Đakovica i okolna sela

26 komentara

1. 20. jul 2018. u 19:36

   Vojislav Ananić

   Grčin

   Jedan naseljenik iz Damnjana uveravaše me da je slušao od samih Arbanasa da je u Grčinu bilo nekada pet srpskih crkava. Inače nisam mogao da saznam ništa pouzdano o tragovima starih naselja.
   Dve su mahale u selu, koje se zovu po glavnim rodovima: Krasniće i Kastrate. 1940. bilo je u selu 41 kuća musl. Arbanasa i 16 kuća Srba naseljenika, svega 57 kuća.
   ARBANASI MUSLIMANI. — Krasnići: rodovi Gutaj, Silmetaj, Mahmutaj i Kureć (23 k.). Prvi su se naselili Gutaj. Došao je neki predak dalji od osmoga, iz Malesije. Smatraju se srodnicima sa Vasojevićima i ne kriju da su nekada bili hrišćani. — Kastrati: rod Đuraj (8 k.). Pričaju da su tri brata pošla od Skadra, pa je jedan ostao u Kruši, drugi. ostao u Goljaju, a treći došao u Grčin na krčevinu. — B e r iši: rod Ćuni i Perolaj (6 k.) su doseljenici iz novijeg vremena. — Teač: 2 k. su od roda Duravak i došle su oko 1905. iz Mazreka u zjumskoj opštini, a 1 k. je došla u isto vreme iz Dobrine, sela koje je sada u Arbaniji. Rod Dotmeta ima 1 k.
   SRBI NASELJENICI. — Bijelići (4 k.) su s Osredaka u Morači. — Vidakovići (2 k.) su iz Dobrilovine u Kolašinu. — Vuletići (1 k.) su iz Goražde u beranskom srezu. — 3 e j a k (1 k.) iz Oraovice kod Bijelog Polja. — Ivanovići (2 k.) iz Nedakusa kod Bijelog Polja. — Milovići (1 k.), takođe iz Nedakusa. — Mandići (1 k.) iz Ujnica kod Bijelog Polja. — Nenadovići (1 k.) iz Goražde u beranskom srezu. — Smolovići (1 k.) iz Prošćenja kod Mojkovca. — Spasići (1 k.) iz Levića u kopaoničkom srezu. — Stankovići (1 k.) iz Lokvice u Sredačkoj Župi.
   Svi su došli u toku 1932. i 1933.

   Izvor: MILENKO S. FILIPOVIĆ – HAS POD PAŠTRIKOM,SARAJEVO, 1958.

   Odgovori

2. 20. jul 2018. u 19:57

   Vojislav Ananić

   Damnjane

   Niko ništa ne ume da kaže o imenu ovoga sela, koje, očigledno, nije arbanaško. To je ime ili uspomena na neku crkvu ili nekog hrišćanskog stanovnika Damnjana. Inače u selu ima mnogo uspomena na ranije srpske stanovnike u imenima potesa. Glavni potesi u selu se zovu: Kostur, Trava, Bećaj, Morina, Rosuja, Vžine, Duška Kući, Ulica Dašit (Ovnujska ispaša), Kobac, Bunari i Đures (u planini), Livadi Trajkit, Livadi Priftit (popova livada, na Paštriku, već u zjumskom hataru), zatim Guri Bar (Guri i barđh) ili Komon Livada, Dubnic, Domica, Kilević, Kuj Kišes (Kuji i Kishes, crkveni vrh). Mahale u selu se zovu: Trava, Še(h)-mala, Mala Zimit, Mala sipme (Mahalla e sdperme, Gornja mala), Mala Pronit, Mala Pnišit, Ramanmat. Mahala Zimit zove se i Ćovanet, a otkako u njoj ima i Cpba, zove se i Mahala Škaut (Srpska mahala). 1940. bilo je u selu 106 musl. i 3 kat. arbanaške, 25 srpskih naseljeničkih i 7 musl. ciganskih, svega 141 kuća.
   Na više mesta ima starih crkvišta i grobalja. U Šeh- mali ima mesto Kiša (crkva), gde se još poznaju neki temelji i nalazi kreč. Priča se da su od kamena od te crkve načinjeni most pod Marošem i kuća Ram-Gucina u Damnjanima. U mahali Travi je neko staro groblje, ia kažu da je bila i crkva na mestu gde je 1940. konak Mon Bajrama. Crkva je bila i kod dva bresta, i katolici su sa tog crkvišta nosili kamenje za svoju crkvu u Smaću. Na Gurištu je neko staro groblje. Tu je sada i muslimansko groblje. U jednoj livadi pod Damnjanima je neko staro groblje i livada se zove Livadi Voravet (Livadhi i Vorrevet, grobljanska livada): priča se da su tu sahranjena nekakva dva čobanina, a neki vele da je i tu bila crkva. Orući, 1935, naseljenici su bili našli u zemlji nekakav krst.
   Mahala Zimit se zove po svom osnivaču Zimu, koji je bio od plemena Morina. Mahala Trava je bila svojina nekog age iz Đakovice, i tu su se često smenjivale čifčije. Šeh-mala se prozvala po tome što je u toj mahali odavna tekija halvetiskog reda i što ima snažan rod koji od starine daje šehove toj tekiji.
   ARBANASI MUSLIMANI. — K r a s n i ć i u Šeh-mali. Dele se na dva roda, koji vode poreklo od tri brata: Dervišaj (15 k.) i Ajdinaj (17 k.). Nesumnjivo je da su se davno doselili. Pričaju da su nekada bili pravoslavni Srbi (po tome, motli bi biti i starinci) i da ima 300 godina kako je od njih postao prvi šeh u selu, Ajdin. Međutim, šehovstvo nije tako staro: prvi šeh je bio Ibrahim, prapraded sadašnjeg (1940.) šeha Ferata (tada 60 god.). Taj šeh je bio došao odnekle izdaleka, a čin je dobio u Prizrenu. Još pričaju da su Ajdini hranili majstore kad se gradila džamija u Rogovu i da je Damnjane za 40 godina starije selo od Rogova. To se može da odnosi samo na neko obnavljanje Rogova i džamije, jer je Rogovo postojalo i u srednjem veku pod tim; imenom, a njegova džamija je sagrađena 1580. Fisu Krasnićima pripada i rod Lenič (6 k.) u mahali Zimit. — Marina. Zna se da je Zim, osnivač Male Zimit, bio od plemena Marina. Kad je on došao, nije tu zatekao nikoga. Sada plemenu Marina pripadaju u toj mahali 3 k. od tog roda, a verovatno i poznije doseljeni rod Tuba (1 k.), koji su došli iz Arbanije. — Bošnjak (1 k.): predak im je davno došao iz nekog mesta u Bosni, odmah posle Zima. — Kabaš: rod Ćovani (9 k.) su takođe davnašnji doseljenici. — Beriši: Rod Pniš (15 k.) u Mali Zimit i Travi, rod Durak (5 k.), takođe u obe mahale, Čakarlez (4 k.) u Mali Zimit, Sufa (1 k.), takođe u Mali Zimit. Ima Beriša koji vele da su starinom iz Kuča i da su bili pravoslavni. Drugi vele da je samo jedan deo Beriša od Kuča, i to jedno bratstvo iz grupe Ršića. Rodovi Durak i Čakarlez su iz te grupe, od Ršića. Svi Ršići su iz Arbanije, iz nekog mesta dalje od Vezirskog mosta. Ugledni prvak od roda Duraka, Mon (1940. imao 65 godina) nabraja ove pretke: Bajram
   — Osman — Selim — Tahir — Durak, koji se doselio. Drugi nabrajaju šest pojasa: Dan, 50 god. — Redžep — Osman — Nuha
   — Elez — Šaban — Elez. To je rod Čakarlez, ranije zvani Šabanelez. — Kriezi: rodovi Guc (5 k.) i Viša (3 k.), svi u Mali Zimit. — Tsač: rod Ramamat (6 k.) u Mali Zimit i Travi, doseljeni iz sela Nikolića u Arbaniji, Cena (1 k.) i Brat (1 k.) u Travi. Brat su skorašnji doseljenici iz Arbanije. Tsač su došli prvi u Gornju malu. — Š a lj a: rod Vlajnjan (9 k.) su došli iz sela Vlajnje u Arbaniji. — Selimredža (2 k.), doseljeni iz sela Ćara u arbanskom delu Hasa, oko 1890. — Sulović Selman (1 k.), doseljen iz Koriše 1938. — Neki Bajram (1 k.), doseljen iz podgorskog Kabaša, ovde se bio pokrstio, ali i dalje muslimanin.
   ARBANASI KATOLICI. — Svi su u mahali Travi, i to 2 k. su Miriditi a 1 k. Malisori. Nekada su svi bili čifčije đakovičkih aga. Malisori (1 k., Vel. Gospođa), došli iz Smaća. — Marina: rod Ljask (1 k., Nikoljdan). — Tkela (1 k., Sv. Petka). CIGANI. — U mahali Travi su 2 k. Mađupa a u Mali Zimit 2 k. Mađuša i 3 k. Gabelja, svega 7 k. Svi se Mađupi smatraju jednim rodom i pribrajaju se fisu Berišima.
   SRBI NASELJENICI. — a) U Šeh-mali: Bjeloglav (1 k., Nikoljdak) iz Grananice u Gacku. — Vukovići (1 k., Jovanjdan) iz Nadinića u Gacku. — Đerići (5 k., Arhanđelovdan) iz Šipašnog u Gacku. — Manojlovići (3 k.), takođe iz Šipašnog. — Žarkovići (1 k., Nikoljdan) iz Bodežišta u Gacku. — Milići (1 k., Nikoljdan) iz Ždrelovića kod Bileće. — Skoko (1 k., Nikoljdan) iz Đurkovića kod Nevesinja. — Mićkovići (1 k., Nikoljdan) iz Kuča.
   Svi su ti došli u toku 1934—1935.
   b) U Mali Zimit: Dujovići (3 k., Arhanđelovdan) iz Ptiča u Lijevoj Rijeci. — Komljenovići (1 k., Arhanđelovdan), doseljeni 1927. s Velestova u Čevu. — Jovanovići (2 k., Sv. Petka), doseljeni 1928. iz Prizrena, a starinom Petrovići iz Dojnica. — Vujoševići (2 k., Nikoljdan) iz Momča, 1927. — Jovanovići (2 k., Sv. Petka) iz Kujave kod Danilovgrada, 1932. — Gošovići (1 k., Mitrovdan) iz Kržanje, 1935.

   Izvor: MILENKO S. FILIPOVIĆ – HAS POD PAŠTRIKOM,SARAJEVO, 1958.

   Odgovori

3. 20. jul 2018. u 20:04

   Vojislav Ananić

   Smać

   Selo je bilo begovsko, i čifčije su se često smenjivale. Dolazile su pojedinačno sa raznih strana, često bežeći od krvi, a neki tražeći bolje mesto. Posle bi pridolazili i rođaci.
   1940. bilo je u selu 8 musl. i 18 kat. arbanaških i 11 srpskih naseljeničkih, svega 37 kuća. Ima nova katolička crkva, podignuta na mestu Kodri.
   ARBANASI MUSLIMANI. — Marina, (6 k.). Prešli su u Smać iz Godena, prvi oko 1900. — LJ a lj a (1 k.) iz sela Nikolića u Arbaniji. — Osmanović Ibiš (1 k.), verovatno takođe od Marina, doseljen iz Podrime.
   Bila je u selu doskora jedna porodica Beriša (»Gega«), doseljena iz Arbanije, ali od njih više nema niko.
   ARBANASI KATOLICI. — Marina (4 k., Sv. Nikola). Neki su došli iz zjumske opštine, neki iz Podrime, neki iz Arbanije. — Š a lj a: 2 k., ranije doseljene, slave Sv. arh. Mihaila, a 2 k., doseljene docnije iz vogovske opštine, slave Bogorodicu. — Tsač (4 k., Sv. Nikola, i 1 k., Sv. Jovan). Dve porodice su došle iz Arbanije, a jedna iz Podrime. — Beriši (5 k., Sv. Nikola). Dve porodice su došle iz okoline Đakovice, a jedna iz Arbanije.
   SRBI NASELJENICI. — Bulatovići (3 k., Lučindan) iz Rovaca. — Božovići (1 k., Jovanjdan) iz Ljubova u istočkom; srezu. — Vešovići (2 k., Arhanđelovdan) sa Crnog Vrha u Vasojevićima. — Vujanovići (1 k., Nikoljdan) iz Donjeg Sela u Ljubotinu. — Popovići (1 k., Lučindan) iz Liješnja u Rovcima. — Pešići (1 k., Sv. Petka) iz Bastaja u beranskom srezu. — Stanišići (1 k., Lučindan) iz Rovaca. — Cvijanovići (1 k., Jovanjdan) iz Lijeve Rijeke.
   Svi su naseljeni u toku 1932. i 1933.

   Izvor: MILENKO S. FILIPOVIĆ – HAS POD PAŠTRIKOM,SARAJEVO, 1958.

   Odgovori

4. 20. jul 2018. u 20:12

   Vojislav Ananić

   Bistražin

   Do 1932. u selu su bili samo katolici Arbanasi, koji su u tursko vreme bili na begovskoj zemlji, i stoga je stanovništvo bilo veoma pokretljivo. Po predanju, Arbanasi su se počeli doseljavati pre 200 godina. Prvi se bio naselio neki Đin iz fisa Marina. Ti prvi doseljenici zatekli su neko staro groblje — Vora Džolec (Vorri i Gjolles? Đoletov Grob?) — koje smatraju katoličkim.
   1940. u selu je bilo 25 kuća kat. Arbanasa i 9 kuća Srba. naseljenika, svega 34 kuće.
   ARBANASI KATOLICI. — M a r i n a: zastupljeni su rodovi Alak, Topal, Rad ili Rada sa svega 18 k. Rada su iz sela Ljađe u Arbaniji. Slave Sv. Nikolu, a neki preslavljaju Sv. Lazara u nedelju pred praznik Sv. Krsta (u proleće). Samo su domaćini od tri porodice rođeni u Bistražinu, a svi ostali su došli iz okolnih sela vogovske, janoške i gornjosrbičke opštine, kao i iz Arbanije. Topali su bili u Zjumu, pa na Kosovu, u Rogovu, Kušovcu, i najzad došli u Bistražin. — T s ač (6 k., Mala Gospođa). Od šest domaćina samo je jedan rodom iz Bistražina, a ostali su pridošli iz raznih sela. — K r a snići (1 k., Sv. Pavle): došao im je ded u Bistražin.
   SRBI NASELJENICI. — V e š k o v i ć i (1 k., Nikoljdan) iz Merdara u kosaničkom srezu. — Vukići (1 k., Sv. Andreja) iz Nedakusa kod Bijelog Polja. — Bulatovići (1 k., Lučindan) iz Rovaca. — Vlahovići (1 k., Lučindan) iz Rovaca. — Dabetići (3 k., Arhanđelovdan) iz Lijeve Rijeke.
   — Miloševići (1 k., Arhanđelovdan) iz Mateševa. — Pešikani (1 k., Đurđic, 16 novembra po st.) iz Boljevića.

   Izvor: MILENKO S. FILIPOVIĆ – HAS POD PAŠTRIKOM,SARAJEVO, 1958.

   Odgovori

5. 20. jul 2018. u 20:33

   Vojislav Ananić

   Rogovo

   Rogovo je veliko selo u polju pored Drima. U selu su četiri mahale Mala pošta, Džamiska mala, Mala edr i Mala hamamit. 1940. bile su u selu: 81 musl. arbanaška, 25 musl. ciganskih i 2 srpske naseljeničke i 1 k. posrbljena arbanaška, svega 109 kuća.
   Selo je vrlo staro (pominje se u srednjem veku), ali se u ovom kraju smatra mlađim naseljem od Damnjana: da je počelo da se naseljava na 40 godina posle Damnjana i da su seljani iz Damnjaia pomagali Rogovce kad su gradili džamiju, jer je tada u Rogovu bilo samo 7—8 rasturenih kuća. Opšte je predanje da su Pogovo i Damnjane bila pusta mesta. To treba shvatiti tako da su oba sela bila jednom ostala pusta i da je i džamija obnavljana. Naime, kao što svedoči natpis na džamiji u selu, u selu je podigao džamiju neki Hasan-aga 988. (tj. 1580. naše ere). Međutim, sadašnja džamiska zgrada je iz novijeg vremena.
   Mnogo se priča kako je na mestu Rogova trebala da bude varoš Đakovica i da je rogovska džamija starija od Adumagine džamije u Đakovici. Po tom predanju, Adumata je hteo najpre da sagradi džamiju u Rogovu i, kad je zabo handžar u zemlju, potekla je crna krv. Rekao je da je to ciganska krv, pa je prešao u Đakovicu, gde je sagradio džamiju. Drugi vele da se ovde nije mogla da razvije varoš zbog Drima.
   Opšte je predanje da je Rotovo bilo veliko selo pre kuge: selo se protezalo od Sakra do Blata (Batalina Dobrošit) i bio je pod selom na Drimu jedan most. Pre čume, u selu je radio i hamam (kupatilo), po kom se i sada zove jedna mahala u selu. Posle kuge, u selu su bile ostale samo dve ili tri kuće, pa se opet selo namnožilo.
   U selu ima kuća koja se zove Kula. Sada u toj kući živi porodica Pogo, koja se zove tako po bivšim vlasnicima kule, kojih više nema. Niko ne zna ko i kada je gradio tu kulu, koja je unutra zasvedena, a za izradu svoda upotrebljen kamen koji je lepljen malterom za koji su upotrebljeni kozina i žumance.
   Po predanju, bila je crkva kod romajskog mosta. »Turci« govore da je tu bila džamija, a Srbi tvrde da je i rogovska džamija na mestu gde je nekada bila crkva. Katolici takođe prisvajaju crkvište kod romajskog mosta.
   Kod džamije je grob Alihodže, koji se naročito poštyje. Na više mesta ima starih grobalja: iznad sela, do Sakra, na mestu Batalina Dobrošit i dr. Ima i Svatovsko groblje (Vorret e kru- Bkqvet): potukli se i izginuli svatovi, jer jedni drugima nisu hteli da puste put.
   ARBANASI MUSLIMANI. — Najstarijim rodom u selu smatra se rod Alihodža (1 k.) od fisa Beriša. Ne zna se odakle su došli. Od Beriša je i rod Saltek (8 k.), kao i porodica A dž i j e v i ć (1 k.), doseljena iz Bele Crkve. Preci pravih Beriša su došli u Rotovo bežeći od krvi. — Š a lj a (18 k.): jedni su došli iz Kruše ispreko Drima, a drugi su došli ranije iz nekog drugog mesta. — G a š (8 k.). Došli su — rod Bećirovići — pre 3—4 pojasa iz Nogavaca, a poreklom su iz Batuše. Predak bio snažan čovek, ovde našao bolju zemlju i silom je uzeo. — Tsač (2 k.) su došli iz Orahovca, a Xelšani (2 k.) iz Arbanije. Od fisa Tsača su i rodovi Čmegovići (1 k.), doseljeni iz Orahovca, i Oruć (2 k.), takođe iz Orahovca. — Xoti. I njih ima od raznog porekla. Na prvom mestu su rod Grbići (6 k.), doseljeni iz Orahovca u novije vreme, i rod G o d e n (7 k.), doseljeni iz sela Godena. Hotima pripada i porodica M. Elezovića (1 k.), doseljena iz Snagovca. Godeni su došli u Rogovo posle kuge. — Marina: 11 k. vode poreklo iz Kruše u Arbaniji, 1 k. iz Junika, a 1 k. uzela je prezime Pogo, kupivši imanje od pravih Poga. — B it i č i: rod Cahan (1 k.) iz sela Kiša u Arbaniji. — K r i e z i: rod Trpunovići (6 k.). — Krasnići (1 k.). — Mamutović S. (1 k.), hodža iz Đakovice. — Šorbajić (1 k.), rodom: Arbanas iz ovog sela, živeo u Baru u Crnoj Gsri i odatle došao kao naseljenik 1930, pošto se ranije bio pokrstio. — Neispitano: 2 k.
   CIGANI. — Bile su 24 kuće Mađupa i 1 k. Gabelja. Većinom su rodom iz raznih mesta u okolini.
   SRBI NASELJENICI. — Bećirovići (1 k,, Lučindan) iz G. Morače. — Vlahovići—Selići (1 k., Lučindan) iz Rovaca.

   Izvor: MILENKO S. FILIPOVIĆ – HAS POD PAŠTRIKOM,SARAJEVO, 1958.

   Odgovori

6. 16. avgust 2018. u 10:53

   Vojislav Ananić

   ĐAKOVICA – „ŽIVI SVEDOK PROPASTI SRPSTVA”, Vladan Virijević, Filozofski fakultet/Kosovaka Mitrovica

   Apstrakt: U radu se saopštavaju do sada poznata saznanja o istorijskom razvitku Đakovice, jednog od značajnijih gradova u Metohiji, sa posebnim osvrtom na položaj srpske populacije i njeno postepeno iščezavanje tokom perioda od kraja XV veka do Prvog balkanskog rata. Napisan je na osnovu sekundarnih istorijskih izvora i relevantne literature.
   Ključne reči: Đakovica, srpstvo, grad, Metohija, Arbanasi.

   Đakovica, ovaj živi svedok propasti Srpstva, tako me je rastužila da mi je čisto bilo milo kada sam već drugog dana mogao ostaviti varoš. Ovom oporom rečenicom rezimirao je svoje utiske nakon posete Đakovici, 1888. godine Spiridon Gopčević, istoričar, astronom i pustolov. Ona predstavlja rečitu sintezu i, na svojevrstan način, odslikava tragičnost viševekovnog bitisanja i odumiranja srpskog etnosa, ne samo u Đakovici, već i na čitavom prostoru Kosova i Metohije.
   0 prošlosti Đakovice i, posebno, njenog srpskog življa, u postojećoj naučnoj i literaturi publicističkog karaktera, zapisi su oskudni. Sem pojedinačnih članaka, putopisnih napisa i fragmentarnih celina iz studija koje tretiraju širi prostor Metohije, istorijat ovog grada, na žalost, predstavlja popriličnu belinu. O začecima Đakovice kao naseljenog mesta, postoje podeljena mišljenja, koja svoja uporišta grade u etimološkom tumačenju njenog naziva ili, pak, na narodnoj tradiciji. Štaviše, ona su, na žalost, konfrontirana iz nenaučnih razloga.
   Smeštena u jugozapadnom delu Metohijske ravnice, pored reke Erenika (Ribnika), na prostoru srednjovekovne župe Altin, u srednjem veku predstavljala je značajan trgovački centar, kojim je upravljao malo poznati feudalac, vojvoda Jakov, vazal oblasnog gospodara Vuka Brankovića, po kome je, izgleda, i dobila ime. Prema tumačenju našeg poznatog lingviste, leksikografa i onomastičara Mitra Pešikana, njeno ime potiče od starosrpske reči d(i)jak. U narodnoj tradiciji s kraja XIX veka, o postanku Đakovice postojala su tri predanja, koja je pribeležio prota Miloš Velimirović. Prema prvom, naziv grada potiče od „đaka“, tj. da je u njoj bila škola koju su izdržavali srpski srednjovekovni vladari. Drugo navodi da je na mestu današnje Đakovice, koja se nalazila na putu Prizren-Skadar, izvesni Jakov sagradio mehanu i da je ona po njemu dobila naziv. Treće kaže da je njegov utemeljivač Hadum Sulejman-efendija, poznat pod imenom Hadum-aga, ktitor prve đakovičke džamije podignute tokom poslednje decenije XVI veka. Ovo poslednje, nastojeći da dokažu tezu o arbanaškom karakteru grada, obilato eksploatišu albanski istoričari (Hasan Kaleši, Ali Hadri, Jusuf Bajraktari i dr.).
   U pisanim izvorima iz XIV i XV veka Đakovica se spominje kao seosko naselje sa funkcijom centra pijačne trgovine, pa je, kao takva, registrovana i u osmanlijskom poreskom defteru Skadarskog sandžaka iz 1485. godine. Prema njemu, selo Đakovica broji 67 domaćinstava, od kojih su samo dva (Kraguj sin Masera i Đon sin GeGe), verovatno, arbanaškog porekla i ima seoskog popa. Kada je počela da se razvija kao naselje gradskog karaktera, ne može se reći sa sigurnošću. Verovatno je taj proces započet u XVI veku, kada se, po jednom dokumentu iz 1574. godine, kao njeni gospodari navode Arnauti Jelasupašići, koji su nad srpskim življem sprovodili veliki zulum, pogubivši u njenoj okolini oko 2.000 hrišćana. Prema jednom navodu, 1590. godine u Đakovici je postojalo 45 hrišćanskih i osam muslimanskih kuća. Za vreme uspona i jačanja Osmanlijskog carstva ona je delila sudbinu mnogih varoši koje su dobro živele od trgovine i zanatstva. Vremenom je izrasla u glavno privredno središte okolnih geografskih celina: Hasa, oblasti Reka i đakovačke Malesije. Do početka XVII veka arbanaški etnički elemenat u samoj varoši postao je dominantan. To je bila posledica pojačanog pomeranja arbanaških islamiziranih masa sa planinskih prostora današnjeg severa Albanije prema plodnoj metohijskoj nizini i procesa islamizacije srpskog življa koji se, primajući novu veru, menjao i u etničkom smislu, prihvatajući arbanaško društveno uređenje, a samim tim i jezik i običaje.
   Oskudica arhivske građe onemogućava detaljnije proučavanje prošlosti Đakovice u periodu od XVI-XIX veka, tako da podaci koje su o njenim karakteristikama ostavili brojni putopisci, hroničari, misionari i drugi, predstavljaju svojevrsne prvorazredne istorijske izvore. Jedan od najranijih predstavlja izveštaj papskog izaslanika, fra B. Palacuola, koji je 1637. godine o Đakovici i njenoj okolini zapisao: U Đakovici ima (verujem) pet stotina kuća, ali samo 20 kršćanskih dok su ostalo sve Turci i šizmatici. (…) Iznad Đakovice žive Srbi i tu postoje samo tri rimokatoličke kuće, a zatim produžavaju srpska sela. Godinu dana docnije, papski misionar i potperfekt Kongregacije za propagandu vere, fra Kerubin iz Tridenta, nakon propovedanja u Đakovici, naveo je u izveštaju Vatikanu da je najveći broj katolika, zbog nebrige sveštenika i neznanja, konvertirao u islam, a da u okolini grada žive isključivo Srbi, koji imaju lep manastir, misleći na Dečane. Prilikom svoje vizitacije Srbije u jesen 1641. godine, u Đakovicu je, 4. decembra, prispeo nadbiskup barski i primas srpski, Đorđe Bjanki. Prema njemu, u gradu je bilo 250 muhamedanskih, 26 rimokatoličkih (sa 105 čeljadi) i 16 pravoslavnih kuća. U odnosu na podatak iz jednog popisa katolika u Srbiji, sačinjenog u Baru 1638. godine, prema kome je Đakovica imala 550 rimokatolika, uočava se da je, za svega tri godine, ubrzanom islamizacijom, ovaj broj drastično smanjen. Do 1671. godine preostala je samo jedna rimokatolička kuća, koja je živela od Šrgovine, a brojala je šest duša.
   Sredinom XVII veka osmanlijski geograf Hadži Kalfa (Ćatip Čelebija) Đakovicu spominje kao varošicu Jakova, blizu Prizrena. Godine 1662. kroz nju je, na svom proputovanju, prošao znameniti osmanlijski putopisac Evlija Čelebija. Yakoviga kasabasi, kako ju je imenovao, nalazila se u sklopu Dukađinskog sandžaka i predstavljala dobro izgrađeno i divno mjesto sa dvije hiljade kuća. Čitavo naselje leži u jednom prostranom polju. Ima dvije impozantne džamije, više mesdžida i olovom pokrivenih hanova. (…) U jednoj udobnoj i privlačnoj građevini nalazi se jedno divno javno kupatilo. Klimatske prilike Čelebija je okarakterisao kao prijatne, a za stanovnike zapisao da su po izgledu vrlo lijepi i mili. Procenio je da ima oko 300 dućana ispunjenih stotinama vrste robe. Razvoj grada tokom ovog perioda bio je ubrzan, što je doprinelo tome da je papski izaslanik Stefan Gaspari, u svom izveštaju iz 1671. godine, okvalifikuje kao jednu od glavnih varoši Srbije. Čuveni mletački kartograf i izdavač, Maria Vinčenco Koronelija (1650-1718) u svom poznatom delu Atlante Veneto, štampanom u Veneciji 1688. godine, ucrtao je na levoj obali Belog Drima grad Iacovizza sa 200 muslimanskih kuća, a naredne godine Đakomo Kantaneli je na karti Kraljevina Srbija drugačije nazvana Raška (Il Regno della Servia delta atrimenti Rascia), koja se smatra najboljom kartom Srbije u XVII veku, ubeležio naselje Diacovo, Iacova.
   Tokom Velikog bečkog rata (1683-1699) odredi generala Pikolominija zauzeli su, nastupajući ka jugu, i Đakovicu sa okolinom. No, odstupanje austrijskih trupa, koje je usledilo ubrzo nakon Pikolominijeve smrti i austrijskog poraza kod Kačanika, početkom 1690. godine, pokrenulo je na seobu ka severu velike mase srpskog stanovništva sa prostora Kosova i Metohije, između ostalog i iz Đakovice i okoline. Deo preostalog srpskog življa pribegavao je, težeći da sačuva goli život, primanju islama i svojevrsnoj mimikriji, a oni malobrojni, istrajni u svojoj veri, bili su izloženi teroru ljudi zloglasnih đakovačkih feudalaca – Kurd Mehmed-paše i Jusuf-age, koji su nasrtali na obraz ljudi i žena.
   Islamizacija je dobila na intenzitetu naročito nakon tzv. Druge seobe Srba 1739. godine. Da je, uprkos svemu, okolina Đakovice sredinom 30-ih godina XVIII veka još uvek očuvala značajan srpski etnikum i pravoslavnu crkvenu organizaciju, svedoči berat sultana Mahmuda I iz 1735. godine, kojim je potvrđen izbor za patrijarha Arsenija IV Jovanovića. U beratu se, pored ostalih oblasti koje spadaju pod njegovu jurisdikciju, navodi i Jakova sa okolinom. Poslednji srpski patrijarh koji je stolovao u Peći, Vasilije Brkić, u Opisu pokrajina turskog carstva, pisanom u izgnanstvu 1771. godine, za Đakovicu kaže da je bila nastanjena srpskim življem koji je, u to doba, većim delom islamizovan i poarbanašen. Od tih pak novih muhamedanaca, neki su samo promenili srpsko ime u tursko, a u potaji su sačuvali svoju veru, dok su se drugi i tada javno držali hrišćanstva. Ali, pošto su zapali u Arnaute, to su znali njihov jezik. Da, uprkos svemu, srpski živalj u Đakovici nije potpuno iščezao, govore podaci iz Devičkog katastiha, u kome su u periodu od 1766. do 1787. godine više puta upisani kao priložnici Srbi iz ovog grada, a 1770. godine iguman manastira Dečana, Danilo Paštrović, priložio je đakovičkoj crkvi, inače metohu ovog manastira, Službenik iz XV-XVI veka. Takođe, to potvrđuju i istraživanja Johana Georga fon Hana, austrijskog konzula u raznim vilajetskim centrima evropskog dela Osmanlijske imperije, albanologa i putnika – istraživača Balkanskog poluostrva početkom XIX veka, nadasve dobrog poznavaoca tadašnjih prilika na Kosovu i Metohiji. Iako je navodio da su dve velike seobe znatno proredile srpski živalj Metohije i olakšale silaženje Arbanasa sa planina alpijskog čvora severne Albanije na prostore Stare Srbije, on je konstatovao opšti istorijski, etnografski i civilizacijski srpski tip Metohije, premda sa smanjenim srpskim stanovništvom pod vekovnom turskom vlašću. On nije bio siguran da je u Metohiji njegovog vremena bilo Arbanasa više nego Srba. Isto potvrđuje i Ami Bue, francuski geograf i putopisac, koji je 1838. godine proputovao Balkanskim poluostrvom. On kaže da Arbanasi u Metohiji imaju mnogo srpske krvi i da su njihova plemena i mnogobrojni fisovi proizašli iz arbanaško-srpske mešavine.
   Opadanje broja pravoslavnog stanovništva i pogoršanje njegovog sveukupnog položaja na prostoru Metohije, tokom XIX veka dobilo je na intenzitetu, posebno u Đakovici i njenoj okolini. Za to je postojalo više razloga: Prvi i Drugi srpski ustanak u beogradskom pašaluku, pokret Mustafa-paše Bušatlije, početkom 30-ih godina, Krimski rat, srpsko-turski i rusko-turski ratovi 1876-1878. godine, stvaranje i delatnost Prve prizrenske lige 1878. godine, austro-ugarska propaganda tokom 80-ih i 90-ih godina, anarhija i bezvlašće prouzrokovani sukobima arbanaških paša i begova sa predstavnicima turskih zvaničnih vlasti usled odbijanja provođenja reformskih akcija, permanentni sukobi unutar arbanaške zajednice, tj. pojedinih feudalnih porodica (pašalara) itd. Početkom veka Đakovica je izrasla u značajan trgovački i zanatlijski centar, poznat po svilarstvu i izradi predmeta od srebra. Đakovčani su, takođe, bili nadaleko poznati kao kožari, terzije, gajtandžije, proizvođači sahtijana i duvana, a trgovci su poslovali širom čitavog Balkanskog poluostrva. Godine 1825. đakovički Srbi su otvorili osnovnu školu.
   Jozef Miler, komesar austrijske pogranične sanitetske službe u Kotoru, koji je dve godine proveo na službi kod pećkog paše, saopštava podatak da je Đakovica 1838. godine, po evidenciji iz haračkih spiskova (nufuza – popisnih lista računovodstvene službe pri konaku Rumeli valije Zekerija-paše), imala 21.050 stanovnika, od čega 18.000 muslimana, 2.600 pravoslavnih i 450 katolika, od čega po narodnosti 17.000 Arbanasa, 3.800 Slovena, 180 Turaka i nešto malo Cincara i Cigana. U gradu je postojalo 1.900 kuća i oko 650 dućana.  
   Jedan od prvih srpskih spisatelja XIX veka, koji je ostavio zapis o Đakovici bio je, napred pomenuti Gedeon Jurišić. On za nju kaže da 1844. godine ima samo jedno 100 domova srpskih, drugo su sve do 4.000 Arnauti i Latini (žitelji rimskog verozakona).
   Do novog talasa obesrbljavanja Đakovice došlo je u godinama Krimskog rata, kada je, pod terorom arbanaško-muslimanske populacije najveći deo Srba, spašavajući goli život, napuštao grad. Njegove posledice ilustrativno je prikazao Aleksandar Giljferding, koji je, kao ruski konzul, neposredno nakon Krimskog rata proputovao Starom Srbijom. O svojim utiscima u vezi Đakovice, u kojoj su Arbanasi sa neprijaznom radoznalošću posmatrali ‘Moskova’, mladi diplomata je pisao: Od svih albanskih naselja na slovenskom terenu u Đakovici je albanski element najsnažniji. Prema 3.500 albanskih muslimanskih porodica u Đakovici ima samo 120 hrišćanskih kuća, a od ovog broja su polovina Albanci katolici. Prema tome, u ovom Gradu ima samo 60 porodica Slovena pravoslavaca. (…) Svi su hrišćani u Đakovici zanatlije: katolici su skoro isključivo zlatari, a pravoslavni samardžije, vunovlačari i moleri. Posebno upečatljiv je njegov opis mesne pravoslavne crkve i susreta sa sveštenikom: Pravoslavni imaju malu crkvu nedavno podignutu i neobično siromašnu. Mesto ikona na ikonostas su nalepljene neukusne i primitivne slike grčke proizvodnje. (…) Pop Stefan, koji je govorio albanskim jezikom radije nego srpskim, ostavio je na mene utisak najmirnijeg i najlojalnijeg čoveka na svetu. Utoliko me više iznenadio nameštaj sobe u kojoj je živeo ovaj dobroćudni sluga oltara. Četiri para pištolja, tri duge albanske puške i nekoliko handžara visili su na zidu jedan do drugog. Na moju primedbu o ovoj dekoraciji odgovorio mi je on poslovicom čiji se smisao sastojao u ovome: Kad s vucima živiš, s vucima i zavijaj’. Uostalom,uz puške i pištolje kod njega je, pod ikonom, ležalo dvadesetak psaltira, trebnika i drugih bogoslužbenih knjiga ruske štampe, čak i nekakva ‘Istorija’ na ruskom jeziku Katarininog vremena.
   Nekoliko godina nakon Giljferdinga u gradu na rečici Ribnik (Erenik) boravile su Engleskinje, Mjur Mekenzi i Adelina Paulina Irbi, koje su svoje putne beleške objavile u knjizi koju je 1868. godine na srpski jezik preveo Čedomilj Mijatović. Uputivši se, nakon posete manastiru Dečani, putem su, pošto je u Đakovici toga dana bio pijačni dan, sretale Arnaute koji se vraćaše s trga; izgledaše drski i bezakoni ljudi, mnogi behu sve u samim dronjcima, poneki bosonogi, ali svaki beše oružan. (…) Dok se odmarasmo poslednji put u jednoj šumici okupiše nas malo ne sasvim nagi cigani, koji videći strance na konjima i stražare počeše da prose najpre isprekidano turski, pa onda albaneski, i kao poslednje sretstvo, srpski. U nagradu za jedno srpsko Bog vam dao’, bacismo im nekoliko para tek samo da pokažemo da ima još ‘Gospode’ kojima je milo da čuju jezik srpski. Prema njihovim opažanjima, u Đakovici tog vremena bilo je svega 15-16 srpskih kuća, a one su odsele u kući pravoslavnog sveštenika, istog onog kojeg je opisao i Giljferding: Soba u kojoj se smestismo beše malena i sniska, ali po duvarima joj visahu razni predmeti i razno oružje, a na polici stajaše poređano posuđe, šoljice, tanjiri i nekolike knjige. Po nameštaju kućnjem videsmo da je popa siromah čovek, a popadija, sestra Katarina, izgledaše žalosna i brižna. Ova dobra žena reče da su Hrišćani u Đakovu daleko ispod onihu patrijaršiji (Peći – prim. autora), pa se ova misao potvrdi spoljašnošću onih žena što dođoše sutradan da nas pohode. Uđoše unutra zamotane u jašamak kao muslimanke. Uverile su se u siromaštvo Srba u Đakovici (žene nam u Đakovu pokazaše nešto svile koja se radi u njihovoj varoši, ali je bila jako žuta i skupa. Rekoše nam da je gaje sve sami Muhamedanci, jer Hrišćanke su tako siromašne da nisu u stanju da nabave dudova lišća za hranu svilenoj bubi), usled čega je, zbog nedostatka novca za plaćanje učitelja, škola bila zatvorena.
   Iz Salname Prizrenskog vilajeta iz 1874. godine vidi se da je Đakovica u to vreme predstavljala značajan privredni centar Metohije, koji po broju trgovinskih radnji nadmašuje i Prizren i Peć. Ona je imala 16 velikih i dve manje džamije, osam tekija, dve crkve, dva hana, osam magacina, 959 dućana i kasarnu u kojoj se nalazio bataljon osmanlijskih redovnih trupa. Od zanatlija, najzastupljeniji su bili terzije, koji su izrađivali prvorazredne ženske dolame i jeleke od kadife, tabaci (prave mešine i sahtijan koji se prodaju i van kaze) i gajtandžije.
   Haotični uslovi preživljavanja srpskog stanovništva Đakovice, uporištu najkonzervativnijih feudalnih krugova i izvorištu svih arbanaških pokreta, dodatno su, kao posledica Hercegovačkog ustanka i srpsko-turskih ratova 1876-1878. godine, pogoršani tokom druge polovine 70-ih i 80-ih godina XIX veka. Prema jednom izveštaju iz Đakovice iz 1877. godine, u njoj je tada bilo 8.000 arbanaških i 50-60 srpskih kuća. Turobne prilike u kojima je tada živeo srpski živalj Đakovice, izložen teroru zagovornika ideje  Prve prizrenske lige, moguće je donekle sagledati iz raporta dobrog poznavaoca ondašnjih prilika u Đakovičkoj i Prizrenskoj kazi, ruskog konzula u Prizrenu, Ivana Stepanoviča Jastrebova, od 25. decembra 1879. godine. U njemu je, opisujući položaj Srba na prostorima Metohije, izveštavao svoju vladu: Meni su se obratili hrišćani grada Đakovice za pomoć, jer ne mogu da izdrže zatvorenički život i da očekuju svakoga momenta smrt. Anarhično stanje, vladavinu terora i samovolju lokalnih prvaka u Đakovici opisao je, na osnovu ličnog iskustva, poznati britanski arheolog Artur Evans, koji je u leto 1883. godine, skupa sa suprugom, obilazio teritoriju severnog dela Kosovskog vilajeta.
   Obilazeći, uglavnom krišom, tokom osme decenije XIX veka u dva navrata prostore Stare Srbije, dolazeći pri tom u dodir sa narodnim prvacima, sveštenicima i trgovcima koji su mu, prema Vladimiru Stojančeviću, mogli, u mnogim slučajevima pružiti i tačna obaveštenja, istoričar i pisac Miloš S. Milojević napisao je da Đakovicom gospodari arbanaški elemenat. Od 2.385 kuća srpskih je bilo svega 36, uz 120 kuća Cigana.
   Već pomenuti Spiridon Gopčević je 1888. godine, sa neskrivenom setom, u svoju putnu beležnicu zapisao da ova nekad znamenita srpska varoš, danas je sasvim poarbanašena. Od njenih 4.100 kuća, nastanjeno je samo njih 16 hrišćanskim Srbima, 450 Ciganima, 130 katoličkim Arbanasima, a u svima ostalima žive muhamedanski Arbanasi – sve sami poarbanašeni Srbi, koji spadaju među najveće fanatike, kao što je slučaj kod odmetnika. Ko bi verovao da je Đakovica nekad bila sedište srpske naučenosti? Da je u njoj bila neka vrsta Velike Škole, mnogo drugih škola i množina đaka žednih nauke. (…) Da je kako rekosmo, broj Srba spao na 100, a posle nekoliko godina neće se u Đakovici više niko izdavati za Srbina. Njegova pesimistična predviđanja ponovio je Viktor Berar, u svojoj knjizi La Macedonie, objavljenoj u Parizu 1897. godine. Ovaj francuski klasični filolog, istoričar i političar, jasno, ubedljivo i argumentovano je opisao anarhiju na prostorima Stare Srbije i dela Makedonije, u koju se lično uverio tokom više studijskih putovanja. On za Đakovicu kaže: Đakoviča koja je 1875. godine imala 167 srpskih kuća, danas ih nema više od 40 (ove podatke dala mi je srpska propaganda koja nema nikakvog interesa da uvećava svoje gubitke) (…) Zbog Arbanasa Sloven je primoran ili da beži ili da pogine i njegov nestanak iz celog ovog kraja je pitanje godine ili nekoliko godina. Približno isto brojno stanje srpskih domaćinstava u Đakovici pominje i ruski konzul Jastrebov. Prema njemu, 1894. godine u njoj je bilo oko 60 srpskih kuća koje su sve bile sirotinja, tako da su i za neznatnu opravku crkve morali da se zadužuju. Pet godina docnije, prema popisniku srpskih domova u Raško-prizrenskoj eparhiji, koji je sastavio mitropolit Dionisije, u Đakovici ih je bilo 70.53
   Prve godine XX veka Đakovicu je obišao i poznati antropogeograf Jevto Dedijer. Prema njemu, ona je bila tipični primer arbanaške anarhije, krvne osvete i krvarine, u kojoj svaki čovek, i dućandžija i onaj što potkiva volove, imaju uza se martinku ili revolver. Grad je činilo nekoliko mahala, a svaka od njih imala je svoju zasebnu čaršiju, jer mnogi usled krvi, ne bi smeli dolaziti u zajedničku čaršiju: svaki dan bi se ubijali. Primetno je bilo odsustvo autoriteta turskih vlasti, tako da su odlučujući uticaj imali moćni arbanaški glavari – Riza bej i Bajram Cur, koji su živeli u utvrđenim kamenim kulama i u svojoj službi imali kašto po stotine naoružanih momaka, koji ih čuvaju i ulivaju strah u varoši i po okolini. Za hrišćanski živalj zapisao je da živi bez ikakvih prava i bez lične i imovne sigurnosti: često se dešava da pojedini osioni Arnauti ucenjuju bogate ljude novčano, uzimaju iz hrišćanskih dućana što im treba, a ne plaćaju, otimaju žene i na posletku isteruju sa imanja i kuća; zato je srpsko stanovništvo osirotelo, mahom prava fukara. Kako su mu saopštavali različiti sagovornici, varoš je imala oko 4.000 kuća, od čega je srpskih bilo između 60 i 130. Anarhični karakter Đakovice istovremeno  naglašava i Jovan Cvijić, zapazivši oštru podelu varoškog jezgra na mahale, koje su, usled krvne osvete, imale zasebne čaršije. Kvalifikujuću je kao tursko-vizantijski ili pravi balkanski tip grada, on je pisao: Meni se dešavalo u Peći i Đakovici, za vreme Turaka, da me je jedan zaptija smeo pratiti samo do kraja svoje mahale, jer se nije usuđivao da ide u susednu mahalu. (…) I zbog malih povoda se uzbune i nastaje panika: puca se i često poteče krv.
   Iste godine kada je Dedijer obišao Đakovicu, na stranicama Carigradskog glasnika, nedeljnog lista pokrenutog 14. januara 1895. godine u Carigradu, đakovički učitelj Radovan Nikolić objavio je jednu opširniju reportažu, koja predstavlja dragoceni izvor za proučavanje njenih tadašnjih društveno-ekonomskih i kulturno-prosvetnih prilika. Pišući o geografskom položaju grada on navodi da leži u prostranom i plodnom polju, a na obema obalama jedne omanje reke, a pod brdom Čabrom, koje je svo zasađeno vinogradarskom lozom i odakle može lepo da se vidi sva Đakovica i gotovo cela kaza. (…) Ova reka deli Đakovicu na dva dela i na njoj ima 12 mostova koji su prilično utvrđeni da im ni najveći povodan ništa ne može da nahudi, a dva su stara i vrlo jaka sa četiri svoda. (…) Na ovoj reci ima fabrika (tabakhana) za činjenje koža i više prostih mlinova. U rečnoj levoj obali ima više izvora na kojima su podignute česme koje se nikad ne zamute i voda je vrlo dobra za piće i zdravlje ljudsko. Ne navodeći konkretne podatke, Nikolić kaže da Đakovica po veličini i broju stanovnika dolazi u drugi red varoši Kosovskog vilajeta. Ovako prostranom čini je to što je ovde običaj da svaka porodica i zadruga ima veliku kuću sa više odeljenja: za porodicu, mlađe, prijatelje i td. (…) Svaka kuća na dvorani sa ulice ima po dvoje vrata i to jedna nesrazmerno velika, a jedna mala (kapidžik). (…) Čaršija se deli na više delova: glavnu, gde dolazi i žitna, marvenu, malu, Ćerim čauš čaršiju i drvarsku. Glavna i žitna čaršija su na desnoj strani reke, a ostale na levoj. Od prosvetnih institucija u Đakovici su postojale dve medrese, dve ruždije i više malih mekteba, koje su pohađala muslimanska deca, dok su srpski mališani osnovno obrazovanje sticali u jednoj muškoj i jednoj ženskoj četvororazrednoj školi. Katolički Arbanasi (Fande) imali su jednu mušku osnovnu školu. U gradu je postojalo 16 džamija i jedna pravoslavna crkva („Uspenija Svete Bogorodice“), a Fande su verske obrede obavljali u jednoj privatnoj kući. Nikolić piše i o razvijenosti trgovine i zanatstva, ističući da je trgovina prilično razvijena jer se vodi sa Solunom, Skopljem i Skadrom. Uvozi se sva evropska kolonijalna i manufakturna roba, a izvoze se: sirove i činjene kože (sahtijan), loj, vosak, žito, pasulj, jabuke, orasi i kesteni, a osobito prerađena svila u prepredenim koncima i gajtani. (…) Zanati su ovde najglavniji: puškarski, kožarski, terziski i kazaski (prerada svile). Svi su ovi zanati u rukama Arnauta, kao i trgovina, a u rukama Srba su ovi zanati: mutavdžijski (tkački), obućarski, bojadžiski, samardžiski, kovački, svećarski, grnčarski (lončarski) i td. Arbanasi rimokatoličke vere rade većinom kujundžijski, zlatarski i hlebarski zanat Godine 1902. Sava Dečanac, iguman manastira Visoki Dečani i docniji episkop žički, istaknuta kulturno-nacionalna i prosvetiteljska ličnost, pisao je da na 4 sata daljine od manatira leži varoš Đakovica u kojoj ima pravoslavnih Srba domova 50.
   Đakovicu je, u sklopu svog putovanja po balkanskim provincijama Osmanlijskog carstva, 1908. godine pohodila Edita Daram, antropolog, zanimljiva ali i kontoverzna Engleskinja, najglasniji albanski lobista u svojoj zemlji s početka XX veka. Prema navodima iz njenog putopisa Planinska Albanija, objavljenog 1908. godine, Đakovica je imala stotinak kuća pravoslavnih Srba, koje su se nalazile na suprotnoj strani grada od kuća katolika. Isticala je da su pravoslavci i katolici nepoverljivi jedni prema drugima, dok su prema muhamedancima izražavali manje nepoverenja.
   Otpočinjanjem Prvog balkanskog rata u jesen 1912. godine i brzim prodorom jedinica srpske i crnogorske vojske kroz Metohiju, stvoreni su uslovi za oslobođenje Đakovice od viševekovne osmanlijske vlasti. Jedan od prvih novinara Srba koji su je posetili nakon što su je 22. oktobra 1912. godine zajednički oslobodile srpske i crnogorske trupe, bio je Jaša Tomić, ratni izveštač novosadske Zastave. U svojoj knjizi Rat na Kosovu i Staroj Srbiji 1912. godine, pisao je: Đakovica je ponos Arnauta. Središte njihovih glavara i njihove anarhije. Na mig iz Đakovice kadgod su i sultani udešavali svoju politiku. (…) Danas ta ponosna Đakovica leži pred nogama srbijanske i crnogorske vojske. Ona se posle kratke, ali očajne borbe predala srpskoj vojsci 22. oktobra u veče, a nakratko zatim je i crnogorska vojska preko visova Čabrata ušla u Đakovicu. Na desnoj strani obale Krene je srbijanska vojska, na levoj strani su Crnogorci. (Tomić: 1988, 171-172.) Đakovica (obesno gnezdo Arnautluka) je u to vreme, prema njegovim saznanjima, imala oko 2.500 kuća. Za lokalne Srbe zapisao je da se većinom bave zanatstvom, da imaju školu u kojoj su nastavu izvodila dva učitelja i crkvu u jednoj staroj, prostoj kućici. O onim malobrojnim koji su pripadali trgovačkom sloju kaže da su veoma imućni, ali i štedljivi (Kad idu u Solun trgovačkim poslom, ponesu hleba, te i na putu i u Solunu žive jedino o hlebu i uživaju ako još komadić hleba donesu natrag). Prema nekim izvorima Đakovica je neposredno nakon oslobođenja imala oko 2.000 domaćinstava, od čega 116 srpskih i 24 katoličkih, a prvi popis stanovništva koji su u leto 1913. godine izvršile srpske vojne vlasti pokazao je da je u njoj živelo 14.500 stanovnika.

   Odgovori