PIŠE: Saradnik portala Poreklo Aleksić dr Snežana
Neposredno pre procesa razvojačenja, 1869. godine, Krnješevci su pripadali izbornom srezu Šimanovačkom, gde je vršen izbor za predstavnike u Narodno-crkvenom saboru. U Krnješevcima je 1869. bilo 704 duše. Naredne, 1870. godine izvršena je reorganizacija izbornih srezova, te su tako Krnješevci i još neka sela iz Zemunskog izbornog sreza pripali Pazovačkom izbornom srezu. U ovoj godini u Krnješevcima je popisano 703 stanovnika. Po otpočinjanju procesa razvojačenja 1871. godine, Krnješevci su vraćeni u Zemunski izborni srez. Međutim, tokom decenije razvojačenja u kojima su iz godine u godinu progresivno smanjivane kompetencije vojnih vlasti, vodila se politička borba imeđu predstavnika vojnih struktura i pravoslavnog sveštenstva na jednoj i Narodne stranke na drugoj strani.
U junu 1872. godine Narodna stranka iznela je u javnost optužbu da “obštar Spilauer udružen sa popom Ruvarcem sasanskim i Magaraševićem surčinskim u Krajini mute za izbore, te da su poslali nekog svog čoveka iz Sijona koji od Krnješevaca preko drugih sela prelazi, tražeći da utvrdi koji su kandidati od Narodne stranke, pa da udesi da se narod između sebe pocepa, a kako bi se oni održali na vlasti.” Podsećao je Svetozar Miletić i vojne predstavnike i pravoslavne popove da je izborni red za Srpski sabor potvrđen od Cara, i da u tom izbornom redu ne piše da pukovnije imaju pravo Srpskom narodu nametati kandidate. Međutim, špekulacije i podmetanja nastavljeni su i u 1873. godini. “Zastava” je pisala da je maslo administratora parohije u Krnješevcima, zloglasnog pop Joje, to što je krnješevački trgovac Radovanović pred Sabor karlovački od vlasti napadan i hapšen. Radovanović je pozivao Krnješevčane da svesno i odgovorno biraju ljude za Sabor, i to one ljude koji su prijatelji narodu. Isto je pozivao i bogoslov Sebišanović, te je zbog toga napadan. Potom je istraga, koju su sprovele vojne vlasti, utvrdila da su sve optužbe na račun trgovaca Radovanović i bogoslova Sebišanović bile laž, da sve što su činili, činili su u skladu sa zakonom.
* * *
Konzistorija arhidijeceze karlovačke na sednici održanoj 2. 11. 1872. godine, raspisala je “stečaj na upražnjeno parohijsko mesto u Krnješevcima”. Oglasom u listu “Zastava”, pozvani su zainteresovani sveštenici da dostave svoje molbenice za prijem u upražnjenu parohiju u Krnješevcima. Nakon sprovedene procedure Crkvene opština u Krnješevcima je 23. januara 1873. godine izabrala za svoga paroha svršenog bogoslova Paju Sebišanovića. Do 20. oktobra iste godine zakonito izabrani paroh nije mogao stupiti na svoju dužnost, a razlog tome je bio izvesni pop Joja, o čijim nezakonitim delima i bezobrazluku je izveštavala novina “Zastava”. Iz novinskog teksta doznaje se da u parohiji Krnješevačkoj “poznati sebičnjak, čuveni pop Joja administraciju ima” te da je iz tog razloga za godinu i po dana, kako je mesto u Krnješevcima upražnjeno, ovo selo nije dobilo svog paroha.
Jerej Paja Sebašanović došao je u ovu parohiju 1. januara 1874. godine no, da Krnješevci nisu imali puno sreće sa parohijskim sveštenstvom, svedoči oglas kojim se po odobrenju sa Konzistorijalne sednice arhidijeceze karlovačke od 17. oktobra 1874. godine pozivaju kandidati da podnesu molbenice na upražnjeno mesto u parohiji u Krnješevcima. Četiri godine kasnije, na sednice Konzistorijalne arhidijecee karlovačke od 28. jula 1877, ponovo je raspisan poziv za upražnjeno parohijsko mesto u Krnješevcima.
* * *
Po razvojačenju donet je niz Zakona (1876, 1880. godine) koji su olakšavali postupke zadružnih deoba. Međutim, u godinama koje su usledile, položaj seljaštva se ubrzano pogoršavao. Dimitrije Ruvarac neretko u svojim tekstovima upućuje na to da su posle razvojačenja, ekonomskoj propasti srpskog naroda najviše doprinele zadružne deobe. O graničarskim kućnim zadrugama, čije deobe su nakon razvojačenja dovele do naglog ekonomskog propadanja naroda, raspravljano je u Saboru. Oprečna polemika između vladajuće većine i opozicije načelno je bila usaglašena oko činjenice da su kućne zadruge tokom prethodnih vekova štitile narod od siromaštva i proleterizacije.
Sa zadružnim deobama dolazilo je do usitnjavanja velikih poseda. Novostvoreni, usitnjeni posedi nisu imali dovoljno obradive površine, dovoljno radne snage, pa tako ni dovoljno ekonomske moći. Uz to, na ekonomsko stanje stanovništva Krnješevaca naročito nakon razvojačenja Vojne granice 1871. godine najviše su uticale poplave. Nakon poplave koja je u proleće 1872. godine nanela ogromne štete Krnješevcima, veleposednik Pera Petrović iz Stare Pazove ugovorio je sa Krnješevčanima da im radi sanacije štete od poplave da zajam od nekoliko hiljada. Ugovoreni zajam trebao je biti delom u zrnu, delom u novcu. Petrović je kao uslov za davanje sredstava Krnješevčanima tražio da se Petrovaradinska pukovnija, kao i do sada što je u ovakvim prilikama činila, obaveže da će ovaj zajam, ako se dobrovoljno u roku ne naplati, preko svojih vojnih i političkih (civilnih) vlasti naplatiti, kao što je to i ranije činila. Pukovnija, čije razvojačenje je bilo u toku, nije se htela ovog jemstvo primiti, te tako, tek razvojačeni graničari nisu dobili potrebni zajam. Zato su Krnješevčani, da bi se prehranili i održali, morali svoju zemlju, na kojoj je svaka stopa plaćena graničarskim životima i potocima graničarske krvi, u bescenje prodavati. Tako je do 1.000 jutara graničarske zemlje u Krnješevcima iz vlasništva graničarskih porodica prešlo u ruke špekulanata.
O tome, kako su zaradili oni koji su 1872. bud-zašto od Krnješevčana pokupovali najbolju zemlju, koju su ovi zbog opstanka golog života bili prinuđeni da prodaju, svedoči jedan oglas iz 1875. godine: “Dajem preko 300 lanaca na jednom mestu livade, koja nikada orana nije, nit’ ima trnja nit’ je voda poliva između Vojke i Krnješevaca pokraj druma, na 6 godina pod arendu ili večito na prodaju. Trećinu novca valja odmah položiti, a dve trećine do 6 godina sa malom kamatom. Bliži uslovi kod mene, u Sr. Karlovcima. U potpisu: Jovan Popović Zuban.”
* * *
U godinama 1881. i 1882. sprovođene su konačne administrativne radnje za potpuno sjedinjenje Vojne granice sa kraljevinama Hrvatskom i Slavonijom. Krajem 1882. pozvani su zastupnici razvojačene Vojne granice u Sabor, a početkom 1883. godine uređena su pitanja u vezi sa izbornima u razvojačenoj Vojnoj granici – utvrđena su izborna područja, izborni procesi i biračko pravo.
Izvor: Aleksić S., Krnješevci, selo u Sremu, IK Prometej, Novi Sad, 2022.
Komentari (0)