Poreklo stanovništva sela Ugnji, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Nalaze se nedaleko od puta Cetinje—Budva, sa kojim su povezani krakom dugim 1,8 km (izgrađenim 1935–39). Od Cetinja su udaljeni 7,5 a od Budve 25,5 km. Selo je polukružno položeno na dosta okomitim padinama glavice zvane Strane (počev od ulaza u selo), zatim Zuberove glavice, Golog vrha i glavice Škambe. Kuće su u zbijenom poretku gotovo terasasto i relativno visoko iznesene iznad seoskih imanja, koja se nagibno i udolinasto pružaju ka istoku i jugoistoku, odnosno ka Vrelima. U stvari ta izrazita udolina sa svojim nagnutim obodom predstavlja topografsku kičmu seoskog atara i ekonomsku osnovu sela. Ona je zaklonjena i znatno prisojna, župna i plodna. Njome se odlivaju površinske a i podzemne vole, tako da je izložena eroziji zemljišta. Od nje je relativno zaštićena isterasiranim podzidama i ogradama.
Atar sela ograničava linija koja počev od sjeverozapada vodi od Škrbetuše pravcem ka putu za Cetinje, koji prelazi niže Sjenokosa i procužava na Crno kamenje, odakle, prelazeći stazu za Očiniće, izlazi Na put Budva–Cetinje. Odatle ide putem i spušta se na Grozdijelj i podnožje Tiglarice, zatim preko Ševarskog dola, Cimova i Debelog brijega i Ogorelina izlazi na Malo Konjsko, Mali i Velji Hum, te na Škrbetušu. Svojom dužinom (Z–I) od 3,9 i širinom (S–J) od 2 km, atar zahvata 7,84 km2 površine. Naselje je (kod crkve) visoko 780 m.
Istorijat.
Ugnji se prvi put pominju y poveljama Ivana Crnojevića iz 1485. i 1489. godine. U drugoj se zapravo pominje vlastela „ot Uganj”, a u kotorskim spomenicima se javljaju 1506. godine, u obliku Ugnjana. Prema turskim defterima iz 1521. i 1523. u selu je bilo 14, odnosno 11 kuća. Bolica, pak, u svom popisu sela iz 1614. godine ne pominje Ugnje, a dva vijeka kasnije Somijer navedi da su imali 48 kuća sa 80 stanovnika. Somijerovi pedaci su svakako proizvoljno dati; to se može zaključiti i po tome što on ovo selo svrstava među sela Riječke, a ne Katunske nahije, kojoj pripada.
Ugnji se zajedno sa Očinićima i Bjelošima nazivaju opštim imenom Konak, ili Konadžije. Ime vjerovatno potiče iz srednjeg vijeka, tj. iz vremena kada su stari Zećani, izgoneći stoku na katune u Lovćenu, zastajali ovdje radi odmora, pojenja stoke i konačenja. Godine 1879. imali su 50 d. sa 243 stanovnika (126 m. i 117 Ž.), a 1903. 69 d. Erdeljanović je u·selu evidentirao 51 d., a 1925. godine bilo ih je 45 ca 200 stanovnika. Do sljedećeg popisa 1948. god. broj domaćinstava smanjio se za 3, a stanovnika za 46. A zatim je bilo: 1953 (40 d.: 142 stanovnika), 1961 (32 : 109) i 1971 (25:81). Od zadnjeg broja stanovnika 64 ih je od rođenja stanovalo u mjestu, a 17 se doselilo, i to 12 iz seoskih naselja iste i 5 iz drugih opština Crne Gore. Od njih se 13 doselilo prije 1945, a 4 poslije te godine. U zadnja dva popisa sastav domaćinstava prema broju članova bio je: sa 1 (11:7), sa 2 (3:6), sa 3—5 (9:6), sa 5—8 (6:5) i sa 8 i više (3 : 1). Istovremeno je struktura glavnih starosno—polnih grupa bila: prve 38:27 (ž. 16:11), druge 45:30 (ž. 29:19) i treće 26:24 (ž. 17:15).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovnim obilježjima mještani su bili: bez škole 37:30 (ž. 33:26), sa četvorogodišnjom 48:33 (ž. 20 : 13), sa osmogodišnjom 4:8 (ž. 0:4), sa srednjom 1:1, sa višom 0 : 1, a kvalifikovanih radnika je bilo 0 : 1, i nepismenih 27:25 (ž. 25:25).
U isto vrijeme se struktura domaćinstava prema veličini posjeda i izvorima prihoda izmijenila y mjeri koju pokazuju sljedeći podaci: bez zemlje je bilo 5:1, sa posjedom do 2 ha (2:17), sa 2–5 (3 :7), sa 5–10 (8 :o) i sa 10—15 ha 4 :o, Odnosno poljoprivrednih 20 : 15, mješovitih 7:5 i nepoljoprivrednih 5:5.
U 1953. godini 44 aktivnih izdržavalo je 85 lica; u poljoprivredi 39:75, a sa ličnim primanjima bilo ih je 13. Tokom naredna dva međupopisna perioda taj odnos se izmijenio tako da je aktivnih bilo 39 :28 izdržavanih 56 :49; u poljoprivredi 34:22 i 50 : 38, a sa ličnim primanjima 14:4.
Tip sela.
Sem jedne podvojene kuće na Trešnji (pri ulazu u selo) sve ostale su zbijene na pomenutom potezu. Ugnji su prema tome veoma zbijeno naselje. Kroz selo se y nastavku spojnog kraka sa putem Cetinje–Budva polukružno produžava glavna seoska ulica. Na nju izlaze sve kuće, koje su inače razmještene jedna iznad druge. Po svom izgledu, veličini i kvalitetu kuća, Ugnji su jedno od najurbanizovanijih sela y Staroj Crnoj Gori. Na kućama, naročito onim što su renovirane, y novije vrijeme ima sve više elemenata gradske arhitekture. Na to ukazuje i činjenica da je u selu samo jedna prizemna kuća, dok su sve ostale (33) na izbama ili podrumima. Sve su pokrivene tiglom („talijanskom” ili „kanalicom”), dok je u 13 daščani, a y 21 malterisani plafon. Dok su u periodu 1918—41. izvjesnim prepravkama bile zahvaćene 4 kuće, dotle ih je poslije 1945. godine znatnije renovirano i dograđivano 27. Ovdje je 1971. god. popisano 35 stanova, od kojih su 28 iz prvog, 3 iz drugog, 2 iz trećeg i 2 iz četvrtog perioda. U 19 stanova je postojalo ognjište, a samo 4 su bila bez električne instalacije.
Prema vrsti cy: 16 posebnih soba, 15 jednosobnih i garsonjera, 3 dvosobna i 1 trosobni, a prema korišćelju 25 su nastanjeni, a 10 napušteni za duže vrijeme.
Stanovništvo.
Oktobra 1973. godine y selu su živjeli:
-Kapičići (11 d.),
-Zuberi (3) i:
-Lagatori (2 d.).
Poslije 1945. godine iselilo se 135 lica, od kojih u Vojvodinu 38 (kolonizovano 8 d.), u Cetinje 32, u Budvu 16, Titograd 5, Nikšić 4, Bar 2 i drugdje. Iseljenici su na strani podigli 18 kuća: u Cetinju 10, u Budvi 6 i u Sutomoru i Titogradu po 1. U selu su napuštene 3 kuće (posmrtno ostale). Iz pomenutih gradova povremeno dolazi 9 d. Ranije je u druge zemlje na rad išlo 67 mještana,7 i to u S. Ameriku 48, y J. Ameriku 4 i Carigrad 15. Dnevnih migranata sada (do Cetinja) ima 6.
Vode.
Vode su veliko bogatstvo ovog sela. I u tom pogledu se ono razlikuje od velike većine starocrnogorskih sela. One se svakako moraju uvažiti kao jedan od primarnih činilaca za rano nastajanje naselja na ovom mjestu. Bile su i ostale zajednička seoska blagodeta. Tu u samom selu su tri izvora: Studenac, Grohot i Točak. Takođe, od bregova iznad sela protiče potok, koji poslije toka (kroz naselje i imanja) od 1 km ponire. Jako nadođe zimi, a i ljeti istina protiče, umanjen. Do 1950. godine radila su na njemu 3 mlina, više preko zime.
Bili su y privatnoj svojini. Žito za mljevenje dogonjeno je iz Očinića, Cetinja, Đeklića i drugih sela. Kod pomenute kuće na Trešnji izgrađena je bistijerna 1965. god. Za stoku se koristi i izvor (kod zapuštene kuće) pod Lubardom.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Selo je elektrificirano 1958. god. Sada 8 d. ima električni šporet, 12 frižider, 32 radio–prijemnik i 7 gramofon. U većem dijelu kuća staro pokućstvo je ustupilo mjesto novom. U odnosu na recimo cucka ili bjelička sela, tog novog pokućstva je bilo i ranije. Povratnici sa rada i zarade iz drugih zemalja unosili su, osobito poput onih po Crmnici i Ljubotinju, znatne novine. Novija oprema zahvatila je naročito one kuće koje su u potonje vrijeme obnovljene ili prepravljene.
Tjeskobna lokacija naselja uslovila je tako veliki broj kuća na dva „boja“ Donjim spratom funkcionalno su zamijenjeni drugi pomoćni objekti za čiju gradnju uz kuće nedostaje prostora. Zato je broj štala (9) ovdje relativno mali. Za spremišta i ostavu pored magazina u donjem dijelu kuće koriste se (naročito ranije) potkrovlja. Na njima su otvori, kroz koja se pomoću pokretnih stuba iznose one kućne potrepštine koje se u potkrovlju smještaju.
I dvorišta su ovdje relativno mala. Stješnjuju ih gustina kuća i padinasta osnova na kojoj su podignuta. Izvjesno ih nadomješćuju tarace sa kojih se pogledom obuhvata ponoramična udolina koja se od naselja zatvoreno izdužila ka Vrelima. Ona je ekonomska osnova sela. U njoj su okućnice i glavne oranice, a livada, branjevina i pasišta ima i u drugim dijelovima atara. Udioničena ili isparcelisana imanja steru se više po uzdužnoj osi udoline i još uvijek, iako manje nego ranije, u bratstveničkim potesima, koji su se po ranijim odredbama preče kupnje izvjesno očuvali. Ranije poremećaje u njima činili su obično povratnici iz pečalbe jer su oni od stečenih zarada kupovali imovinu i podizali kuće.
Razvijajući se ovdje u podgorini Lovćena, selo nije imalo problema da zahvati one površine ove planine koje su mu prirodno gravitirale i da ih koristi za pasišta, branjevine i obrađivanje. Otuda se „seoska planina” stere „oko“ sela, odnosno Romom stranom, Pločnikom, Šerevin dolom, Grabovikom, Ogorelinama, Humom i Malim Siljevikom. Nijedan njen dio nije Udaljen više od jednog sata hoda. Ona je bila osnova stočarstvu; domaćinstva su držala po 60—70 grla sitne stoke. Na obradivim površinama poglavito se gajio krompir, a sa „gorovitih” se sjekla šuma i drvo za ogrev prodavalo na Cetinju.
Prodaja ogrevnog drveta bila je vrlo unosna. Za mnoge poslove tovarne životinje (više magarad nego konji) su bile nezamjenjive. Na njima se sve prenosilo, jer kolskih puteva gotovo da nema. Sem glavnog kolskog puta kroz selo, zvanog Ulica, ostali su „konjske staze” i vode do pojedinih dijelova atara. Tako, tzv. Trska ulica vodi od sela ka imanjima (udolinom) ka Vrelima, a zatim prema planini, putevi zvani – Mučki kam i Dubrava, put preko Skale za Očiniće i dr.
U selu se ranije uveliko ispoljavalo zajedništvo u raznim poslovima. Mobe su bile uobičajeni oblik ispomaganja. One su nadomješćivale inokoštinu pojedinih domova, a organizovane su i u prijekim prilikama, kada određeni poslovi nijesu trpjeli odlaganje. Učestvovale su u prenosu sijena, pšenice ili raži, lista, y prašenju ili nagrtanju (katkada i po 20 do 30 motika) kukuruza i u drugim seoskim poslovima.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)