O nekim neobičnim prezimenima kod Srba (11. deo)

BOKA I PRIMORJE – DRUGI DEO

PAŠTROVIĆI (STARI IZUMRLI I ISELJENI RODOVI)

 I paštrovsko pleme je pravi rasadnik neobičnih i jedinstvenih prezimena. Neka su pominjana i ranije u članku o grbaljskim prezimenima, a o nekima ću ovde izneti pojedinosti u pokušaju da se razjasni njihova etimologija.

PAŠTROVIĆ

Već samo plemensko ime, nekada i porodično prezime – Paštrović, nije sasvim etimološki razjašnjeno. Paštrovići ce pod ovim imenom prvi put pominju 1355. godine kao vlastela u službi cara Stefana Dušana. Da je u pitanju bilo bratstveno ime, odnosno prezime, vidi se i po narednim zabeležnim pomenima Paštrovića u 14. i 15. veku: Nikolica Paštrović, čovek u Dušanovoj službi (1355), Radak Paštrović (1363), Andrija Paštrović, paštrovski glavar u službi Đurđa Balšića (1371), Ostoja i Radič, sinovi Radosava Paštrovića (1399), itd. U prošlosti se sreće i oblik Paštrojevići i Paštrovićani, zatim i oblik Paštar (paštrovski sudija Rado Paštar, 1571) i Pastar (Nikola Pastar, 1609), pa čak i Pastroković (1675)[1].

Postoje različita tumačenja naziva bratstva Paštrovića: po jednima, on potiče od vlaške reči pastro, izvedene od latinske pastor – pastir, što ukazuje na stočarsku tradiciju. Drugi, reč pastro tumače kao staroslovensku, izvedenu od prideva pьstrь u značenju – šaren, pegav, rošav[2], i ličnog imena Paštro ili Paštroje od ovoga izvedenih. Nevolja je samo što ovakvo lično ime nigde nije zabeleženo, što, opet, ne znači nužno i da nije postojalo u prošlosti[3]. Ima i mišljenja da je ovo prezime izvedeno od ličnog imena Pastro(je), od albanske reči pastr, što znači – čist. Božić dodaje i da je ime sprecifično zbog nastavka -ro, koji nalazimo i kod imena Tudro, koje se sreće u našim pisanim izvorima i po pravilu ga nose Vlasi[4]. Ime Tudro nalazimo i u samim Paštrovićima. Po nekadašnjem bratstvu Tudrovića, i danas postoji toponim Tudorovići u Paštrovićima (selo iznad Svetog Stefana).

Paštrovići su u 14. i 15. veku bili vodeće bratstvo u svom plemenu i oblasti koji su po njima i nazvani. Bili su vlastela kod Balšića. Središte im je bila Stara Lastva (današnji Petrovac). Tokom nemirnog 15. veka, zbog sukoba Primoraca (najviše Grbljana, a i drugih) sa Mlecima, kao i turskih upada, mnogo stanovništva se iz ovih oblasti iselilo na sever, u Dalmaciju i Italiju. Paštrović se kao bratstveno ime od kraja 16. veka više ne pominje u crnogorskom primorju, ali se sreće u Dalmaciji i Veneciji, a kasnije i u Južnoj Ugarskoj kod bačkih Bunjevaca (nije jasno da li ovi Bunjevci imaju veze sa crnogorskim Paštrovićima ili je istoventnost patronima kod ove dve populacije slučajna). U Glamočkom polju žive dva roda sa prezimenom Paštro, koji za sebe kažu da su starinom iz Paštrovića[5]. Iseljavanju Paštrovića na sever išla je u prilog i činjenica da su još od kraja 14. veka imali vlasteoske posede u dolini Neretve[6].

ŠTILJANOVIĆ

Paštrovski Štiljanovići su jedan od izumrlih paštrovskih rodova. U Paštroviće su došli iz Crmnice gde su imali posed u mestu Zabes, u današnjem plemenu Boljevići. Štiljanovići su u Crmnicu doseljeni u 13. veku u vreme Nemanjića i bili su vlastela. Bili su orođeni sa Crnojevićima. Moguće je da su srodni vlasteoskim paštovskim rodovima Bečića, Kalođurđevića, Mikovića, Glavoča, Kanjoša i drugih, ali njihovo poreklo je ipak nepoznato.

Glavni deo Štiljanovića je u 15. veku napustio Crmnicu i naselio se u Paštrovićima. Oni koji su ostali u Zabesu bili su vrlo ugledni i imućni, i nosili su starešinska zvanja. Poslednji koji se istakao po čuvenju bio je knez Stanko Štiljanović početkom 19. veka. Od 1830-ih, bratstvo počinje da opada, da bi poslednji muški izdanak u Crmnici, Stevo Štiljanović umro 1941. godine. Nakon preseljenja u Paštroviće, Štiljanovići su se naselili u Bečićima gde su, zbog plemenitog porekla, prihvaćeni kao glavari. Poslednji paštrovski knez iz ovog roda bio je Stefan Štiljanović, koji se krajem 15. veka iselio za Srem i tamo postao despot Srba iseljenih u Južnu Ugarsku[7]. Poznat je i njegov rođak Nikola Štiljanović koji je za Ivana Crnojevića obavljao razne diplomatske misije[8].

Samo prezime je izvedeno od patronima Stilijan – Štiljan, grčke etimologije. Zanimljivo i možda bitno za poreklo ovog roda je da lično ime Stilijan i danas postoji među Makedoncima i Bugarima. Stilijan je kalendarsko ime, po Svetom Stilijanu Paflagoncu, svetitelju iz 6/7. veka, koji se smatra zaštitnikom dece. Ime Stilijan(os) (Στυλιανός), kao i u obliku Stelios (Στέλιος), izvedeno je od grčke reči  stilos (στυλος), što znači – stub[9].

Narodno predanje u Crmnici kaže da su Štiljanovići prezime dobili po vladarevom štitonoši i imali svoj grb sa ždrebicom na šlemu[10]. Nije baš najjasnije kako bi prezime Štiljanović moglo imati veze sa rečju štit ili štitonoša. Međutim, zanimljivi detalji u ovom predanju su ždrebica na šlemu i štitonoša. Naime, kako je rečeno, Štiljanovići su imali posed u Zabesu. Zabes je jedno od tri crmnička sela koja su se, radi odbrane, ujedinila u jedno pleme – Boljevići. Selo Boljevići, po kojem je i pleme nazvano, taj naziv nosi od 15. veka, s tim što je u 15. i 16. veku naziv bio Bolovići i Bolojevići, a od 17. veka ustaljuje se oblik Boljevići. Iako postoje neka predanja po kojima je selo ovako tako prozvano zato što ga je kraljica Jelena Balšić nazvala „boljim“ od drugih sela u Crmnici, jasno je da se radi o bratstvenom nazivu. Od srednjevekovnih Bolojevića kasnije je nastalo znameniti crmničko bratstvo Plamenaca[11]. Međutim, selo Boljevići je pre ovog imalo raniji naziv – Štitari. 1296. godine pominje se pod tim nazivom u Povelji kralja Milutina, kojom on ovo selo daruje Manastiru Vranjina. Selo je navedeno kao „poluždrebica Štitari“.

Iako bi se na prvi pogled moglo zaključiti da ovaj naziv ima veze sa nekom ždrebicom, npr. prikaza pola ždrebice na štitu ili šlemu, reč poluždrebica je ovde bila odrednica koja pokazuje imovinsko-pravni status naselja. Naime, rečju ždrebica u pravnom sistemu srednjevekovnih srbskih zemalja označavana je sveštenička zemlja koja je dodeljena žrebom (kockom) pri deobi do tada nerazdeljene zemlje. Od starije reči ždreb (ždrѣbь) izvedeno je ždrebica[12]. Nije jasno zašto je ovde u pitanju polu-ždrebica. Možda je samo polovina zemljišta bila crkvena i dobijena žrebom, a druga polovina u posedu vladara ili vlastele? Naziv Poluždrebica za zemljište u Boljevićima ostao je u narodnom govoru meštana i do 20. veka[13].

Da li ovi podaci o poluždrebici i štitarima možda daju odgonetku na predanje o štitonoši sa ždrebicom na šlemu? Podudarnosti postoje i ukazuju da je narod vremenom od srednjevekovnih štitara koji su živeli na poluždrebici (kasnijim Boljevićima) osmislio predanje o štitonoši sa ždrebicom na šlemu. Što se tiče poseda Štiljanovića u Zabesu, treba reći da je Zabes nekadašnje naselje na pola puta (radi se o ukupno svega dva kilometra) između tvrđave Besac i Boljevića (odnosno Štitara). Za tvrđavu Besac mnogi izvori navode da su je podigli Osmanlije odmah nakon osvojenja Donje Zete (1478). Međutim, odličan strategijski položaj ovog utvrđenja ukazuje da je ono najverovatnije postojalo i u vreme srednjevekovne Zete, a da su ga Turci kasnije samo dodatno utvrdili[14]. Predak Štiljanovića bi, u ovom kontekstu, mogao biti neki vlastelin Nemanjića, Balšića ili Crnojevića koji je bio zapovednik u Bescu sa posedom iza tvrđave (za-Besac = Zabes), a koji je imao i svoje štitare u istoimenom selu sa statusom poluždrebice, kasnijim Boljevićima.

Inače, crmnički Štiljan, od kojeg potiču Štiljanovići nije jedina osoba sa ovim imenom koju nalazimo na prostoru današnje Crne Gore u prošlosti. U kanjonu Komarnice, kod Duži u Drobnjaku, postoje ostaci srednjevekovnog utvrđenja pod nazivom „Štiljanov grad“. Utvrđenje je štitilo drevni put koji je vodio prema Pljevljima i dalje prema Srbiji.  Da postojanje imena Štiljan u Drobnjaku nije puka narodna izmišljotina, svedoče i dubrovačka i kotorska dokumenta iz druge polovine 15. veka, gde se, kao jedan od viđenijih drobnjačkih trgovaca pominje Štiljan Stjepković[15].

BULJAREVIĆ

Buljarevići su staro bratstvo koje se pominje u Paštrovićima od prve polovine 15, pa do sredine 17. veka. Ne zna se da li su se istražili ili iselili. Prvi pomen ovog prezimena u mletačkim i domaćim dokumentima srećemo 1423. godine (Jovan Buljarević[16]) . I dok se u 15. veku ovo prezime u dva navrata navodi u obliku Buljarević (pored pomuntog Jovana, i Vukašin Buljarević 1440. godine), u prvoj polovini 17. veka nalazimo ga u obliku Buljar (Nikola 1605, Frano 1637. i 1642. godine[17]). Po njihovom prezimenu dolaze toponimi Buljarevina i Buljarica[18]. Mesto Buljarica i Buljaričko polje su te nazive dobili kasnije, upravo po Buljarevićima, kad se ovaj rod razgranao kod svojih poseda u polju. U mletačkom dokumentu iz 1417. godine, kojim je određeno da dvojica kotorskih plemića treba da vrate neke posede Paštrovićima, navodi se polje Velika Bulkija (ili Bilkija) koja je, najizvesnije, upravo Buljaričko polje[19]. U jednom paštrovskom dokumentu iz 1595. godine, kojim je utvrđeno kako je izvršena deoba nekadašnjih pronija u Paštrovićima, pominje se „pronja Buljareva“[20]. Iz ovoga, kao i iz samog izvornog oblika prezimena – Buljarević, moglo bi se zaključiti da je Buljar bilo lično ime rodonačelnika. Jedna od mogućnosti je da je pronijar Buljar bio otac dvojice pomenutih Buljarevića iz prve polovine 15. veka (Jovan, Vukašin), što bi ukazalo da je Buljar živeo u drugoj polovini 14. i prvoj polovini 15. veka.

Osnova bulj- nije sasvim razjašnjena „Sudeći po primerima koji slede, osnova bulj- predstavlja i oronime i hidronime: Bulja- brdo u Zlodolu, Buljanka – planina kod Paraćina, Buljinica – brdo u Sijerču y bivšoj skopskoj nahiji, Buljak – izvor y Rami u Bosni; primeri iz patronimije su vrlo brojni i raznorodni: Bulj y Gornjoj Krajini y Bosni, Buljanac u selu Donji Jovac u Belici…, Buljani – vlaški rod i prezime u Dubrovniku, Buljanović kod Pipera u Crnoj G ori i na ostrvu Rabu, Buljančević u

Jasenici u Šumadiji, Buljović y Piperima i Negotinskoj krajini, Bulješa na ostrvu Rabu, Buljetović u bivšoj visočkoj nahiji, Buljiba i Buljika u Negotinskoj krajini, Buljan – savremeno prezime negde u Srbiji, Buljovčić u Subotici 1810. godine. Ista osnova zastupljena je i u toponimiji; Buljane je selo kod Paraćina u Srbiji potvrđeno još u XIV veku, a lokalna legenda vezuje njegov postanak za pticu buljinu, Buljarica je selo kod Bara u Crnoj Gori, Buljevići – kod Tuzle u Bosni, Buljina – selo kod Konjica u Hercegovini… Navedeni primeri koji se odnose na brda i izvore, uključujući ovde i toponim Buljaricu u Crnoj Gori, svakako pripadaju starodalmatinskoj osnovi

buole y značenju kugla, a ostali primeri su izmešani između praslovenskog glagola buljiti i rumunskog apelativa bulea (buleandră) y značenju stare haljine“[21].

U selu Đalci u Ceklinskoj Župi u Riječkoj nahiji postoji toponim Bularev Do. Nije nemoguće da je iste etimologije kao i paštrovsko ime Buljar.

MUŠUN

Mušuni su živeli u Rustovu kod Čelobrda i bili su deo plemena Bečić. 1777. godine u jednom zapisu pominje se, u ne baš slavnoj epizodi, kaluđer Isaija Mušun, koji je sa još jednim monahom unosio „veliku smutnju“ u Paštrovskoj komunitadi, a protiv arhimandrita Manastira Praskvica, Save Ljubiše[22]. Mušuni su u Paštrovićima živeli do bliske prošlosti, ali su se stalno iseljavali, pa se poslednji bratstvenik iselio u Ameriku (SAD) pred Drugi svetski rat[23].

Neobično prezime i njegova etimologija navode Vukmanovića da zaključi da bratstvo Mušuna vodi poreklo od starijeg stanovništva, verovatno stočara koji su u Paštrovskoj gori imali svoja naselja[24].

U samom Rustovu postoji jedan izvor sa nazivom Mušun. Reč mošuna je u Primorju lokalizam koji označava staju za sitnu stoku, stočarsko privremeno naselje ili selište, a dolazi od latinskog mansione[25]. Međutim, reč mušun je u nekim primorskim krajevima i lokalni naziv za hobotnicu.

Postoje još jedni Mušuni, nesrodni paštrovskim,  u naselju Potomje na Pelješcu, gde se računaju u starosedeoce[26], a duži oblik prezimena – Mušunović, nalazimo u Plavu[27].

Svakako zbog sličnosti, paštrovski Mušuni se povezuju sa prezimenom Mušanović ili Musanović koje se pominje u dva mletačka dokumenta – iz 1494. i 1515. godine, i to izvesni Dabišin iz Rijeke (Crnojevića) u Crnoj Gori (Dabisino Musanovichivi de Monte Nigro de Flumine)[28].

Najverovatnije zvuči konstrukcija po kojoj je izvor Mušun dobio naziv po nekadašnjim stočarskim nastambama (mansione), a zatim je onaj deo Bečića koji se naselio u Rustovu tako prozvan po izvoru. Inače, i samo Bečići, prema tradiciji, krajem srednjeg veka dolaze iz Skadarskog kraja, preko Crmnice, u Paštroviće. Tako da ni veza sa Rijekom Crnojevića, kao privremenim staništem, nije nemoguća.

 BAROČ

Videćemo u daljem izlaganju da postoji nekoliko prezimena u prošlosti Paštrovića sa ne tako čestim nastavkom -oč. Ovaj imenski i prezimenski nastavak je pominjan ranije, prilikom obrade prezimena Brakočević[29].

Baroči su bili malo paštrovsko pleme koje je izumrlo u 19. veku. Živeli su u selu Vrba, gde se nalazi „Baročevo kućište“. Zasnovani su u Paštrovskoj gori, u Pozdoču (! ponovo nastavak -oč), koji je kasnijim razgraničenjem pripao Crmničanima. Da su Baroči tu nekada živeli svedoče toponimi Baročino gumno, Baročevina i Baročev tor[30].

Iz dokumentacije se može videti da je ovo pleme nekoliko puta menjalo svoje ime: izvorno prezime je bilo Baroč, zatim se pojavljuju kao Nikolići, pa kao Nikandrovići i potom ponovo kao Baroči. Zanimljivo je da se u određenom periodu (18-19. vek) prezime u dokumentima navodi i kao Baroc i Baroci[31]. Međutim, pre bi se moglo zaključiti da su Nikolići i Nikandrovići bili ogranci Baroča, koji su se isticali zbog značajnih pojedinaca. U prilog ovom zaključku ide činjenica da ova dva prezimena postoje naporedo u dužem razdoblju. Nikolići se pominju od sredine 15. (Aleksa Nikolić, 1440. godine) do sredine 18. veka (1734), a Nikandrovići od kraja 16. (1594) do kraja 18. veka (1792). Koliko su ovi ogranci Baroča bili značajni u 18. veku govore i pomeni u onovremenim ispravama, i to: iz 1734. godine u kojoj se među paštrovskom vlastelom navodi „od plemena Nikolić, Jovan Baroci“, i iz 1792. godine, gde se pominje Marko Baroc iz plemena Nikandrovića. U dokumentima se Baroči poslednji put pominju 1846. godine (Jovan Baroc)[32]. Koliko su ova tri prezimena istog plemena bila isprepletana govore i podaci iz 17. veka: 1655. godine pleme Nikolića na paštrovskom plemenskom zboru predstavlja Martin Nikandrović, a 1692. godine u plemenu Nikandrovića nema više „nako kuća Baročeva“[33].

Prezime Baroč nalazimo kod Hrvata u Bosni (Doboj), a Baročić u Rijeci[34]. Slična prezimena u istorijskoj dokumentaciji postoje i kod Mlečana – Baroci (Barozzi) i Baročo  (Varossio), ali ona sigurno nisu iste etimologije kao prezime Baroč kod Srba i Hrvata.

Najizvesnije je da prezime Baroč dolazi od ličnog imena, koje je u osnovi istovetno imenu Baroš. Ime Baroš nalazimo u popisu Braničeva iz 1467. godine[35], kao i u Slavoniji i Baranji u drugoj polovini 16. veka, u više naselja[36], a prezime Baroš u Boki (Kotor), Zapadnoj Bosni (Livanjsko i Glamočko polje) i u Kninskoj Krajini (Civljani). Ovo je često prezime kod Mađara (Baros). U prilog postojanju imena Baroš kod nas govori i toponim (selo) Baroševac u Šumadiji (Baroševo selo – Baroša vas – Baroševac).

Ali, etimologija ovog imena nije sasvim pouzdano utvrđena. Da li je ovo ime sa osnovom bar- izvedeno od apostolskog imena Bartolomej? Ili je, prema nekim pretpostavkama, ono cincarskog ili turskog porekla[37]. Ime Baroš, pa tako i Baroč, mogli bi biti skraćeni oblici od nekog dužeg imena poput Baroslav / Barosav. Ime Baroslav postoji kod Čeha i Slovaka, a u davnini je postojalo i kod Hrvata[38], a ime Barosav (možda i Baroslav) nalazimo u nahiji Kričak u pljevaljskom kraju u osmanskom defteru za Hercegovački sandžak iz 1533. godine[39]. Mada, postoje i mišljenja da je moguće da je ovo ime pogrešno upisano kao Baros(l)av, a da se zapravo radi o imenu Jaroslav[40]. Takođe, treba pomenuti i beloruski grad Barisav (ruski Borisov) – Barыsaў, koji bi u osnovi imao istovetno ime[41].

PLISKOČ

Sledeće zamrlo paštrovsko prezime sa nastavkom -oč je Glavoč, o kojem će biti reči u narednom članku, s obzirom da se radi o starijem imenu paštrovskog plemena Suđića. A prezime istog nastavka koje je u Paštrovićima zamrlo je – Pliskoč. Pliskoči se pominju u 17. veku u Buljarici[42], kao i u Budvi 1621. godine[43].

Imena i toponimi sa osnovom plisk- nisu retka u slovenskom svetu. U Bugarskoj i Češkoj postoje gradovi pod nazivom Pliskov, kao i istoimeno selo u Ukrajini, u Dalmaciji kod Knina manje mesto Pliskovo (ranije Pliskovac, kod Knina). Ranije je postojalo selo Pliska kod Drivasta (Villa sancte Marie)[44]. Prezime Plisković nalazimo 1503. u Kotoru[45], u 16. veku u Lici[46], a u novije vreme u selu Odojević kod Novog Pazara[47]. Slično prezime – Plesković, nalazimo kod bačkih Bunjevaca. Prezime Pliskov postoji kod Rusa, Belorusa i Ukrajinaca, a Pliskovski kod Poljaka i Rusa poljskog porekla. Kod Rusa nalazimo i oblike Plisko, Pliskevič, Pliskačevski[48], itd.

Najzanimljiviji su, svakako vlasi Pliske koje nalazimo u poznom srednjem veku u Hercegovini. Njihovo prezime nalazimo u dokumentima u razdoblju od 1375. do 1549. godine u raznim oblicima, ali bi se reklo da je oblik Pliske (Plischa) kao i Pleske (Plescha, Plesche) stariji, dok kasnije dobija oblik Pliščići ili Pleščići (Plesssuish, Plesshish, Plesish, Pliescish, Pliescha)^[49]. Prema godinama pomena ranih generacija vlaha Pliska / Pliščića u dubrovačkim dokumentima, mogao bi se izvesti zaključak da je njihov rodonačelnik rođen početkom 14. veka, a njegovo ime moglo bi biti upravo Plisko^[50], i to ime bi moglo biti i osnova paštrovskog prezimena Pliskoč.

Međutim, baš kao što bi ime vlaške skupine moglo dati naziv toponimu Pleske kod Gacka, sa druge strane nije isključeno ni da su oni to ime poneli nakon teritorijalizacije u tom kraju, te bi toponim bio osnov naziva katuna.

Prema jednom mišljenju^[51], ovaj etnonim je istog korena kao i naziv kasnijeg crnogorskog plemena Pješivaca, a od starog slovenskog prideva pleš, plješiv – go (gole glave, bez kose), ćelav^[52]. Ostaje nepoznato da li je lično ime, ili pre nadimak, došlo zbog ćelavosti rodonačelnika ili, kao u slučaju Pješivaca, iz razloga što su bili „stanovnici karsnih, golih brda – Golobrđani“^[53].

Zanimljivo mišljenje iznosi Studo[54], prema kome su vlasi Pliske u Hercegovinu došli iz Bugarske, iz tamošnjeg Pliskova po kojem su prozvani[55].

Postoje mišljenja da je davnije poreklo polimskih Pleskonja (Pleskonjića)[56] u Hercegovini (Stepen kod Bileće), te da potiču od vlaha Pliska / Pliščića[57]. Međutim, za ovu vezu nema potvrde ni u materijalnim izvorima, niti u predanju polimskih Pleskonja, pa je moguće da se radi o povezivanju zbog sličnosti imena ovih rodova.

Sa druge strane, osnova plisk- može biti i drugačijeg porekla. U našem primorju pliskavcem se naziva delfin[58], a po glagolu pliskati se – praćakati se kao riba (u istočnoslovenskim jezicima glagol pliskati znači – prskati). Pliska je vrsta barske ptice (motacilla). Ovaj naziv je zastupljen gotovo u svim slovenskim jezicima. Postoji mišljenje da bi naziv za ovu pticu mogao doći po sivkastoj boji[59] (otud onda i naziv za delfina!), a od istog korena bi mogla doći i reč pl(ij)esan. Sve ih povezuje upravo siva boja. Naziv za pticu plisku se povezuje i sa staroslovenskom rečju pleso, koja označava blatno jezero, močvaru, veću baru. Po njoj dolazi veći broj toponima, naziva za jezera, bare i močvare koji imaju pleso u korenu (Pleso, Pelso, Pleševo, Pleskovec, itd)[60]. S obzirom na sumoran okoliš ovakvih mesta, kao i boju barske vode, siva boja se odlično uklapa u priču. Po ovoj reči za manje stajaće vode, svoje ime je poneo i staroruski grad Pleskov (Plѣskovъ, današnji Pskov), a po ovom i staro slovensko pleme Pleskovljani („Pleskoviti“)[61].

Nameće se zaključak da je prezime Pliskoč patronimskog tipa, i da dolazi od ličnog imena ili nadimka Plisko, koje je, imajući u vidu sva navedena prezimena i toponime, slovenskog porekla. Da li možda paštrovski Pliskoči imaju neke veze s hercegovačkim vlasima Pliskama, nije poznato.

[1] Jovan Vukmanović, Paštrovići, Cetinje, 1960, str. 9, 10; Ivan Božić, Nemirno pomorje XV veka, Srpska književna zadruga, Beograd, 1979, str. 106.

[2] Aleksandar Loma, Toponimija Banjske hrisovulje, SANU, Odeljenje jezika i književnosti, Odbor za onomastiku, Biblioteka onomatoloških priloga Knjiga 2, Beograd, 2013, str. 167.

[3] Vukmanović, Paštrovići, 9, 10.

[4] Božić, 10.

[5] Vukmanović, Paštrovići, 10; Borivoje Milojević, Kupreško, Vukovsko, Ravno i Glamočko polje, Beograd, 1923.

[6] Božić, 107.

[7] Vukmanović, Paštrovići, 78.

[8] Božidar Šekularac, Dukljansko-zetske povelje, Istorijski institut SR Crne Gore, Titograd, 1987, str. 209.

[9] Wikipedia

[10] Vukmanović, Crmnica, SANU, Posebna izdanja Knjiga DLXXXIII, Odeljenje društvenih nauka, Odbor za filozofiju i društvenu teoriju Knjiga 1, Beograd, 1988, str. 137.

[11] Crmnički Boljevići potiču od kneza Jovana (ili Ivana) Bogostinovića koji se doselio u Zetu kod Stevana Crnojevića (oko 1450-te). Učesnik je zbora zetskih plemena na Vranjini 1455. godine. Potomci kneza Jovana su prozvani Bolojevići, kasnije Boljevići, a po njima ceo kraj i pleme. Prezime Plamenac datira iz 1630-ih, oni su ogranak od kneza Stevana Boljevića, potomka kneza Jovana. Drugi ogranak Boljevića su Vulekovići, potomci kneza Bogdana Boljevića, brata kneza Stevana.

[12] Šekularac, 76.

[13] Vukmanović, Crmnica, 135, 136.

[14] Wikipedia

[15] Milica Malović-Đukić, Drobnjak pod turskom vlašću u XV veku, SANU, Istorijski institut, Glasnik zavičajnog muzeja, Pljevlja, 2001, str. 125.

[16] Hrabak ovog Jovana čita kao Bohan (?) Buljarić (Bogumil Hrabak, Pomorstvo, gusari i bogoštovlje u Paštrovićima, Istorijski zapisi, Istorijski institut Republike Crne Gore – Društvo istoričara Crne Gore, Podgorica, 1995, str. 121)

[17] Istorijski zapisi godina XVI knjiga XX, Istorijski institut – Istorijsko društvo NR Crne Gore, Titograd, 1963, str. 139.

[18] Vukmanović, Paštrovići, 127, 128.

[19] Hrabak, 107.

[20] Vukmanović, Paštrovići, 440

[21] Velimir Mihajlović, Dirke kao predmet sociolingvističkih izučavanja, Onomatološki prilozi VII, SANU, Odeljenje jezika i književnosti Odbor za onomastiku, Beograd, 186, str. 166-168.

[22] Petar Šerović, Uloga mitropolita Save Petrovića u rješenju spora Paštrovića o imenovanju starješina manastira Praskvice i Gradišta godine 1777. i 1778, Ictorijski zapisi godina XVIII, knjiga HHII, sv. 1, Istorijski institut – Društvo istoričara SR Crne Gore, Titograd, 1965, str. 371.

[23] Vukmanović, Paštrovići, 415

[24] Vukmanović, Paštrovići, 79

[25] Vukmanović, Paštrovići, 60; Petar Skok, Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika 2, JAZU, Zagreb, 1972, str. 460.

[26] Nikola Zvonimir Bjelovučić, Poluostrvo Rat (Pelješac), Beograd, 1922, str. 235.

[27] Akim i Vukota Miljanići, Prezimena u Crnoj Gori, Beogradska knjiga, Beograd, 2007, str. 315.

[28] Miljanići, 313; Risto Kovijanić, Pomeni Crnogorskih plemena u Kotorskim spomenicima (XIV – XVI vijek) knjiga II, Titograd, 1974, str. 103.

[29] https://www.poreklo.rs/2021/03/02/o-nekim-neobicnim-prezimenima-kod-srba-7-deo/

[30] Vukmanović, Paštrovići, 101, 102.

[31] Isto.

[32] Isto.

[33] Ivan Božić, Srednjovekovni Paštrovići, Istoriski časopis knjiga IX-X, SANU, Beograd, 1959, str. 169.

[34] Leksik prezimena SR Hrvatske, Institut za jezik, Nakladni zavod Matice Hrvatske, Zagreb, 1976, str. 28.

[35] Velimir Mihajlović, Srpski prezimenik, Aurora, Novi Sad, 2002, str. 36.

[36] Stjepan Sršan, Sandžak Požega 1579. godine, Gradja za povijest Osijeka i Slavonije knjiga XII, Državni arhiv u Osijeku, Osijek, 2001, str. 133, 186, 280.

[37] Isto.

[38] Stjepan Sekereš, Stara osobna imena u Slavoniji i Baranji, Radovi Centra za znanstveni rad Vinkovci 3, JAZU, Zagreb, 1975, str. 143.

[39] 174 Numarali Hersek livasi icmal Eflakan ve Voynugan tahrir defteri (939/1533) T.c. Basbakanlik devlet arsivleri genel mudurlugu, Osmanli Arsivi Daire Baskanhsi Yayln Nu:103 Defteri Hakani Dizisi XV, Ankara, 2009.

[40]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=195.3000

[41] https://www.blogen.wiki/blog/sr/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%B2

[42] Vukmanović, Paštrovići, 129.

[43] Miljanići, 362.

[44] Božić, Nemirno Pomorje, 302.

[45] Risto Kovijanić, Pomeni Crnogorskih plemena u Kotorskim spomenicima (XIV – XVI vijek) knjiga I, Cetinje 1963, str. 48.

[46] Zorka Korica-Aćimović, Davorka Radaković, Mogorić (Lika), Gradska biblioteka Novi Sad, 2013, str. 101.

[47] Petar Petrović, Raška knjiga 2, Novi Pazar, 2010, str. 99.

[48] http://www.onomastikon.ru/proishogdenie-familii.htm

^[49] Esad Kurtović, Iz historije Vlaha Pliščića, 222, 223.

^[50] Risto Milićević, Hercegovačka prezimena, Biblioteka „BAština“, Beograd 2005, str. 572.

^[51] Marko Pijović, Vlasi u dubrovačkim spomenicima do 14. stoljeca (doktorski rad), Sveučilište u Zagrebu, Hrvatski Studiji, Zagreb, 2018, str. 124.

^[52] Špiro Kulišić, O etnogenezi Crnogoraca, Titograd, 1980, internet izdanje.

^[53] Kulišić, O etnogenezi Crnogoraca.

[54] Novak Mandić Studo, Zemlja zvana Gacko 1, Beograd, 1995, str. 574.

[55] Ovo mišljenje je Bogumil Hrabak osporio kao neosnovano.

[56] O njima je pisano u članku: https://www.poreklo.rs/2020/09/07/o-nekim-neobicnim-prezimenima-kod-srba-1-deo/

[57] Svetislav Petrović, Dobrače – istorija sela i rodoslovi, Biblioteka „Hronike sela“, Kulturno-prosvetna zajednica Srbije, Društvo srpskih domaćina, Beograd, 2014, str.453.

[58] Rečnik srpskohrvatskoga književnog jezika 4, Matica srpska, Novi Sad, 1971, str. 472.

[59] Skok 2, 684; treba reći da pliski ima i drugih boja (bela, žuta, šarena), ali one koje naseljavaju istočne delove Evrope većinom imaju sivkasto perje.

[60] Pavel Jozef Šafarik, O poreklu Slovena, 1823, izdanje Arhiv Vojvodine Novi Sad – Slovenski institut Novi Sad, 1998, str. 99.

[61] Zrinka Blažević, Ilirizam prije ilirizma, Biblioteka Dialogica Europea, Golden marketing – Tehnička knjiga, Zagreb, 2008, str. 46.