Drniš (Prezimena Drniške Krajine, Slobodan Zrnić, 2023)

Drniš je grad u unutrašnjosti Dalmacije, na krajnjem zapadu Petrovog polja, između planina Moseć i Promina. Po njemu je nazvana oblast Drniška Krajina, a od davnina je imao funkciju centra drniškog kotara/opštine. Nastao je u podnožju tvrđave (Gradine) podignute na samom početku kanjona rijeke Čikole, koja dolazi iz polja. Iako se dugo mislilo da su tvrđavu i grad osnovali Turci, pronađeni su dokumenti o postojanju Drniša i u predtursko doba (1494. godine). Vjeruje se da je Drniš pao pod osmansku vlast 1522. godine, zajedno sa Kninom i Skradinom, mada su decenijama ranije Turci držali istočni kraj Petrovog polja. Nakon turskih osvajanja, opustošene krajeve oko Drniša masovno je naselilo pravoslavno stanovništvo iz istočne i rimokatoličko iz zapadne Hercegovine (Morlaci). Drniš je imao veliki značaj u doba turske vladavine, naročito početkom 17. vijeka. Tada su ga naseljavale age, dizdar (zapovjednik tvrđave), kadija (sudija), zanatlije i trgovci. Najuglednija muslimanska porodica bila je Terzibalić. Drniš je pripadao nahiji Petrovo polje u Kliškom sandžaku. U prvim turskim defterima (1528/30, 1540/42, 1550, 1574) zapisivana je tvrđava Drniš i njena varoš, a 1585. i 1604. navodi se kasaba Drniš. Današnji dio Drniša zvani Varoš prilično je udaljen, pošto se nalazi na padinama Promine između Badnja i Trbounja, a oduvijek je bio ruralna sredina, kao i susjedna dva sela. Tokom turske vladavine, to naselje/varoš zvalo se Rahčić i vjerovatno je dosezalo teritoriju do samog Drniša i oko njega. Na svim austrijskim popisima od 19. vijeka Varoš se vodio kao dio naselja Drniš, a u pravoslavnim šematizmima 19. vijeka se crkva Sv. Aranđela sa grobljem (u polju prema Kričkama) svrstavala u Varoš, iako je na potpuno drugoj strani. Po defterima iz 1585. i 1604. vidi se da je kasaba Drniš bila čisto muslimanska, dok je u varoši (Rahčiću) bilo izmješano mulimansko i hrišćansko stanovništvo. U Drnišu su podignute četiri džamije (pogledati članak Drniške džamije u doba turske vladavine). Minaret jedne od tih džamija postoji i danas, dok je druga pretvorena u rimokatoličku crkvu Sv. Ante.

Procvat turskog Drniša u prvim decenijama 17. vijeka potpuno je zaustavljen u Kandijskom ratu (1645 – 1669) sa Mlečanima. Grad je 1648. osvojio i porušio mletački providur Foskolo, prethodno  sklopivši dogovor da katoličko i pravoslavno stanovništvo okolnih sela pređe na njihovu stranu. Turci su povratili Drniš, ali je nejasna situacija oko toga kome teritorija pripada, po svemu sudeći trajala dugo, tokom čitavog rata. Postoji podatak da je transformacija džamije u crkvu Sv. Ante počela još 1664. godine, ali je definitivno u Drnišu ponovo uspostavljena turska vlast 1670. i trajala je do 1683. godine, pred početak Morejskog rata (1684 – 1699). Stanovništvo drniškog kraja je 1683. pod vođstvom petropoljskog haramabaše Mate Nakića, zbacilo tursku vlast, a Mlečani su naredne godine zvanično objavili rat. Tako je Drniška Krajina postala dio Mletačke republike, sve do njene propasti 1797. godine. Srušene su sve džamije u gradu, osim Halil-hodžine koja je postala glavna rimokatolička crkva (sv. Ante), a nakon toga su podignute još neke rimokatoličke, kao i pravoslavna crkva Uspenja Presvete Bogorodice (na mjestu nekadašnje džamije). Rimokatolicima je glavna župna crkva bila u Badnju (Sv. Ivan) gdje se sahranjuju i danas, a u samom turskom gradu nije ni mogla postojati. Nakon pada turske vlasti u grad se doseljavalo stanovništvo iz okoline, a Mlečani su decenijama kasnije doselili i neke pravoslavne porodice iz Crne Gore, vjerovatno zbog zasluga u ratovima sa Turcima. Iz katoličkih matica krštenih se naslućuje da je dosta muslimana, ali i pravoslavaca, uspostavljanjem mletačke vlasti prešlo na rimokatoličku vjeru (izvor: fra Karlo Kosor, Drniška krajina za turskoga vladanja, 1979. god). Među pokrštenim bi mogli biti Kurtovići, čije se stare kuće nalaze odmah do nekadašnje džamije (današnje crkve).

Od srpskog/pravoslavnog stanovništva, najstariji u Drnišu su Jovići (Milojevići) i Subote, koji su ujedno i najbliži tvrđavi (Gradini). Oni su postojali na samom početku mletačke vladavine, a kasnije su iz Crne Gore doseljeni Petranovići, Petričevići, Njeguši, Andrići i drugi. Sasvim sigurno je stariji sloj pravoslavnog stanovništva, još pod Turcima, bio u Varošu i okolini (Krasići, Kolundžići, Opančine, Mrđeni i drugi). Drniška pravoslavna crkva Uspenja Presvete Bogorodice je postojala na samom početku 18. vijeka, ali je 1908. na istom mjestu podignuta mnogo veća istoimena crkva. Sv. Aranđel na groblju podignut je sredinom 19. vijeka. Tu se sahranjuju drniški Srbi (na izlazu iz grada prema Kričkama i dalje prema Splitu, pored samog puta). Tokom austrijske vladavine, počevši od 1832. godine, izdvajanjem od pravoslavaca nastala je zajednica grkokatolika/unijata čiji je centar bio u Kričkama (pogledati članak Unijati u Dalmaciji). Najmoćnija unijatska porodica bila je Vežić, iz samog Drniša, koja je izumrla. Grkokatolici su se ogromnom većinom vratili na pravoslavlje, a poneki postali rimokatolici (Vrankovići iz Drniša), tako da ih danas više nema na ovom području.

Od hrvatskog/rimokatoličkog stanovništva, osim serdara Nakića i Radnića, najstariji u samom Drnišu su bili Vidovići (Kravari i Patjare), Pranići, Vukasovići, Labori, Butužini, Kurtovići, Leontići, Dadići, Čavići i drugi, te Colići, Trbljeni i Budimiri u Varošu. Danas su najbrojniji Vukušići, Matići, Marini i Čupići, koji su doseljavali u Drniš iz najbližih sela (Lišnjak i Trbounje) tek u 20. vijeku. Drniški rimokatolici se sahranjuju na starom groblju u Badnju (Sv. Ivan). U Drnišu je glavna crkva uspostavljanjem mletačke vlasti postala Sv. Ante (bivša džamija), a podignut je i Sv. Roko (zaštitnik grada). S kraja 19. vijeka je i velika crkva Gospa od Ružarija.

Popis stanovništva 1830. godine: rimokatolika 560, pravoslavaca 375 (ukupno 935)

Popis stanovništva 1991. godine: Hrvata 3447, Srba 1021, ostalih 185 (ukupno 4653)

Napomena: Na spisak nisu stavljena prezimena koja nisu postojala u Drnišu prije 20. vijeka.

PRAVOSLAVCI

JOVIĆ (ranije Milojević) – Ilindan (kod Gradine)

• 1710. Jovan Milojević, po kome su potomci nosili prezime Milojević-Jović (danas samo Jović); 1750-ih Nikola Milojević-Jović i sin Todor; 1756. rođen Božo Milojević-Jović Todorov, budući serdar u posljednjim godinama mletačke i početkom austrijske uprave; bili su najuticajnija srpska porodica tokom 18. vijeka, što je na kraju potvrđeno titulom drniškog serdara; 1948. godine popisano je 55 Jovića u Drnišu.

SUBOTA (nadimak Keca)- Stevanjdan (kod Gradine)

• 1710. Radovan Subota; 1750-ih Nikola i Todor Subota; vlasnici zemljišta uz Gradinu (tvrđavu); 1948. godine popisane su 44 Subote u Drnišu.

MRĐEN – Stevanjdan (kod Knezova iznad kanjona i na sjeveru Drniša)

• 1750-ih Trifun, Luka, Nikola, Stipan i Jure/Đuro? Mrđen; 1948. godine popisana su 63 Mrđena u Drnišu.

RAŠKOVIĆ – Nikoljdan (Ploče, između mosta i Gradine)

• 1750-ih Petar Rašković, koji je imao sinove Tomu, Jovana i Savu; 1948. godine popisan je 1 Rašković u Drnišu.

OPANČINA– Nikoljdan (zaselak u blizini Kričaka)

• 1710. Radovan Opančina; 1750-ih Ilija Opančina; 1948. godine popisano je 12 Opančina u Drnišu.

KOLUNDŽIĆ – Đurđevdan (Varoš)

• 1710. Lazar Kolundžić; 1750-ih Vido i Ilija Kolundžić; 1948. godine popisano je 17 Kolundžića u Drnišu.

KRASIĆ – Stevanjdan (Varoš)

• 1750-ih. Grigorije Krasić (sasvim sigurno postojali i ranije u Varošu, a jedna kuća bila kod Gradine/minareta u 19. vijeku); 1948. godine popisano je 60 Krasića u Drnišu.

MILOŠ – Nikoljdan (Varoš)

• 1750-ih. Miloš Ćuk; neki su u 20. vijeku naselili sam grad Drniš i taj ogranak ima nadimak Škakić, a u Varošu je nadimak Kuborović; 1948. godine popisano je 29 Miloša u Drnišu.

KALINIĆ – Nikoljdan (Varoš)

• 1858. Đuro Kalinić iz Koljana se vjenčao sa rimokatolkinjom i došao u zaselak Budimira; 1948. godine popisan je 31 Kalinić u Drnišu.

TRIVIĆ (u 18. i 19. vijeku)

• 1710. Jovan Trivić; 1810. Mihail Trivić pok. Andrije; Mihailovi sinovi bili su Toma i Andrija, koji je postao rimokatolik, a prezime više nije postojalo u Drnišu sredinom 20. vijeka (kuća im bila na sjeveru Drniša, kod Mrđena)

Doseljenici iz Crne Gore oko 1730. (prebacili ih Mlečani)

PETRANOVIĆ (u 19. vijeku nadimci Slamuša, Krpuša, Dundak i Gusak, a od Krpuša je Mojić) – Aranđelovdan (kod Gradine i na zapadu Drniša)

• 1750-ih Rade Jankov, Rade Ivanov, Nikola, Stipan, Ilija i Toma Petranović; 1948. godine popisana su 43 Petranovića u Drnišu.

PETRIČEVIĆ (nadimak Vučić) – Aranđelovdan (od Gradine prema Pločama)

• 1750-ih Vule i Mitar Petričević; 1948. godine popisano je 6 Petričevića u Drnišu.

ANDRIĆ (nadimak Muslija) – Aranđelovdan (zapadno od Gradine)

• 1750-ih Rade i Nikola Andrić; 1948. godine popisana su 52 Andrića u Drnišu.

NJEGUŠ – Nikoljdan (Ploče, između mosta i Gradine)

• 1750-ih Luka i Ivan Njeguš; 1948. godine popisana su 4 Njeguša u Drnišu.

CRNICA (18. i 19. vijek, zapadno od Gradine)

• 1750-ih Jovan Crnica; 1810. Vaso Crnica pok. Petra.

TEKLIĆ (18. vijek)

• 1750-ih Jovo i Nikola Teklić

TOMIĆ (18. vijek)

• 1750-ih Jovo i Petar Tomić

Doseljenici iz okoline u 19. vijeku

MIOVIĆ – Aranđelovdan

• oko 1805. godine Jakov Miović Stevin, poreznik, došao je u Drniš iz Karina, oženio ćerku bogatog Sime Petranovića-Slamuše, preuzeo imanje i krsnu slavu Aranđelovdan (ranije bio Đurđevdan), postao najbogatiji Drnišanin, a pošto nije imao djece, naslijedio ga je sinovac Petar Jovanov koji je imao sina Jakova/Jaku; potomci su iseljeni sredinom 20. vijeka; 1948. godine popisan je 1 Miović u Drnišu.

BILBIJA (u 19. vijeku)

• oko 1820. godine Todor Bilbija Ilijin, od trgovačke porodice iz Bosanskog Grahova, preko Skradina došao u Drniš; nestali su do kraja vijeka bez muških potomaka, a Darinka se udala za Jakova Miovića (kuće im bile ispod Sv. Ante).

PERLIĆ (ranije Svrdlin) – Nikoljdan (Ploče, između mosta i Gradine)

• oko 1820. Simo Svrdlin-Perlić Simin doselio se iz Otišića; 1948. godine popisano je 9 Perlića u Drnišu.

BJEGOVIĆ

• krajem 19. vijeka Jakov Bjegović pok. Danila se doselio iz Ramljana (Dalmatinsko Kosovo); 1948. godine popisano je 5 Bjegovića u Drnišu.

KOVAČEVIĆ

• 1849. Špiro Kovačević (doseljenik u grad) dobio Todora; 1948. godine popisano je 16 Kovačevića u Drnišu.

DERETA

• oko 1830. Lazo Dereta se iz Biočića preselio u Drniš i postao unijat, a njegov sin Ante se vratio na pravoslavlje; 1948. godine popisano je 5 Dereta u Drnišu.

MANOJLOVIĆ

• 1857. Špiro Manojlović; krajem 19. vijeka Simo Manojlović-Malivuk pok. Nikole, jedan od najbogatijih Drnišana, porijeklom iz Kanjana, a brat mu je bio krčmar Tode; 1948. godine popisano je 10 Manojlovića u Drnišu.

POPAC

• oko 1860. Vasko Popac iz Kričaka se preselio u Drniš, a neki drugi Popci su došli u zaselak Opančina koji pripada Drnišu; 1948. godine popisana su 4 Popca u Drnišu.

SIROVICA

• krajem 19. vijeka Toma Sirovica pok. Jove iz Žitnića bio kočijaš u Drnišu; 1948. godine popisano je 7 Sirovica u Drnišu.

PRAVOSLAVCI>GRKOKATOLICI>RIMOKATOLICI

VRANKOVIĆ (ranije Šuša)

• 1750-ih Todor Vranković; 1839. umro Jovan Vranković pok. Todora, bez muških potomaka (ovi Vrankovići nisu rod sa sadašnjim); trgovac Todor Šuša (1807-1859) Aćimov se doselio iz Skradina i oženio ćerku vodećeg unijata Jovana Vežića, prešao na grkokatoličku (unijatsku) vjeru 1832. godine, a preuzeo kuću i prezime izumrlih Vrankovića; u 20. vijeku potomci prešli na rimokatoličku vjeru, a neki su sahranjeni na pravoslavnom groblju; 1948. godine popisano je 11 Vrankovića u Drnišu.

VEŽIĆ (ranije Stričević)

• u drugoj polovini 18. vijeka Luka Stričević-Vežić (doselio se u Drniš iz nepoznatog mjesta); Jovan Vežić pok. Luke 1832. sa pravoslavlja prešao na grkokatoličku vjeru i postao najvatreniji unijat (od ranije bio jedan od najuticajnijih građana, kao i otac); nadšumar Nikola Vežić sahranjen u Zagrebu 1918. kao unijat, a njegov brat Marko 1936. u okolini Šibenika, kao rimokatolički sveštenik (s njima se loza ugasila).

RIMOKATOLICI

COLIĆ (Varoš)

• 1708. Ivan Colić; u najvišem dijelu Varoša, kod Miloša; 1948. godine popisano je 7 Colića u Drnišu.

BUDIMIR (Varoš)

• 1707. Mate Budimir; sredinom 20. vijeka nestali iz Varoša (ima ih u Splitu); 1948. godine popisan je 1 Budimir u Drnišu.

TRBLJEN/TRBLJAN (Varoš)

• 1721. Pavle Trbljen; kuće su bile blizu Budimira.

PRANIĆ/PRANJIĆ

• 1711. Nikola Pranjić; 1948. godine popisana su 64 Pranića u Drnišu.

KRAVAR (ranije Vidović)

• 1720. Ivan Kravarić; 1735. Nikola Vidović, a 1749. Nikola Vidović-Kravarević; 1948. godine popisano je 47 Kravara u Drnišu.

PATJARA (ranije Vidović)

• 1711. Ivan Patjara; 1713. Mate Patjara; 1745. Ante Vidović-Patjara; 1948. godine popisano je 11 Patjara u Drnišu.

DADIĆ

• 1712. Jela Dadić; 1731. Mio Dadić; 1948. godine popisan je 21 Dadić u Drnišu.

KURTOVIĆ

• 1706. Mate Kurtović; 1948. godine popisano je 7 Kurtovića u Drnišu.

LEONTIĆ

• 1718. Ivan Leontić; 1948. godine popisano je 49 Leontića u Drnišu.

LABOR (ranije Donjarac/Donjarac/Donjarčević iz Goriša)

• 1709. Nikola Donjarac; 1764. Božo Donjarac-Laborović; 1948. godine popisana su 4 Labora u Drnišu.

ŽARKOVIĆ

• 1750-ih Martin Žarković, Cingano-kovač (vjerovatno rod sa Žarkovićima iz Parčića); 1948. godine popisano je 9 Žarkovića u Drnišu.

TILIĆ(u 18. i 19. vijeku)

• 1750-ih Josip Tilić (Cingano-kovač).

KEVIĆ

• 1786. Andrija Kević-Zoričić (vjerovatno iz Nevesta) došao kod Tilića (kasnije pod prezimenom Kević-Tilić); 1948. godine popisano je 59 Kevića u Drnišu.

PAULINOVIĆ

• 1708. Jakov Paulinović; 1948. godine popisano je 12 Paulinovića u Drnišu.

NOVAKOVIĆ

• 1749. Božo Novaković (vjerovatno doselili iz Siverića); 1948. godine popisana su 4 Novakovića u Drnišu.

VUKASOVIĆ (drugo prezime Mišković)

• 1712. Mio Vukasović; 1948. godine popisano je 5 Vukasovića u Drnišu.

BUTUŽIN (drugo prezime Siverić)

• 1755. Ante Siverić; 1800. Šime Siverić-Butužin; 1948. godine popisana su 2 Butužina u Drnišu.

MIJANOVIĆ

• 1776. Ante Mijanović dobio Roka; 1948. godine popisano je 8 Mijanovića u Drnišu.

ČAVIĆ (ranije Bilogrivić)

• 1705. Ivan Bilogrivić dobio Martina; 1707. Luka Bilogrivić; 1785. Stipan Bilogrivić-Čavić; oko 1800. Šime Čavić; 1948. godine popisan je 1 Čavić u Drnišu.

KNEZ (izdvojeni zaselak na zapadu, iznad kanjona)

• 1750-ih Nikola Knez (doselili iz Badnja-Siverića); 1948. godine popisano je 40 Knezova u Drnišu i Badnju zajedno.

NAKIĆ 

• 1715. serdar Grgo Nakić; 1948. godine popisana su 34 Nakića u Drnišu i Badnju zajedno.

RADNIĆ (u 18. i 19. vijeku)

• 1713. Mio Radnić; 1717. Grgo Radnić; postojali i sredinom 19. vijeka.

BADRIĆ (u 18. i 19. vijeku)

• 1708. Petar Badre; postojali i sredinom 19. vijeka.

RADIČIĆ/RADEČIĆ (u 18. i 19. vijeku)

• 1711. Ante Radičić; 1744. Ilija Radičić; postojali i sredinom 19. vijeka.

GRANDA (u 18. i 19. vijeku)

• 1706. Grgo Granda; postojali i sredinom 19. vijeka.

KARAVELA (u 18. i 19. vijeku)

• 1750-ih Ivan Karavela; postojali i sredinom 19. vijeka.

DABALA (u 18. i 19. vijeku)

• 1751. Ante Dabala; postojali i sredinom 19. vijeka.

LOZIĆ (u 18. i 19. vijeku)

• 1725. Ante Lozić; postojali i sredinom 19. vijeka.

BABAČIĆ (u 18. i 19. vijeku)

• 1706. Šimun Babačić; 1836. umro Josip Babačić.

CICVARA/CICVARIĆ (u 18. i 19. vijeku)

• 1705. Ante Cicvarić; 1706. Šime Cicvarić; 1840. Ivan Cicvara.

ĐEVRSKO-KUNA (u 18. i 19. vijeku)

• 1710. Marko Kuna; u 18. vijeku zapisivani kao Đevrsko-Kuna; 1839. Nikola Đevrsko dobio Matu.

KUŠPILIĆ

• 1795. Petar Kušpilić; 1948. godine popisano je 10 Kušpilića u Drnišu.

KULUŠIĆ

• 1824. Mate Kulušić u Drnišu dobio Stanu, a doselio se sa Miljevaca; 1948. godine popisano je 15 Kulušića u Drnišu.

PLENKOVIĆ (u 18. i 19. vijeku, a nadimak Čović)

• 1790. Andrija Plenković.

MILIĆ-ŠTRKALJ

• 1785. Mate Štrkalj (doseljenici iz Pokrovnika); 1837. umro Ivan Milić, posjednik rođen u Zadru, a čija je majka bila Štrkalj; 1948. godine popisano je 15 Milića-Štrkalja u Drnišu.

MIJIĆ

• oko 1800. Toma Mijić, koji se doselio iz Skradina; 1948. godine popisano je 11 Mijića u Drnišu.

ADŽIJA

• 1868. Damas Adžija se doselio iz Karlobaga; sinovi su bili Božidar Adžija (narodni heroj) i Nikola (drniški načelnik); 1948. godine popisane su 3 Adžije u Drnišu.

ŠEGVIĆ

• 1837. Jakov Šegvić pok. Ante umro u Drnišu, a rođen je u Splitu.

GRUBIŠIĆ

• 1830. Marko Grubišić iz Šibenika se oženio u Drnišu; 1948. godine popisan je 1 Grubišić u Drnišu.

VILIČIĆ

• 1831. Danijel Viličić dobio Mariju, a rođen je u Šibeniku; 1948. godine popisano je 13 Viličića u Drnišu.

ZENIĆ

• 1854. Ivan Zenić Matin se vjenčao u Drnišu, a rođen je u Šibeniku; 1948. godine popisana su 2 Zenića u Drnišu.

FENCI

• 1861. Franjo Fenci u Drnišu dobio Emanuela, a doselio se iz Šibenika (predak Julije Fenci iz Italije bio je ratni zapovjednik u Kandijskom ratu i nastanio se u Šibeniku sredinom 17. vijeka); po njima se dio Drniša zove Fenčevina; smrću Emanuela se loza ugasila.

Izvori:

• Podaci iz turskog perioda su preuzeti iz knjige “Petrovo polje u vrelima osmanskog razdoblja (1528-1604)”, Aleksandar Jakovljević i Neven Isailović, 2019. god.
• Podaci o prezimenima sa popisa stanovništva 1948. godine preuzeti su iz “Leksika prezimena SR Hrvatske”, 1976. god.
• Ostali, tj. većinski podaci su dobijeni iz istraživanja autora članka (matične knjige i mletački katastri).