Poreklo stanovništva naselja Senta, prema knjizi SENTA: zbornik priloga za istoriju grada/uredio Milivoje V. Knežević. Stanje iz 1935. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić
Senta – naselje
….“ Senta je na današnjem mestu od prve polovine 18. veka, od onda, kada se stanovništvo namnožilo. Ranije je ležala nešto južnije, otprilike tamo gde je pomenuto ostrvo Poronć; tu je bilo i utvrđenje. Str. 5
…Po do sada poznatim pisanim dokumentima najstarije ime Senta bilo je `Sintarev` na Tisi.
Ovaj dokument potiče još iz 1216. godine, kojim udova Saula Župana, sa odobrenjem Andrije II, kralja Ugarske, poklanja svoje imanje klosteru u Sintarevu na Tisi.
Drugi je pisani dokument o imenu Sente diploma kralja Vladislava II iz 1506. godine, kojom selo Sentu proglašuje za varoš… Str. 8
… Ko je prvi dao ovo ime `Sinta`, odnosno `Zinta`, i šta ono znači, ne zna se tačno, ali se misli da je to naziv Huna, koji su u Senti svakako živeli do mohačke bitke 1526. godine, kao ostaci Atiline vojske.
Srbi, koji su ostali u Senti posle mohačke bitke, nazivaju je kao i danas Senta, i taj naziv predaju Turcima, pa je tako i Turci za sve vreme njihove vladavine i zovu. Kada su isterani Turci iz Bačke, posle čuvene Senćanske bitke 1697. u Senti je 1702. god. postavljena milicija, da čuva granicu od Turaka. Za bolju odbranu, u slučaju napada, iskopani su oko varoši duboki šančevi, (od kojih i danas ima ostataka na jugu varoši). Zbog tih čuvenih šančeva Senta je bila poznata pod imenom `Senćanski šančevi`.
Ove šančeve iskopali su Srbi, koji su i bili jedini stanovnici Sente i oni jedini sačinjavali su miliciju u Senti, poznatu pod imenom `graničari`. Str. 9
…Srbi su se počeli buniti kada je 1750. godine `razvojičena granica`, a Senta ostala ispod uprave Vrhovnog ratnog saveta u Beču… Zbog ukidanja granice i time i privilegija graničarima izbilo je nezadovoljstvo, usled čega je nastala poznata seoba Srba u Rusiju. Str. 17
…Senta se od 1526. god. pa do 1752. godine, a to je ono doba kada su u njoj samo Srbi živeli, naziva samo Senta. Od te 1752. godine već počinju da dolaze Mađari kao kolonizatori u Senti, i oni je zbog lakšeg izgovora nazivaju `Zenta`. Str. 9
…Posle ovih seoba u Rusiju, nastalo je opustošenje zemljišta u Senti.
Vlasti su i za druga mesta, već i ranije, imale plansku kolonizaciju sirotinje iz severnih krajeva Austrije, koju su u Senti sproveli tek 1755. godine, kada je seobom opustošena.
Prvo u Sentu doseljavaju Slovaci, iz županije Barš i Hont, koje su Mađari nazivali imenom Tot (Toth). Tek kasnije dolaze i Mađari u većem broju iz Jasberenja i heveške županije i ubrzo uspevaju da pretope Slovake u Mađare…str. 19
…Oko 1785-86. bude naseljeno više hiljada zaporoških kozaka, delimično u okolini Sente, koji su ubrzo izumrli…str. 19
…Danom ujedinjenja – 1. decembra 1818. g. – putem svoga poslanika Joce Vujića i Senta je ušla u sastav današnje države Jugoslavije. Str. 22
Stanovništvo
…Senta je vrlo često menjala gospodare i stanovništvo. Pobeditelji su se mešali sa pobeđenima.
Prilikom Trajanova pohoda protiv Dačana na predelu između Tise i Dunava stanovali su Jazigi, a za vreme Atile oko 433. Osvojili su je Huni. Posle raspada Atiline države u Vojvodini su stanovali Gepidi, nad kojima su 586. godine zavladali Avaripod kraljem Bajanom… Avare su pokorili Franci, koji su 796. doprli do Tise.
Za vreme avarske uprave nad današnjom Vojvodinom, došli su Sloveni u Podunavlje. Slovena je bilo i u Bajanovoj vojsci.
Po mađarskom istoričaru Anonimusu Mađari, koji su se otprilike 897. godine doselili u Ugarsku zatekli su u današnjoj Vojvodini Slovene, čiji je kralj Zalan stanovao u Titelu. Ubrzo su došli Mađari u dodir sa Srbima na Balkanu. Od toga doba Srbi i Mađari su u stalnom dodiru….str. 23
…Pritiskom Turaka na srpske zemlje, primorani su Srbi, da se jače naslone na Ugarsku… Str. 23
…Na svoja imanja u Ugarskoj naseljavali su svoje ljude Srbe despot Stevan Lazarević i despot Đurađ Branković, tako da je 1437. god. polovina Srema bila naseljena Srbima, a 1440. godine pominje se i Peser, koji je jednim delom na zemljištu Sente, kao vlasništvo despota Đurđa Brankovića….str. 24
…Srba je bilo u većem broju već 1525. godine. Jedan od komandanata tvrđave Batke kod Sente 1525. god. bio je Srbin, a i komandant srpske pešadije u tvrđavi bio je Srbin…str. 24
…1527. god. Imamo u ovim predelima vladavinu cara Jovana Nenada koji je ranjen u Segedinu, ali su ga ranjena njegovi vojnici preneli u selo Tornjoš na zemljištu Sente, gde je i umro, po čemu bi se dalo zaključiti, da je ovde bila njegova odnosno srpska, glavna snaga…str. 24
…Turci su bili gospodari Sente preko 150 godina…str. 24
…Nema pomena da je neko naseljavao Sentu, osim Srba, za vreme turske vladavine, tj. sve do 1697. godine…str. 24
…Kada je osnovana milicija 1702. godine, ne zna se tačno koliko je bilo vojnika – graničara u Senti, ali je po M. Kostiću, prilikom seobe u Rusiju, tj. u doba razvojičenja 1751 – 53, iz Sente od prostih vojnika glasalo 417 `pro statu militari`. Po ovome bi se dalo zaključiti, da je garnizon u Senti tada imao do 500 vojnika…str. 25
…Dr D. Popović iznosi nam podatke da je u Senti 1720. godine bilo 3016 pravoslavnih, koliko je i onda imala stanovnika, a to su bili isključivo Srbi.
Slobodan vojnički život i privilegije, koje su imali graničari, učinio je, da je broj stanovnika rastao za sve vreme od 50 godina, koliko je svega trajala milicija.
Do razvojičenja granice, Srbi u Senti nisu imali plemstvo, ali je Marija Terezija, baš povodom razvojičenja granice, 1751. godine, izdala diplome oficirima, graničarima i time ih uvrstila u plemstvo…str. 25
…Po narodnoj tradiciji, spomenicima, dokumentima i objavljenim knjigama može se utvrditi, da su u Senti bili ovi plemići, sa diplomama od Marije Terezije:
Arsenije Vujić, graničarski kapetan dobio je diplomu 1741. godine u Požunu,
Subota Branovački, graničarski potporučnik diplomu je dobio 1851.
Jovan Boderlica, potporučnik, 1751.
Mihajlo Tešić, poručnik, 1751.
Đorđe Golub, graničarski poručnik
Neca Milinović, barjaktar, 1751.
Ignjat Vukšić, 1751. Str. 26
Nema ni jedne srpske porodice u Senti u kojoj ne postoji predanje, a da nisu doseljeni iz nekog drugog mesta. To se najviše dovodi u vezu sa seobom Arsenija Čarnojevića…. Str. 27
Ovo su tih 47 porodica koje su i pre 150 godina živele i danas žive u Senti:
Babin,
Babić,
Božin,
Birclin,
Branovački,
Vujić,
Vuković,
Vlah,
Nikolin,
Grujin,
Dević,
Đakov,
Erdeljan,
Živkov,
Zubanov,
Jakšić,
Jović,
Jovičin,
Kajčić,
Kragujev,
Lalić,
Marjanov,
Marković,
Mihajlović,
Nikolić,
Obradov,
Pavlović,
Panić,
Perić,
Petrov,
Pecarski,
Plavšić,
Pleštić,
Pomorovac,
Popov,
Popović,
Prekajac,
Raić,
Riđački,
Savić,
Slavnić,
Sočin,
Stajić,
Stepančev,
Stojanović,
Tomić,
Čoban i
Šašin.
Isti nam spisak blagajnika Vujića kazuje, da je u Senti pre 150 godina živelo i plaćalo porez, ali je izumrlo ili se odselilo, ovih 58 srpskih porodica:
Barjaktarović,
Bogdanović,
Bunić,
Bakancoš,
pl. Boderlica,
Bugarin,
Vaćin,
Vilovljev,
Vrdžić,
Vrebac,
pl. Golub,
Grčki,
Dimitrov,
Daić,
Dokić,
Đurić,
Zetović,
Jankov,
Jasin,
Josimčev,
Jurišin,
Kaić,
Kaičić,
Kekić,
Kerša,
Kostin,
Krečanov,
Kunić,
Kurina,
Milinović,
Mitrov,
Mijatov,
Moldovan,
Mučalov,
Muškatirov,
Nagulov,
Nerandžić,
Panajot,
Pašanski,
Pejčić,
Perišić,
Pećkanin,
Pivarov,
Pilić,
Putić,
Radoičin,
Rac,
Sremac,
Strajinjin,
pl. Tešić,
Filipović,
Šević,
Šiklovan,
Šiđanski,
Šteta,
Štranzor i
Šćapul.
Po spisku iz avgusta 1849. Aleksandra Nikolića, paroha vidi se, da su postojale u Senti, ali su izumrle ili se odselile, pored naznačenih i ove porodice:
Abramović,
Baičin,
Bogatula,
Gain,
Isaković,
Lončar,
Palikućin,
Pecić,
Radulaški,
Slavujev,
Somborac,
Stepančev i
Čamptragov.
Pored ovih postojeu narodnoj uspomeni, jer su igrale vidnu ulogu u životu Sente i zna se da su bile osnivači i članovi srpske čitaonice od 1868-1878, a danas su odseljene ili izumrle – porodice:
Branković,
Veselinović,
Volarić,
Đuričić,
Đurišić,
Živanović,
pl. Karakašević, (Simeon),
Kirić,
Lazić,
Lukač,
Lukačević,
Mađarević,
Marijan,
Mirosavljević,
Mihelić,
Pavletić,
Solarić,
Trifunović,
Francuz,
Hadić i
Crnodok.
U istorijskom delu ove rasprave naglašeno je da su Sentu naselili, posle seobe Srba u Rusiju 1751-53. godine, Slovaci… od 1745, do1755. godine.
Po ovome se spisku vidi, da je 98 porodica svoje prezime, a 22 porodice imaju sada, pored svog porodičnog imena, i nadimak Tot, kako Mađari zovu Slovake.
Prve slovačke porodice, doseljene od 1745. Do 1755. godine planskom državnom kolonizacijo, bile su ove:
Vignalik,
Lavička,
Matlak,
Jeddlička,
Ločanko,
Jurak,
Virinčik,
Lajko,
Prepok,
Đutčik,
Lebak,
Lajčik,
Renko,
Poljak,
Sloboda,
Černak,
Pisar,
Buranj,
Činčik,
Benak,
Husak,
Čikmak,
Sorčik,
Nemčok,
Ložanko,
Balanek,
Vrecko,
Maćko,
Škutera,
Solar,
Rečko,
Lajčik,
Duhinka,
Trabajko,
Latak,
Perso,
Lobodar,
Bernjik,
Hatala,
Špekla,
Serezla,
Kučera,
Kozar,
Blaho,
Opletan,
Zapletan,
Čizik,
Krežo,
Božo,
Dapčik,
Prasak,
Stojko,
Bednavik,
Čipak,
Pristal,
Matuska,
Gordan,
Hovenec,
Mihalko,
Činčak,
Dostal,
Ripčo,
Sipan (Molnar),
Sikora,
Mukuš, (sada Mezei),
Ribar (Libal),
Vandlik,
Klavar,
Belec,
Buzder,
Kolar,
Perača,
Lobozar i
Tot (Toth).
U prvobitno porodičnom ime uzeli su nadimak Tot (Toth) ovi:
Tot Garđi,
Tot Abonji,
Muči,
Bojnik,
Pređel,
Kurta,
Refena,
Segedi,
Katona,
Meljkuti,
Horti,
Horgoši,
Šagi,
Uđonka,
Susogo,
Čantaveri,
Makšo,
Adamek,
Jakab ek,
Galša,
Benedek i
Tot Martonoši.
Ispitivanjem u narodu doznao sam da su Slovaci još i ove porodice:
Ambruš,
Ćurak,
Baliž,
Bubala,
Jedinak,
Drabik,
Križan,
Kostur,
Mikuška,
Bilicki,
Mihalji,
Bartok,
Skala i
Anuš (sada Felšeheđi). Str. 27, 28, 29
Bunjevci su:
Lalić,
Rudić,
Dulić,
Kolović,
Milanković,
Buljovčić,
Miklović,
Prikidanović,
Žuljević,
Janković,
Neorčić,
Rogović,
Strilić,
Zović,
Stipić,
Kirinić, i
Sudarević.
Poljaci su:
Lipinski,
Tripolski,
Šelmecki,
Lenđel,
Klenocki,
Jablonski,
Javorski i
Jedlovski.
Na ovo pretapanje osobitog je uticaja imala vera. To pretapanje je vrlo brzo išlo drugom polovinom devetnaestog veka.
Zna se za nekoliko porodica da su ruskog porekla, ali se sada njihovi potomci izdaju za Mađare. Takve su porodice:
Cinkajlo,
Ikotin,
Haršanj,
Halmoš i drugi.
Misli se, da su ove porodice potomci od onih zaporoških kozaka, koji su oko 1785/86, tj. za vreme Katarine II, zbog ukinutih prava, prešli u Austriju i naselili se u okolini Sente….
Jevreje niko nije asimilovao, već je njihov broj sa razvićem trgovine u Senti stalno povećavao… Postoji predanje da su se u Senti najpre nastanile porodice Fleš i Polak. Velika prinova Jevreja u Senti bila je posle svetskog rata za koju narod kaže:`navala šneklaša iz Galicije`. Po državnoj statistici bilo ih je 1921. godine 1373 duše, a 1931. godine 1467…str. 29 …Isticale su se ove jevrejske porodice:
Dojč,
Kon,
Bergel,
Braun,
Krihaber,
Montag,
Haker,
Špicer,
Oblat i
Polak. Str. 87
I Nemcisu pretapani u Mađare. Njih imamo 1880. godine 447, a svake godine sve manje; ali zato imamo Mađara sa čisto nemačkim prezimenom…str. 29
…`Srbi nisu nikoga od katolika asimilovali; jedino su to učinili sa šest pravoslavnih porodica koje su rumunskog porekla u Senti:
Birclin,
Borzaški,
Seđakov,
Jović,
Erdeljan i
Vlaškalin. Str. 29
Najstarije podatke o veličini stanovništva u Senti imamo u turskim tefterima, koji se nalaze u Bačkom državnom arhivu; odatle ih je dr Dušan Popović prepisao i objavio u prilogu knjige `Bačka`…str. 32
`Pri ispitivanju senćanskog stanovništva o njegovoj starini i poreklu, nisam našao ni jednu porodicu, koja sama tvrdi da su starosedeoci u Senti, odnosno koja ne zna da je sa strane doseljena. Sve su porodice u Senti u nedavnoj prošlosti doseljenici, pa to bili Srbi, Bunjevci, Slovaci, Mađari ili Jevreji.
Nama nije ovde moguće ispitati Mađare i one koji su se u njih pretopili, a tako ni Jevreje, nego samo naznačiti koje su sve srpske porodice i kao primer o poznavanju tradicije izneti samo nekoliko porodica….str. 33
…`Naseljenike sačinjavaju: dobrovoljci (vojnici koji su učestvovali, a nisu morali, u srbijanskoj ili crnogorskoj vojsci za vreme ratova 1912-1918. godine), četnici (vojnici koji su pre rata 1912. godine učestvovali u manjim jedinicama i borili se protivu Turaka van državnih granica Srbije), siromašni naseljenici, koje je država naselila, autokolonisti (koji su se sami doselili u Sentu tražeći bolje mesto za život), optanti (Srbi iz sadašnje Mađarske, kada se posle rata trebalo izjasniti za podanstvo naše države)…`str. 34.
…`Srpskih domova u Senti ima 1140, a raznih prezimena (srpskih) 482. I oni koji su jednoga prezimena, nisu sve jedna porodica…`str. 34
`U sledećem spisku srpskih porodica (prezimena):
Abramović,
Abžić,
Avdalović,
Aleksić,
Andruškov,
Anđelić,
Anđić,
Antić,
Akbaba,
Aradski,
Arsenović,
Atanasijević,
Babin,
Babić,
Badić,
Bajić,
Bakić,
Bakalić,
Bandin,
Banjac,
Banjeslav,
Bačkić,
Bačulov,
Bjelogrlić,
Beleslin,
Bjelica,
Benđeskov,
Berić,
Betovac,
Bečić,
Bulat,
Berković,
Bešlin,
Bikar,
Bikić,
Bilbija,
Birdić,
Birclin,
Blažić,
Bogdanović,
Bogovac,
Bogojev,
Božanić,
Božin,
Bojin,
Bojanić,
Bokun,
Boljanović,
Borđoški,
Borzaški,
Bošković,
Brajić,
Branovački,
Brašovan,
Brkić,
Brklječić,
Brstan,
Budisavljević,
Budimir,
Burić,
Butorac,
Vajdić,
Vasić,
Velašević,
Veličković,
Vešić,
Veselinović,
Vušurović,
Vitković,
Vlanikolin,
Vlašić,
Vlaščić,
Vojinović,
Vojić,
Voratović,
Vorgić,
Vranić,
Vujadinović,
Vujačić,
Vujičin,
Vujić,
Vujović,
Vujošević,
Vukadinović,
Vukašinović,
Vukelić,
Vukov,
Vuković,
Vukotić,
Vulanović,
Vurdelja,
Vukčević,
Vučetić,
Vučilović,
Vučković,
Vujičić,
Vušurović,
Gavrilović,
Garić,
Gardašević,
Gašić,
Gaćaš,
Gerić,
Gilić,
Glavaški,
Gladović,
Gligorović,
Gligorin,
Glišin,
Govedarica,
Gojkov,
Gojković,
Golubović,
Golović,
Graovac,
Grubić,
Grozdanić,
Grujin,
Grujić,
Grubanov,
Grčkarac,
Gudović,
Guzina,
Gvozdenović,
Damjanović,
Danković,
Davidović,
Dević,
Desančić,
Desimirović,
Dimitrijević,
Došen,
Dobrički,
Dotlić,
Dragin,
Dragović,
Dragaš,
Drakulić,
Drašković,
Drezgić,
Drozgić,
Dunđerski,
Dukin,
Dulić,
Dujmić,
Dujić,
Đakov,
Đaković,
Đorđević,
Đukić,
Đurišić,
Đurđević,
Đurić,
Đurović,
Erbez,
Erdeljan,
Erdeljanović,
Živkov,
Živković,
Žutodragić,
Zavišić,
Zagorac,
Zagorica,
Zarić,
Zaković,
Zeković,
Zec,
Zović,
Zomborčev,
Zorić,
Zuban,
Ivanović,
Ivanišević,
Ivačković,
Ilić,
Ilibašić,
Jablan,
Jablanov,
Jajagić,
Jakovljević,
Janković,
Jančikin,
Jakšić,
Jančić,
Jelača,
Jelić,
Jegdić,
Jenovac,
Jovakin,
Jovanov,
Jovanović,
Jančić,
Jančikin,
Kablar,
Kajčić,
Kalenić,
Kaluđerović,
Kapor,
Karapandžić,
Katanić,
Katić,
Kašnić,
Kirjaković,
Knežević,
Kovačev,
Kovačević,
Kozić,
Kojić,
Kojičić,
Kolić,
Kontić,
Konjović,
Kornić,
Kosanović,
Kostić,
Košutić,
Kragujev,
Krivokapić,
Kročin,
Krstin,
Krunić,
Kršikapa,
Kršić,
Kujundžić,
Kusovac,
Lazarević,
Lazarov,
Lazić,
Lazović,
Lero,
Lojović,
Lolin,
Ludajić,
Lužajić,
Lukačević,
Majstorović,
Malešević,
Maletin,
Maluckov,
Mokrinov,
Mandić,
Manić,
Manojlović,
Marić,
Marinković,
Marjanov,
Marjanović,
Markov,
Marković,
Martinović,
Matić,
Matović,
Mijatović,
Mijušković,
Mikin,
Miković,
Milenković,
Miladinović,
Miletić,
Milić,
Miličev,
Milinov,
Milinković,
Milovan,
Milovanović,
Milošević,
Milutinović,
Miljanović,
Mirković,
Mislenović,
Mitrović,
Mihajlović,
Mihaljev,
Mišić,
Mišković,
Mojsin,
Mokrinov,
Mrđanov,
Mrkaić,
Mrkšić,
Mrkobrad,
Mudrić,
Mutavdžić,
Muškinić,
Nadrljanski,
Narandža,
Nastasijević,
Nedeljković,
Nenadić,
Nešić,
Nerandžić,
Nikolić,
Ninković,
Ninčić,
Nikšić,
Novaković,
Novkov,
Obradov,
Ognjanović,
Opačić,
Pavlov,
Pavlović,
Pavković,
Pajić,
Pajtić,
Pakaški,
Pandurović,
Panić,
Pantić,
Pašić,
Pejak,
Pejin,
Pejinović,
Pejić,
Pevačević,
Petričević,
Perić,
Perović,
Petković,
Petričić,
Petrov,
Petrović,
Petrić,
Pecarski,
Pešikan,
Pešut,
Pisarov,
Pjevac,
Plavšić,
Pleštić,
Pletikosić,
Polovina,
Pomorovački,
Popov,
Popović,
Poček,
Predin,
Prekajski,
Preradov,
Prodanov,
Prodanović,
Radovanović,
Radović,
Radaković,
Radojković,
Radonjić,
Radosavljević,
Radulov,
Radulović,
Rajić,
Rajičević,
Rajinović,
Rajković,
Rakić,
Rakin,
Ramadanski,
Rankov,
Racgligorin,
Rašković,
Rašović,
Ribar,
Riđički,
Ristić,
Radin,
Romić,
Rošeta,
Roganović,
Rubić,
Ršić,
Savić,
Samardžić,
Svirčev(ić),
Seđakov,
Sekulić,
Senić,
Simić,
Slavnić,
Slijepčević,
Sočin,
Sprema,
Stajić,
Stanaćev,
Stanišić,
Stančulov,
Stanković,
Starčev,
Stevanov,
Stevanović,
Stefanović,
Stevović,
Stepančev,
Stojanović,
Stojkov,
Stojković,
Stojšić,
Strugar,
Subotin,
Subotić,
Suvajdžić,
Sujić,
Sunajko,
Sušić,
Tajkov,
Tanasijević,
Tatić,
Tevdenić,
Tepavčević,
Terzin,
Tićakov,
Timotijević,
Todorov,
Todorović,
Tomić,
Tolović,
Tomašević,
Tošić,
Tontić,
Topalović,
Trojanović,
Tunić,
Turkov,
Tutuš,
Tutić,
Tucakov,
Tucaković,
Ćatkov,
Ćeranić,
Ćirić,
Ćopkov,
Ćorić,
Uvalić,
Uverić,
Ugrinović,
Uzunović,
Uzelac,
Unković,
Utornik,
Utornikov,
Filipović,
Fagaroš,
Frantičević,
Fromić,
Hadžić,
Hajdin,
Herceg,
Hranislavljević,
Hristić,
Cvejakov,
Cvejić,
Cvetković,
Cetina,
Crnokrak,
Cucin,
Čavić,
Čamprag,
Čejović,
Čobanov,
Čop,
Čović,
Čubić,
Čupić,
Džaković,
Šarić,
Šajatović,
Šajinović,
Šegota,
Ševarlić,
Škrbin,
Šašin,
Šulović,
Šuranja. ` Str. 34, 35, 36.
Zaslužni Srbi Senćani su:
Jovan Muškatirović,
Sevastijan Ilić,
Arsenije Boderljica,
Stevan Branovački,
Jovan Đorđević,
Sava Vujić,
Pavle – čiča Paja – Vujić,
dr Stevan Malešević,
Evgenije – Đena – Branovački,
Stevan Lukačević,
Vladimir Nikolić,
Stevan Sremac,
Aleksandar – Šaca – Vujić,
Đura Pecarski. Od str.74 – 81
Izvor: Knjiga SENTA: zbornik priloga za istoriju grada/uredio Milivoje V. Knežević – Senta: Zavičajna fondacija „Stevan Sremac“, 2010, Fototipsko izdanje iz 1935.
Priredio: Saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić
DODATAK:POPIS STANOVNIŠTVA SENTE IZ 1828.
20. novembar 2016. u 07:29
vojislav ananić
S E N T A
SENTA (22.827 st.), agro-industrijsko (8,6% agrarnog st.) gradsko naselje panonskog tipa, centar istoimene opštine (293 kt2, 5 naselja i 28.779 st.) u Potisju, manjoj predeonoj celini Vojvodine. Locirana je na (84 t) desnoj obali Tise, leve pritoke Dunava, u ivičnom delu bačke lesne terase, s obe strane železničke pruge i međunarodnog potiskog puta Novi Sad-Horgoš-Segedin, 52 kt SZ od Kikinde, 91 kt severno od Novog Sada i 145 kt severno od Beograda. Geografske koordinate su 45°56’ s.g.š. i 20°5’ i.g.d. Površina urbane teritorije, po aktuelnom GUP-u, iznosi 1.200 ća, a katastarska teritorija 16.082 ća (K.O. Senta 15.750 ća i K.O. Senta Batka 332 ća). Naziv potiče od imena rodovske aristokratije iz loze Senta – Magoč, koja je vladala (1216-1247) desnom obalom Tise, od Čongrada do Bečeja. Urbanim sklopom povezuje pet manjih celina: Centar, Topart, Kertek, Alveg i Tisapart. Odlikuje se znatnom i dugovremenom urbanističkom uređenošću (ima planski urbani razvoj, električno osvetljenje dobija pre II svetskog rata, vodosnabdevanje je centralno i dr.). Većina javnih zgrada izgrađena je u stilu neorenesanse i secesije. Spada u red najstarijih naselja Vojvodine. Prvi put se pominje 1216. u povelji kralja Andrije II. Tokom XIII i XIV v. u posedu je raznih feudalaca, a 1367. postaje posed crkvenog feuda. Kralj Vladislav II, poveljom iz 1506, proglašava je slobodnim kraljevskim gradom, koji privredno i kulturno napreduje do dolaska Turaka, od kojih je 1526. potpuno uništen. U vreme turske vladavine naselje je obnovljeno kao podgrađe vojnog utvrđenja. Tada u njemu žive Srbi. Pominje se 1697. u sklopu vojnog utvrđenja, kada je naseljena Srbima graničarima (mesto bitke kod S. 1697. – memorijalna arhitektura, proglašeno je kulturnim dobrom 1990). Kasnije, tokom XVIII v. srpski živalj se iseljava, a Mađari, Nemci i Slovaci se doseljavaju posredstvom dvorske komore. Sadašnje st. je pretežno mađarsko (78,4%), a ima i ostalih nacionalnosti (Srbi 10,9%, Romi 0,9%, Crnogorci, Hrvati i dr.). Posle II svetskog rata, izuzev u periodu 1948-1961, beleži stalno smanjenje ukupne populacije (1948.-23.277, 1953.-23.320, 1961.-25.062, 1971. – 24.723, 1981. – 23.690 žitelja itd.). Indeks demografskog starenja (15) kreće se u rasponu od 0,5 (1961) do 0,8 (1991). U gradu se nalazi pet rimokatoličkih crkvi: Sv. Stefana Kralja (mađarskog), Srce Isusovo, Sv. Terezije, Sv. Antuna Padovanskog i Sv. Franje. U srpskom hramu Sv. arhangela Mihaila (podignut 1751; obnovljen 1989/90; kulturno dobro od 1990) vrednošću se ističe ikonostas, rad Pavla Simića iz 1859. god. Pravoslavna grobljanska kapela izgrađena je 1857, a bolnička 1994. god. Ima osmorazrednu OŠ (šk. 2000/01. – 1.773 učenika), koja nosi ime Stevana Sremca (1855-1906), istaknutog srpskog realiste, rođenog u S., čija rodna kuća iz prve polovine XIX v. je proglašena kulturnim dobrom 1948, dve SŠ (gimnaziju i ekonomsku), vatrogasnu kasarnu (1904), objekat privredne arhitekture (kulturno dobro od 1975), gradsku kuću (1912), objekat javne arhitekture (kul- turno dobro od 1985), hotele ”Rojal” (1880) i ”Amerika” (1923), objekte privredne arhitekture proglašene kulturnim dobrima 1991. i 1985, muzej sa arheološkom i veoma bogatom etnološkom zbirkom (srednjovekovni nakit iz Ade), galeriju slika, veterinarsku stanicu, pijacu sa razgranatom gravitacionom sferom (pazarni dani — ponedeljak i petak; robno-stočni vašari – svake prve nedelje u mesecu od marta do novembra) i dr. Od tradicionalnih manifestacija poseban značaj imaju: Međunarodni atletski miting ”Mađar So” (2. mart), ”Likovna kolonija” (10. april), “Umetnička kolonija” (krajem juna) i ”Potiske igre” (jul i avgust). Nosioci i inicijatori privrednog razvoja su agro-industrijska i industrijska preduzeća: fabrika šećera ”Kristal”, fabrika testenina ”Bačvanka”, fabrika gotovih jela “Šampinjon”, mlinska industrija “Žitopromet”, tekstilno preduzeće ”Senteks”, fabrika alata “Sental”, livnica ”Tamp”, grafičko preduzeće ”Udarnik” i dr.
Dr Snežana Besermenji
Izvor:
GEOGRAFSKA ENCIKLOPEDIJA naselja SRBIJE
POD RUKOVODSTVOM PROF. DR SRBOLJUBA Đ. STAMENKOVIĆA
IV
s-š
Enciklopedija (knjiga I, II, III i IV) štampana finansijskom podrškom Saveznog sekretarijata za razvoj i nauku Jugoslavije u Beogradu Izdavači
GEOGRAFSKI FAKULTET, Studentski trg Z/Š, BEOGRAD
AGENA, Vojvode Brane 20, BEOGRAD
STRUČNA KNJIGA, Svetogorska 48, BEOGRAD Štampa STRUČNA KNJIGA, Svetogorska 48, BEOGRAD, 2002. Tiraž 2000 primeraka
Odabrao i priredio: Vojislav Ananić
18. mart 2017. u 16:43
vojislav ananić
BITKA KOD SENTE
Obe zaraćene strane unele su sve svoje raspoložive snage u ovaj rat, a mogućnost mira nije se nazirala. Osmanlije su razmišljale o tome da ponovo zauzmu izgubljene teritorije.
Najveća od svih bitaka dogodila se kod Sente 11. septembra 1697. godine. Proslavljeni austrijski vojskovođa Eugen Savojski (Fransois-Eugene de Savoie-Carignan) pobedio je Turke. Zapravo, iskoristio je trenutak kada je vojska Osmanlija bila ranjiva i napao je prilikom prelaza preko Tise. U ključnom trenutku razbio je topovima most preko reke, a snage koje su je prešle uništio u potpunosti. To je bila poslednja, velika bitka Velikog bečkog rata koji je potrajao 16 godina. Posle ogromnih gubitaka i nemogućnosti da se sakupi nova vojska, Osmanlije su započele pregovore. Osmanlijsko carstvo tog vremena već nije moglo da pokaže snagu. Sistem vladavine nije se modernizovao, a nekad odane spahije i janičari su sve manje bili upotrebljivi za ciljeve sultana. Ovog puta se, stoga, moglo sklopiti primirje koje je bilo mnogo povoljnije za Habzburgovce.
IZVOR: Koliko se poznajemo, iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini, IX izdanje, Novi Sad, 2014. god.
Odabrao: Vojislav Ananić
8. jun 2017. u 07:55
vojislav ananić
U SENCI VEĆE LIČNOSTI
(iz opisa Bitke kod Sente 1697)
Za zasluge u ratovanjima protiv Turaka i za odbranu južnih granica Monarhije, Bečki dvor je izdao srpskom narodu niz privilegija. Naročito su bile značajne bitke kod Slankamena 1691, kod Sente 1697, kod Petrovaradina i Temišvara 1716. godine.
Učestvujući u novom pohodu protiv Austrije, turska vojska je 19. avgusta prešla Dunav kod Beograda i Pančeva, a Tisu kod Titela i do 1. septembra izbila kod Kovilja. Pošto je odustao od pohoda na Petrovaradin, turski sultan Mustafa 2. je krenuo ka Segedinu i kod Sente započeo prelaz preko Tise i prebacivanje artiljerije i ostalog teškog materijala. Tadašnja situacija, nagoveštavala je sigurnu tursku pobedu, jer je veliki broj austrijskih snaga bio na Rajni i u Italiji.
Tako je selo Kolut kod Sombora uoči Senćanske bitke, postalo sabirni centar za austrijsku i mađarsku vojsku. Iz Koluta je Eugen Savojski krenuo sa oko četrdeset hiljada vojnika prema Senti, gde je 11. septembra 1697. potukao tursku vojsku od oko šezdeset hiljada vojnika. Bitka se odigrala na istočnoj obali Tise, južno od grada Sente. U toj vojsci je bilo Mađara i brojnih vrsnih srpskih četa i Bunjevaca. Kažu da je veliki vojskovođa Savojski negde kraj Tise pravio planove za odlučujuću bitku pijući vruću gorku čokoladu, da ne bi zaspao.
Za tu blistavu bitku i pobedu, veliki udeo i značaj, imao je srpski oficir graničar, kapetan senćanske straže i budući zapovednik Pomoriške vojne krajine, Jovan Popović Tekelija, poreklom iz aradske vlastelinske porodice. Veći delovi današnje Vojvodine su tada u stvari, bili močvarni tereni. U tim močvarama su se zaglibile, gacale i zalutale već skoro iznemogle carske trupe, u svom nastupanju prema Senti. Kroz razlivene močvare, njih je prečicom, noću, izveo kapetan senćanske straže Jovan Popović Tekelija. Tako je princ Eugen mogao da stigne i nepovoljno iznenadi zatečene Turke prilikom prelaska Tise. Oni bitku još nisu očekivali i bili su za nju trenutno nepripremljeni. Tekelija je i javio carskim trupama Beča da su Turci 10. septembra počeli graditi most, južno od Sente. Kasnije, posle bitke, za zasluge i ratnički podvig u ovoj bici, Eugen Savojski ga je 1698. postavio za zapovednika Srpske milicije u Aradu, gde je izgradio i Crkvu Sv. Nikole. Jovan Popović Tekelija se i 1686. borio za oslobađanje Budima od Turaka. Car Josif 1. je posle Senćanske bitke, pukovniku Pomoriške milicije, Jovanu Popoviću Tekeliji, njegovoj najužoj rodbini i potomstvu darovao plemićku titulu 1706. godine. Umro je 1722. Bio je pradeda Save Tekelije koji je 1842. sahranjen baš u crkvi koju je podigao još njegov pradeda Jovan.
Primivši izveštaj da turska vojska prelazi Tisu, Eugen Savojski je ubrzao marš. Uz njega je bio i grof Palfin. U četiri sata popodne, austrijska vojska je bila spremna za bitku. Odlučio je da izvrši napad na turski mostobran sa 43 pešadijska bataljona i 48 topova u centru, četiri pešadijska bataljona, 53 eskadrona konjice i dva topa na desnom i 4 pešadijska bataljona, 59 eskadrona i 10 topova na levom krilu. Turska vojska je nastavila sa povlačenjem preko Tise. Različite su procene istoričara o broju austrijske i turske vojske u Bici kod Sente. Neki čak tvrde da je Austrijanaca bilo 70.000, a Turaka 140.000.
Kad su iznenađeni spoznali da stižu austrijske trupe, bitka je počela turskom artiljerijskom vatrom na austrijski centar koji je bio u napadu, u trenutku kada je bio u dometu topova. Dva sata kasnije, napalo je i levo krilo austrijske vojske. Prodor turske konjice duž reke, je bio presečen. Desno krilo i centar, pod jakom puščanom vatrom napredovalo je dalje. Austrijske snage levog krila prodrle su u centar mostobrana i zauzele mesto prelaza. Nastade strahovita borba i lom. Dok se još čulo gruvanje topova, tu, na malom prostoru, sudariše se austriski i turski konjanici. Odjekivao je rečnom dolinom jauk i lelek ranjenih i izdišućih vojnika. Hrišćani su prizivali Boga a Turci se uzdali u svoga Alaha. Pored puščane paljbe sa obe strane, došlo je na red i hladno oružje. Sa isukanim sabljama, jataganima i handžarima, pošlo se u boj čovek na čoveka.
Lizale su se jedna o drugu oštre sablje, varničile od jakih udara, kršio se i lomio ljuti čelik. Na sve strane mrtvi i ranjeni. Pored izginulih, leže i njihovi konji. Krv svuda unaokolo. Još uvek se u centru odigravanja bitke suprostavljena jedna drugoj, održava konjica. Više se ne čuju ni zapovesti oficira. Carske trupe su u odlučujućem naletu i samo kose sve pred sobom. Savojski je izdao naredbu da se topovima gađa i sruši tek sagrađen turski pontonski most od šezdeset brodova. Okruženoj turskoj vojsci je na tom skučenom prostoru nanet strahovit poraz. Mnogi Turci se dadoše u bežaniju, mnogi su pokušali da se spasu preplivavajući Tisu, ali su se u njoj podavili.
U ovoj bici je poginulo 27 paša, ubijeni su i janičarski aga i veliki vezir. Kisig Džafer Paša je zarobljen. Poginuo je i zapovednik turske vojske veliki vezir Mehmed Elmas – paša. Sultan Mustafa 2. je uspeo da sa dve hiljade konjanika pobegne u Temišvar, pa dalje, preko Beograda u Konstantinopolj. Na austrijskoj strani je bilo dve hiljade mrtvih, a na turskoj 30.000. Austrijski plen je iznosio 72 topa, 52.400 đuladi, 553 bombe, 505 buradi baruta, 9.000 kola sa municijom i namirnicama, 7.000 konja, 6.000 kamila, 15.000 volova…
Eugenije Savojski je posle u Beču dočekan sa ogromnim transparentom:
„Beč je spasen kod Sente“.
Princ Eugen Savojski nije bio ni Nemac, ni Austrijanac, već Italijan, iz Savojske kraljevske kuće. Svojim obrazovanjem i vaspitanjem je bio Francuz. Studirao je matematiku i prirodne nauke. U austrijsku vojsku je stigao posle neuspelog pokušaja da bude primljen u francusku armiju. Sem kod Sente, istakao se i u ratovanju protiv Turaka kod Beča, Pešte, protiv Francuza u Pijemontu, pa je posle generalskog čina, 1693. postao austriski feldmaršal. 1697. godine zauzima Sarajevo, 1716. Temišvar, a potom brani Petrovaradinsku tvrđavu od Damud Ali – paše, a Beograd osvaja 1717.
Pobeda kod Sente, predstavlja značajan događaj jer je tada od turske vladavine oslobođena gotovo cela Ugarska, a okončana su i turska osvajanja na području Srednje Evrope. Presudno je uticala i na stvaranje povoljnih uslova za Karlovački mir 26. februara 1699. Austrija je tako dobila Ugarsku, Slavoniju, Vojvodinu, Venecija Moreu i deo Dalmacije, Poljska deo teritorija izgubljen od Turaka u 17. veku, a Rusija izlazak na Crno more.
Posle sklapanja Karovačkog mira i Senta je postala deo vojne granice, a njeni stanovnici su bili većinom Srbi – graničari. Potisko – pomoriška granica, prostirala se od Titelskog dištrikta na ušću Tise do Segedina, pa Morišem do Halmađa i Deša u Erdelju. Novim ratovima dolazi do daljih pomeranja vojne granice. Razvojačenje Potiske granice nastupa 1742. Srbi u velikom broju napuštaju Potisje i sele u Slavoniju, Srem, Banat i čak u Rusiju, na poziv carskog dvora. Mnogi preci stanovnika današnje Srpske Crnje su učestvovali u Bici kod Sente na strani Austrije, goneći Turke sve do Temišvara. Zadnja bitka sa Turcima, odigrala se kod Čeneja, u rumunskom delu Banata 1699.
Beč je takođe želeo da spreči dalje iseljavanje graničara iz ovih krajeva, pa je u Potisju formirao privilegovani dištrikt. Senta je tada dobila rang varoši i još neke povlastice. Posle odseljavanja Srba, pristizale su sve više mađarske i slovačke porodice, iz prenaseljenih severnih mađarskih županija.
Kao što to uvek i bude, sve zasluge posle dobijene bitke, odnose njihovi komandanti. I njih istorija i beleži i pamti. One sporedne likove koji su možda i bili presudni za pobedu, brzo zaboravlja. Tako se Jovan Popović Tekelija danas malo gde spominje, ali velikog vojskovođu Eugena Savojskog pamti čitava Evropa.
Vojislav Ananić
Iz moje šeste zbirke priča i zapisa „Hodanje u krug“
6. jul 2017. u 10:51
vojislav ananić
VATROGASNI DOM U SENTI
Vatrogasni dom je sagrađen 1904. godine u stilu mađarske secesije, po projektu mađarskog arhitekte Bele Lajte, jednog od najtalentovanijih sledbenika arhitekte Edena Lehnera (Lehner Odon). Karakteristični motivi sa zgrade su srce i cveće, koji su, kao i neka od prostornih rešenja, preuzeti iz narodne graditeljske i zanatske baštine. Prema uličnom frontu se nalaze dva simetrična arhitektonska elementa, a unutar dvorišta je garaža sa četiri boksa, koje pojedinačno zatvaraju dvokrilna vrata. Krovni pokrivači od biber crepa oslanjaju se na složenu konstrukciju unakrsno postavljenih krovova. Dekorativna ornamentika je izvedena u malteru i harmonično je kolorisana. Razni elementi zgrade, kao što su oluci, izrađeni su takođe po projektu arhitekte i predstavljaju unikatna zanatska dela. Vatrogasni dom je kao kulturno dobro od velikog značaja doživeo razne konzervatorske radove 1965. i 1992. godine. U Senti je po Lajtinom projektu i u istom stilu izvedena još jedna, danas zaštićena zgrada, poznata po prvobitnom vlasniku, krojaču Krsti Slavniću, kao Slavnićeva kuća.
IZVOR: koliko se poznajemo, iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini, IX izdanje, Novi Sad, 2014. god.
24. jul 2017. u 09:19
vojislav ananić
Bitka kod Sente 1697.
Ubrzo je došlo do krupnijih događaja na bojnom polju. 1696. pokušala je carska vojska pod komandom kneza Fridriha Augusta sa opsadom Temišvara, ali, kada je sultan Mustafa prešao Dunav, napusti carska vojska opsadu Temišvara te krene sultanu u susret. Do sukoba je došlo kod Hetina na Begeju. U ovoj bici učestvovao je i Monasterlija sa svojim ljudima. Obe vojske imale su velike gubitke, ali odluka nije pala. Turska vojska se povuče prema Beogradu, a carska prema Bečkereku. Da bi popravio svoj položaj, sklopi car Leopold februara 1697. sa Petrom Velikim i Mletačkom republikom ofanzivni savez protiv Turaka. I u zapovedništvu carske vojske izvršena je velika promena. Namesto kneza Fridriha Augusta postavljen je za zapovednika tada još mladi, a veoma sposobni princ Evgenije Savojski.
Jula 1697. nalazio se princ Evgenije već u Bačkoj i počeo sa utvrđivanjem Varadina i Segedina. Sultan Mustafa već je bio prešao Dunav kod Pančeva i uputio jedan deo svoje vojske prema Titelu, kako bi osigurao bok svoje vojske, a on krene sa glavninom vojske na Erdelj. Princ Evgenije odvoji jedan deo vojske, koja je imala zadatak da brani Titel, a sam požuri prema severu, da bi se spojio sa austriskom vojskom u Erdelju. U ovoj vojsci kod Titela učestvovao je Monasterlija sa 1000 pešaka i 700 konjanika. Ali turska vojska kod Titela suzbije carsku vojsku te, kada je već izgledalo da će udariti na Varadin, pohita princ Evgenije sa Tise na Dunav da se nađe u blizini Varadina. Kada je sultan saznao za ove pokrete i mislio da će bez većih smetnji moći preći Tisu, krene od Kovilja prema Segedinu te u blizini Sente počne prebacivati vojsku u Banat. Ded Save Tekelije, kapetan Jovan (Popović) Tekelija, dojuri u vojni stan princa Evgenija kod Sentomaša (Srbobrana) te obavesti princa Evgenija da je sultan počeo da prelazi Tisu. Princ Evgenije krene u strelovitom maršu prema Senti pa onaj deo turske vojske koji nije prešao Tisu, 11. septembra, uništi. Među poginulim nalazio se veliki vezir, nekoliko paša i sandžak-begova. Sultan pobegne prema Temišvaru. Tako je završena poslednja bitka sa Turcima u Bačkoj.
IZVOR: Dušan J. Popović – Velika seoba Srba 1690.
31. jul 2017. u 13:52
vojislav ananić
Senta
Senta se po izgonu Turaka javlja kao čisto srpsko naselje. Od 1702. godine Senta je kao šanac imala obavezu da drži 200 graničara. 1720. imala ie 97 srpskih domova. 1751. ušla je u sastav Potiskog krunskog distrikta. 1769. imala je 164, 1773 – 148, 1786 – 232, 1792. – 251 dom sa 1715 srpskih duša.
IZVOR: Dr Dušan J. Popović – Srbi u Vojvodini, knjiga druga, Novi Sad, 1959.
6. avgust 2017. u 05:03
vojislav ananić
Senćanska bitka
‹‹ http://www.sentainfo.org
11. septembar 1697.
Protivnici
Turski sultan Mustafa (Mehmed Oglu) II je vladao od 1695. do 1703. Seo je na presto kao odrešit vladar, najavio je obnove, uveo je finansijske reforme, obnovio je svoju flotu i pokušao je povratiti izgubljene teritorije. Kao vrhovni komandant lično je vodio bitke u Mađarskoj, ali posle početnih uspeha (zauzimanje Lugoša 1696; pobeda kod Sredozemnog mora protiv Venecije još iste godine) sledi niz neuspeha (gubitak Azova 1696; bitka kod Sente 1697. godine).
Princ Savoje Eugen Savojski (Francois Eugéne de Savoie-Carignan) jedan od najvećih vojskovođa novog doba, istaknuta ličnost turskih i francuskih ratova Habsburške dinastije. Rođen je u Parizu, 18. oktobra 1663. godine. Njegov otac, princ Savoje i grof Soasona, Moric Eugen je bio uspešan francuski vojskovođa. Zbog slabe građe je francuski kralj Luj XIV odbio Eugena Savojskog, pa je on ponudio svoje usluge caru Leopoldu I. Sa vojnim talentom se istakao kod oslobođenje Beča 1683. godine, potom su sledili uspesi u Mađarskoj: Estergom, 1685; Budim, 1686; Nađharšanj, 1687; Beograd, 1688.
1697. godine ga je Leopold I imenovao za vrhovnog komandanta carske vojske, iste godine je vodio pobedonosnu bitku kod Sente. Umro je u Beču, 21. aprila 1736.
Pripreme
Turci organizuju ratni pohod 1697. godine radi ponovnog osvajanja izgubljenih teritorija. Carske trupe pod komandom Eugena Savojskog su se okupile u okolini Novog Sada, nakon toga su krenule za turskom vojskom koja se uputila prema severu na desnoj obali reke Tise. Turci su 10. septembra stigli do Sente, gde su uz pomoć francuskih vojnih inženjera sagradili pontonski most na kojem su sledeći dan u podne započeli prelazak.
Tok bitke
Savojski je iskoristivši priliku kada je turska vojska bila oslabljena zbog prelaska reke, pokrenuo napad na mostobran i na pontonski most i za manje od dva sata porazio turske snage. Turci su izgubili približno 20 000 vojnika. Senćanska pobeda multietničke hrišćanske vojske je od svetskog istorijskog značaja, kao rezultat pobede je skoro cela teritorija Mađarske oslobođena od turske okupacije. Ova pobeda je dovela do Karlovačkog mira skolopljenog 1699. godine i doprinela postepenom oslobođenju Srednje Evrope od turskog pohoda.
6. avgust 2017. u 06:51
vojislav ananić
Eugen Savojski (1663-1736.). Rođen je u Parizu, po vaspitanju i obrazovanju Francuz. Studirao je matematiku i prirodne nauke. Od malena pokazivao interesovanje za vojsku. Pošto nije primljen u francusku vojsku zbog slabe fizičke konstitucije i malog rasta uključio se u austrijsku. Ratovao je protiv Turaka pod Bečom i protiv Francuza. U službi je brzo napredovao. Godine 1693. postao je feldmaršal. Proslavio se u bitci kod Sente. Potukao je Turke kod Petrovaradina i oslobodio Banat od Turaka. Godine 1717. zauzeo je Beograd. Bio je na čelu drorskog ratnog saveta Beča. Smatra se najvećim vojskovođom svog doba, i po mnogim istoričarima zaštitnikom i prijateljem srpskog naroda. Na njegov predlog Banat je postao, zbog svog položaja prema Turcima, Krunsko komorsko dobro. Raspolagao je velikim imanjem u Baranji.
IZVOR: Ratko I. Radovanović, JEDNO BANATSKO RASKRŠĆE CIVILIZACIJA, Žitište 2010.
7. avgust 2017. u 11:42
vojislav ananić
PRVA NAREDBA SRPSKE VOJSKE U SENTI
N A R E D B A
Naređenje Komandanta 9. Pešadijskog puka Kralja Nikole I
Senta, 16 (3) novembra 1918.
Po naređenju Komandanta Dunavske divizije broj 7944 od 14. IX. 1918. godine, stigao sam u Sentu u svrhu vojne okupacije i održavanja reda u gradu i okolini.
Danas u 17 časova preuzeo sam dužnost zaštite grada.
Pošto je srpska vojska stigla, svakom stanovniku, bez obzira na narodnost i veru – donela je sobom mir i red Srpska vojska garantuje svakom porodičnu čast, ličnu slobodu i slobodu veroispovedanja. U ratovima od 1912. Godine pa do danas, vršeći vojne operacije na celom Balkanu i okupirajući razne pokrajine – srpska vojska je dokazala sa koliko je poštenja i kakvom velikom dužnosti vršila operacije.
Dajući na znanje stanovništvu grada i okoline, da je odovog trenutka stavljena pod zaštitu slavnog srpskog oružja, ja ga pozivam da ovu zaštitu primi sa punim poverenjem, jer za to garantuju srpsko oružje i poštenje srpskog imena, a srpski narod i srpska vojska pak pokazali su u toku poslednje godine, koliko cene svoju narodnu čast – i šta su sve u stanju za nju žrtvovati.
Prema gornjem, u buduće svaklo lično razračunavanje i osveta mora prestati, jer će krivci najstrožije biti kažnjeni.
Redovni sudovi i ostala nadleštva sa svojim dosadašnjim organima ostaju, osim onih nadleštva i oni organa koji u smislu ugovora ne mogu postojati.
Gligorije Jovanović, komandant-major
s.r.
(Preveo sa mađarskog Đ.M.)
P. S.
U Senti je ispred Gradske kuće nekada postojao i Spomenik blaženopočivšeg Kralja Petra I velikog oslobodioca (Rada Dejana Bešlina)
Izvor: Knjiga SENTA: zbornik priloga za istoriju grada/uredio Milivoje V. Knežević – Senta: Zavičajna fondacija „Stevan Sremac“, 2010, Fototipsko izdanje iz 1935.
7. avgust 2017. u 11:45
vojislav ananić
PESMA OSLOBOĐENOJ SENTI
Jednog dana pre petnaest leta
kroz ulice naše začu se poj
usplamtelih četa srpske armade,
što pobedom svojom ovenča boj.
Ratnici strašni sa pogledom mrkim
kroz suze su stari zili trag
što dedovi davno utše tuda.
Spomen na prošlost je mio i drag.
Sa juga na sever krenuše deca
da očinsko pravo naslede sve,
da Božiju oni ispune volju.
Nek’ tuđe gospodstvo zauvek mre!
Prolaze čete, a pesma ih prati
pobedna, laka, kroz slobodan put;
narod ih kiti i zasipa cvećem:
radost obuze i poslesnji kut.
Sa grobova tajnih seni se dižu,
srećne što ovaj sagledaše plam;
teško je bilo podnositi memlu;
još teže: okove, prezir i sram.
Od davnih vremena besmo mi ovde
na panonskoj ravni, bedem i spas
mekoj Evropi i njenom hrišćanstvu,
što varvarom često nazivahu nas.
Kroz stoleća za drugoga mi mresmo;
mučene, bedne, pratio nas jad,
al’ tek sa patnjom je sazrela nada
i svest da narod je žilav i mlad.
Krenuše snage k’o bujica neka;
pred nama Vođa i plameni mač,
Nikad se svesnije ginulo nije;
posvećene behu rane i plač.
Sad prošlost se opet ponosna javi;
sloboda zakrili slovenski dom;
slovenski gradovi, polja i reke
opet se vraćaju narodu svom.
Stiglo se cilju i konačnoj slavi;
završen je bojni, divovski let.
Duše se predaka vratiše groblju,
i mir se svuda razlegao svet.
A ti, grade, na obalama Tise
što prošlost ti sjajne podvige zna,
hvalu izreci mučeniku – borcu. –
nek’ njemu se radost posveti sva.
Ugomil Ujčić
Izvor: Knjiga SENTA: zbornik priloga za istoriju grada/uredio Milivoje V. Knežević – Senta: Zavičajna fondacija „Stevan Sremac“, 2010, Fototipsko izdanje iz 1935.
Tugomil Ujčić
„Bilo me stid što ostadoh živ“
Obaveštenje da je Tugomil Ujčić, rodom iz Istre, 1941. godine bio profesor Druge muške realne gimnazije u Kragujevcu, našao sam u Poliici u rubrici „Među nama“, nedelja, 9. oktobar 1988. godine. Na taj tekst skrenula mi je pažnju još tada, urednica ove rubrike, Mirjana Belić Koričkin.
Dok postavljam profesora Ujčića na sajt, ne mogu precizno da pročitam članak jer je leva strana teksta puna štamparskih fleka iz onog vremena kada kopir aparati nisu bili savršeni kao danas. Zato ću ukratko prepričati sadržaj.
Profesor Tugomil Ujčić želi i te (1988.) godine kao i predhodnih, na Velikom času u Kragujevcu 21. oktobra, da pročita svoje pesme iz zbirke „Nad humkom streljanih Kragujevčana“ sa podnaslovom: „Bilo me stid što ostadoh živ“. „Međutim ta velika želja, piše u tekstu iz rubrike „Među nama“, i pored nastojanja velikog broja pojedinaca da mu bude omogućeno, ni ove godine neće se ostvariti, jer je na „nadležnim mestima“ rečeno da se ne uklapa u program proslave odnosno recitala.“
Iz članka se dalje vidi da će profesor doći u Beograd i Kragujevac jer je obećano da će biti počasni gost u kragujevačkoj gimnaziji gde bi pre Velikog časa čitao svoje stihove.
Izgleda, prema članku iz Politike, da od svega ovoga na kraju nije bilo ništa jer verovatno ni profesoru niko ništa iz Kragujevca nije dalje o ovome javio.
Pored zbirke pesama „Nad humkom streljanih Kragujevčana“, izdavač Tugomil, u rodnom Pazinu je objavio i dramu „Žrtvena trodnevica“, iste 1988. godine.
Istra ~ Jugoslavija, pre Drugog svetskog rata
Slušaj 1: (mp3)
Zaista sam imao sreću da sledeće godine 1990. pred sam raspad Jugoslavije, u Pazinu upoznam profesora Ujčića, snimim emisije koje možete čuti i načinim nekoliko njegovih fotografija. Profesor je bio Hrvat ~ Jugosloven. Po službenoj dužnosti premešten je pred Drugi svetski rat u Kragujevac i tamo je u gimnaziji predavao srpskohrvatski i italijanski jezik. Smatrao je da početak rata u Jugoslaviji 1941. nije razlog da treba da napusti Kragujevac. Tako je i ostao u ovom gradu.
U emisijama snimljenim za radio, on iscrpno govori o političkom životu u Istri u kojoj je rođen 1906. godine. Istra je tada pripadala Austrougarskoj, ali i o životu u Kraljevini Jugoslaviji.
Kragujevac 1941.
Slušaj 2: (mp3)
Ispravka: Profesor Ujčić objašnjava na snimku zašto je došao u Kragujevac: “Ona luda Vlada Nedićeva…”, kaže on. Iz teksta dalje vidi se da je profesor Ujčić načinio grešku. To je bilo pred Drugi svetski rat kada je na čelu Vlade Kraljevine Jugoslavije bio Dragiša Cvetković. Dakle ne Nedićeva Vlada. Kasnije, pred sam rat, tada Vlada Dragiša Cvetković ~ Vlatko Maček, zaista je vodila politiku delimičnog približavanja Italiji zbog straha od Nemačke. Tako je uveden i italijanski jezik u škole, pa se profesorova napomena u govoru odnosi na taj detalj.