo naselje, jugoistočno od Stare Pazove, koje su iz zahvalnosti nazvali Nova Pazova, pošto su 1791.godine lepo primljeni u Staroj Pazovi, gde su prezimili pre nego što su otišli da grade novo naselje. Posle prvih stanovnika, zapravo starosedelaca, koji su prešli iz Starog Sela (oko 1767-8.god.), istovremeno sa dolaskom prve grupe Slovaka, u Pazovu su se naselile 62 srpske porodice iz Like, posebno Korenice, Bunića i Debelog brda, a stiglo je nešto Rumuna iz Banata koji su se prema narodnom predanju ubrzo posrbili.

   Prostrane bogate zemlje, pogodne socijalne i verske prilike koje su vladale u Vojnoj Krajini, u kojoj se nalazila i Stara Pazova, primamile su Slovake iz feudalne Bačke iz mesta Selenče, te su počeli ovde da se naseljavaju između 1770-5.godine. Oni su se naselili zapadno od pravoslavne crkve, u produžetku Banovačkog šora gde je bilo nešto niže i vlažnije zemljište nego u Srpskom Kraju. Tome putu koga su prvo ušorili dali su ime “Selenski šor”, po mestu Selenči odakle su došli. Ovom velikom seobom Slovaka, kojih je došlo oko 1.300 osoba naspram 400 srpskh starosedelaca, dobila je Stara Pazova preteženo slovački karakter, dok je ranije bila čisto srpsko naselje. Prema zvaničnim podacima u Staroj Pazovi je od 1880.godine (1921.-100 žitelja) živela i jevrejska zajednica što potvrđuju i spomenici na staropazovačkom groblju. Godine 1903. kupili su kuću za potrebe verskih obreda u današnjoj ulici Ćirila i Metodija (danas kuća porodice Babinka) u Staroj Pazovi koja im je služila do maja 1942.godine kada su odvedeni u logore. U mestu je postojala i jevrejska škola (otvorena 1908. a ukinuta 1924.godine) sa bibliotekom i sportski klub “Hakoah”.
   Profesor Dušan J.Popović u knjizi “Srbi u Sremu do 1736/7” navodi nazive za potese u Staroj Pazovi: Jedovac, Jarkovci, Staro selo, Zovice, Leje, Male livade i Volarsko polje.
   Ekonomsko-društvene i političke promene i njihove posledice formirale su u razvitku Stare Pazove pet faza.

   U prvu ruralnu fazu spada osnivanje, tj. preseljenje na današnje mesto u drugoj polovini 18. veka pa sve do 1883.godine kada je bila vojničko-administrativno središte kompanije i kapetana Vojne Krajine. Tada je kao vojno i upravno središte i važna raskrsnica u Istočnom Sremu dobila pravo držanja stočnog vašara tri puta godišnje. Najviše se trgovalo govedima za Austriju i Mađarsku.

   Trgovina a sa njom i zanatstvo počeli su da se razvijaju jače tek 1850.godine kada je zakonom to dozvoljeno graničarima. Staropazovačni su bili dobri uzgajivači svilene bube. Već 1801.godine naređeno je uzgajanje dudova. U tu svrhu postavljen je rasadnik na ledinama, naspram Hvjezdoslavove ulice, koja se nekada zvala “Dudarska”. Za uzgoj svilobube korišćeno je lišće od dudova. Uzgoj se ubrzo razvijao a prema podacima iz 1830, radionica za odmotavanje svilenih čaura je radila i u Staroj Pazovi. Srpska čitaonica (prva ustanova u oblasti kulture u Staroj Pazovi) osnovana je 1878.godine. Godine 1881. u Staroj Pazovi gostovala je grupa glumaca iz Srpskog narodnog putujućeg pozorišta.

   Druga faza je saobraćajna, počinje od 1883.godine kad je prošao prvi voz prema Budimpešti, pa traje sve do 1918.godine, do pada Austro-Ugarske, naselje prestaje biti sedište kompanije ali dobija kotarsku upravu (srez), koja je pripadala Sremskoj županiji u Vukovaru. Ovi činioci izazvali su pojavu pijace (1883.god.), koja je ubrzo postala najjača u Istočnom Sremu. Razvojem kapitaličko novčane privrede tj. tržišta dolazi do bržeg raslojavanja seljaštva u Staroj Pazovi i stvaranja akumulacije kapitala, te trgovci i veleposednici Srbi 1. avgusta 1882. godine osnivaju ”Zadrugu za međusobno pomaganje i štednju” a ista je 1. januara 1886.godine pretvorena u štedionicu. Ubrzo se štedionica razvila u prvu banku, koja je postala glavni akcionar banje u Starom Slankamenu i parnog mlina u Staroj Pazovi.Tako je Pazova 1895.godine dobila elektriku još pre mnogih svetskih gradova a tek 1935.godine Makiš iz Beograda je počeo sa snabdevanjem naizmenične struje u mestu. Slovaci osnivaju svoj novčani zavod, 19. septembra 1882.godine pod naziv “Zajmovna pomoćnica” a 28. januara 1908.godine menjaju naziv u “Staropazovačku banku”. Godine 1902. osnovna je Slovačka čitaonica a 1902. godine postojala je bolnica za “kužne bolesti”. U Staroj Pazovi je nekada postojalo pet ciglana. Prva je podignuta 1904.godine, zatim 1909, 1931, 1932 i 1935.godine po jedna.

   Sve su odgovarale tehnologiji ovog vremena i uglavnom je proizvedena kvalitetna cigla. Sredinom XIX veka naselje čine dve unakrsne ulice. Potom se u drugoj polovini istog stoleća naselje naglo širi i početkom XX veka zauzima današnji prostor. Kasniji fizionomski razvoj obuhvata gradnju različitih objekata na praznom prostoru unutar naselja duž nekoliko periferijskih ulica.
   Treće faza trgovačka, počinje 1918.godine, i traje sve do 1945.godine. Početkom ovog razdoblja, raspadom Austro-Ugarske, padaju granice duž Save i Dunava i nastaje nova država Jugoslavija. Na osnovu istaknute pijačne funkcije 1928.godine određeno je da brzi voz Zagreb–Beograd ne stoji više u Inđiji nego u Staroj Pazovi, tako je sresko mesto postalo važna železnička stanica i raskrsnica. Ovaj period karakteriše se jakim kulturno-prosvetnim životom, proširuje se šegrtska škola koju su pohađali Srbi i Slovaci a koja je osnovana 1905.godine. Godine 1920. sagrađen je slovački “Narodni dom”, a 1926.godine osnovana je zemljoradnička zadruga.

   Fudbal se u Pazovi počeo igrati 1919.godine, a osnivači su bili omladinci i studenti. Osnovan je prvi nogometni klub “Zmaj” a igralište je bilo na Šicari. Igralo se bez registracije a 1928.godine se počelo sa pripremama oko registracije fudbalskog kluba. Sportski klub “Slavija” osnovan je 1929.godine pa je prestao sa radom 1937. godine ali je narednih godina obnovljen a igralište je bilo kod železničke stanice. Sportski klub “Štefanik” osnovan je 13. aprila 1933.godine. Igralište se nalazilo na ledinama broj IV (ulica Branislava Nušića). Godine 1929. Srez Stara Pazova kao upravna opština u okviru Dunavske Banovine imala je 16 upravnih opština ( Belegiš, Bešku, Bukovac, Čortanovce, Golubince, Krečedin, Novu Pazovu, Nove Banovce, Stare Banovce, Novi Slankamen, Nove Karlovce, Sremske Mihaljevce, Staru Pazovu, Stari Slankamen, Surduk i Vojku). Zgrada sokolskog doma u Staroj Pazovi podignuta je 1931.godine. Tokom 1936.godine u Staroj Pazovi je podignuta Fabrika za proizvodnju leda i sode, poznatija kao Ledara, i to po dobroj i pitkoj vodi. U Drugom svetskom ratu narod ovoga kraja pružao je oružani otpor okupatoru ili pomagao narodno oslobodilačku vojsku u skupljanju odnosno izradi naoružanja, u štampanju listova, u organizovanom prihvatanju boraca pri prelasku iz Banata u Frušku goru.
   Četvrta faza socijalističko-upravna, od 1945.godine do 80-tih godina XX veka.
   Obuhvatala je krupne privredne transformacije: nacionalizacija privrede, agrarne reforme, ukrupnjavanje poseda, formiranje seljačkih zadruga i industrijalizaciju. Pijačna funkcija je zapostavaljena, a rast populacije je ispraćen urbanističkim širenjem naselja.

   Posle II svetskog rata Stara Pazova dobija status gradskog naselja (Ćurčić S.(1985) navodi da je Stara Pazova u popisu 1948.godine popisana kao gradsko naselje Vojvodine). Godine 1961. postaje sedište opštine koje administrativno integriše osam naselja. U posleratnom periodu privreda Stare Pazove uglavnom je imala agrarna obeležja.

   godina XX veka i nije završena. Karakteriše je populacioni rast praćen mehaničkim porastom, urbanim širenjem i reurbanizacijom. Reaktivirana je trgovačka funkcija, uz razvoj drugih uslužnih delatnosti. U duhu privrednih reformi, uz komplementarnost geosaobraćajnog položaja, i Stara Pazova se sve više okreće preduzetničkoj privredi.
   Lit:Simeon Aranicki, Pravoslavna srpska parohija krajem 1911.godine, 1911.
   Lit: Dušan J. Popović, Srbi u Sremu do 1736/7, istorija naselja i stanovništva, Beograd, 1950.
   Lit:Željko Kumar, Stara Pazova, Glasnik Etnografskog instituta Srpske akademije nauka, knj. II- III (1953-1954)
   Lit:Janko Šago, Hronika Stare Pazove, Novi Sad,1991.
   Lit:Milka Mijajlović, Novi Banovci kroz istoriju, Nova Pazova, 2003.
   Lit: Priređivač Slobodan Ristanović, Kroz Srbiju i Crnu Goru, Beograd, 2005.
   Lit:Dragana Matijević, Prostorno-funkcionalna povezanost naselja opštine Stara Pazova sa urbanism sistemom Beograda, Geografski institut “Jovan Cvijić”, SANU, Beograd, 2009.
   Izvor: Internet

   Odgovori

7. 21. avgust 2017. u 18:58

   vojislav ananić

   SURDUK U PROŠLOSTI

   Naselje Surduk prvi put se pominje 1445.godine i naseljeno je Srbima kmetovima, a u “turskom dokumentu iz 1577. godine pominje se pod nazivom Surub” (Popović, 1950). Spada u stara sela a naziv mesta prepoznaje se u markantnim oblicima lesa u ataru sela kojI se spušta prema koritu Dunava. Tako je na jednom surduku ( suve rečne doline nastale radom fluvijalne erozije na lesnom zemljištu) u ovom mestu formirana Dunavska ulica. Godine 1626. zabeležena je u jednom turskom spomeniku “surdelska“ skela, 1702.godine mesto je zabeleženo kao naselje ali je ubrzo opustelo a 1726.godine Surduk kao pustaru držao je kapetan Ilija Jakšić. Godine 1747. Surduk je postao graničarsko selo.

   Tako da je selo u stvari naseljeno između 1774. i 1791.godine ( 1869.-1.438, 1880.-1.429, 1890. -1.791. 1900.-1.937, 1910. -1.999. 1921.-1.994. 1931.-2.001, 1948.-1.687,1953.-1.712, 1961.-1.782, 1971.-1.469, 1981.-1332 žitelja). Od raseljenih naselja, u turskim izvorima 1477.godine pominje se naselje Zova kod Surduka. Ova naselja, kao i mnoga druga u Sremu u ovom periodu, uglavnom se pominju kao manastirski posedi darovnih povelja. U Surdučkom Ritu je pri kraju XIX veka i početkom XX veka bilo je 12 salaša. Između dva svetska rata u Surduku je bilo 2300 stanovnika. Po zapisima karlovačkog paroha Vasilija Konstatinovića 1896.godine u Surduku postoji lepa crkva i 274 domova. Ima 1820 srpsko-pravoslavnih duša nema inoveraca. Selo ima dve lepo sagrađena škole u koje polazi oko 160 muške i koje žensko dete. Naspram crkve je uzvišeno mesto koje se zove Jelač-grad (jedan deo sela naziva se Cincorija). Po pričanju meštana, taj zamak je gradio Zmaj-Despot Vuk i o njemu postoje neke priče i gatanja. Pokraj sela pruža se i bara koja nosiv naziv Komarevci a Vasilije pominje da je u Surduku lep put i plodno zemljište.

   Značajne promene u razvoju sela inicirale su migracije: iseljavanje po ukidanju Vojne granice 80-tih godina XIX veka, krajem XIX veka masovna migracije u SAD, Kanadu, Argentinu i druge države, iseljavanje nekoliko nemačkih i mađarskih porodica posle I svetskog rata. Tokom II svetskog rata bilo je velikih stradanja od ustaških pustošenja kada se meštani iseljavaju u Novi Slankamen, Inđiju i Novu Pazovu i u druga naselja u opštini. Sport klub “Sloga” osnovan je 1933.godine od strane meštana a 1941.godine fudbalski klub menja naziv u “Graničar”. Električnu energiju Surdučani dobijaju 1929.godine a savremeni vodovod 1992.godine. Između 1961. i 1971. godine u mesto se doselilo 124 lica. Osnovna privredna funkcija u Surduk 80-tih godina XX veka je poljoprivreda, seje se kukuruz, pšenica i bostan. Stočarska proizvodnja je značajna i mesto prednjači u opštini. U selu je četvorogodišnja osnovna škola koja zbog malog broja đaka nije radila sve do 1982.godine kada je počela ponovo da radi, a tu su još i ambulanta i biblioteka. Dr Slobodan Ćurčić (1984) kaže da u selu nema nepoljoprivrednih privrednih objekata, postoje samo četiri prodavnice i osam registrovanih zanatskih radnji od kojih samo četiri rade prvenstveno za sopstvene potrebe. Prema zapisima Dušana J.Popovića u Surduku su sledeći nazivi za potese : Utrine, Despotovac, Dormos, Drvarska, Budovar, Katićdo, Kik, Gat, Leje, Unka, Prud, Rit, Breg, Ada, Prudine, Trudina, Livade, Komarevci, Do rita.

   Lit: Vasilije Konstatinović, Trideset dana na ubavu putu, Sremski Karlovci, 1899.
   Lit: Srpska akademija nauka, posebna izdanja knjiga CL VIII, Etnografski institut knjiga 1, Dušan J. Popović, Srbi u Sremu do 1736/7, istorija naselja i stanovništva, Beograd 1950.
   Lit: Hronika Surduka, Sretenije Zorkić, Petar Vukelić, Novi Sad, 1984.god.
   Izvor: Internet

   Odgovori

8. 21. avgust 2017. u 19:01

   vojislav ananić

   Surduk je turska reč i znači provalija. Ime označava provaliju blizu Dunava, na čijoj uzvišenoj obali selo leži. U antičko doba mesto je bilo poznato kao Rittium. Naselje je razvijano na uzvišici pored Dunava, što ga je sačuvalo od poplava. Pravoslavna crkva u centru sela Svetog Oca Nikolaja je podignuta 1816 godine. Krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka selo je imalo izuzetan razvoj i u tom periodu je dobilo izgled kakav i danas poznajemo. U drugoj polovini 20.veka dolazi do stagnacije, zbog migracije satanovništva u gradove. U poslednjih dvadesetak godina dolazi do novog razvoja razvoja sela u svakom smislu. je jedno od manjih naselja u opštini Stara Pazova, leži delom na Dunavskom bregu, a onda se širi ka tipičnoj ravnici. Broj stanovnika u ovom živopisnom selu je u konstantnom porastu u poslednjih dvadeset godina, od 1253 stanovnika koliko je bilo 1991., preko 1589 stanovnika 2002. godine, do danas se ovaj pozitivni trend nastavlja jer su Surdučani, čiji su potomci završavajući škole najčešće odlazili u Beograd i Zemun, velikodušno ponudili placeve i novi zavičaj izbeglicama iz Bosne i Hrvatske. Uslovi za rast i širenje sela leže u njegovom povoljnom položaju, pored Dunava, sa živopisnim krajolikom, prijatnom seoskom atmosferom i razvijenom poljoprivredom.
   U novije vreme Surduk postaje turistički centar opštine. Pogodni tereni za lov i ribolov, obala Dunava, prijatan seoski ambijent sa kafanama i restoranima, i najnoviji sportsko-turističko-rekreativni kompleks bazena „Horizonti“ pružaju velike mogućnosti za razvojove privredne grane. Gradovi Novi Sad i Beograd su na svega četrdesetak kilometara, što pruža odlične mogućnosti za jednodnevne izlete, odmor i razonodu.
   Istorija
   Surduk je turska reč i znači provalija. Ime označava provaliju blizu Dunava, na čijoj uzvišenoj obali selo leži. U antičko doba mesto je bilo poznato kao Rittium. Naselje je razvijano na uzvišici pored Dunava, što ga je sačuvalo od poplava. Pravoslavna crkva u centru sela Svetog Oca Nikolaja je podignuta 1816 godine. Krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka selo je imalo izuzetan razvoj i u tom periodu je dobilo izgled kakav i danas poznajemo. U drugoj polovini 20.veka dolazi do stagnacije, zbog migracije satanovništva u gradove. U poslednjih dvadesetak godina dolazi do novog razvoja razvoja sela u svakom smislu.
   Izvor: Internet

   Odgovori

9. 21. avgust 2017. u 19:06

   vojislav ananić

   VOJKA U PROŠLOSTI

   Vojka sam naziv mesta prvi put se pominje 1416.godine u jednom mađarskom dokumentu koji se nalazi u knjizi “Istorijska geografija Mađarske” u vreme Hunjadija autora Deže Čankija koja je objavljena 1894.godine u Budimpešti. U tom delu Vojka se zove Vajka i pripadala je Falkoš – sombatu današnjem Subotištu. Prema knjizi “Sremska naselja” Geogra Helera i Karla Neringa (Minhen, 1973.), prvi pomen naziva Vojke zabeležen je godine 1332/37. Ovaj podatak preuzet je iz knjige “Monumenta Vaticana” u prevodu “Vatinski spomenici”. Tu se Vojka pominje po nazivom Bojka, knjiga je izdata u Budimpešti 1885.godine. Međutim ostaje pitanje da li radi o Vojki u Sremu ili je to naziv za teritoriju koju su naselili Mađari. Pored naziva Vayka iz 1416. godine, javljaju se i drugi oblici u kojima postoji reč Vojka: 1664.-Vojka, 1720.-Voicka, 1762.-Woika, 1780/82.- Voika, 1803.- Woicka. Od 1713 – 1717.godine Vojka je zabeležena kao naseljena ( prema popisima 1869.- 2.879, 1890.- 3.398, 1900. -3.968, 1910.- 4.253, 1921. – 4.160, 1931.-4.424 žitelja itd.) O poreklu naziva sela Vojka postoji više tumačenja. Autor monografije “Vojka- Hronika sremskog sela”, (1997) Anđelko Erdeljanin navodi da je selo dobilo ime po lepoj krčmarici Vojki u koju je bio zaljubljen jedan plemić ili vojskovođa. Vojka je nastala od imenice s korenom voj: vojska, vojna, vojevanje. Selo je i začeto kao konačište gde se zaustavljala i odmarala vojska. Isti autor navodi da je mesto postalo prepoznatljivo po čestom okupljanju vojske pa je iz osnove te reči izveden naziv sela.
   U davna vremena pored Vojke postojalo je i selo Tapavica koja se pominje kao selo, pustara i spahijski posed između Golubinaca, Popinaca i Vojke a nalazila se u posedu oberkapetana Staniše. Početak smišljenog razvoja sela kao zajednice ljudi računa se od XVII veka tj. posle Turskog perioda i izgradnje crkve od čvrstog materijala, opremljene ikonama u kojoj su služili školovani sveštenici.U vreme pomena Vojke, 1416.godine u Sremu se živelo uglavnom mirno. Zbog povoljnog geografskog položaja mesta ljudi su se zaustavljali i boravili izvesno vreme tako su kroz Vojku prošle mnoge vojske, putnici, hodočasnici, hajduci i izbeglice. Ovim prostorom upravljao je srpski despot despot Stefan Lazarević koji je dobio posede u Sremu koje mu je dao ugarski kralj Žigmund, međutim ovakav položaj uništila je najezda Turaka 1521.godine koji su opuštošili istočni Srem. Istoričar Olga Zirojević u svojoj knjizi “Carigradski drum od Beograda do Sofije (1459-1683)” navodi da je Vojka u Turskom periodu imala ulogu usputne stanice i konačišta i da je predstavljala važnu tačku na carigraskom drumu kao glavna arterija evropskog dela Turskog carstva. Prema turskom popisu Srema iz 1546.godine vidi se da je u Vojki bilo 28 običnih i tri udovička domaćinstva i svi su bili Srbi a 1566.godine bilo je 30 domaćinstava i jedan knez. Po popisu iz 1578.godine pored domaćina pominje se i jedan pop to navodi na pomisao da je u Vojki verovatno postojala i crkva. Zabeležno je da su u Vojki krajem 17. veka bila dvojica ekmedžija (pekara) i jedan pačetar (kuvar koji spravlja pihtije). Relativni mir pod tuskim režimom potrajao je do proleća 1683.godine kada je počeo Bečki rat. Za Vojku i istočni Srem ovo je bio jedan od najtežih perioda.
   U 18. veku Vojka je ušla kao primitivno uređeno selo, napola rastureno i napušteno pod vlašću poražene Turske imperije. Prva staništa bila u potesu Selište i Tapavica, proći će još više od jednog stoleća dok ne dođe do ušoravanja i izgradnje sela po zahtevima i pravilima Austrijske vojne vlasti. Požarevačkim mirom 1718.godine Turci su potisnuti preko Save a turski Srem pripao je Austriji. Godine 1717. izvršen je prvi austirijski popis koji se odnosi na Vojku u kome se po visini poreza vidi da je bila jedno od najvećih sela u Sremu. Po popisu iz 1722. godine u Vojki je postojala krčma i masnica. Vojka se 1728.godine nalazila u sastavu Zemunskog vlastelinstva, koje je kupio Grof Fridrih Karlo Šenborn a za upravnika je postavljen Avgustin Franc Kolhunt Mitrovački provizor i državni činovnik u Sremu koji se obogatio na grbači seljaka i naneo im mnogo zla.Tako je nastala žalba pod nazivom “Slučaj sela Vojke, 1731.godine, tiranija Avgusta Frana Kolhunta”.
   Potpisao je Knez Jefta Subotin a zanimljivo je da se na njoj pojavljuje pečat sela elipsastog oblika a u sredini je bila vetrenjača kao polazna osnova za stvaranje grba mesta. Godine 1732. u Vojki je bilo 36 kuća, jedna crkva i dva sveštenika. Navodi se da je crkva nova od 1727.godine a osvetio je Nikanor Krušedolski 1732.godine. Neka od prezimena sačuvala su se i danas kroz tri stoleća: Tapavičanin (Tapavički), Srdanović (Srdanov), Gavrilović, Zeković, Subotin, Đurić, Gvozdenac, Kovačević, Subotin, Ekmedžić itd. Uprkos ratu Austrije i Turske, ratnim i redovnim nametima, kugi, hajdučiji i drugim nevoljama Vojka je sa proređenim stanovništvom nastavila svoj mukotrpan život. Organizovanjem Sremsko-Posavske vojne granice 1745.godine Zemunsko vlastelistvo većim delom prešlo je pod Vojnu upravu sa desetak sela a među kojima je Vojka bila najvažnije mesto pa će se po njoj kasnije ceo posed nazivati vlastelinstvo Vojka, koje se sastojalo od 11 sela a pominje se 1751.godine u predstavci Daniela Sepa upravnika tog imanja. Prema jednom dokumentu iz 1766.godine Vojka se naziva Šanac naziv za graničarsko naselje.
   Prema tom popisu bilo je 120 kuća, četiri sveštenika, taj podatak navodi na pomisao da je Vojka kao glavno mesto spahiluka bila sedište episkopa Partenija a razlog je bio u tome da se spreči prokatolički uticaj na pravoslavni deo stanovništva. Ulazak u Vojnu granicu za Vojčane je bio samo početak novog i drugačijeg života.Tako su Vojčani ginuli daleko od svojih kuća a u mesto su se doselili i novi Vojčani iz Dalmacije i Srbije. Vojka je u tom periodu bila uključena u Novokarlovčaku kompaniju Kapetan Vitkovića. Godina 1780. je važna za Vojku jer se prvi put spominje škola na osnovu dokumenta u Bečkom ratnom arhivu i navodi se da se u školama uči srpski jezik i religiozni predmeti. Na osnovu opisa Franca Štefana Engela 1786.godine,Vojka je imala 205 pod konac podignutih, trskom i rogozinom pokrivenih kuća od nabija, trošni oficirski kvartir o čatme, ilirsku crkvu i školu od dobre građe.
   Pustara Tapavica koja je pripadala nekada grofu Pejačeviću konačno je pripala Vojki 1786.godine.Vojčani su u prvoj polovini 19.veka bili dobri domaćini, brinuli se u svome selu, naročito u intervalima između ratova kada nisu morali da ginu za svoga cara. Godine 1835. izgrađena je bila prva opštinska kuća od tvrdog materijala na mestu današnje škole. Crkva je bila izgrađena na mestu današnjeg doma kulture, u crkvenoj porti izgrađena je bila i prva škola a iza crkve je bilo groblje. U porti stare crkve bila je i kapelica koja je srušena 1944.godine. Vojka je po nekim kazivanjima imala i proroka Tanasija Abadžiju zvanog Caca (1821-1864) a govorio je da će doći vreme, leteće po nebu kola bez rude i konja. Doće vreme, biće šor pa doktore, sokak pa dvokat, ovi lopovi nisu ništa, kakvi će biti, da putem olovke ukradu sve…. Stanovništvo Vojke u prvoj polovini 19. veka činili su Srbi ali u drugoj polovini dolazi nekoliko Nemačkih porodica u potrazi za poslom na kraće ili duže vreme da ostanu. U šestoj deceniji 19.veka u Vojki jedan od najznačajnijih događaja bila je izgradnja crkve. Stara crkva je srušena 1848.godine a izgradnja nove u gotskom stilu počela je 1851.godine. U drugoj polovini 19. veka u Vojki je došlo do izvesnog napretka u razvoju zanatstva. Ulaskom Vojke u Granicu izgubila je značaj čuvena vojačka krčma a s njom i prateći zanati a još jedan razlog tome je i razvoj putne mreže. Od 1870.godine radila je u Vojki ciglana sve do 1923.godine a radila je i vetrenjača ali se ne zna tačno od kada. Posle ukidanja Vojne granice 1873.godine. Vojka je priključena Hrvatskoj i Slavoniji, život se polako počeo menjati a na to je uticao kapitalistički razvitak. Vojčani su uspeli da zadrže veći deo imanja i delove izvan vojačkog atara a to su vinogradi u Čortanovcima koje su dobili još u vreme Marije Terezije prilikom ulaska Vojke u Vojnu Granicu. Krajem 19.veka nastavljen je brži razvitak zanatstva, trgovine i drugih delatnosti u selu. Prema izveštaju Vasilija Konstatinovića karlovačkog paroha 1896.godine selo je ima lepu crkvu koja veličinom nadmašuje sve okolne, oko crkve je lepa ograda i povelika prostorija a unutrašnjost iste je krasna i bogato ukrašena a takođe napominje da postoji i dve lepo škole. Prva novčana štedionica osnovana je 1888.godine a kasnije je novčano ojačala i pretvorena u manju banku 1905.godine pod nazivom Srpska zadruga za pomaganje i štednju u Vojki.
   Prva vršalica parnjača u Vojku je stigla 1893.godine u tom period nastala nastala je vodica na izlazu iz Vojke prema Staroj Pazovi. Na kraju ovog veka Vojka je imala 3700 pravoslavnih duša dve škole a Vojčani su se razlikovali od ostalih mesta po obojcima. Najveći deo stanovništva predstavljali su seljaci a razvojačeni graničari posvetili su se sasvim poljoprivredi. Poljoprivreda je početkom 20. veka doživela krizu, usitnjavanje poseda praćeno je bilo zaduživanjem seljaka i daljim raslojavanjem.U Vojki je 1903.godine osnovna Srpska zemljoradnička zadruga čiji je zadatak bio da se na temelju uzajamnosti unapređuju krediti, privreda gazdinstva zadrugara. Parni mlin je pušten u rad 1903.godine a podigao ga je Švaba Majer iz Nove Pazova. Ovaj mlin je izgoreo 1927.godine, novi na gas je podignut 1931.godine, od 1955.godine prelazi na električni pogon a 1962.godine nabavljenje su nove mašine iz Italije i u mlinu je bilo zaposleno 30 radnika. Kada je vlada Austro-ugarske monarhije objavila rat Srbiji 28. jula 1914.godine Vojka se opet našla na opasnom mestu, blizu granice sa Srbijom. Tako su Vojčani ginuli, ali na žalost, o tome nema konkretnih podataka. Mnogi Srpski dobrovoljci su poginuli na Dobrudži, Solunskom frontu i drugim bitkama.
   U Vojki je posle Prvog svetskog rata došlo do obnove zadrugarstva i zemljišne zajednice, tako je ceo period između dva svetska rata bio obeležen agrarnom reformom a prva Vojačka zemljoradnička kreditna zadruga osnovana je 1920.godine. U tom period tj. 1923.godine u Vojki je prestala sa radom ciglana, srušena je četiri godine kasnije a poslednja vetrenjača koja prestala je sa radom 1914. godine srušena je 1931.godine.Tada je u Vojki bilo činovnika i namesnika u Opštini, u školi desetak učitelja, bilo je zaposlenih u pošti, zdravstvenoj stanici, u mestu je bilo 8 dućana i tri sveštenika. U tom period je počela elektrifikacija a Vojka je dobila i prvi telefon sa javnom govornicom a postojalo je i Dobrovoljačko vatrogasno društvo osnovano pre rata. Godine 1919. osnovana je prva biblioteka u mestu. Prvi fudbalski klub “Radnički” osnovan je 1927.godine, jedno vreme zvao se Jugoslavija da bi 1936.godine promenio naziv u “Sremac”.

   Drugi svetski rat uvlačio se u Vojku polako i podmuklo. Vojčani su slušali ponešto o Nemačkoj vojnoj sili i ratnim pohodima i osvajanjima. U Vojki je mobilisan veliki broj rezervista i u svakoj akciji odmazde, i svakoj raciji okupatora selo se uvek našlo prvo na udaru. Najstrašni zločin za vreme Drugog svetskog rata dogodio se 8. novembra 1943.godine, sa sajmišta je dovedeno dvadesetak Vojčana i jedan čovek iz Belegiša na vojačku železničku stanicu, gde su pobijeni i povešani pored pruge a danas na tom mestu postoji spomenik koji podseća na veliko stradanje za vreme Drugog svetskog rata. Tokom Drugog svetskog rata selo je znatno stradalo od ustaša a meštani su se iselili u okolna veća naselja i van Srema. Pola stoleća posle Drugog svetskog rata Vojka se prepoznaje po ustaljenom geografskom liku, tako je na kraju 20. veka imala oko 5000 stanovnika koji se uglavnom bave poljoprivredom a bave se privatnim zanatstvom i imaju 50 zanatskih i drugih radnji a postoji i zdravstena ambulanta. Godine 1974. u Vojki formiran je Zavičajni muzej a prva radio stanica u Sremu “Radio Vojka” osnovana je 1967.godine, sopstveni biskop mesto je dobilo 1959.godine.
   Prvo kulturno prosvetno društvo “Slavko Gajin” formirano je posle oslobođenja. Prvi odbojkaški klub “Sremac” osnovan je 1965.godine a rukometni klub 1971.godine. U Vojki postoji i Aero klub a od istorijskih spomenika postoji česma u centru sela, spomenik borcima NOR-a u centru sela (1961), spomenik o stradanju 22 Vojčana na železničkoj stanici (1976) i tri spomen ploče na objektima u mestu kao sećanje vezano za period Drugog svetskog rata. Na kraju 20.veka Vojka je selo u punoj snazi, život je dinamičan, sadržajan, životni standardi su sve bolji. Potesi u Vojki prema zapisima prof. Dušan J. Popovića imaju sledeće nazive : Berbernica tu je izvor po kome je prema nekim navodima selo dobilo ime, Mala Vojka pridolica koja je mnogo trpela od poplava, Revir, Tapavica deo zemljišta oko 600 jutara bio je rukama Švaba iz Nove Pazove koje im je državna vlast dodelila, Selište, Brestova međa, Busije kod Ugrinovačke humke bila je nekada gradina , Volarsko polje nalaze se ostaci iz turskog perioda i Banovačka humka na tom mestu ukršataju se četiri atara vojački, staropazovački, starobanovački i novopazovački i nekad je tu bio krst koga danas nema.
   Lit: Vasilije Konstatinović, Trideset dana na ubavu putu, Sremski Karlovci, 1899.
   Lit: Dušan J. Popović, Srpska akademija nauka, posebna izdanja knjiga CL VIII, Etnografski institut knjiga 1, Srbi u Sremu do 1736/7, istorija naselja i stanovništva, Beograd 1950.
   Lit: Dr Slavko Gavrilović, Vlastelinstvo Vojka u Sremu ( 1745-1766),Novi Sad, 1959.
   Lit: Podatke uredio i priredio Petar Radivojević, Monografija “Slučaj sela Vojka”, 1977.
   Lit:Anđelko Erdeljanin, Vojka- Hronika sremskog sela, Stara Pazova, 1997.
   Izvor: Internet

   Odgovori

10. 21. avgust 2017. u 19:10

    vojislav ananić

    GOLUBINCI U PROŠLOSTI

    Ovo napredno sremsko selo utemeljno je još pre pet ili više vekova i raslo i menjalo se kako se menjao Srem u svojoj burnoj istoriji. Golubinci spadaju među starija naselja i imaju bogatu istoriju. U turskim istorijskim izvorima Golubinci se pominju 1572. godine (1869. – 3.401, 1880.– 3.852, 1890. – 4.146, 1900. – 4.510, 1910. – 4.632, 1921. – 4.717, 1931. – 4.916 žitelja itd.) kao “selo koje je sve pod zemljom, jedino se poznaje po dimnjacima koji su nad zemljom”(Popović D., 1950). Golubinci su zabeleženi 1634.godine među deset sela u jednoj predstavci u Rimi povodom prelaska katolika u pravoslavlje. Engleski putopisci Braun (1666) koji je zabeležio i crtežom selo i Barburi (1665) opisuju Golubince kao selo u zemunicama gde “ kuće nisu ni dopirale ni do kolena”. Pedeset godina ranije Bartolomej Kašić je opisivao podzemne stanove čiji su se samo dimnjaci dizali iznad zemlje, a u stanu se silazilo stepenicama.
    Za poreklo naziva sela Golubinaca meštani pripovedaju da je u momentu njegovog formiranja, u “ brestovom šumarku” bilo mnogo divljih golubova. Drugu verziju nalazimo u priči o pustari na kojoj su prvi stanovnici podigli naselje. Pustara je bila poznata po velikom broju divljih golubova, više nego na bilo kojoj drugoj livadi. Iz reči golub stoji osnova naziva sela Golubinci. Godine 1702. zabeležno je da Golubinčani imaju svoje vinograde u okolini, pa čak i u Beški. Po popisima selo se pominje 1713. i 1733.godine. Prve zemunice bile su sagrađene u potesu Rupine. Jedna grupa doseljenika nastanila se u dolini Kaloperka. Pomeranjem sa podvodnog područja sagradili su domove na prostoru Putinačkog šora. Po popisu stanovništva od 1736/37. zapisano je da Golubinci pripadaju zemunskom vlastelinstvu, a sa još deset naselja uključeni su u Vojnu granicu 1756.godine. Mesto je na upravu dobio baron Bernat, koji je spadao među manje moćne plemiće, pa je ovaj posed pripao jačim grofovima Šenborn. Oko samog dvorca bile su sprave za mučenje i vešala kao opomena onima koji nisu bili pokorni a za sve to bio je kriv zloglasni upravnik Kolhunt. Podizanje najstarije zgrade očuvane do danas u Golubincima, poznate pod nazivom Šlos, pripisuje se baronu Bernatu. To bi značilo da je zgrada izgrađena negde oko 1720.godine. Međutim profesor Živan Sečanski tvrdio je da su zgradu podigle vlasti Vojne granice 1766.godine.
    Dolaskom novih porodica nicali su i novi šorovi. Pored Putinačkog, u kome su sagrađene prve kuće, javljaju se današnji Šimanovački i Pazovački šor, a dolaskom Hrvata i Đurđevski. U popisu iz 1736. godine pominje knez Neško Peičić a takođe se pominje i knez Pejica Galelić. Pored građevine Šlos, prva javna zgrada koju su meštani podigli bila je pravoslavna crkva. Zgrada je napravljena jednostvano, od direka i pletera oblepljenih blatom, a bila je sagrađena na mestu gde se danas nalazi zgrada osnovne škole. Prema sačuvanim zapisima, prva škola u selu bila je otvorena 1732.godine. Razvojem Zemuna i Pančeva, Novi Banovci gube svoj vojno strateški značaj a regimenta je reogranizovana i premeštena u Golubince 1784.godine. U ratu protiv Turske 1788-1791.godine Golubinčani su imali posebne zasluge zbog toga im je dodeljno 600 jutara oranice u potesu Jarkovci. Prve nemačke porodice doselile su se 1771.godine a dve tri godine kasnije doselile su se nove porodice iz okoline Knina. Poslednji masovan dolazak porodica sa teritorije Srbije bio je posle sloma Kočina krajine a posle dvadesetak godina došla je u Golubince nova grupa Hrvata iz Like.
    Negde oko 1770. godine vojne vlasti sagradile su u centru sela, zgradu za potrebe Devete graničarske regemente. Bila je to velika građevina i posle zgrade Šlos dugo je ostala i najveća u Golubincima. Ova zgrada služi kao sedište golubinačke mesne zajednice. Golubinčani, Srbi i Hrvati, sa najvećom pažnjom su pratili Karađorđev ustanak u Srbiji 1804.godine. Bili su spremni da pomognu u svakoj prilici koja im se ukazala pa tako postoji više podataka da je Karađorđe boravio u Golubincima u dvorcu Šlos. U selu je bila izgrađena i radionca za preradu svilenih čaura od svilenih buba, koja je radila od 1808. godine pa do početka Prvog svetskog rata. Naporima nemački i hrvatskih porodica otvorena je 1827.godine nemačka osnovna škola. Stara školska zgrada bila je sagrađena 1888.godine. Prva štedionice osnovana je 1883.godine, a trajala je do 1888.godine. Prvi hor osnovan je 1890.- tih godina a 1903.godine osnovana je mesna biblioteka i čitaonica. Karlovački paroh Vasilije Konstatinović prilikom obilaska protopopije 1896.godine zapisao je sledeće za Golubince: “Srpska crkva je veoma, lepa, dosta visoka, i prostrana, ograđena velikom portom i pred kojom se diže rast star preko 150 godina. Selo ima veoma lepu, na jedan sprat podignutu školu. Nedaleko od sela u potesu Donjih njiva nalazi se vodica gde je 1887.godine bio podignut drveni krst sa ikonom a 1889.godine je izgradena kapela od tvrde opeke posvećena Svetom Nikoli.”
    Vasilije je takođe zabeležio prema pričanju starih meštana da je Šlos za vreme vojničke krajine bio stan kapetanije a da je pre toga bio dvorac sprskog despota Jovana koji je imao dosta svoje zemlje u baštini. Golubinčani su dosta trgovali stokom pa su bili uvedeni vašari dva puta godišnje s proleća i septembra. Prvi fudbalski klub “Jadran” osnovan je 1924.godine od strane đaka, studenata i zantalija. U mestu je krajem XIX i početkom XX veka bio veoma razvijen socijalistički pokret koji se razvijao i aktivno delova do 1914.godine. Nemac Matijas Rajs iz Inđije, sagradio je 1928.godine ciglanu u Golubincima. Krajem 1940. i početkom 1941.godine veći broj Golubinčana vojnih obveznika pozvan je na vojnu vežbu gde ih je zatekao i rat sa Nemačkom i njenim saveznicima. Golubinci su od 1945. do 1960. godine bili Opština i to do 1956.godine u sastavu sreza staropazovačkog, a od 1956.godine do kraja 1959. godine nalazili su se u sastavu sreza sremsko – Mitrovačkog. Posle toga se nalaze u sastavu staropazovačke opštine a od 1964 formirana je Mesna zajednica Golubinci. Mesto vodovod dobija 1985.godine. Prema zapisima prof. Dušana J. Povića u Golubincima su sledeći nazivi za potese: Kamendin, Donje njive, Srednje njive, Jelde, Popova bara, Kratelji, Pavina anta, Široke njive, Male njive, Vragov klin, Rvatske Tapavice, Rupine, Ćirin Breg, Mali Jarkovaci, Ćirin breg, Selište ili Volarsko polje, Velika anta, Livak, Jaroši, Vagani.
    Lit: Vasilije Konstatinović, Trideset dana na ubavu putu, Sremski Karlovci, 1899.
    Lit: Dušan J. Popović, Srpska akademija nauka, posebna izdanja knjiga CL VIII, Etnografski institut knjiga 1, Srbi u Sremu do 1736/7, istorija naselja i stanovništva, Beograd 1950.
    Lit: Redakcioni odbor-Lepšanović Milan, Stajić Dušan i Gajin Marinković Bogdanka, Mesna zajednica Golubinci, Stara Pazova, juna 1978.
    Lit: Đorđe Momčilović, Zlatne niti zajedništva (Hronika Golubinaca), Novi Sad, 1983.
    Lit: Pod rukovodstvom Prof. dr Srboljuba Stamenkovića, Geografska enciklopedija naselja Srbije IV, S-Š, Beograd, 2002.
    Lit: Ratko Racković, Pomeni i trajanja, Zavod za zaštitu spomenika kulture, Sremska Mitrovica, 2006.
    Lit:Dragana Matijević, Prostorno-funkcionalna povezanost naselja opštine Stara Pazova sa urbanism sistemom Beograda, Geografski institut “Jovan Cvijić”, SANU, Beograd, 2009
    Izvor: Internet

    Odgovori