Poreklo stanovništva sela Gradašnica, Grad Leskovac – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Gradašnica se nalazi na uskom prostoru duž Gradašničke Reke čije je korito duboko useljeno u jezersku terasu. Dolina reke na ovom mestu poprima oblik kanjona čije su strane obrasele hrastovom šumom i drugim drvećem.
Tip sela.
Zbog toga što je taj prostor uzak, selo ima izdužen oblik, zbijenih je dvorišta i kuća koje pripadaju raznom rodovima, pa se po tom osnovu deli na mahale: Šopska, Kostinska, Jovkinska, Đurinska, Živkovska, Brdarska i Sirotinjska.
Ime sela.
U sredini sela, na levoj obali reke, iznad zgrade osnovne škole, uzdiže se kupast breg, strmih padina. Na njegovom vrhu nalaze se ostaci antičke tvrđave znatnog obima ili, kako se u narodu kaže, ostaci gradišta. Od reči „grad“ u značenju tvrđave, odnosno gradišta, selo nastalo pod njim nazvano je Gradašnica.
Vode.
Kroz selo protiče Gradašnička Reka, kako je navedeno, koja je u izvornom delu sastavljena od dva vodotoka koja se sastaju odmah iznad sela. Jedna sastavnica izvire iznad sela Piskupova na mestu zvanom Talambas. Druga sastavnica izvire ispod vlasotinačkog sela Lipovice.
Gradašnička Reka se uliva u Orašačku Reku u potesu Krncelj ne mestu gde je bila Jovkina vodenica.
Kladenci nose ove nazive: Lilak, Pod Lipak, Kovačevski i Gladnički. Voda je laka, zdrava i pitka.
Zemlje i šume.
Gradašnički atar se prostire na 908 hektara, od koje površine oranice i bašte zahvataju 379 hektara, voćnjaci 11, vinogradi 41, livede 52, pašnjaci 14, šuma 334 i neplodno zemljište 77 hektara.
Zemlja nosi ove nazive: Krncelj, Lipak, Kitka, Skrvena, Radanov Dol, Stranje, Artinje (zovu ga još Srednja Dolina, Studendska Dolina, Paprtljivica i Pažar), Kitke, Visoka Čuka i Gradac.
Postanak sela i prošlost.
Gradišnica je staro srpsko selo, nastalo u doba srednjovekovne države, verovatno na mestu gde je u doba Rimljana i rane Vizantije ispod antičke tvrđave Gradac bilo onovremeno naselje.
Gradašnica se pominje kao timarsko selo u turskom tefteru iz 1516. godine. Posle ukidanja spahijskog sistema, Gradašnica nije sačuvala slobodu, već je bila počitlučena. Verovatno je gospodar sela nosio titulu bega. Današnji rod Begovci nose ovo ime svakako otuda što je neko iz tog roda bio u službi bega – gospodara sela.
Gradašnica je morala pod Turcima, a svako pre dolaska Slovena, biti važno naselje. U prilog toj pretpostavci govori crkva u ovom selu posvećena Sv. Arhanđeli Gavrilu, koja je na temeeljima stare crkve, podignuta 1893. godine u služila je kao verski i kulturni centar za veliki broj okolnih sela.
Poreklo stanovništva.
Gradašnica je odmah posle oslobođenja od Turaka imala 40 kuća i pripadala je opštini janjuškoj. Godine 1953. imala je 144 domaćinstava sa 917 stanovnika a 1971. godine 194 domaćinstava sa 850 stanovnika.
U jesen 1976. u selu su živeli ovi rodovi:
Rodovi nepoznatog porekla:
-Vučjaci, Ignjatovići, Lagankini, Zdravkovići, Pešići, Brdaci-Pop Kostini, Sirotinjci, Anđelkovci, Jovkinci, Nedeljkovci, Savinci, Uroševci, Jovanovi, Jovanovi drugi – Katinci, Đurići, Milosavljevići, Radivojevići, Pavlovići (Petrovići), Begovci, Kostinci, Živanovci, Terzijci, Đukuričani i Stojakovići.
-Bogosavljevići su iz Crvene Jabuke.
-Šopci su iz okoline Crne Trave.
-Živkovci-Ćosini su iz Crne Trave.
-Miloševići-Kamaričani su iz Komarice.
Po kazivanju jednog meštanina, starog 79 godina, u doba njegovog ranog detinjstva u Gradašnici su živeli samo Vučjaci, Kostinci, Brdarci, Petar Denin, Miloševci, Živkovci i Savinci. Ostali rodovi su se u poslednjih 70 godina naselili iz raznih krajeva sa istoka i jugoistika, iz sela u slivu reke Vlasine; „Došli su iz planinu“.
Zanimanje stanovnika.
Glavno zanimanje stanovnika ovog sela je zemljoradnja. Na svojim njivama seju sva žita: pšenicu, raž i kukuruz. Od industrijskih biljaka ranije su gajili lan i konoplju a sada oko 20 domaćinstava sadi duvan.
Vinograade ima svaka kuća. Viškove ove kulture iznose na pijacu u Leskovac. Zemlja je rodna.
Od rogate stoke čuvaju krave, prosečno po dve po domaćinstvu. Konje je ranije imala svaka kuća, danas ih ima desetak. Gaje i ovce, Oko jedne četvrtine kuća ima ih po nekoliko grla – 5 do 10. Od mleka proizvode sir i prodaju na leskovačkoj pijaci. Na svojoj reci ranije su imali desetak vodenica, u svojini pojedinih rodova.
Boško Trljnjanin („Đorinsko seme“) bio je u Americi pre deseetak godina. Po povratku u zavičaj sagradio je mlin na naftu.
Zanimljivo je da je u to vreme (1976-67.g) žetva obavljana srpom.
IZVOR: Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)