Poreklo stanovništva sela Poda, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Nalaze se na visokoj flišnoj zoni južne pocgorine Lovćena. Na njoj su i naselja Čavori i Mirac, pomeđu kojih se nalaze Poda. Osim uže lokacije sela koja predstavlja blaže nagnuti plato, tj. pod, po kome je naselje dobilo ime, ostali dijelovi seoskog atara zahvataju nagnute padine Lovćena i krševite bregove i glavice šireg poteza planine poviše sela. Granica atara na sjeverozapadu počinje od puta za Njeguše i ka istoku voci rubom državne šume i Lazine i prelazeći put za Ivanova Korita vodi dalje grebenom Treštenika do puta za Cetinje, kojim skreće na jug do ispod Zverinačkih krša. Odatle se nastavlja na zapad stazom za Đurđevac i preko Velje glave izlazi na Vratno, te ka sjeveru preko Grebena, obuhvatajući Lonac, izbija na put za Njeguše. Sa dužinom (S–J) od 3,1 i širinom (Z–I) od 2,8 km on zahvata 6,82 km2 površine. Sredina sela je na visini od 810 m.
Istorijat.
Poda su primjer relativno mladog sela – iz katuna preobraženog u stalno naselje. Ona su, naime, do sredine 19. vijeka bila katun sela Raičevića. Otada pak „usljed velikog priraštaja stanovništva i nedostatka obradivih površina y Njeguškom polju, seljaci su ostajali na planini tokom cijele godine, najprije nekoliko domaćinstava, a tokom vremena zaostali su i drugi te se stvorilo naselje sa dvadesetinu kuća.”
Evidentirajući bratstva po plemenima i naseljima, Erdeljanović nije naveo posebne podatke za ovo selo. U Rečniku mesta iz 1925. god. međutim, nalazimo da je naselje popisano kao zaselak pod imenom Podvršje sa 25 d. i 116 stanovnika. Dalje prema novim popisima selo je imala: 1948 (16d.:108 stan.), 1953 (15 : 123), 1961 (15:104) i 1971 (12:74). Sastav domaćinstava prema broju članova u zadnja dva popisa bio je: sa 1 (1 :1), sa 2 (0 :0), sa 3–5 (3:4), sa 6—8 (7:4) i sa 8 i više (4:3). Istovremene promjene y glavnim grupama starosne-polne strukture izgledaju ovako: u prvoj 57:29 (ž. 24 : 19), u drugoj 37:31 (ž. 22 : 14) i u trećoj 10:14 (ž. 8 : 8).
Strukura stanovništva.
Ujedno su obrazovna obilježja mještana bila: bez škole 39:23 (ž. 29:16), sa četvorogodišnjom 32:35 (ž. 17:21), sa osmogodišnjom 0:5, sa srednjom 0:3, kvalifikovanih radnika 0:2 i nepismenih16:11 (ž. 14:10).
C druge strane, promjene u posjedovnoj i dohodovnoj strukturi domaćinstava u istom periocu, pokazuju podaci: bez zemlje (0 :1), sa 2 ha (8:11) i sa 3-5 (7:0), odnosno poljoprivrednih 13 :3, mješovitih 2 : 6 .i nepoljoprivrednih 0 : 3.
U 1953. godini 63 aktivna izdržavala su 50 lica: u poljoprivredi 58:40, a sa ličnim primanjima bilo je 1. Za naredna dva popisa promjene u tom odnosu pokazuju naredni podaci: aktivnih je bilo 28 :28, izdržavanih 74:45, u poljoprivredi 28:16 i 73:30, a sa ličnim primanjima 2:1.
Tip sela.
Poda su zbijeno naselje. Nastala su na omanjoj „zaravni“ koja je u odnosu na okolinu topografski i pedološki pogodnija, koliko za lokaciju naselja, toliko i za obradu neposredne ziratne okoline. Osim toga, ovdje su „naseljenici imali više ,planine’ i drveta; u prostranoj uvali iznad ovog sela podigli su katun Dolove, oko koga su počeli gajiti raž i naročito krompir. Blizina kotorske pijace, velika i bliska planina, blizina plodnijeg Grblja i mogućnost razmjene proizvoda s njima –– činila je da su doseljeni Njeguši ovdje bolje živjeli no u svom prvobitnom selu. Ovu razložnu konstataciju M. Vasovića motivisanu sa regionalno-geografskog stanovišta potvrđuju slični primjeri iz drugih krajeva Stare Crne Gore y kojima se, s obzirom na srazmjerno nepovoljne prirodne i ekonomske uslove, na jednoj, i hiperpopulaciju dinarskog tipa na drugoj strani, odvijala, bilo postepena, bilo nagla, ali uglavnom stalna penetracija preseljavanja od starijih, stalnih i nižih naselja ka novijim katunskim, povremenim naseljima u višim zonama „planine“ Podsjetimo se samo na primjere koje smo dosada naveli, kao kod Lastve, Kobiljeg Dola, Zaljuti, Obzovice, Pačarađa i dr. Istina, izvjesna razlika između ovih primjera i Poda ogleda se y tome što su naselja prvih locirana neposredno na bivšim katunima, dok su Poda praktično na domaku prave planine (Dolova), koju zbog visine i „sniježnog perioda“ više koriste, iako u većem – ipak samo u dijelu godine, dok su na uži i sunčaniji dio atara oko naselja u tom pogledu stalno upućeni.
Septembra 1973. god. Poda su imala 13 prizemnih kuća, od kojih su 9 sa tiglenim, 2 sa slamenim i 2 sa pločastim krovom; sa daščanim plafonom je 7, sa malterisanim 2 i bez njega 4 kuće. U selu je popisano 12 stanova sa 522.m2, od kojih su 6 iz prvog i 5 iz drugog perioda; sa ognjištem ih je bilo 6. Prema vrsti su: 8 jednosobnih, 3 posebne sobe i 1 dvosobni.
Stanovništvo.
U njima sada živi 7 d., i to:
-Pende (3) i:
-Radonjići (4).
Povremeno dolazi 6 d. (iz Kotora 3 i sa Trojice 2). Poslije 1945. iselila su se 72 lica, od kojih y Kotor 44 i na Trojicu 21, u Tivat 5, u Beograd 1 i u Nikšić 1. U Kotoru ih je najviše u Crvenom brijegu, tj. nedaleko od Mokre ploče, gdje su se takođe naselili Njegušani, tako da se oba dijela naselja (nezvanično) nazivaju — Mali Njeguši. U samom selu zapuštena je jedna, a napušteno 6 kuća (povremeno se koriste), a u Kotoru su podigli 5 i na Trojici 2 kuće. Ranije su na rad u druge zemlje išla 3 lica: sada dnevnih migranata ima 9.
Vode.
Selo se vodom snabdijeva iz jednog ubla i 12 bistijerni. Ubao, zvani Ublina, napravljen je u đeru i ograđen suvomeđom, a nalazi se ka Koložunju, udaljen Od sela oko 250 m; presušuje i malo se koristi. Bistijerne su privatne, izgrađene pored kuća, i to 3 u periodu 1918–41, a ostale poslije. I one nekih ljeta presušuju, pa se tada po vodu ide na Dobru vodu (Koložunj), udaljenu oko 2,5 km.
Ostali podaci o selu.
Budući da je selo dosta izdvojeno i da su mu prilazni putevi .(krčanici i postopice) loši, da nema električno osvjetljenje i, što je najglavnije, da je u novije vrijeme uveliko raseljeno, može se reći da ono ne samo što stagnira, već opada i gubi svoje ranije funkcije.
Svojim izgledom već daje utisak znatne zapuštenosti. Preko ljeta ono izvjesno oživi usljed privremenog boravka iseljenika. Obrađuju se samo manji dijelovi imanja, dok je stočni fond u Odnosu na ranije stanje smanjen za nekoliko puta. Promjene u unutrašnjem izgledu kuća i pokućstvu uopšte su u odnosu na druga brojna sela sasvim male.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)