Poreklo stanovništva sela Ubli, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Ovo prostrano ozrinićko selo nalazi se sjeverozapadno od Čeva, zahvatajući brojne dolove, uvale i pristranke na sjeveroistočnoj podgorini velikih brda Stražišta i Stažerskog vrha. Atarski je smješteno između katastarskih opština – Čeva, Prentina Dola i Lastve.
Dužinom od 6 km izlazi na put Čevo – Bijele Poljane – Nikšić (izgrađen 1957). Naselje je od mjesnog središta u Čevu udaljeno oko 12, a od Nikšića 32 i Cetinja oko 45 km. Veoma razgranata granična linija atara počev sa sjevera vodi od puta Bijele Poljane – Ubli (kod Dobrogleda) na istok do Presječkih dolova, Odakle skreće na jugoistok i, obuhvatajući Jastrebinji krš, produžava preko Radijeve aluge, Razbojina i Vranačke ljuti do na Ravni. Odatle povija na jugozapad, prelazi put Čevo – Ubli (kod Pržine doline) pa zatim pored Danova dola na sjever, te obuhvatajući Ručine produžava na Pločna guvna pa dalje kod Jovanovića rupe prelazi stazu Cucka Meoca – Stažer i preko Ovrlina, Vrljeroga, Visoke glavice i pocnožjem Puste aluge ide do kod Dobrogleda. Tako uokviren atar sela dug je (S–J) 8,7 i širok (Z—I) 4,1 km, zahvata 35,87 km2 površine. Naselje je (kod crkve) na visini od 840 m.
Istorijat.
Budući da su svojim morfološkim sklopom i položajem u ovom dijelu Stare Crne Gore slični Lastvi, Ubli su se, uglavnom analogno njoj, i razvijali kao naselje. I ovdje su Ozrinići prvobitno imali svoja sezonska pasišta i katune, koje su tokom druge polovine 18. i početkom 19. vijeka počeli stalno naseljavati. Otuda se oni obično nazivaju Ubli Čevski. I jedno i drugo ozrinićko područje teritorijalno je bilo najviše izloženo prodorima Turaka, naročito do zadnjih decenija 18. vijeka. To je svakako uticalo na to da se ova prostrana brdsko–planinska oblast tako dugo koristila za pasišta i katuništa, da bi tek od unatrag oko dvjesta godina počela intenzivnije da se naseljava. Tome je posredno doprinijelo i to što su potkraj 18. vijeka znatno ojačali i kao pleme se osamostalili Pješivci. Otada se oni još čvršće vezuju za Staru Crnu Goru, štiteći ujedno i ovaj dio Katunske nahije od Turaka. Godine 1865. imali su 76 d., a 1903. 100. Erdeljanović je y Ublima evidentirao 63 d., a prema podacima iz 1925. u njima je zajedno sa Bijelim Poljanama bilo 109 d.. sa 558 stanovnika. A zatim:: 1948 (87 :372), 1953 (92:410), 1961 (99 :273) i 1971 (61 :273). Od zadnjeg broja stanovnika njih 227 je od rođenja živjelo u mjestu, a doselilo se 32 iz iste i 14 iz drugih opština C. Gore, Od kojih 22 do 1945, a ostali poslije te godine. U zadnja dva popisa domaćinstva su prema broju članova bila: sa 1 (24 : 9), sa 2 (16 : 8), sa 3–5 (26 : 10), sa 5—8 (25 :29) i sa 8 i više (8 :5). Istovremeno je sastav glavnih starosno–polnih grupa bio: prve 156 : 112 (ž. 86:55), druge 144 : 118 (ž. 81 :70) i treće 59 :43 (39:24).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovnim obilježjima mještani su bili: bez škole 107:75 (ž. 82:40), sa četvorogodišnjom 159 : 131 (ž. 76:65), sa osmogodišnjom 3:51 (ž. 0:24), sa srednjom 4 :6 (ž. 0:1), sa višom 0:1, a kvalifikovanih radnika je bilo 1:2, a nepismenih 57 : 36 (ž. 51 :33).
S druge strane, tada je posjedovna i dohodovna struktura domaćinstava izgledala ovako: bez zemlje (5 : 1), do 2 ha (2:0), sa 2—5 (5:0), sa 5—10 (23:4), sa 10—15 (11:6) j sa 15 i više (53:50), odnosno poljoprivrednih 60 : 25; mješovitih 34 : 14 i nepoljoprivrednih 5:22.
U 1953. godini 172 aktivnih izdržavalo je 211 lica; u poljoprivredi 148 :178, a sa ličnim primanjima bilo je 27. Taj odnos se u dva naredna popisa promijenio tako da je aktivnih bilo 111 : 104, izdržavanih 216 : 153; u poljoprivredi 94:80 i 155:89, a sa ličnim primanjima 32 : 16. U 1971. godini van naselja je radilo 16 mještana, i to u rudniku Bijele Poljane.
Tip sela.
Poput Lastve i ovdje su topografski činioci i prvobitne lokacije katuna predodredili razbijenu poziciju naselja. Grupisane ili više-manje razbacane kuće u pojedinim dijelovima atara obuhvataju zaseoci (ovdje ih više nazivaju „sela”): Dolovsko korito sa 13 kuća, Stažer sa 8, Ubaljski do sa 10, Bijelo Polje sa 19 i Vujkovo ždrijelo sa 8 kuća. Srednja udaljenost kuća od središta naselja je oko 0,8 km.
Prizemnih je 49, a na izbi 9; tiglom su pokrivene 31, slamom 19 i pločom 8 kuća; daščani plafon je u 36, malterisani u 12 i bez plafona je 10. Izvjesne prepravke i dogradnja u periocu 1918—41. vršene su na 4, a poslije 1945. na 12 kuća. U selu je popisano 60 stanova sa 2620 m2, od kojih su 16 iz prvog, 12 iz drugog, 22 iz trećeg i 9 iz četvrtog perioda. U 13 njih se koristilo ognjište, a 14 ih je bilo sa podom od zemlje; svi su bili bez elektr. instalacije. Prema vrsti su: 42 jednosobna i garsonjere, 15 posebne sobe, 2 dvosobna i 1 trosobni; svi su nastanjeni.
Stanovništvo.
U selu su jula 1973. živjeli:
-Vujovići (35) i:
-Gardaševići (16 d.).
Poslije 1945. iselilo se oko 200 mještana, najviše u Nikšić, zatim u Titograd, Cetinje i Boku. Povremeno dolazi 19 d. U Vojvodini je kolonizovano 7 d., a vratila su se 2. Napuštenih kuća ima 4. Ranije je na rad u druge zemlje išlo 11 mještana.
Vode.
Vode y selu su – 14 ublova, od kojih 9 privatnih i 5 zajedničkih: tu je takođe i 20 bistijerni. Poznatiji ublovi su — Ljublina i Malinov krš (u Dolovskom koritu), Dubravica (u Stažeru), zatim Jasen, Koljeva, Crvena rupa i Tunjemir (u Bijelom polju) i Svijunjak, Ritak, Jasenovo prisoje i Kraljevci (u Vujkovom Ždrijelu). U poratnim godinama (1947–49) izgrađena se 3 ubla, 1934. god. 4, a ostali su od prije 1918. godine. Bistijerne su – 2 zajedničke, a ostale privatne. Poslije 1945. izgrađeno ih je 12.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Selo je bez električnog osvjetljenja i kolskih puteva koji bi povezivali njegove dijelove. To je zajedno sa velikim iseljavanjem uslovilo relativno male promjene u njegovom standardu. Tradicionalna oprema kuća još preovlađuje. Tako, pored pomenutog broja stanova koji koriste ognjište i svi ostali se više ili manje služe njime i šporetom, a oko 35 d. upotrebljava crepulju i sač za pečenje hljeba. Staro pokućstvo ili njegovi dijelovi (kreveti, stolovače, tronoške, skrinje, ladice i sl.) zastupljeni su u većem dijelu kuća. Novije stvari (udobnije postelje, ormani i gdjekoji kauč i stolice) su prvenstveno pribavljene u obnovljenim, renoviranim i novim kućama. I simbolično i stvarno ovdje je veći afinitet za gusle, kojih je 35, nego recimo za tranzistor (32) ili za gramofon (12), sa kojega se ipak najčešće čuju guslarske pjesme. Koševi na plafonu su i sada najčešće ostave za žito, a žrvnji se upotrebljavaju za mljevenje žita na malo; za veća „mliva“ koristi se motorni mlin u Resni.
U ovom za starocrnogorske prilike klasičnom stočarskom isdručju, spraćišta za stoku praktično su značila isto što i staništa za ljude. Činjenica da se sada y selu, pored 9 izbi u kućama sa dva „boja“, za stoku koriste i 54 štale dovoljno je indikativna za konstataciju koliko su one bile brojne u ranijoj, pa i u nedavnoj prošlosti, kada je stoke bilo mnogo više. Najveći broj štala je građen u suvomeđi i pokriven slamom ili pločom. One su zajedno sa drugim „kućericama” za živinu i krmad sastavni dvorišni i oborni dijelovi građevinskog kompleksa svake nastambe. Makar da oko pojedinih kuća nema zaravnjenog prostora, što je češći slučaj, ovi pomoćni objekti lociraju se i grade u skladu sa datim topografskim činiocima, što bilo pojedinačnim ili grupisanim kućama daje asimetrične oblike.
Isto kao što su pasišta uslovila nastanak prvobitnih katuna, tako su i površine za obrađivanje predodredile lokacije za stalne nastambe i naselja. U ovom selu je to „pravilo“ realizovano na izrazit način, jer se naselje postepeno raštrkavalo po svim onim krajevima današnjega atara gdje je kuća mogla da „stoji na zemlji”, na plodnijoj baštini. Tek poslije uvažavanja tog činioca, sagledane su i prihvatane druge prednosti lokacije, kao što su rastojanja do ispaše, šume, sjenokosa i listobera. Prve površine su stoga obično okućnice i najbliže glavnice imanja, pa zatim livade i šume koje su istovremeno i pasišta. Srednja udaljenost prvih od kuća je oko 0,4, drugih oko 0,7 i trećih oko 1 km. C obzirom na to da y selu žive samo dva bratstva, imanja su poglavito u bratstveničkim potesima.
Do 1941. god. Ubljani su veoma rijetko izjavljivali stoku van svoga atara. Međutim, poslije 1945..ova pojava je učestala pa se ovce, iako su u manjim stadima, izjavljuju na Jezera (pod Durmitorom). Za svakodnevne potrebe mještani su upućeni na Čevo, gdje su im na usluzi pomenuti društveni objekti i organi. Tu pazare i stokom.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)