Poreklo stanovništva sela Gumjera, opština Laktaši. Prema knjizi Živka Vujića „Laktaška Župa – prošlost i sadašnjost“, izdanje 2013. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan
Položaj sela i komunikacije.
Selo u opštini Laktaši. Do 1946. godine bilo je naseljeno pretežno Poljacima, a do 1958. pripadalo je srezu Srbac. Udaljeno je 12 km sjeveroistočno od opštinskog centra, 15 od magistralnog puta Klašnice–Prnjavor, te tri km od asfaltnog puta koji prolazi desnom obalom Vrbasa prema Srpcu (Kriškovci–Šeškovci). Zauzima površinu 12,945 km2; smještena je na 168–293 m. n. z. U (manjem) naseljenom dijelu putevi nisu asfaltirani, dok ostalu putnu mrežu (25 do 30 km) čine (zapušteni) šumski putevi.
Postanak sela, vode, zemlje i šume.
Selo se prvi put pominje kada su doselili Poljaci. Njima je dodijeljene šumsko, tzv. državno zemljište u brdovitim predjelima koje su morali krčiti i pretvarati u oranice, voćnjake ili vinograde. Okružuju ga sela Koljani, Drugovići, Milosavci, Papažani, Kriškovci i Šeškovci u la U blizini sela Kriškovaca nalaze se bunari sa nekoliko betonskih predivnih bazena koji su izgrađeni za vrijeme austrougarske vladavine. Trenutno je nekoliko domaćinstava priključeno na taj izvor pitke vode.
Selo je pretežno brdovito i bogato šumom i vodotocima. Pod bjelogoričnom i crnogoričnom šumom je više od 95 odsto površine. Sa njenih padina prema Vrbasu se slivaju rječice Gumjera, Velika rijeka, Mala rijeka, Saračevac, Gropska rijeka, Lazića rijeka, te potoci Vretenac, Rakovac, Jošikovača, Boškovac iDuboki potok.
Od šumovitih predjela (brda i kosa) poznatiji su Miljakovac, Bijelo brdo, Kukilovac, Zvjezdić, Lipice, ćubakovo brdo, Stanića brijeg, Kopankino brdo, Alijin brijeg, te Gumjerska, Perića, Duga, Lisovčeva, Crkvena, Kriva i Cerova kosa.
Postanak sela i ostali podaci.
Pedestih godina 20. vijeka veća površina nenaseljenog dijela sela dodijeljena je na gazdovanje Poljoprivrednom dobru „Motajica” iz Srpca. Tada su zasađeni voćnjaci (jabuke, kruške, trešnje, šljive, vinova loza, ribizla). Nakon deset godina, gazdovanje je preuzela Zemljoradnička zadruga Kriškovci, a potom „Incel” iz Banjaluke, i prostor uništenih voćnjaka pošumio sadnicama crnogorice.
Selo je električnu energiju dobilo 1972, a telefonske priključke 1993. godine. Nikada nije imalo školu. Djeca pohađaju osnovnu školu u Kriškovcima. Mještani se sahranjuju y groblje u Kriškovcima. U selu nema privrednih, trgovinskih i ugostiteljskih objekata.
Pretpostavlja se da su naziv selu dali Poljaci po istoimenom mjestu u Poljskoj odakle su doseljavali od 1894 do 1905. godine. Selo je imalo dva dućana, katoličku crkvu, sveštenički dom i dva groblja. Crkva je porušena za vrijeme Drugog svjetskog rata, a sveštenički dom 1970. godine. Groblja su obrasla šumom, napuštena i neobilježena.
Zanimanje stanovništva.
Poljaci su se bavili zemljoradnjom i zanatstvom (izrada zaprežnih kola, oruđa i alatki za obradu zemljišta, kućanskog namještaja, klompi, pristroja za tkanje), zidarskim i tesarskim radovima, te gradnjom drvenih objekata. Još se pamte prezimena: Bjegač, Galuška, Ošljak, Ćubak, Ranka, Voljak, Kostreš i druga.
Polovinom 1945. godine Poljaci su izrazili želju da se vrate u matičnu zemlju. S tom namjerom upoznali su Rodoljuba Čolakovića, tadašnjeg predsjednika Vlade BiH. On je upoznao Josipa Broza i nakon njegove saglasnosti, formirana je delegacija koja je posjetila Vladu Republike Poljske i upoznala ih sa svojom namjerom. Dana 2. januara 1946. potpisan je zvanični međudržavni protokol o povratku Poljaka (sastavljen u dva primjerka na srpskom i poljskom jeziku). Prema tom protokolu svaki iseljenik je pismeno izjavio da se iseljava dobrovoljno i da se odriče nepokretnog imanja u Jugoslaviji. Protokol je u ime Jugoslavije potpisao Vladimir Velebit, a sa Poljske strane ambasador u Jugoslaviji Jan Karol Vendle. Određeno je mjesto iseljenja – oblast Donje Šlezije u Poljskoj. Tako se Poljaci u 32 konvoja vraćaju u Poljsku sa kompletnom pokretnom imovinom (namještaj, poljoprivredne mašine i alati, zanatski alat, po dva govečeta, dva konja, tri koze i tri svinje). Proces iseljavanja je trajao od 28. marta do 2. decembra 1946. godine.
Odlukom vlasti, od 1947. do 1948. godine porodice Basalo, Dobrnjac, Dragojević, Zelenac, Jelisavac, Soldat i Ćejić iz Kriškovaca naselili su neka napuštena imanja. Većina ovih porodica se 70-ih i 80–ih godina 20. vijeka vratila u Kriškovce ili preselila u Laktaše i druga mjesta.
Prema popisima, Gumjera je 1910. imala 111 kuća i 656 stanovnika (331 m. i 325 Ž., 587 rimokatolika i 69 grko-katolika); godine 1921. – 713 stanovnika (665 rimokatolika i 48 grko–katolika; po maternjem jeziku: Poljaka 656 stanovnika, Srba ili Hrvata šest, Čeha jedan, Rusina 49 i Nijemaca jedan); godine 1991. pet domaćinstva i 14 stanovnika.
Polovinom 2010. godine selo ima šest domaćinstava, šest kuća, jednu vikendicu (i dva lovačka doma), a u domaćinstvima živi 17 stanovnika, Srba. Porodica Dragojević slavi Nikoljdan, Zelenac i Radinković – Đurđevdan, Sladojević – Mratindan.
IZVOR: Prema knjizi Živka Vujića „Laktaška Župa – prošlost i sadašnjost“, izdanje 2013. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)