Poreklo prezimena, naselje Senta

127 komentara

1. 17. novembar 2017. u 16:16

   Vojislav Ananić

   Tatjana Brzulović Stanisavljević

   Kneževa arhiva – iz arhivske zbirke Joce Vujića u Univerzitetskoj biblioteci „Svetozar Marković“ u Beogradu

   a

   Sažetak:
   U ovom radu upoznaćemo se sa arhivom kneza Miloša iz arhivske zbirke Joce Vujića koja pripada značajnoj i najvrednijoj arhivskoj zbirci u Univerzitetskoj biblioteci „Svetozar Marković” u Beogradu. Velika zasluga što je ova kneževa arhiva sačuvana i spašena od propadanja i zaborava pripada velikom bibliofilu, dobrotvoru Beogradskog univerziteta i veleposedniku iz Sente Joci Vujiću. Saznavši da se kneževa arhiva nalazi na imanju kneževe ćerke Petrije Bajić u Rumuniji nije oklevao već se uputio na imanje da bi otkupio Miloševu arhivu. Arhiva sadrži preko 1000 originalnih rukopisa i kopija pisama i telegrama. U radu ćemo predstaviti neke do sada neobjavljene rukopise nepoznate akademskoj javnosti i istraživačima a tiču se naše bogate kulturne istorije. Među rukopisima možemo pronaći zanimljiva dokumenta koja nam mogu pomoći da razjasnimo neke nedoumice i upoznamo značajne istorijske ličnosti u nekom novom svetlu.

   Ključne reči: arhivska zbirka, kneževa arhiva, knez Miloš Obrenović, Joca Vujić, Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković”

   Uvod

   Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ u Beogradu, kao jedna od ustanova kulture od nacionalnog značaja, ima važan zadatak i obavezu da neguje kulturno-istorijsko nasleđe Srbije i učini ga dostupnim svim zainteresovanim korisnicima. Ne treba zaboraviti činjenicu da je Univerzitetska biblioteka prva namenski izgrađena biblioteka u Srbiji zbog čega veliku zahvalnost dugujemo Slavku Grujiću i Mihailu Pupinu. Odluku o izgradnji nove biblioteke u Beogradu donela je Karnegijeva zadužbina zahvaljujući inicijativi dva Srbina koja su u to vreme živela u SAD-a, diplomate Slavka Grujića, poslanika Kraljevine SHS u Vašingtonu (1871-1937) i Mihajla Idvorskog Pupina (1854-1935), poznatog profesora fizike na Kolumbija univerzitetu.[1] Biblioteka je svečano otvorena na dan Ćirila i Metodija, 24. maja 1926. godine. Njen prvi upravnik, Uroš Džonić ostao je na mestu upravnika sve do penzionisanja 1941. godine i početka Drugog svetskog rata. Prilikom proslave stogodišnjice rođenja Svetozara Markovića 1946. godine, Biblioteka je dobila naziv koji i danas nosi: Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“.

   Arhivska zbirka Joce Vujića

   Biblioteka je na samom početku svoga postojanja počela sa prikupljanjem arhivskih zbirki. One su se nabavljale na dva načina: poklonom ili kupovinom i smeštale su se na čuvanje u Odeljenje retkosti Univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković“, sa jednim izuzetkom. Arhivska zbirka Vojislava Jovanovića – Maramboa čuva se u Odeljenju za narodnu književnost Univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković“ u Beogradu, u Birčaninovoj ulici broj 24. Bogata i obimna arhivska zbirka Maramboa, poznavaoca mnogih oblasti zajedno sa posebnom bibliotekom i kućom zaveštana je Univerzitetskoj biblioteci. Posebna biblioteka Maramboa pod signaturom PB22 koju čine knjige iz narodne književnosti obrađena je kompletno i nalazi se u elektronskom katalogu Biblioteke. Dve zbirke kupljene su posle rata: Zbirka Vase Pelagića 1945. godine i Zbirka Jovana Skerlića 1950. godine.
   Proces kontinuiranog prikupljanja zbirki traje i danas. Možemo se pohvaliti činjenicom da u Biblioteci imamo 18 različitih zbirki arhivske građe. Stručna obrada arhivske građe, inventarisanje i izrađivanje regesta počelo je posle rata, 1948. godine. Regesta su arhivska obrada dokumenata koja sadrže osnovne podatke o predmetu. Sređena su azbučno i čine katalog arhivske građe. Do danas je inventarisano ukupno 4911[2] predmeta-jedinica. Međutim, s obzirom na to da neka dokumenta i rukopisi imaju više strana, ukupno je inventarisano oko 22.500 ispisanih listova, što ovu kolekciju čini izuzetno značajnom i po obimu i po sadržaju.
   Arhivska zbirka Joce Vujića najznačajnija je zbirka arhivske građe Biblioteke. Njenu vrednost dodatno pospešuje činjenica da su dokumenta iz ove zbirke malo ili nimalo iskorišćena u našoj nauci. Dobila je ime po Joci Vujiću veleposedniku iz Sente, poznatom bibliofilu i dobrotvoru Beogradskog univerziteta, koji je 1931. godine svoju bogatu arhivu zaveštao testamentom, Univerzitetskoj biblioteci, a u Biblioteku je preneta krajem 1932. godine. Njegova zbirka, koja većim delom predstavlja prepisku sa kraja 17. pa do početka 20. veka, možemo podeliti u četiri grupe:

   ________________________________________
   [1] Akund, Nadin. Delatnost Karnegijevih zadužbina na Balkanu posle prvog svetskog rata: Univerzitetska biblioteka u Beogradu, 1919-1926. Infotheca. God. XII, br. 1 (2011), str. 6.
   [2] Podatak je iz septembra 2014. godine, uvidom u Inventar arhivske građe Univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković“

   1. Prepisku iz 18. veka
   2. Prepisku kneza Miloša
   3. Prepisku Koste Anastasijevića, srpskog agenta u Bukureštu
   4. Prepisku poznatih i manje poznatih ličnosti novijeg vremena.

   Arhivska građa u zbirci Joce Vujića u Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu jeste popisana, ali ne i detaljno opisana, a ona ima višestruki značaj, i još je ne samo nedovoljno istražena, već i neprepoznata kao prvorazredan arhivski izvor za buduća naučna istraživanja. S obzirom na sadržaj ove zbirke značajna je za proučavanje političke i kulturne istorije 18 – 20 veka.
   Arhivska građa Joce Vujića čuva se u Odeljenju retkosti Univerzitetske biblioteke i sadrži 2002 inventarna broja, broji 2965 dokumenata a pošto dokumenti obično sadrže i više listova , ukupno imamo 4751 list.
   Pre nego što upoznamo šta sve čini kneževu arhivu nije zgoreg da se podsetimo biografije plemenitog darodavca Joce Vujića.

   Biografija Joce Vujića (1863-1934)

   Joca Vujić kolekcionar, bibliofil, veleposednik i dobrotvor rođen je kao šesto dete 1. jula u Senti (po starom kalendaru), od oca Save Vujića, advokata i velikoposednika i majke Terezije (rođene Mudrić). U ranom detinjstvu, kao dečak od sedam godina ostao je bez majke, koja je umrla od tuberkuloze 1870. godine. Detinjstvo i mladost proveo je bez majčinske nege i ljubavi, jer su ga više odgajile dojilje i kuvarice, koje su ga veoma volele. Imao je braću: Đuru, Vasu i Isu i sestre Idu i Oliku.
   Od malena je imao sklonost ka učenju i uglavnom je bio najistaknutiji đak. Živeo je na području Južne Ugarske, tako da je već od petog razreda škole učio i mađarski. Ubrzo se Vujić upoznaje i sa nemačkim jezikom, a kasnije je oba jezika savršeno govorio i čitao. Od petog razreda osnovne škole živeo je u Požunu i taj je grad na njega ostavio divan utisak. Iako je kasnije imao izraženi osećaj srpstva, koji se kod njega razvio posebno u vreme bosansko- hercegovačkog ustanka i srpsko- turskog rata (1875-1878) pa čak bio i politički veoma aktivan, njegova mirna i blaga priroda ga je vodila prijateljstvu sa mnogim Mađarima, Slovacima, Nemcima. On je uvek prema prijateljima iz drugih naroda osećao veliko poverenje i sa mnogima od njih je ostvario divna i dugogodišnja duboka prijateljstva. Shodno tome upoznao je mnoge kasnije istaknute ljude iz različitih nacija: Herceg Ferenca, kasnije poznatog mađarskog pisca, Terefi Đulu, prvog mađarskog pravnika, Gal Žiga, poznatog lekara, Pap Zoltana, pesnika, Franca Kočiša poznatog slikara, Emila Černog, Slovaka, kasnijeg direktora gimnazije u Moskvi, Hajnriha Adlera, austijskog socijalistu, kasnije i Josipa Štrosmajera, Hrvata, velikog zagovornika sveslovenskog jedinstva, Eusebia Fermencina, čuvenog vatikanskog arhivara i mnoge druge. Iako je bio vatreni Srbin, nacionalista, on je tu energiju okrenuo ljubavi prema svom narodu i težnji da pomogne kulturnom napretku. Njegov nepokolebljivi stav je bio da srpstvo treba mnogo više da se upoznaje sa zapadnom kulturom. Na tlo same Srbije kročio je tek u dvadesetoj godini života, kada je i preduzeo jedno detaljno putovanje sa svojim starijim bratom Đurom.
   Upisao je 1881. Filozofski fakultet u Beču i tu je upoznao mnoge znamenite Srbe: Gavru Manojlovića, predsednika Jugoslovenske Akademije, Paju Adamova, predsednika Srpskog kola, Đuru Goncića, ministra kralja Aleksandra Obrenovića, kasnijeg organizatora zavere protiv kralja. To je bilo vreme Vujićevog intenzivnog obrazovanja, učenja, poseta muzejima, izložbama. No, Vujić je živeo u veoma oskudnim materijalnim uslovima, što je učinilo da se vrati u Sentu, gde mu je zbog gladovanja u Beču trebalo puno vremena za oporavak.
   Tada je doneo odluku da se u Beč ne vraća, već da upiše Agronomsku akademiju u Altenburgu 1882. godine. Po diplomiranju je puno putovao, a 1884. godine ponovo je slušao botaniku i zoologiju u Beču. Šest meseci je učio i spremao se za ispit, pa je u martu 1885. godine prijavio diplomski ispit u Altenbergu. Ispite je polagao na mađarskom jeziku. Sva tri teška i ozbiljna ispita pismeno i usmeno položio je sa odličnim uspehom. Nakon poslednjeg ispita direktor mu je čestitao pred celom Akademijom na odličnom uspehu i obećao da će ga preporučiti ministarstvu. Diplomu je dobio 21.03.1885. godine i vratio se u svoju Sentu.
   Otac je insistirao da ostane u Senti i da sa svojim znanjem počne rad na njihovom salašu. Poklonio mu je 160 lanaca zemlje, alat i sve što je bilo potrebno za ekonomiju, i pride još 1400 forinti u gotovom za razne investicije. Tada je Joca krenuo marljivo da obrađuje svoju zemlju i za kratko vreme pokazao je sjajne rezultate. Za nepunih deset godina unapredio je svoju i očevu ekonomiju, i udvostručio svoj kapital. Njegovo imanje postalo je uzor ne samo u Senti, nego i u celom Potisju.
   Letnji raspust, 1883. godine, predstavlja vrlo važan datum u životu Joce Vujića. Prvi put, sa svojim starijim bratom Đurom proputovao je veliki deo Srbije. Putovanje je trajalo mesec dana, i mnogo je naučio o svom narodu na tom putu. Celog života je pamtio ovo putovanje i često je prepričavao uspomene sa njega. Naročit utisak su na njega ostavili srpski manastiri. Putovanje je vrlo značajno za njegov dalji rad, probudilo je u njemu težnju za proučavanjem nacionalne istorije. Iz tog perioda datira i njegova ljubav prema knjigama, starinama i slikama. Počeo je sakupljati i kupovati starine i umetničke knjige, a interesovao se i za srpsku knjigu, istoriju i književnost.
   Uvek je isticao srpstvo i zalagao se za bolji život Srba u Senti. Pokretač je osnivanja Srpskog kluba u Somboru još pre prvog svetskog rata. Taj klub pod njegovim vođstvom mnogo je doprineo poboljšanju položaja Srba u Bačkoj. Kao politički vođa svog naroda težio je unapređenju srpstva u svim domenima, očuvanju nacionalnih tekovina. Uvek u svakoj prilici zalagao se za srpske interese.
   Vujić je bio vrlo angažovan i uključen u rad Matice srpske i Društva za srpsko pozorište. Celog svog života pomagao ih je i moralno i finansijski. Godinama je bio član Upravnog odbora Matice srpske a brigu za njihovu budućnost najbolje je izrazio time što im je još za života za njihov muzej poklonio pedeset značajnih umetničkih dela. Ljubav prema pozorištu takođe nije krio. Pozorište je uživalo njegovu podršku i novčano ih je pomagao. Tadašnji uspešni glumci bili su njegovi iskreni i odani prijatelji. Pozorišne predstave imale su velikog uticaja na narod i učinile su mnogo za srpski narod, pre svega uticale su na to da se ne zaboravi srpska istorija, da se sačuva ljubav prema srpstvu i da se ne dozvoli otuđivanje i pomađarivanje.
   Veliki rodoljub, patriota i pre svega veliki čovek, Joca Vujić pomagao je i u vreme Balkanskog rata 1912. Tada je poklonio srpskoj vojsci i Crvenom krstu robe i hrane u vrednosti 20.000 zlatnih kruna. Sve je to dopremio u Beograd i potrudio se da se to na pravi način iskoristi. Za ovaj požrtvovani gest odlikovan je visokim srpskim odličjem.
   Ljubav prema umetnosti i knjigama otkrio je još u vreme svojih studentskih dana u Beču, i tu svoju veliku ljubav pokazivao je na svoj specifičan način, skupljajući starine, slike i knjige. Još za života je predao svoju biblioteku Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu, kao i veliki broj rukopisa i arhivske građe za proučavanje srpske istorije i srpske prošlosti. U toj arhivskoj zbirci nalaze se rukopisi znamenitih Srba iz 19. veka. Veliki značaj za proučavanje srpske istorije ima prepiska kneza Miloša i kneza Mihaila, koju je Joca Vujić pronašao u Temišvaru i sačuvao od propasti. Ovim svojim poklonom Joca Vujić postao je veliki dobrotvor Beogradskog univerziteta.
   Srpske starine prikupljao je više od pola veka, arheološke predmete, oružje, knjige, arhivsku građu, numizmatiku i naročito umetničke slike nacionalne vrednosti. Kao ljubitelj slika bio je usredsređen na prikupljanje slika starih srpskih slikara iz Vojvodine. Njegova galerija slika brojala je 400 slika, a bili su zastupljeni bolji srpski slikari 19. veka. Zahvaljujući Joci spasene su slike Konstantina Danijela. Preko dvadeset njegovih slika pronašao je u Gracu, kupio ih i preneo u domovinu. Skupljajući slike godinama Joca je u svojoj kolekciji imao slike poznatih srpskih slikara: Teodora Ilića Češljara, Avramovića, Arsa i Steva Todorovića, Konstantina Daniela, Đurkovića, Đorđa Krstića, Radovića, Marka Murata, Bukovca, Uroša Predića, Teodora Kračuna, Nadežde Petrović, Hristofera Žafarovića i mnogih drugih. Svoju kolekciju slika predstavio je u Letopisu Matice srpske za 1914-1921. godinu.
   Član Matice srpske bio je od 1922. godine i učestvovao je u radu Matice srpske. Bio je izabran za počasnog člana Književnog odeljenja, i počasni član novosadskog Istorijskog društva. Kada su primili poklon od 46 umetničkih slika, prilikom otvaranja Muzeja 1933. godine, Matica srpska proglasila ga je počasnim predsednikom novoosnovanog Muzejskog odbora.
   U svojoj kući u Senti otvorio je prvi privatni muzej kod Srba početkom 20. veka. Kolekcija je imala oko 400 slika, umetnosti od 18. veka do prve polovine 20. veka, oko 20.000 knjiga, 3.000 dokumenata, oružje, narodna odela, bakroreze, numizmatiku. Inicirao je kolekcionarstvo, te je Jovan Milekić iz Subotice, uz njegovu pomoć sakupio svoju kolekciju koja se danas nalazi u fondu Galerije Matice srpske, druga po redu privatna kolekcija prikazana posle Drugog svetskog rata u Subotici. Privatni muzeji inače nisu uobičajeni za našu zemlju. Danas, postoji takav muzej sa javnom postavkom u Novim Banovcima, vlasništvo je Vlade Macure, u njemu se čuva kolekcija domaće i strane umetnosti druge polovine 20. veka.
   Za svoj zaslužni nacionalni rad Joca Vujić je bio odlikovan više puta. Odlikovan je ratnom spomenicom iz balkanskih ratova i odličjem Crvenog Krsta, kao i ordenima Svetog Save IV, III i II stepena, kao i ordenima Jugoslovenske Krune i Belog Orla. I Beogradski univerzitet je na svoj specifičan način odao priznanje svome velikome dobrotvoru, njegov umetnički izrađen portret izložen je u svečanoj sali staroga univerziteta, pored ostalih dobrotvora Beogradskog univerziteta.
   Krajem avgusta 1934. godine umro je u Beogradu. Njegovi posmrtni ostaci preneti su u Sentu, gde su sahranjeni 3. septembra 1934. godine uz ućešće velikog broja građana, poštovalaca i prijatelja, ne samo iz Sente nego i sa strane. U ime Beogradskog univerziteta govorio je Uroš Džonić, upravnik Univerzitetske biblioteke u Beogradu. U svom govoru izneo je velike zasluge Joce Vujića za srpsku nauku, naročito što je poklonio veliku i značajnu zbirku svojih knjiga i arhivske građe Univerzitetu u Beogradu.

   Kneževa arhiva

   U arhivskoj zbirci Joce Vujića u Univerzitetskoj biblioteci nalaze se i dokumenta koja su nekada pripadala arhivi kneza Miloša Obrenovića, tj. kneževoj kancelariji. Arhiva je pronađena u Rumuniji na jednom kneževskom dobru. Naime, porodica Bajić, u kojoj je kneževa ćerka bila udata, nasledila je tu arhivu zajedno sa kućom i imanjem i prenela u svoj dom u blizini Temišvara. Kasnije je porodica prodala imanje a arhivu je kupio Joca Vujić 1925. godine. Kneževa Arhiva je sadržala 1071[3] dokumenat iz vremena kada je knez Miloš živeo u izgnanstvu. Kupovinom ove vredne arhive sačuvana je kneževa korespodencija koju možemo koristiti za istraživanja o životu kneza Miloša i njegove porodice.
   Kneževu arhivu možemo razvrstati u 5 skupina koju čine: porodična prepiska, lična prepiska, poslovna prepiska, sudski akti i dokumenta iz sporova i predmeti i dokumenta iz ostavine kneza Miloša.

   ________________________________________
   [3] Filipović, Danica. Joca Vujić, veliki dobrotvor Beogradskog univerziteta i Univerzitetske biblioteke: katalog izložbe povodom Dana Biblioteke i 80 godina od dobijanja njegovog velikog poklona. Beograd: Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“, 2012. str. 22.

   Porodična prepiska Obrenovića

   Porodična prepiska Obrenovića sadrži većim delom pisma kneza Miloša sa sinom knezom Mihailom i ćerkom Petrijom, udatoj Bajić[4] (nekoliko Petrijinih pisama je već objavljeno). Sačuvano je 71 pismo kneza Miloša upućeno sinu Mihailu iz 1846-1854, i 60 originalnih pisama kneza Mihaila upućenih knezu Milošu iz 1845-1858. Zatim, 19 pisama kneza Miloša upućenih ćerki Petriji Bajić iz 1845-1858, kao i 19 Petrijinih pisama upućenih ocu iz 1846-1860. Tu su zatim i pisma ostalih članova porodice Obrenović. Sačuvana su 4 pisma Anke J. Obrenović[5] iz 1851-1854, jedno pismo Jevrema Obrenovića[6] , najmlađeg kneževog brata iz 1848. godine i 2 pisma Jovana Obrenovića[7] , kneževog brata iz 1845. godine i 3 pisma kneginje Julije[8] , žene Mihaila Obrenovića iz 1854-1858.

   Pisma koja je knez Miloš pisao sinu i ćerki, predstavljaju nam kneza u jednom potpuno novom svetlu, kao brižnog i nežnog oca. U pismima Mihailu savetuje sina da živi uredno, da ne rasipa novac i da se ne šenluči previše jašući konje, a ćerki Petriji deli savete oko podizanja dece. Petrijina pisma su uglavnom čestitke za praznike: Uskrs, Božić i Novu godinu. U nekim pismima ga obaveštava o svom zdravlju. Kroz neka pisma se provlači priča o ergelama konja i njihovom preseljenju u Vlašku. Neka Petrijina pisma su važna za istoriju jer se spominje buna iz 1848. godine, a u nekim pismima vide se nagoveštaji Miloševog povratka u Srbiju.

   ________________________________________
   [4] Brzulović Stanisavljević, Tatjana. „Pisma kneginje Petrije svome ocu knjazu Milošu Obrenoviću – iz arhivske građe Joce Vujića u Univerzitetskoj biblioteci ”Svetozar Marković” u Beogradu“. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, knj.72 (2011). str. 133-149.
   [5] Anka Obrenović (1821-1868) ćerka je Tomanije i Jevrema Obrenovića. Bila je pisac i njeni prevodi su bili prvi literarni radovi žene u Srbiji 1836. godine. Poznata je po nadimku „Anka Pomodarka”.
   [6] Jevrem Obrenović (1790-1856) najmlađi brat kneza Miloša rođen je u Gornjoj Dubici. 1816. postavljen je za obor-kneza Šabačke nahije. Naučnici ga opisuju kao naočitog, učenog i prosvećenog čoveka koji je uvek bio okrenut ka novom. U Šapcu se oženio Tomanijom, ćerkom Ante Bogićevića i sa njom izrodio osmoro dece. Njegov sin Miloš bio je otac kralja Milana.
   [7] Jovan Obrenović (1787-1850) mlađi brat kneza Miloša. Bio je guverner distrikta rudničkog i požeškog, poznat pod imenom Gospodar Jovan.
   [8] Julija Obrenović (1831-1919) udala se za kneza Mihaila 1853. godine u ruskoj kapeli u Beču. Do povratka u Srbiju 1858. godine živeli su na svom imanju “Ivanka” u Austrougarskoj. Učila je srpski jezik kod Đure Daničića. Rastali su se 1865. godine(“rastali su se od postelje i stola”).

   Lična prepiska
   Lična prepiska sadrži pisma kneza Miloša i kućepaziteljke Ane Rafelsberger, i to 19 pisama kneza Miloša upućenih Ani iz 1848-1851, i 9 Aninih pisama knezu Milošu iz 1849-1850. Anina pisma knezu su uglavnom topla i emotivna u njima mu izražava svoju ljubav i odanost, tuguje što su rastavljeni i piše kako jedva čeka njegov povratak. Đura Daničić, koji je Anu učio srpski jezik napisao je neka Anina pisma. Miloševa pisma Ani iz Petrograda (10) puna su toplih reči i uveravanja u njegovu naklonost prema njoj. U pismima je savetuje kako da vodi kuću u Beču, šalje joj novac i „mali znak njihove ljubavi i života”. Raduje se što uči srpski jezik i zahvaljuje joj se na portretu koji mu je poslala. U pismima koja je slao iz Bukurešta njegov ton se bitno promenio, nije više blagonaklon već srdit. Prekoreva je i govori joj da je neiskrena i da je zloupotrebila njegovo poverenje, te se nedolično ponašala u njegovom odsustvu. Naređuje joj da se hitno i bez pogovora iseli iz kuće i da ga ostavi na miru. Takođe, u ovoj grupi pronalazimo i 14 sačuvanih pisama Fani Hipenberger[9] upućenih knezu Milošu iz 1849-1850. Ova prepiska uglavnom se odnosila na Fanikino potraživanje novca za izdržavanje i izdržavanje njihovog vanbračnog sina Aleksandra.

   Poslovna prepiska
   Poslovna prepiska kneza Miloša sadrži uglavnom prepisku sa upravnicima svojih mnogobrojnih imanja po Srbiji i Vlaškoj, lekarima, advokatima, bankarima, trgovcima, arendatorima, dužnicima i drugim važnim ljudima toga perioda. Sačuvano je 130 pisama sa Dimitrijem Mitom Vučićem, upravnikom kneževih dobara iz 1845-1858. Prepiska sa Kostom Anastasijevićem, srpskim agentom u Bukureštu, 33 pisama iz 1860. godine. Zatim prepiska kneza Miloša i bankara Simona Sina iz Beča, 41 Miloševo pismo iz 1848-1851 i 20 pisama Simona Sina knezu Milošu iz 1845-1853. Slede pisma kneza Miloša upućenih Đorđu Stojakoviću, advokatu iz 1845-1852, njih 17. Sačuvano je 15 pisama kneza Miloša Raši Zdravkoviću, nastojniku njegovih dobara u Srbiji iz 1846-1850 godine.

   Prepiska kneza Miloša i nastojnika Raše Zdravkovića odnosi uglavnom na vođenje ekonomije u Srbiji, izdavanje kuća pod kiriju i naplati kirija, slanju novca u Beč, opravci kuće u kojoj živi austrijski konzul.

   ________________________________________
   [9] Prema podacima iz pisama sa njom je imao vanbračnog sina Aleksandra, plaćao je alimentaciju.

   Prepiska kneza Miloša i Barona Sina, bankara odnosi se na novčane transakcije koje je knez Miloš imao sa bankarskom kućom Simona Sina u Beču (izdavanje i isplata obligacija knezu Milošu i licima ovlašćenim od njega, obračuni, prodaje i dr.). U pismima se pominju i razne ličnosti poput Demetra Cinera, Dimitrija Kurta, braće German, Konstantina Suce i dr.
   Prepiska kneza Miloša i Dimitrija Kurta, bankara odnosi se na finansijsko poslovanje i razne trgovačke transakcije. U pismima se spominju i Ana Rafelsberg, Fani, Ciner, sekretar Hadija i drugi.
   Prepiska kneza Miloša i Milfelda, advokata uglavom se odnosi na razne finansijske poslove i sudsko-pravne poslove u kojima je Milfeld zastupao kneza Miloša pred sudovima u Beču.
   Prepiska kneza Miloša i Dimitrija Cinera, punomoćnika kneza Miloša uglavnom se odnosi na razne poslove finansijske prirode kao i pravno-sudske poslove koje je Ciner obavljao kao punomoćnik kneza Miloša. Najveći deo prepiske odnosi se na sudski proces kneza Miloša i Ane Rafelsberger, kao i na sudski proces kneza Miloša i Fani Hipenberger i izdržavanje njihovog vanbračnog sina Aleksandra. U prepisci se pominju i Vuk Karadžić, Milfeld, Dobran i Đorđe Stojaković.

   Sudski akti
   Posebnu grupu dokumenta iz kneževe arhive čine sudski akti iz 5 sudskih procesa vođenih pred sudovima u Beču. Građu čine sudska akta presude, tužbe, odgovori tuženoga, razne izjave, saslušanja i svedočenja na nemačkom jeziku. Prvo, 10 dokumenata iz procesa kneza Miloša sa Johanom Sebastijanom Šambergerom 1850-1851. godine. Drugi sudski proces je proces kneza Miloša sa Anom Ananić iz 1851. godine i iz ovog procesa su sačuvana su dva sudska akta i dokumenta vezana za proces. Treći sudski proces je proces kneza Miloša i Ane Rafelsberg vođen 1849-1852. godine. Sačuvano je 35 dokumenata koje čine sudska akta, presuda, ugovor iz 1848. godine, tužba, odgovori tuženoga, razne izjave, saslušanja i svedočenja iz pomenutog sudskog procesa kneza Miloša i Ane. Ana Rafelsberg, domostroiteljica kuće kneza Miloša u Beču tužila je kneza što je otpustio iz službe, i tražila naknadu štete od 30.000 forinti kao obezbeđenje predviđeno ugovorom od 12. februara 1848. godine. Zatim, sledi još 40 sudskih akata iz procesa kneza Miloša sa Fanikom Hipenberger iz 1846-1849. godine. Na osnovu pisama može se zaključiti da su Fani i knez Miloš imali vanbračnog sina Aleksandra. Sudski spor se odnosi na Fanikino potraživanje alimentacije. Naposletku, sačuvano je još i 76 sudskih akata iz procesa kneza Miloša sa Markom Đorđevićem iz 1845-1850. godine. Marko Đorđević, bivši knežev službenik tužio je kneza za naknadu sume od 3.814 forinti sa kamatom za nekoliko godina. Po njegovim tvrdnjama ovu sumu je potrošio po odobrenju kneza Miloša za izdržavanje Danice Petrović i njenog i Miloševog vanbračnog sina Teodora.

   Iz kneževe ostavine
   1.Poslednju grupu iz kneževe arhive čine predmeti i spisi iz kneževe ostavine. Beležimo:
   1. Spisak knjiga u dvoru kneza Miloša u Bukureštu, nedatirano na srpskom jeziku , ćirilicom gde piše „ 282 komada sume”
   2. Arhiva knjiga knjaza Miloša, knjaza Mihaila, blaženopočivšeg knjaza Milana i blaženopočivše knjaginje Ljubice , iz 1851. godine (nedatirano i nepotpisano, rukopis je Koste Brzaka, ćirilicom).
   3. Ugovor zaključen između kneza Miloša i Nikole Dimovića u Topčideru, 24. maja 1860. godine.
   4. Spisak raznih koža kneza Miloša, u Beogradu 9. avgusta 1851. godine.
   2.Akta iz ostavine kneza Miloša, 4 kvite raznih ličnosti na primljeni novac, iz 1836-1858.
   Na primer Kvita Jelene (Karađorđeve žene) na novac primljen za „moe žalovanje,“od kneževog kaznačeja Pavla Stanišića, potpisano sa „Elena Černa“, iz Kraljeva, 30. maja 1839. godine (Ibr. 2035/2).
   Kvita (kopija) Pavla Stanišića, knjaževskog kaznačaja na novac primljen od prihoda sa mošija u Vlaškoj, iz Herešta, 31. jula 1839. godine (Ibr.2035/3).
   3. Sledi, 11 računa, „kantrica“ iz 1838-1864.

   To su razni računi koji se tiču ekonomije doma Obrenovića u Bukureštu, u Vlaškoj u periodu 1838-1864. godine. Osim bilansa prihoda i rashoda kneževskih mošija, ima računa od arende, računa putnih troškova kao i zapisnik o primopredaji kase direktora kneževih dobara novom direktoru. Navešćemo nekoliko:
   Bilans prihoda i rashoda kneževih mošija u Vlaškoj za 1838. godinu (Ibr. 2036/1).
   Mesečni navod troškova za dom kneza Miloša u Bukureštu za 1853.godinu, 31. oktobra 1853. godine (Ibr. 2036/3).
   Zapisnik o primopredaji kase između bivšeg direktora kneževih dobara u Vlaškoj Koste Anastasijevića i novog kneževog punomoćnika dr Karla Paceka od 4. juna 1862. godine (Ibr.2036/6).

   4. Zatim, 35 raznih dokumenata iz ostavine kneza Miloša iz 1838-1868.

   Uglavnom su računi, kvite, „priznanice i osvedočanstva“, obligacije, deklaracije i druga novčana dokumenta raznih ličnosti koje su bile u novčano-poslovnim odnosima sa knezom Milošem i Mihailom u periodu 1838-1864. godine.
   Na primer priznanica barona Hristofera Sakelarija, Bukurešt 1.februara 1839. godine, na francuskom jeziku i overom ruskom konzulata u Vlaškoj na ruskom jeziku (Ibr. 2037/1).
   Osam obligacija, vekeli na pozajmljeni novac od kneza Miloša, datiranim u Beču i Prezburgu (stari naziv za Bratislavu) u toku 1847-1851. godine. Među njima je i obligacija princa od Salerna od 24. februara 1847. godine. Tekst obligacija je na nemačkom i francuskom jeziku (Ibr. 2037/7).
   Kvita Koste Anastasijevića, srpskog agenta u Bukureštu na pozajmljen novac od uprave kneževskih dobara u Vlaškoj za isplatu plata činovnika srpske Agencije u Bukureštu, 29. decembra 1860. godine, na srpskom jeziku. Na kviti je potvrda A. Jovanovića, upravnika kneževog dvora (Ibr. 2037/14).
   Priznanica kneza Mihaila primljena na novac uzet iz kase ekonomije u Vlaškoj, na srpskom jeziku , sa originalnim potpisom kneza Mihaila, iz Beograda 18. decembra 1865. godine (Ibr. 2037/17).

   5. Sledi grupa 27 raznih računa iz 1838-1888 koju čine razni računi troškova prihoda i rashoda na kneževskim mošijama ( Ibr. 2038/1-27).
   6. Zatim 5 računa prihoda i rashoda ekonomije kneževih mošija u Vlaškoj od 31. decembra 1851. do 12. jula 1864. godine ( Ibr. 2039/1-5).
   7. Dokumenta iz ostavine kneza Miloša, 12 raznih rukopisa iz 1840-1858. godine. kontrakti, dokazateljstva, skice, akti, koncept pisma, jedna beleška i dr. (Ibr. 2040/1-12).
   „Dokazateljstvo“ izdato od kneza Miloša o dugovanju Arona Gavrilovića iz Kovina, u Beogradu 25. maja 1853. godine, na srpskom jeziku. (Ibr. 2040/7).
   8. Zatim, 4 akta iz 1854. godine koju čii tužba Konstantina Hadija protiv kneza Miloša u 3 primerka iz 1854. godine ( Ibr. 2041/1-4).
   9. Dalje, 8 akata iz 1847-1863. godine koju čine: računi od izdavanja dobara kneza Miloša, zatim 5 sudskih akata iz sporova kneza sa raznim ličnostima, predstavka protiv dužnika Petra i 1 pismo

   Računi i izdavanja od dobara kneza Miloša u Srbiji za 1847. godinu, podneo R. Zdravković, u Beogradu 3. septembra 1847. godine (Ibr. 2042)

   Zaključak

   U radu smo predstavili samo mali deo neprocenjivog arhivskog blaga koje se može naći u ovoj obimnoj i vrednoj Arhivskoj zbirci Joce Vujića. Arhivska zbirka i knjige prenete su 1932. godine u biblioteku. Dokumenta ove zbirke inventarisana su u julu i decembru 1948, sa prekidima od februara 1949. do aprila 1952. i u junu i avgustu 1957.godine. Iako je ova građa popisana i inventarisana nikada do sada nije bila detaljno opisana. U okviru izrade doktorske disertacije, čija tema je upravo pomenuta arhivska zbirka, urađen je sumarno-analitički inventar Arhivske zbirke Joce Vujića, koji će kao reprezentativno informativno sredstvo pomoći zainteresovanim korisnicima i akademskoj javnosti u daljem istraživanju.

   Literatura:
   Akund, Nadin. „Delatnost Karnegijevih zadužbina na Balkanu posle prvog svetskog rata: Univerzitetska biblioteka u Beogradu, 1919-1926“. Infotheca. God. XII, br. 1 (2011)
   Brzulović Stanisavljević, Tatjana. „Pisma kneginje Petrije svome ocu knjazu Milošu Obrenoviću – iz arhivske građe Joce Vujića u Univerzitetskoj biblioteci ”Svetozar Marković” u Beogradu“. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, knj.77 (2011). str. 137-149
   Durković-Jakšić, Ljubomir.„O srpskom knjigoljupcu Joci Vujiću,“ Bibliotekar, God. 27, sv. 1-2 (1975), str.126-127.
   Dimitrijević-Stošić, Poleksija D. Žene dinastije Obrenović.Knj.1 Udaja Petrije. Beograd, 1962.
   Đorđević, Bojan. Arhivistički pojmovnik. Beograd : Filološki fakultet, 2010.
   Knežević, Miloš. „Joca Vujić“. Književni sever, Senta, juli-novembar 1935. str. 113-128.
   Knežević, Miloš. Joca Vujić. Senta. Zbornik priloga za istoriju grada Sente, Senta, 1935. str. 126.
   Lazarević, Nebojša. „Joca Vujić.“ Bibliotekar. God. 28, br. 6 (1976), str. 848-876
   Lekić, Bogdan. Arhivistika. Beograd : Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2006.
   Marković, Radosav. Univerzitetska biblioteka u Beogradu: (1921-1945). Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika Socijalističke Republike Srbije, 1968.
   Filipović, Danica. „Arhivska zbirka Univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković“ u Beogradu“, (preuzeto 9.09.2013.) http://www.nb.rs/view_file.php?file_id=473
   Fajfarić, Željko. Dinastija Obrenović. Sremska Mitrovica, 2009.
   Filipović, Danica. Joca Vujić, veliki dobrotvor Beogradskog univerziteta i Univerzitetske biblioteke: katalog izložbe povodom Dana Biblioteke i 80 godina od dobijanja njegovog velikog poklona. Beograd: Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“, 2012. str. 22.
   Džonić, Uroš. Izgradnja Univerzitetske biblioteke u Beogradu: 1919-1925: dnevnici Uroša Džonića. Priredili Nikola Marković i Danica Filipović. Beograd: Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“, 2011.
   Džonić, Uroš . „Joca Vujić“. Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu. God. VII, sv. 1-3 (1934). str. 418-425.

   Odgovori

2. 17. novembar 2017. u 17:29

   Vojislav Ananić

   Zbirka Joce Vujića

   Zbirka Joce Vujića, u okviru njegovog legata u Univerzitetskoj biblioteci „Svetozar Marković“, nesumnjivo je jedna od najvrednijih i najbogatijih privatnih arhivskih zbirki kod nas. Ona je 2014. proglašena za kulturno blago od velikog značaja.
   Veleposednik iz Sente i poznati bibliofil Joca Vujić (1863-1934) zaveštao je 1931. godine testamentom svoju bogatu arhivu Univerzitetskoj biblioteci. Zbirka se većim delom sastoji se od prepiske istaknutih ličnosti od kraja 17. do početka 20. veka. Između ostalog, ona sadrži 272 pisma istaknutih ličnosti iz 18. veka, čak 1.427 dokumenata korespodencije kneza Miloša iz perioda njegove emigracije, kao i 540 pisama dugogodišnjeg srpskog agenta u Bukureštu Koste Anastasijevića, najčešće upućenih knezu Milošu o knezu Mihailu. Vujić je u zbirci čuvao i prepisku poznatih ličnosti novijeg doba, kao i preko stotinu vojnih i političkih izveštaja i otvorenih i šifrovanih telegrama iz srpsko-turskog rata 1875-1878. i iz ratova od 1912. do 1918. godine.
   – Činio je moga dobra dela. Univerzitetu u Beogradu poklonio je 250 slika, u Narodnom muzeju danas se nalazi 229 slika. Pedeset je poklonio Matici Srpskoj. U svojoj kući u Senti otvorio je prvi pirvatni muzej koji je imao 30.000 knjiga 3.000 arhivskih dokumenata, zbirku numizmatike, oružje, etnografske predmete i 400 slika. Motiv mu je bio da se buduća pokolenja obrazuju u svojoj zemlji a ne da moraju zbog toga da putuju u strane. Pomagao je srpsku vojsku u balkanskim ratovima, osnovao je Srpsku školu u Budimskoj eparhiji i pomogao biblioteku skopskog fakulteta – nabraja njegova dobročinstva Tatjana Brzulović Stanisavljević.

   Odgovori

3. 18. novembar 2017. u 06:11

   Vojislav Ananić

   Joca Vujić

   (Senta 1863 – Beograd 1934)

   Joca Vujić, veliki dobrotvor Beogradskog univerziteta, veleposednik, poznati bibliofil, rodio je 1. (13) jula 1863. u Senti, u Bačkoj.
   Osnovnu i srednju školu završio je u Senti. Nastavio je školovanje u Segedinu, i tu je završio četvrti razred gimnazije, a početkom 1877. otišao je u Požun, gde je četiri godine pohađao tzv. Gornju gimnaziju. Posle svršene mature, početkom oktobra 1881. godine, upisao se na Filozofski fakultet u Beču, i mada je u prva dva semestra sa odličnim uspehom položio kolokvijume iz istorije kod profesora Lorenca i iz staroslovenske gramatike kod profesora Miklošića, napustio je ove studije, što zbog nežnog zdravlja, što zbog želje da pomogne ocu i preuzme vođenje njegove ekonomije, pa se upisao, u jesen 1882, na Visoku agronomsku akademiju u Altenburgu.
   «Ispiti su bili vrlo stručni i strogi, kandidata je bilo preko sto, a on je jedini položio sve ispite sa odličnim uspehom i dobio diplomu 1885.» Vujić je nameravao da na čuvenom univerzitetu u Hajdelbergu kasnije doktorira, pa posle toga ode na još koju godinu u Francusku i Englesku, možda čak i u Ameriku, ali su porodične prilike to drugačije odredile.
   «Posle putovanja u Karlsbad (s ocem) i Nemačku (sam) u leto 1885, došao je kući u Sentu. Tada je dobio od svoga oca stošezdeset lanaca zemlje, sve potrebne alate i sve što treba za ekonomiju i hiljadu četiri stotine forinti u gotovu za razne manje investicije. Od toga vremena počeo je Joca Vujić intenzivno, vredno i marljivo da obrađuje svoju zemlju i srazmerno za kratko vreme pokazao je sjajne rezultate u svakom pogledu. Za nepunih deset godina velikom vrednoćom, štednjom i razumnim radom i trezvenim životom unapredio je svoju i svoga oca ekonomiju i udvostručio svoj kapital. Njegova ekonomija postala je najbolja, tako reći uzorna, ne samo u Senti nego i u celom Potisju. Sa temeljnim stručnim znanjem, kako teoriskim tako i praktičnim, unapredio je poljoprivredu i stavio je na savremene, zdrave i realne osnove.»
   Joca Vujić je uzeo učešća i u javnom životu, bio je član, a kasnije i predsednik, Srpske pravoslavne crkvene opštine u Senti, narodni poslanik, član Upravnog odbora Matice srpske u Novom Sadu.
   Pretpostavlja se da je još u Požunu dobio volju za skupljanje starina i ljubav za starine, jer je sam Požun jedna stara istorijska varoš. Takođe je i njegovo putovanje po Srbiji 1885. godine i upoznavanje istorijskih i kulturnih spomenika, uticalo na njegovo usmerenje sakupljanja istorijske građe, stvaranja biblioteke i kolekcije umetničkih dela, od koje je ubrzo napravio Muzej u svojoj kući u Senti.
   Preko trideset godina sakupljao je Joca Vujić po zemlji i inostranstvu knjige i rukopise koji se odnose na srpsku istoriju, književnost i kulturu. Njegova numizmatička zbirka, galerija slika, biblioteka i arhiva, predstavljali su tada najbogatiju privatnu zbirku u zemlji.
   Još 1925. godine Milan L. Popović objavio je u «Politici» duži prikaz Muzeja Joce Vujića u Senti.
   «Na pragu jedine železne veze između Bačke i Banata, uz obalu Tise i na domaku Jugoslavenskog Severa, odakle daljina dalekih vidika zaglušuje glasove glasovita života, probio se visokim svojim tornjem kroz srušenu svoju prošlost grad Senta.
   Najviši vidik u Senti daje ovaj toranj koji se podiže s mesta i dopire dalje od – Sente. Sve drugo u njoj drema po ritmu palanačke nostalgije u praznini i tromim danima besciljnog života. Još jedino se u dugim noćima korača snažnim koracima do Bele Lađe ili do Amerike, gde se uz jedan i isti refren razbijenih čaša ili ljudskih glava mlati rukama po vazduhu i ispija čaša za čašom ‘u zdravlje’ našeg nacionalnog napretka. Od nekadašnjeg sjaja senćanskih velikana Jov. Muškatirovića, Jov. Đorđevića, Steve Branovačkog i Stevana Sremca ostale su samo plehane table njihovih ulica, po kojima se zgureno i nevoljno teturaju današnji Senćani. U toj prašini zaborava zar da ostane viđen i zapažen jedan kulturni spomenik?
   Kao utešni kontrast, kao neobjašnjivi fenomen, kao retka sposobnost dalekosežne kulture, kao otkrovenje jedinog bića što daje savršene oblike u ovom banalnom recitativu malovaroške, strašne dosade, jedino što se izdvaja svojom umetničkom veličinom i nacionalnim obeležjem to je: Muzej Joce Vujića u Senti.
   To je vid u očima i srce u telu grada Sente. U mnoštvo soba, dvorana i prostorija privatne kuće g. Vujića skriveno je privatnom inicijativom decenijama skupljano blago srpske nacionalne umetnosti. Domaća književnost, nacionalno slikarstvo, staro srpsko oružje i novci, izvanredno retki ekzamplari starodrevnih srpskih knjiga, povelja, dokumenata, prepiska znamenitih ljudi i književnika, originalni zakoni, sinđelije, diplome, rukopisi, pisma i starine, bakrorezi, litografije, skice i retkosti najstarijih vremena, kao žuto klasje sa bogatih njiva, predstavljaju plod brižljivog, smišljenog, sistematski vršenog rada na prikupljanju knjiga, slika i naših starina.
   Po savršeno udešenom katalogu, po godinama i brojevima, sintetično i uredno smeštene su u dvanaest soba knjige i slike, starine i oružje Muzeja Joce Vujića u Senti. Njegova biblioteka broji preko deset hiljada knjiga. Od znamenitih rukopisnih knjiga ima g. Vujić n.pr. Zakonik Stefana Dušana (1348), Apostol Katarine kćeri despota Đurđa Brankovića (1454), Inkonabulu od najstarijeg štampara Andrije Paltačića-Kotoranina (1488) u Veneciji, Minej monaha Pahomija (1550), Protestanske biblije (1562), Spise Barlecija Skenderbega (1584), evanđelja, apostole, oktoihe i sobranija iz 12 i 13 veka na koži. Triodion u Vlaškoj (1649), Časlovac iz Venecije ilustrovano komplet izdanje Bože i Vićentija Vukovića iz Mrkšine crkve, iz Mileševa, Beograda i Trgovišta, Stematografije, Veronauka od Jov. Kneževića (1798). Esnafska knjiga svih majstora, kalfi i šegrta budimskih Srba od 1723-1765. Slovenačka biblija (1540), razne srbulje i sva izdanja starih srpskih knjiga od 1741. Tu su svi najređi primerci čuvani u gvozdenim zidnim ormanima. Biblioteka se odlikuje naročito istorijskim knjigama, ali su u njoj zastupljena i naučna, literarna, teološka, geografska, politička, ekonomska i etnografska dela iz 18. i 19. stoleća. Biblioteka ima svoj inventar po piscima i ceduljama s natpisima knjiga i pisaca. /…/
   Ali je od najveće vrednosti u Muzeju Joce Vujića nesumnjivo njegova galerija slika. Marljivo i izdašno izbirao je on portrete starih srpskih slikara počevši od kraja 18. pa do 20. veka. Istorija slikarske umetnosti u Srba neće se moći pisati, niti tačno oceniti, ako se ne prouče slike i portreti u Muzeju Joce Vujića. Tu su u lepim ramovima, očišćene, vešto uglađene, inventarno numerisane slike i portreti, poprsja i akvareli najsgarijih slikara srpskih / …/
   Ova kolekcija Joce Vujića je produkt njegove sopstvene energije, materijalna požrtvovanost i njegove privatne inicijative i izraz njegova razumevanja i razvijenog smisla za vrednosti takve vrste. Nema dvoumice: ovako sistematski pribirane zbirke slika, knjiga, starina i arhiva privatne svojine ne poseduju ni napredniji narodi od nas. Ovaj muzej nema samo uzani karakter regionalni, već dobija šire nacionalno obeležje. On u suštini predstavlja bogat izvor naše nacionalne kulture i svega onoga, što se u umnom razviću našeg naroda ispoljava od najstarijih do najnovijih vremena. Sve što je niklo na zemljištu našega naroda, sve što je od trajne vrednosti po našu domaću kulturu g. Vujić je pametno, na svoj način prikupljao, svojim parama plaćao, u svojoj kući slagao i svojim sopstvenim trudom stvorio.
   Još da ovaj čovek nije osakaćen glupim izvođenjem naše agrarne politike, da može da sazida kuću, kao što je zamišljao da takvu podigne u Beogradu ili Novom Sadu, g. Vujić bi učinio već za života zadužbinu svome narodu i svojoj državi kakvu do njega još niko nije učinio. Ovako zbog male politike propadaju veliki ciljevi i propašće eventualno lepa i plemenita zamisao zaveštača, koju pod takvim okolnostima, nije u stanju da izvede. Haotično stanje naših agrarnih odnosa stvorilo je slepce zemaljskog blaga, a uništilo je stvarne i produktivne privredne energije. Sad se to sveti i državi. Joca Vujić ipak ostaje i treba da ostane patriota sa dobro shvaćenim težnjama i smislom za umetnost. On svoju ljubav prema narodu, pored sveg materijalnog ličnog uništenja, treba da pokaže i na delu, jer on ima u sebi taj etički smisao i to nacionalno osećanje. Njegov muzej će tek onda, kad pređe u svojinu cele nacije, nositi s ponosom ime Joce Vujića i, predstavljati za sva pokoljenja dragoceno blago, mnogo dragocenije i lepše, no što su bogate njive nasleđene od roditelja i predaka.»
   Jocu Vujića nije trebalo podsticati na darovanje. Ovaj veliki i plemeniti dobrotvor poklonio je preko 300 umetničkih slika domaćih i stranih autora, kao i numizmatičku zbirku Univerzitetu (danas se nalaze u Narodnom muzeju), 50 slika je darivao Matici srpskoj i one su predstavljale osnovu za otvaranje Galerije Matice srpske u Novom Sadu, dok je svoju biblioteku i arhivu poklonio 1932. godine Univerzitetskoj biblioteci.
   Beogradska štampa je pozdravila njegov poklon kao «dar Beogradu, dar srpskom narodu, dar nauci i amanet potomstvu», učvršćujući ga na taj način u red velikih srpskih dobrotvora kojima naš narod ima da zahvali za mnoga kulturna i prosvetna dobra u prošlosti. Ministar prosvete zahvalio mu se «kao jednome od najvećih narodnih i kulturnih dobrotvora, kojima se samo možemo podičiti». Kralj je odlikovao Vujića ordenom svetog Save drugog reda, a Bibliotečki odbor Univerzitetske biblioteke predložio je 1932. godine da se Joca Vujić izabere za počasnog doktora Beogradskog univerziteta.

   Odgovori

4. 18. novembar 2017. u 07:43

   Vojislav Ananić

   JOVAN ĐORĐEVIĆ

   Đorđević, Jovan, sekretar Matice srpske, osnivač srpskih pozorišta, ministar (Senta, 25. XI 1826 — Beograd, 21. IV 1900)

   Otac Filip bio je ekonom i trgovac u Senti, majka Ana rođena Malešević. U Senti je učio tri srpska i jedan mađarski razred osnovne škole. Nižu gimnaziju završio je u Segedinu, a višu pohađao u Novom Sadu, Segedinu, Temišvaru; u Pešti maturirao kao Tekelijin pitomac (1845). U Pešti je počeo da studira medicinu, ali je studije u vreme revolucije 1848. napustio i nije ih kasnije nastavljao. Prva pesma Spomen svojoj ljubeznoj sestri Milici štampana mu je 1842. Sa teatrom se prvi put sreo u Senti, gledajući mađarsko amatersko pozorište, pa je sa svojim vršnjacima i sam počeo da glumi. U Pešti je bio jedan od vođa omladine. Sa Svetozarom Miletićem uredio je zbornik omladinskih pesničkih dela Slavjanku (1847), u kojoj je i njegova epska pesma Knez Pavo. Nije odobravao napad Miletićeve požunske grupe na prvu knjigu pesama Branka Radičevića. Na početku revolucije, marta 1848, učestvovao je kao delegat omladine u izradi Peštanskog srpskog programa. Prisustvovao je i Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima. Vrativši se u Sentu postao je sekretar Srpskog narodnog odbora, no izbegao je u Zemun. Nekoliko puta prelazio je i u Beograd gde se sprijateljio sa Brankom Radičevićem. Posle revolucije nije mogao da nastavi studije, već se u Somboru prihvatio činovničkog mesta u kancelariji velikog župana Isidora Nikolića. Sa grupom mladih ljudi tu je 1850. osnovao srpsko diletantsko pozorište. Za ovo pozorište preveo je Šilerovu Spletku i ljubav. Tada je započeo njegov veoma plodan rad na stvaranju pozorišnog repertoara na srpskom jeziku. U toku života preveo je ili preradio (posrbio) 25 drama iz nemačke, francuske i mađarske literature. Posle kraćeg službovanja u Lugošu i Temišvaru, izabran je za profesora Srpske pravoslavne velike gimnazije u Novom Sadu (1852—1857). Predavao je najviše latinski jezik, ali i istoriju i geografiju, a fakultativno francuski jezik. Po svedočenju njegovog đaka Laze Kostića, bio je u to vreme najpopularniji i najmiliji nastavnik. Profesorski rad prekinut mu je komplotom grupe konzervativnih novosadskih građana, okupljenih oko Vukovog protivnika Jovana Hadžića. Napustio je Novi Sad i otišao u Peštu, gde je postao sekretar Matice srpske i urednik njenog Letopisa. Izdao je svega tri sveske ovog uglednog časopisa, davši mu nov pravac. Napadali su ga zbog pravopisnih novina i progresivnog duha pa je primoran da podnese ostavku i da se vrati u Novi Sad. Tu je od Danila Medakovića preuzeo 1859. uređivanje Serbskog dnevnika, lista liberalno-demokratskog građanstva. Krenuvši novim pravcem, kojim ga je usmerio Svetozar Miletić svojim čuvenim tucindanskim člankom, list je stekao veliki broj pretplatnika. Unutar Miletićevog pokreta on je jedan od glavnih ideologa i kreatora kulturno-prosvetnih programa. Uređivao je list do avgusta 1864, kada su vlasti pokrenule istragu protiv njega i onemogućile dalje izlaženje lista. U Serbskom dnevniku objavio je dve veoma značajne serije članaka: jednu o potrebi da se reorganizuje Matica srpska, a drugu o potrebi osnivanja stalnog pozorišta. Propagirao je da se moderna nacija ne može homogenizovati bez sopstvene kulture i negovanog jezika, čemu pozorište najefikasnije služi. SNP je osnovano na njegovu inicijativu, a održavalo se uz veliko njegovo zalaganje. Od jula 1861. bio je potpredsednik Pozorišnog odbora i predsednik Artističkog odseka, potom upravitelj, dramaturg, ponekad i reditelj (1862—1868). Stvarao je repertoar, izborom i prevođenjem, a i sam je napisao patriotsku dramu Markova sablja. Glumci su mu dali nadimak Foter (od nem. Vater – otac). Otvorio je i školu za usavršavanje glumaca i u njoj predavao. Kad se novosadsko pozorište ustalilo i kada njegova pomoć nije bila više neophodna, prihvatio je poziv kneza Mihaila Obrenovića da i u srpskoj prestonici osnuje stalno pozorište. Udvojio je pozorište prešavši 1868. u Beograd sa delom novosadske pozorišne trupe, kao i sa sestrom i nećacima Jovanom, Andrijom i potonjim poznatim piscem Stevanom Sremcem, na čije je duhovno formiranje kao ujak veoma mnogo uticao. No, knez je ubijen a njegova obećanja samo su delimično ispunjavana. Birokratija je ometala njegov rad i lično napredovanje. Pošto je ipak uspeo da pozorište učvrsti, podneo je ostavku kao upravitelj (intendant) i vratio se školi. Postavljen je najpre 1874. za direktora polugimnazije u Šapcu, zatim je prešao u Beograd za direktora prve gimnazije (1878—1880), da bi kasnije bio profesor i direktor Učiteljske škole i profesor Više devojačke škole. Predavao je latinski jezik i geografiju tadašnjem prestolonasledniku Aleksandru Obrenoviću (1886— 1892). U dvorskoj pratnji putovao je u Rusiju i Austriju. Njegova solidna naučna sprema dovela ga je na položaj profesora istorije u Velikoj školi (1889—1893). Dugo godina radio je na reformisanju srednjih škola u Srbiji kao stalni član Glavnog prosvetnog saveta i član SUD. 50-godišnjica njegovog književnog rada proslavljena je 1892. Bio je 1893. kratkotrajno ministar prosvete u liberalnoj vladi. Star i bolestan, živeo je povučeno u krugu mnogobrojne porodice i rođaka o kojima se starao. Radio je i dalje, dok je mogao, predavao je istoriju na Vojnoj akademiji (1895—1897), a do smrti se bavio pisanjem.
   Kao književnik ima više kulturno-istorijski nego književni značaj. Njegova pesma Bože pravde sa muzikom Davorina Jenka, izražavajući i nacionalne i monarhističke težnje, prihvaćena je kao srpska državna himna, kasnije kao deo jugoslovenske himne. Njegova drama Markova sablja predstavlja poetizovan pregled nacionalne istorije. Bila je budilac nacionalne svesti kod Srba u Vojvodini. U njegovoj ostavštini posebno mesto čine memoarski članci, živo pisani, nadahnuti nacionalnim duhom, čovekoljubljem i tolerancijom. Tematski raspon memoara ide od studentskih dana u Pešti do događaja 1848/49, te predstavlja celovitu subjektivnu sliku predrevolucionarnog vremena i same revolucije. Kao kritičar još od 1860. zalagao se za približavanje književnosti realizmu. Izdao je sa komentarom beleške sa Blagoveštenskog sabora (1861), sastavio udžbenik Opšta istorija u slikama i životopisima (1892) i objavio studije Srpsko-madžarsko prijateljstvo (1895). Zanimljiv mu je i biografski portret Čučuk-Stane, žene Hajduk Veljka Petrovića (1903). Posthumno je izašao i njegov rad Vrhovno županstvo Isidora Nikolića Srbogradskog (1911). Njegovo delo Latinsko-srpski rečnik (1886) ostalo je u svojoj vrsti do danas nenadmašeno.
   DELA: Autobibliografija (nepotpuna) Đorđevićevih štampanih i neštampanih radova: Šta sam kad napisao, LMS, knj. 272, 1910, 59—62.

   LITERATURA: N. Joksimović, Jovan Đorđević, Branik, 1900, br. 44—45; J. Turoman, Jovan Đorđević, GoSKA XIV, 1901, 223—232; Antonije Hadžić, Jovan Đorđević, BK, 1901; Milan Đ. Milićević, Dodatak Pomeniku od 1888, Beograd 1901, 38—39; Andra Gavrilović, Znameniti Srbi XIX veka, Zagreb 1903, 19— 21; M. Šević, Autobiografske beleške Jovana Đorđevića, LMS, 1910; D. Kirilović, Jovan Đorđević o sebi, GIDNS, IX, 1936, 100—114; Božidar Kovaček, Jovan Đorđević, Novi Sad 1964; Božidar Kovaček, Prepiska između Jovana Đorđevića i AntonijaHadžića 1859—1895, Novi Sad 1973.
   Božidar Kovaček

   Odgovori

5. 18. novembar 2017. u 08:58

   Vojislav Ananić

   Stevan Sremac

   Stevan Sremac je jedan od najznačajnijih predstavnika srpskog realizma. Pisac „Pop Ćire i pop Spire“, „Zone Zamfirove“ i mnogih drugih dela svoj radni vek je proveo kao profesor. Bio je tradicionalista i idealista, ljubitelj Servantesa i Gogolja.

   Detinjstvo i akademski put Stevana Sremca

   Stevan Sremac je rođen u zanatlijskoj porodici 23. novembra 1855. godine u Senti. Rano gubi oba roditelja, pa brigu o njemu preuzima njegov ujak poznati književnik i akademik, Jovan Đorđević. Odrastanje sa ujakom ostavlja dubok trag na Sremca u vidu priklanjanja liberalizmu i pohađanja Velike škole. Sremac prelazi u Beograd, tu 1874. godine završava Prvu beogradsku gimnaziju i upisuje se na istorijsko-filološki odsek u Velikoj školi.
   Sremac se još kao student, dobrovoljno prijavljuje i 1876. godine odlazi u rat za oslobađanje Jugoistočne Srbije i Niša od Turaka. Kada se 1878. godine vratio iz rata, diplomirao je na istorijsko-filološkom odseku u Velikoj školi. Nakon diplomiranja, dok se spremao za profesora istorije, radio je kao praktikant u Ministarstvu finansija, da bi septembra iste godine bio postavljen za profesora tek otvorene gimnazije u Nišu. U toj gimnaziji predavao je krasnopis, crtanje, nemački, moral, srpsku gramatiku, srpsku istoriju, opštu istoriju i geografiju. Na tom položaju ostaje do 1881. godine kada biva prebačen u Pirot iz političkih razloga. Tamo se nije dugo zadržao, Ministarsvo prosvete ga je vratilo u Niš 1883. godine gde je sa ostalim profesorima gimnazije radio na osnivanju pozorišne družine „Sinđelić“. U Nišu ostaje do 1892. godine kada se vraća u Beograd i započinje svoj književni put.
   Zastupanje liberalizma je od Semca napravilo velikog konzervativca, zaljubljenika u prošlost i idealizovanje nacionalne prošlosti, apsolutnog protivnika svega novog u političkom i društvenom životu. Profesorski ispit je položio 1890. godine nakon 11 godina rada u prosveti. Svoj radni vek proveo je kao profesor u gimnazijama u Nišu, Pirotu i Beogradu.

   Stevan Sremac – Književno razdoblje

   Stevan Sremac je počeo da piše u svojoj 33. godini. Hronike koje je pisao bile su besede u formi dijaloga u kojima se suprotstavlja slavna prošlost i loša, nova sadašnjost. Prva hronika koja je izašla zvala se „Vladimir, kralj Dukljanski“ i izdata je pod Sremčevim pseudonimom „Senćanin“. Sremac je mnogo voleo svoj rodni grad Sentu, ali nakon dolaska u Beograd, više nikada nije posetio taj grad. Nešto kasnije Sremac je svoje izdate hronike grupisao i izdao kao knjigu pod nazivom „Iz knjiga starostavnih“. Realističnu prozu je počeo da piše nakon povrataka u Beograd. Prva realistička pripovetka koju je Sremac napisao bila je „Božićna pečenica“ (1893), nakon čega su usledile „Ivkova slava“ (1895), „Vukadin“(1903), „Pop Ćira i pop Spira“ (1898) i „Zona Zamfirova“(1906). Delo koje je Sremcu donelo veliku književnu slavu bilo je „Ivkova slava“, ono je imalo i svoju premijeru na sceni beogradskog pozorišta nekoliko meseci nakon izlaska samog dela.
   Sremčeva dela su vezana za tri relacije: Beograd-Niš-Vojvodina. Period koji je proveo u Nišu mu je poslužio kao period prikupljanja materijala, posmatrao je i upijao okolinu i ljude. Sremac je bio poznat kao „pisac sa beležnicom“, njegova dela su realistična sa dozom humora u sebi. Po poznavanju domaće i strane književnosti on spada u najobrazovanije pisce 19. veka u Srbiji. Kao pripovedač Sremac se poistovećivao sa Jakovom Ignjatovićem. Dvojica pisaca su delili nekoliko isti interesovanja i negovali su slične vrednosti poput konzervativnosti i tradicionalizma, idealizacije prošlosti i humora.
   U nekim Sremčevim delima se može primetiti borba između dve strane piščeve ličnosti: Sremac političar i građanin i Sremac pisac. Kao političar Sremac je na strani konzervativnih ideja i na strani onih koji vladaju, negoduje sirotinju i slobodnoumnost. Kao građanin je na strani starog i patrijahalnog, na strani vremena koje se menja i polako gasi. Dok kao pisac Stevan Sremac nadvladava sve ono drugo i stvara dela prave umetničke vrednosti. Njegova moć zapažanja i pretapanja viđenog u dela nam je ostavila romane i pripovetke koji su neprocenjivi.
   Primljen je u Srpsku akademiju nauka i umetnosti kao stalni član februara 1906. godine. Stevan Sremac je umro 25. avgusta 1906. godine u Sokobanji posle kratke i iznenadne bolesti.

   Odgovori

6. 18. novembar 2017. u 11:31

   Vojislav Ananić

   JOVAN POPOVIĆ TEKELIJA

   Jovan Popović – Tekelija je rodonačelnik porodice.
   Pitanje porekla ove porodice i predikata Tekelija ostaju i danas otvorena za istoriografiju. U svojoj biografiji general Petar Tekelija navodi da je porodica davno pre patrijarha Čarnojevića stigla iz Srbije, gde je držala Tekije i okolna mesta. Drugačije mišljenje je iskazao istoričar Aleksa Ivić: da su Tekelije poreklom sa Čepelskog ostrva iz sela Tukulje, kod Budima. Pošto se Tekije i danas nalaze kao manje mesto na Dunavu, u Srbiji, možda bi moguće bilo prihvatiti kazivanje generala Tekelije. Međutim leksički i semantički, tekije označavaju turski naziv za objekat u kome su se obavljali derviški obredi. Pošto su Srbijom u to vreme vladali Turci, moguće je i ovo tumačenje, odnosno da su se posedi ove porodice u Srbiji, nalazili pored nekih tekija, kao derviškog konačišta. Drugo pak mišljenje o poreklu Tekelija iz mađarskog sela Tukulje nije nigde potvrđeno; jednostavno je uzeto zdravo za gotovo na osnovu mađarskog naziva mesta i načina izgovora. Time je pitanje porekla ove porodice i predikata Tekelija i nadalje otvoreno.
   Prvi zasad poznati član ove plemićke porodice bio je ober-kapetan i docniji obršter (pukovnik) Jovan Popović – Tekelija. Rođen je u Čanadu. Od rane mladosti nalazio se u austrijskoj vojnoj službi. Njegovo ime zabeleženo je još pri opsadi Budima 1686. godine. O njegovoj službi dalo je svedočenje desetak carskih generala, između ostalih princ Evgenije Savojski, Ludvig Badenski… Postao je kapetan posle osvajanja Beograda 1689. godine. Zbog poznavanja “onih krajeva” postao je anterignanaus, predvodnik, odnosno izviđač cele carske vojske. Posle je dobio mesto u Čanadu i Senti. Zato je i zabeležen u izvorima kao kapetan senćanske milicije pred čuvenu bitku kod Sente 11. septembra 1697. On je noću, po zvezdama, između ritova i bara, sproveo vojsku princa Evgenija Savojskog i omogućio austrijskoj vojsci slavnu pobedu nad Turcima. Zahvaljujući kako ličnoj hrabrosti i junačkom držanju u bici, kapetan Jovan Popović – Tekelija bio je 1698. unapređen u zapovednika tvrđave u Aradu. Kao kapetan imao je pod svojom komandom 300 pešaka i 200 konjanika. Istakao se u carskoj službi i u vreme Rakocijevog ustanka, boreći se protiv mađarskih kuruca u više županija na istoku zemlje. Proveo je čak i godinu dana u kuruckom zarobljeništvu. Pred kraj ustanka uspeo je doturiti hranu opkoljenim posadama Velikog Varadina i Arada i tako ih spasti od njihovog sigurnog pada Kurucima u ruke. Zbog više puta iskazanih zasluga, car Josif I mu je darovao zlatan lanac sa svojim likom. Plemstvo mu je dodeljeno 16. marta 1706. Osim Jovanu, plemstvo je dodeljeno i njegovoj ženi Eufrosini, rođenoj Jović, kao i njihovoj deci: Ranku (Valentinu), Jovanu, Mihailu, Jeleni, zatim i njegovom bratu Stefanu (Ostoji) njegovoj ženi i deci. U novom austro-turskom ratu 1716-1718, vršio je sa svojom milicijom više misija, često bez ikakvih dopunskih troškova, zbog čega je potrošio do kraja rata na plate svojih vojnika velike delove svoje imovine. Zato je 1720. godine molio za nagradu u vidu poseda za sebe i svoje potomke komorsku upravu, obećavši doživotnu vernost vladaru. Jovan je umro je u zimu 1722, kao obršter u Aradu. Na doživotno korišćenje on i njegovi naslednici su po molbi iz 1720. godine, dobili posede u ovom gradu. U ono vreme njegova zaostavština bila je značajna; izražena u novcu iznosila je preko 16.000 forinti.

   Odgovori

7. 18. novembar 2017. u 11:46

   Vojislav Ananić

   Jovan Muškatirović (1743-1809)

   Rođen je u Senti 1743. godine u uglednoj porodici, potomak je srpskih graničara. Tokom 1764-1766. godine pohađa protestantski licej u Bratislavi, pa studira pravo u Pešti. Studije završava 1773. godine postavši prvi srpski pravnik. Bio je advokat u Novom Sadu, zastupao je Eparhiju sremsku. Kasnije je bio senator u gradskoj skupštini Pešte. Bio je racionalni mislilac svog vremena, koji se pisanim delima, pravnim angažovanjem i reformama borio protiv zaostalosti, sujeverja i neznanja u narodu, istovremeno unapređujući kulturu i šireći naučnu disciplinu. Pripadao je velikoj naciji prosvetitelja i tom nastojanju je posvetio svoj ceo život. Prvi se bavio sakupljanjem narodnih umotvorina, izreka i pripovetki, ali je istovremeno bio i istoričar. Pisao je i studije privrednog sadržaja. Sa suprugom Katarinom imao je petoro dece. Preminuo je 1809. godine u Pešti i sahranjen je u porti pravoslavne crkve.

   Odgovori

8. 18. novembar 2017. u 12:11

   Vojislav Ananić

   MATIJA BEĆKOVIĆ

   Matija Bećković, srpski pisac i pesnik, rođen je 29. novembra 1939. godine u Senti. Otac Matije Bećkovića, Vuk Bećković bio je oficir Jugoslovenske kraljevske vojske na službi u Novom Sadu u Petrovaradinskoj kasarni. Kapitulacijom kraljevske vojske 1941. godine, da bi izbegao zarobljeništvo odlazi na očevo imanje u Velje Duboko u Rovcima u Crnu Goru. Čitavo vreme rata, ostaje u Rovcima, te se pred kraj rata sa jedinicama četničkih odreda povlači prema Austriji, nakon čega mu se gubi trag. Po nekim podacima ubijen je na području današnje Slovenije u okolini Brežica. Majka mu je bila Zorka Taušan rođena u Kanjiži.
   Detinjstvo
   Osnovnu školu završio u selu Velje Duboko, pohađao je gimnaziju u Kolašinu i Slavonskom Brodu, a višu gimnaziju sa maturom u Valjevu, gde je živeo kod teke, majčine sestre. Školske 1959/60, godine upisao se na Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu na grupu za jugoslovensku i opštu književnost. Svoje detinjstvo i gubitak oca opisao je u poemi Čiji si ti mali?, što mu je i predodredilo njegovo bavljenje politikom i istorijom.
   Mladost
   Sa osamnaest godina objavio je prvu pesmu u časopisu Mladoj kulturi. Osim poezije, Bećković piše i pozorišne tekstove, kao i monodrame. Borislav Mihajlović, opisuje prvi susret sa Matijom riječima:
   „Kad je to ime prvi put zazvonilo u Beogradu, svet se u čudu pitao: ko to glasno uzvikuje u stihovima svoje ime, ko to tako drsko stoji kraj mora, „jer mu se ne slaže sa košuljom“, čijoj to maniji veličine „nema pisma od Homera, a mora da mu je pisao“, kome to geniju „jednogodišnja biljka dolazi pored vrata i moli ga da je pomene“, kome to Narcisu, „nijedan narcis nije do kolena?“…Zaželeo sam da ga upoznam. Pesnici uvek izgledaju drukčije nego što smo ih zamišljali. Preda mnom je sedeo izrazito lep mlad čovek čistih i otvorenih crta lica, bez traga bilo kakve poze i egzibicionističke želje da impresionira, uzdžano učtiv i samopouzdan, Jednostavno – jednostavan. Bio je najmlađi za stolom i jedini nije pio alkohol. Pio je svoju čašu kisele vode kao i dotle i kao što je pije do dandanas. Neosetno je uzeo reč i od tog trenutka ona je bila njegova. [2]“
   Književna dela
   Boravak u Rovcima uvelikome je pridonijeo njegovom književnom jeziku i rečniku, prepunog arhaizama i tako da je veliki deo svoga književnog dela napisan ovim jezikom. U knjizi Reče mi jedan čoek, napisao je deset poema, jezikom, kojim se govorilo u Velje Dubokom, a o jeziku, Matija je tim povodom napisao:
   „Tamo gde se govori glasno, gde je govor svečani čin, gde kad jedan govori, drugi ćute, gde se gleda u oči kad se govori, gde ostaju da žive oni koji su iza sebe neku lijepu riječ ostavili – tamo je kovnica jezika, istok uma, izvor mudrosti, bistrine, rafiniranosti, zdravlja. Tamo su one prve, najbistrije kapi u kojima je sve – i po kojima je sve ostalo dobilo ime [2]“
   Pozorište
   U Srpskom narodnom pozorištu u Beogradu je 1978. godine izvedena Međa Vuka Manitoga, a potom monodrame Reče mi jedan čoek i Ne znaš ti njih. Predstave sa Bećkovićevim tekstovima izvode se i u Zagrebačkom teatru ITD, Teatru mladih, teatru Jazavac, Teatru MM, Srpskom narodnom pozorištu, Klubu M. Dopisni je član SANU, odjeljenja za jezik i književnost je od 15. decembra 1983. godine, a za redovnog je člana izabran 25. aprila 1991. godine. Bio je predsjednik Udruženja književnika Srbije od 1988-92. godine.[3]
   Poezija
   Prepoznatljivi deo Bećkovićevog pesničkog dela su dve poeme, napisane svojoj ženi. Vera Pavladoljska, napisana 1960. i Kad dođeš u bilo koji grad (2003.), zapravo su jedna celina koja se nadovezuje sa vremenskim intervalom od preko četrdeset godina. Jovan Delić u belešci knjige Bez niđe nikoga, piše o vezi ove dve poeme:
   „Te dvije poeme, Vera Pavladoljska i Kad dođeš u bilo koji grad – čine svojevrstan pjesnički diptih: prva je u znaku mladosti, zanosa i zaljubljenosti; druga u znaku variranja tema ljubavi, smrti i Boga, dučićevskog vjernog lirskog trojstva u Bećkovićevom nerazdjelnom jedinstvu. Iako je prva pisana bez pomisli na drugu, a druga, nesumljivo, sa sviješću no postojanju prve, one u pjesničkom opusu Matije Bećkovića danas čine svojevrsnu cjelinu, diptih poema sestara, koje se međusobno dopunjuju, dozivaju i osvjetljavaju na vremenskoj distanci od četiri decenije.[1]“

   Odgovori

9. 19. novembar 2017. u 18:18

   Vojislav Ananić

   Evgen – Đena Branovački, narodni dobrotvor (30. avgust 1841, Senta — 11. avgust 1882, Senta).

   Evgen – Đena Branovački, sin Stefana Branovačkog (1804 — 1880), advokata, potpredsednika srpskog narodnog sabora u Karlovcima, predsednik Matice srpske, predsednik srpske-crkvene opštine u Novom Sadu i dr, i njegova žena Persida – Ida Branovački, sestra Jovana Vujića iz Sente [1] ostavili su 20 jutara zemlje srpskom narodnom pozorištu, 10 jutara srpskoj crkvenoj opšini u Senti, a 120 jutara za gradnju srpske veroispovedne škole na senćanskim salašima i stipendije siromašnim učenicima realki i ekonomskih škola. Pitomce birala Matica srpska u Novom Sadu.

   Odgovori

10. 19. novembar 2017. u 18:21

    Vojislav Ananić

    Stanko Badrljica je bio narodni dobrotvor (1805, Senta — 1/9 1876. Senta).
    Bavio se trgovinom i ekonomijom u svom rodnom mjestu. Srpskom Narodnom Pozorištu u Novom Sadu ostavio je 15.000 forinti.

    Odgovori