Poreklo stanovništva sela Bajčina, opština Podujevo – Kosovski okrug. Prema knjizi Dr Kosovke Ristić „Malo Kosovo“ – podaci prikupljani u sedmoj deceniji XX veka – izdanje u Prištini 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Selo Bajčina se nalazi u najsevernijem delu Malog Kosova. Pretežno leži u aluvijalnoj ravni Laba. Razvijeno je sa obe strane reke, tako da Lab protiče kroz samo selo. Od Podujeva je udaljeno oko 6 km. Kroz Bajčinu prolazi put koji povezuje kotlinu sa Gornjim Labom, a preko njega i sa prevojima na Kopaoniku.
Kada se Bajčina posmatra sa viših delova kotlinskog oboda, stiče se utisak da se nalazi na vratnicama kroz koje se iz kotline ulazi u suženi deo doline Laba. Ona se, idući prema severu, sve više sužava.
Rukovodeći se onim što se na terenu vidi i onim što stanovnici toga kraja smatraju, zaključujemo da je Bajčina u Malom Kosovu, a sva severni ja sela u »Labu«, kako to oni kažu.
Tip sela.
Bajčina pripada grupi najvećih sela u Malom Kosovu. Razbijena je u mahale koje su dosta udaljene jedna od druge, a kuće su po mahalama prilično zbijene. Mahala ima više, a najstarije su one u kojima žive Albanci. Oni o svom poreklu ne znaju nikakve legende, niti pamte vreme kada su se ovde doselili. Ovo selo je u Malom Kosovu čuveno i po tome što u njemu postoji najveća porodična zadruga u ovom kraju. Tri četvrtine njegovog stanovništva su Albanci, a jedna Srbi. Po vremenu naseljavanja stanovnici Bajčine se mogu podeliti u tri osnovne grupe i to su: Albanci, koji ne pamte kada su se u ovaj kraj doselili, muhadžiri i Srbi, naseljavani, uglavnom, posle Prvog svetskog rata po ovoj kotlini.
Postanak sela.
Pored toga što je Bajčina jedno od većih sela, ono je i jedno među najstarijim selima na teritoriji Malog Kosova. Najviše albanskog stanovništva iz ovog sela pripada fisu Gaši. Svaka mahala ima svoje ime, a ta imena su data ili po nazivima roda, koji u toj mahali žive, ili po mestu odakle se većina stanovnika doselila.
Mahale u selu.
Datović mahala se nalazi istočno od Laba, kako u aluvijalnoj ravni tako i na rečnoj terasi. U ovoj mahali ima 9 kuća. U Bajčinu su se doselili iz Dobrog dola. Pored fisa Gaši u ovoj mahali ima jedna kuća Šalja.
Sagonjeva mahala dobila je ime po selu Sagonjevi koje se nalazi severozapadno od Kuršumlije, na razvođu između Toplice i Sagonjevske reke. Današnji stanovnici ove mahale su se doselili u Bajčinu krajem prošlog veka kao muhadžiri. U ovoj mahali ima 6 kuća i sve pripadaju fisu Krkelji.
Kačandolska mahala je takođe dobila ime po selu iz koga su se njeni današnji stanovnici doselili. Ovo se selo nalazi u slivu Laba, u dolini Kačandolske reke koja teče paralelno sa Labom, zapadno od kotlinskog oboda. Ne zna se kada su se doselili i koliko se domaćinstava doselilo. U ovoj mahali živi samo albansko stanovništvo. Sada ima 9 kuća; 8 pripadaju fisu Šalja, jedna fisu Gaši.
Spin mahala je jedna od najvećih, jer u njoj ima 31 kuća. Sve stanovništvo te mahale je albansko. Ništa pouzdano o njihovom poreklu nismo mogli saznati.
Čitak mahala je najstriji deo sela. Postoje dve legende na osnovu kojih stanovnici ove mahale objašnjavaju svoje poreklo. Jedni smatraju da su se njihovi preci doselili iz Šalje u Albaniji. Drugi, međutim, tvrde da se neki vojnik, poreklom iz Male Azije, oženio Srpkinjom iz ovog sela i tu ostao da živi. Prema toj verziji cela mahala vodi porekla od te porodice. Što se rodbinske podeljenosti tiče, tu su prilično neodređeni. Nekada su bili u rodbinskoj vezi sa Mućolima. U ovoj mahali ima dve kuće muhadžira.
Mućolska mahala. U ovoj mahali žive Albanci koji, takođe, dugo žive u ovom selu. Ne znaju odakle su i kada doseljeni. Sada ih ima 12 kuća. Pripadaju fisu Gaši.
Cubović mahala. Stanovnici Cubović mahale su mahom muhadžiri, doseljeni iz Parade i ostalih mesta. Dve porodice su poslednjih godina doseljene iz Dobrotina.
Lepajska mahala se nalazi zapadno od Bajčine, tj. od onog dela sela koje leži u aluvijalnoj ravni. Od Laba je udaljena oko 3 km, a rasprostrta je po jednoj dolini koja je prosekla odlično očuvanu i široku terasu. Sada u ovoj mahali živi samo albansko stanovništvo. O njihovom poreklu smo saznali da su tu približno došli kad i ostali muhadžiri. Bili su čifčije na zemlji roda Čitaku, pa im je ta zemlja i ostala. Sada ima 13 kuća i svi su od fisa Gaši.
U periodu između dva rata je u Lepaji bilo 9 srpskih kuća. One su za vreme drugog svetskog rata iseljene i stanovnici se nisu vratili ni posle oslobođenja. To su bili Srbijanci i Crnogorci. Selište Lepaja se pominje još u XV veku.
Saljiović mahala se nalazi između sela Dobrog Dola i Lepajske mahale. U njoj živi, takođe, čisto albansko stanovništvo koje o svom poreklu ne zna ništa značajnije. U toj mahali ima 9 kuća i sve pripadaju fisu Gaši.
Poreklo stanovništva.
O albanskom stanovništvu iz sela Bajčine se može reći da pripadaju najstarijim stanovnicima Malog Kosova.
Srpskog stanovništva u Bajčini ima znatno manje nego albanskog. Naročito se u poslednje vreme oseća tendencija masovnog odseljavanja iz ovog sela.
U zaseoku Delić sad ima svega 8 kuća, od toga tri srpske i pet albanskih.
-Andrijaševića ima dve kuće. Oni su se u Bajčinu doselili 1924. iz sela Krtoka, koje se nalazi u blizini Prepolca. Međutim, ni u tom selu oni nisu živeli dugo. Njihovi su se stari u Krtok doselili krajem prošlog veka iz okoline Grahova u Crnoj Gori, pa su posle prvog svetskog rata prešli u Bajčinu. Kažu da su se njihovi stari u Krtok doselili zato što u Crnoj Gori nisu imali zemlje za obradu, a iz Krtoka su u Bajčinu došli zato što su tu mogli imati više zemlje i boljeg kvaliteta. Za vreme Drugog svetskog rata su napuštali kuće, ali su se posle rata opet vratili.
-Delići. Do pre pet godina je u Delićima bilo 8 srpskih kuća, od kojih se do sada 5 iselilo.
-Mitrovića u Delićima ima jedna kuća. Oni su se doselili iz sela Štava koje leži na istočnoj strani Kopaonika. Ovamo su došli, takođe, posle prvog svetskog rata, tražeći bolju zemlju. Svi Srbi i Crnogorci koji su se iselili iz Delića (jedna kuća Andrijaševića, tri Mitrovića i jedna Đorđevića), otišli su ponovo u Toplicu.
-Mitrovići drugi. U Bajčini živi još jedna porodica Mitrovica. Ona je doseljena iz sela Stupnja (okolina Aleksandrovca) 1925. godine.
-Zdravići. Iz istog sela su tada doseljene i dve kuće Zdravića na kupljenu zemlju, ali su se oni, posle izvesnog vremena, odselili.
-Dokići. Iz Lipovca, sa istočne padine Kopaonika, u Bajčini ima četiri kuće Dokića. Oni su se doselili 1925. godine.
-Pavlovići. Tri porodice Pavlovića su doseljene iz Blaca 1920. godine.
-Miljanovići. Jedna porodica Miljanovića doseljena je iz Krtoka 1920. godine.
-Grčaci. Iz Lipovca su i dve porodice Grčaka. One su u Bajčinu doseljene još 1914. Ove dve porodice pripadaju grupi najstarijeg srpskog stanovništva u Malom Kosovu, jer Srba u ovoj kotlini nije bilo do 1914. godine.
-Pešikoni. Jedna porodica Pešikona je doseljena 1920. iz Krtoka.
-Damnjanovići. Dve porodice Damnjanovića su doseljeni iz Garevine, koja se nalazi u okolini Aleksandrovca 1914.
-Jovanovići. Iz istog sela i iste godine su doseljene i četiri porodice Jovanovića.
-Simići. Tri porodice Simića su doseljene 1920. iz Subotice kod Aleksandrovca.
-Dumanovići. Iz Stupnja su doseljene tri porodice Dumanovića 1914. godine.
-Uroševići. Jedna porodica Uroševića i dve:
-Živančevića su doseljene 1920. iz Stuble.
Srpsko stanovništvo iz Bajčine doseljeno je, kao što se vidi, uglavnom iz nekoliko sela. Ni jedno pomeunto selo, iz kojih su se ovi stanovnici doseljavali, ne leži u aluvijalnoj ravni neke reke, već su to obično planinska sela. Koga god smo stanovnika pitali zašto se iz svog rodnog kraja doselio u Malo Kosovo, dobili smo skoro uvek sasvim isti odgovor — brdovita sela imaju malo zemlje, pa se zato radije preseljavalo u ravnicu, gde je obradive zemlje više. Nije nas iznenadila pojava da su za obradivom zemljom išli tako daleko i u nepoznat kraj, jer nam je poznato da u svom kraju slobodnu zemlju u dolinama reka nisu mogli naći, jer je ona bila već zaposednuta. Odakle su se ovi stanovnici doselili u ta planinska sela, ostalo je nepoznato, jer je vrlo malo onih koji ma šta znaju o svom poreklu.
U Bajčini je ranije bilo više srpskih kuća. Davaoci podataka su nas obavestili da se u posleratnom periodu iz ovog sela iselilo preko 30 srpskih porodica.
IZVOR: Prema knjizi Dr Kosovke Ristić „Malo Kosovo“ – podaci prikupljani u sedmoj deceniji XX veka – izdanje u Prištini 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)