Poreklo stanovništva naselja Mirac, opština Kotor – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Ovo veliko njeguško selo nalazi se južno od Krsca, na širem potezu puta Njeguši – Kotor. Sa njime je povezan krakom (2 km) izgrađenim 1916. g. Poviše Trojice je na udaljenosti od 3,5 km i niže Žanjeva Dola; Od njega je udaljen 6 km. Topografska i ekološka pozicija mu je znatno povoljnija nego kod Poda i Čavora. Uža lokacija mu je na pregibnoj i izvjesno zapođenoj zoni, od koje se naviše i naniže steru dosta okomite strane. U stvari su Mirac, Čavori i Poda, po položaju istovetna; podignuta su na najvišem flišnom podu, y izvorištu Krimaljskog i Koložunjskog potoka. Pošto su podignuta visoko pod planinom, na uskom flišnom podu, sa koga se ne dobija dovoljno proizvoda za prehranu. To su ova sela – više od svih primorskih – upućena na šumu i pašnjake Lovćena. Počev sa juga, granica njegovog atara vodi od Žunjeva lokve u pravcu sjeveroistoka, te prelazi kolski put Mirac–Poda i stazu koja ide za Čavore i izlazi na vrh brda Grabova prodo (1452 m). Odatle produžava u pravcu sjeverozapada vrhom brda Debela greda (1385 m) do na mjesto Zvjeronjak, odakle istoimenim potokom skreće na jugozapad i dalje preko brda Troljeze (556 m) izlazi na oko 300 m zapadno od izvora Pipoljevca. Zatim produžava prema jugoistoku (300 m niže crkve sv. Đorđija i 200 m ispod kolskog puta Mirac–Poda i završava na Žunjevoj lokvi. Tako uokviren atar je (SZ–JI) dug 2,7 i širok (Z–I) 2 km, te zahvata 5,49 km površine. Naselje je na visini (kod crkve) od 620 m.
Istorijat.
I Mirac je, poput Zalaza, „vrlo staro naselje”. Pominje se 1351. god. y povelji cara Dušana, kojom ga je, kao i Zalaze, podložio Kotoru „so svimi pravinami svoimi”. Car Dušan ga je „zajedno sa cijelim Grbljem (Donjim i Gornjim) dao y svojinu Kotoru. Ime mu je očigledno srpskog porijekla. Uopštene, kasnije podatke o njemu, koje su naveli Bolica, Dipre i Somijer, saopštili smo govoreći o Malim Zalazima. Godine 1879. Mirac je imao 32 d. sa 142 stanovnika (66 m. i 76 ž), a 1883. i 1903. 34, odnosno 40 d. Pripadao je njeguškoj kapetaniji. Prema Erdeljanoviću selo je imalo 25 „familija“ i 16 „kuća“, a 1925. g. 46 d. sa 251 stanovnikom. Do 1948. broj prvih se povećao za 10, a drugih za 53. Zatim je bilo: 1953 (61:351), 1961 (56:292) i 1971 (51:258). Od zadnjeg broja te godine y selu je od rođenja živjelo 216, a 42 se doselilo, i to (sem 4 iz iste) svi iz seoskih naselja drugih opština; 20 se doselilo prije 1945, a ostali poslije. U zadnja dva popisa domaćinstva su prema broju članova bila: sa 1 (4:5), sa 2 (5:6), sa 3-5 (11 :12), sa 5-8 (29:20) i sa 8 i više (7:8). Ujedno je struktura glavnih starosno–polnih grupa bila: prve 137:90 (ž. 73:42), druge 115:122 (ž. 61:58) i treće 40:46 (ž. 23:28).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovanju, mještani su bili: bez škole 70:53 (ž. 56:44), sa četvorogodišnjom 137 : 123 (ž. 58:63), sa osmogodišnjom 14:17 (ž. 2:6), sa srednjom 4:9 (ž. 1:1), sa višom školom 1:2 i kvalifikovani radnici 6 : 15 (ž. 1:1), a nepismenih je bilo 41:32 (ž. 37:29).
Tada je posjedovna i dohodovna struktura domaćinstava bila: bez zemlje (4:6), do 2 ha (51:35), sa 2-5 (1:10), odnosno poljoprivrednih 10 :4, mješovitih 42:26 i nepoljoprivrednih 4:21.
U 1953. g. 139 aktivnih izdržavalo je 205 lica; u poljoprivredi 69:45, a sa ličnim primanjima bilo je 7 lica. Isti odnos je u dva naredna popisa izgledao ovako: aktivnih je bilo 121:86, izdržavanih 162:136; u poljoprivredi 47:37 i 22:10, a sa ličnim primanjima 9 : 36.
Tip sela.
Pored veoma zbijene glavnine sela sa 45, Mircu pripada i zaselak Pipoljevac (udaljen oko 2 km) ca 7 kuća. Od njih su 24 prizemne, 24 na izbi i 4 dvospratne. Pokrivene su tiglom: daščani plafon je u 25, a malterisani u 27. U periodu 1918-41. god. prepravkama i dogradnjom bilo je zahvaćeno (naročito na krovnim konstrukcijama) 7 kuća, a poslije 1945. g. 27. U selu su popisana 52 stana sa 2524 m2, od kojih su 14 iz prvog, 15 iz drugog, 13 iz trećeg i 10 iz četvrtog perioda. Sa ognjištem ih je bilo 25 i sa električnim osvjetljenjem 44. Prema vrsti su: 21 jednosobni i garsonjere ; 19 posebnih soba i 4 trosobna; sem 2 koji su korišćeni za vrijeme sezonskih radova ostali su bili stalno nastanjeni.
Rodovi.
Juna 1973. g. u selu su živjeli:
-Kašćelani (22 d.),
-Maroši (4),
-Milaši (4),
-Peraši (4),
-Ševaljevići (4) (u Pipoljevcu),
-Bujaši i Perovići (po 3) i:
-Kuševije (1 d.).
Poslije 1945. iselilo se 127 mještana, i to: y Poreč (Istra) 7 (iz Pipoljevca), u Cetinje 18, u Perast 15, Risan 10, Tivat 15, Stoliv 16, po 1 u Titograd, Beograd i Sisak, a ostali u Kotor i Škaljare. Povremeno dolazi 7 d. Zapuštenih kuća ima 6, a napuštenih 2. U Vojvodinu su kolonizovana 3 d., od kojih se 1 vratilo.
Ranije je na rad u druge zemlje išlo 11 mještana. Godine 1971. Bilo je 46 dnevnih migranata; sada u selu ima 35 penzionera.
Vode.
Selo se vodom opskrbljuje sa 3 izvora: Sutića, Pipoljevca i Ljeskovca. Prvi je u Mircu a druga dva u Pipoljevcu. Sutić je ozidan na tri „točka“, a ispred njega su korita – posebno za pranje i pojenje.
Sem njega, uglavnom u novije vrijeme, napravljeno je (uz kuće) 10 omanjih privatnih bistijerni, koje se manje koriste za piće, a više za druge potrebe.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Poslije uvođenja električnog osvjetljenja 1955. g. mještani su pribavili: 3 električna šporeta, 6 televizora, 6 frižidera, 22 radio-prijemnika i 16 gramofona. Ipak, pretežni dio domaćinstava pored redovne upotrebe običnog šporeta koristi, mahom povremeno, i ognjište (obično radi sušenja mesa, pečenja hljeba i sl.). Ostala oprema stanova doživjela je gotova radikalne promjene. Iako je više zastupljena u dijelovima nego, tako da kažemo, y „kompletima“, ona je bezmalo sva novije, fabričke proizvocnje. Namještena y renoviranim i novoizgrađenim kućama, ona selu dopunjuje fizionomiju prigradskog naselja, koju je najvećim dijelom steklo. Globalna fasada sela i prolazi kroz njega daju mu ona specifična arhitektonska obilježja, koja su inače karakteristična za primorska seoska naselja. Dvorišta i pomoćni objekti su uklopljeni u naseobinsku cjelinu, tako da je građevinska lokacija naselja maksimalno „popunjena“, odnosno iskorišćena.
Podno naselja prolazi pomenuti krak puta, niže koga su na dosta nagnutim stranama poređana glavna imanja. Njihove, selu najbliže, parcele koriste se kao okućnice – sa povrćem i vinovom lozom, koja ovdje, budući da je na strani prisojnoj, daje relativno dobar rod. Gaji se uglavnom na podlozi pjeskuše, koja zajedno sa. „gnjilom“ čini glavno tle. Kad se zasijava, potrebno joj je znatno đubrenje. Loza je, međutim, posljednjih godina sve više zahvaćena filokserom. Ranije se vino u relativno velikim količinama prodavalo (neka domaćinstva i po 1200 litara), a sada neuporedivo manje.
Naporedo sa zemljoradnjom, posebno vinogradarstvom – Mircu je, kao podgorinskom naselju Lovćena, stočarstvo takođe bilo glavna osnova privrednog života. Položaj sela prema visokim pašnjačkim zonama Lovćena, kao i u drugim njeguškim selima, predocredio je stočarstvu polunomadski karakter. Miračke „planine“ su u Koložunju, Dolovima i Kuku. Tamo su pored pasišta i privatni posjedi; u Koložunju ih ima 6 d., y Dolovima 21 i na Kuku 6. Na njima su kolibe za stanovanje preko ljeta. Danas su one dijelom zapuštene, a neke su obnovljene. Najljepši katuni su u Dolovima i čine posebno naselje.
Sada je, u odnosu na predratno stanje, stočni fond veoma smanjen. Prije su, recimo, Pero Mitrov i Nikica Bogdanov Kašćelan imali po 100 brava (70 ovaca i 30 koza), volove i konje. Današnja stada, međutim, broje po 20–40 grla.
Privreda sela je, dakle, pružala dobru osnovu za trgovinu. Stočarskim, vinogradarskim i manje ratarskim proizvocima selo je najviše trgovalo sa Kotorom. Ortačenje je i ovdje bilo gotovo ustaljeni oblik trgovine, obično trgovine na veliko. U periocima smetnji i otežavanja trgovine sa Kotorom selo se okretalo njeguškom i cetinjskom tržištu. Tokom nešto više od stogodišnje austrijske okupacije Boke i dijela Crnogorskog primorja granična linija između Crne Gore i Boke prolazila je niže sela, njegovim domakom, dijeleći mu atar. Usljed nje su, zbog šverca koji je kako smo istakli bio veoma unosan, iskrsavali mnogi nesporazumi i teškoće. Budući da se švercovalo i sa stokom, vršena je kontrola stada koja su se izgonila na pašu s onu stranu granice. Grla su se zbog toga čagk morala i obilježavati. Istaknimo na kraju da je Mirac poznat i kao istorijsko mjesto. Pored umira koji su se u njemu vršili između bratstava i sela, tu je početkom prošlog vijeka došlo i do, u istoriji Crne Gore toliko značajnog i poznatog, razgovora između Petra I Petrovića i francuskog maršala Marmona.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)