Poreklo prezimena, selo Boćevica (Grdelica, Leskovac)

Poreklo stanovništva sela  Boćevica kod Grdelice, opština Leskovac. Istraživanje saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

 

Nastanak sela i poreklo stanovništva:

 Selo Boćevica je naseljeno mesto grada Leskovca u jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2002.godine bilo je 151 stanovnika (prema popisu iz 1991.godine bilo je 194 stanovnika).

Demografska slika sela Boćevica se menjala. Tako je prema popisima izgledala ovako: 1948.g. (245.stanovnika), 1961.g. (253 stanovnika) i onda na kraju 21. veka se  broj stanovnika sela smanjio.

Selo Boćevica je manje selo desno od J. Morave (na karti piše Bočeva-1958.g.). Okolna  naselja su Bojišina sa SZ, Palojce sa I,  Graovo sa JZ i druga.

Selo Boćevica je razbijeni tip naselja. Sastoji se od četiri mahale koje su među sobom jasno izdvojene.

Te mahale su: Đelinska (9k), Boćeva (15k),  Sirovanska (12k) i Moravska (7k).

Prve dve mahale zahvataju središni deo atara, dok se ostale nalaze po krajevima. Selo ima 43 doma (1958.g.).

U Boćevici najstarija su dva srpska roda: Đelinci i Kocići.  Đelinci su se doselili  iz susedne Bojišine. Prema tome Boćevica je stara 130 godina(1958.g.).

Današnja moravska mahala je stara 20 godina, a osnovali su je preseljenici iz starijeg dela sela.

Stanovnici vodom se snabdevaju sa nekoliko kladenaca ozidanih u česme i iz bunara.

* * *

Starine i prošlost:

Potes Selište  nalazi se na višem zemljištu u današnjoj  Ćelinskoj mahali . Tamo su njive seljaka Save Ilića i Stanka Dimitrijevića. U tim njivama oni su izoravali „latinsko groblje“ (1958.g.)

I u najvišem delu Boćevice na mestu Gorun ima nešto što „liči kako latinski grobovi“ (ili kažu :“Mi gatamo da su bili Rimljani“). Tamo je sada velika hratsova šuma.

Abdul-agin Grob nalazi se pored J. Morave. Po pričanju, tamo su srpski hajduci opljačkali grupu Turaka i ubili nekog Abdul-agu. On je tu bio sahranjen.

U Dervenu (klancu) pored J. Morave je mesto Gusti Orasi. Na tom mestu imaao je han i pekar Ilija Stamenković (Stamenkovski han) iz susedne Bojišine. Han su zapalili Nemci 1915. godine.

U pomenutom ratu između današnje Bojišine i Boćevice vodila je okupaciona srpsko-bugarska granica.

Bojišina je ležala na teritoriji Srbije, a Boćevica na teritoiji okupiranoj od Bugara. Onda su se počele računati kao posebna sela. Inače atar sela sa njivama, pašom i šumom ostao je zajednički.

Bojišine i Boćevica su činili jedno selo. Boćevica ima posebno grobljena mestu Orlovac.

* * *

ZAPIS JEDNOG UČITELJA U LETOPISU ŠKOLE U SELO KRUŠEVICA (O vremenu buna-ustanaka u ovom kraju):

-Posle Karađorđevog ustanka u Šumadiji, ceo vlasotinački kraj je bio, neprestano, za čitavih 70 godina u neprekidnoj grozničavoj akciji za oslobođenje od Turaka. To je iskazano i pesmom:

„Puše puška niže Beograda
Druga puče ukraj Dubokoga
Treća puče usred Šumadije
Uzdiže se butun Šumadija
I pred njom Petrović Đorđe
Zadrma se Turska carevina
Začudi se sedam kraljevina
Da što radi mlada Srbadija“.

Tako je narodni pesnik izrazio svoje divljenje prema borbi koju je srpski narod poveo protiv silne turske carevine.

Ta oslobodilačka psihoza zahvatila je narod snažno i držala ga do oslobođenja 1878.godine. dakle, skoro ceo 19.vek. takva psihološka gotovost s jedne strane i sa druge strane: zulum i bezakonje svake vrste-dizalo je narod na oružje.

Jedan od prvih ustanka bio je 1809.godine,  a vodili su ga: Ilija(Strelja), Sava Dedobarac, Cvetko i drugi.

Drugi ustanak izveden je 1821.godine (Vladika Milentije), treći ustanak izveden je pod vođstvom Stanka Antonijevića zvana „Bojadžiska buna“-godine 1841.godine.

Do oslobođenja 1878.godine bilo je još dva ustanka manjih razmera, ali, ovaj pod vođstvom „bojadžije“- Stanka Antonijevića -bio je jedan od najačih, najpripremljenih. Iz ovih ustanka datira poznata sevdalinka:

„More vrćaj konja ago, Abdul-ago
More vrćaj konja, pišmen ćeš da budeš
More negu vrćam, da znam da poginam
Puče puška iz gusti orasi
Te obori agu Abdal-agu“.

Stanko je sa svojim bratom prokrstario ceo vlastinački, lesdkovački, niški, zaplanjski i lušnički kraj. Svuda je pronašao i organizovao najbolje ljude.

U Leskovcu je imao Kocu Muldžiju i popa Đorđa iz Poljanice. Niš mu je vodio Miloje Jovanović iz Kamenice, Zaplanje: Nikola Srndaković iz Gornjeg Dušnika.

Pored ovih, glavne vođe i organizatori ovog ustanka bili su sledeći: Ilija Nikolić iz Jastrepca, Cvetko Kucula i Mita deda Uljin iz Vlasotinca, Stojan iz Matejevca, Stojan Čavdar iz Kruševice , Stojan i Kitka-braća iz Kravlja i drugi. Aprila 1841.godine je buknula buna-ustanak u Vlasotince.

Prema Grdelici je bio Ceka Vučković, prema Leskovcu Stanko, prema Predejanu Ilija Nikolić, prema Svođu Lepoje iz Garei drugi. Ustanici su se držali 4-5 meseci.

No, kad je u Niš stigao Jakup-paša sa Rafit–begom i carigradskim komesarom Terfik-begom i Đuruk-Teskeredžijom-na vlasotinačke ustanike je upućena vojska od deset hiljada i oni su posle žilavog otpora podlegli. Vlasotince je zapaljeno.

Narod se razbežao i dugo krio po šumama (bila je „bežanija“ po zbegovima). U poznu jesen vraćao se narod na svoja kućna
Zgarišta. Te godine su vinogradi bili rodili kao nikad a bačve i burad nije bilo, jer je sve izgorelo. Tada je narod kopao jame u zemlju i tu sipao grožđe.

Glavne bitke su bile: na Kosovici, Vrapčem Ridu, Orašja, Gložanu, na ušću Vlasine u Moravu i kod sela Crna Bara(gde su stajli spomenici, koji su porušeni-podvukao M.M) tadašnjih predvodnika(vojskovođa).

Turci, da bi omrzli kod naroda „Bojadžiju“ za sve su krivili njega, tako da je ceo događaj ostao u sećanju naroda pod imenom „bojadžiska pljačka“.
Godine 1860-kad veliki vezir Mehmed-paša, kao sultanov izaslanik dođe u Niš-da uredbu da se obesi Stanojeiz Vlasotinca i još sedam vlasotinčana, na koje se sumljalo da teže ka Srbiji.

U težnji ka oslobođenju od Turaka, narod u ovom kraju je zapamtio tri paljevine(i „bežanije“):1809, 1821 i 1841-kao i pobunu iz 1860 godinu.

Turci su zastrašivanjem-raznim pljačkama i ubistvima vođa ustanka (iz 1821.g-niškog vladiku Milentija obesili na nišavski most), pokušali da uguše težnju slobode naroda pod njihovim ropstvom.

*

Iz Letopisa osnovne škole u selo Kruševica, Zapis 1976.g. OŠ “Karađorđe Petrović”  s. Kruševica Vlasotince

Zebeležio: Miroslav Mladenović, nastavnik OŠ “Karađorđe Petrović” selo Kruševica, Vlasotince

* * *

Poreklo rodova (1958.g.):

 Đelinska Mahala:

Sadašnje stanovništvo Boćevice potiče od predaka koji su doseljeni.

– Rod  Đ e l i n c i (7k)-slava Mitrovdan, Đelinci su grana od roda Ivkovci, koji žive u susedno selo Bojišini. Dalje poreklo: iz nekog sela „ispod Niša“. U Bojišinu pre oko 160 godina (1798.g.) doselio se Deda Ivko: Jovan (70.g.-rođen 1888.g.)-Petar-Ilija-Anđelko-Ivko.

U Boćevcu prešao je Ivkov sin Anđelko i od njega su današnji Đelinci;

– RodS t a m en k o v c i (2k)-slava sv. Nikola, došli iz susedne Bojipine a pripadali rodu Kopitarci;

Boćevska mahala:

– Rod Stanojevićiili Cirka (1k)- slava sv. Nikola, došli iz susedne Bojišine, tamo su pripadali rodu Bojaninci;

– Rodovi:Kocići(2k), Brankovići (4k), Stojiljkovići (3k), Nedinci (4k) i Sirovanci (1k)-slave svi sv. Arhanđel. Rodovi Brankovići, Stojiljkovići i Nedinci doseljeni su iz Klisure blizu Vlasine, zato ih zovu Klisurci;

Sirovinska mahala:

– Rod Sirovanci (12k)-slave Sv. Arhanđeo, predak neki deda Sirovan, pa po njemu dobili naziv Sirovanci a poreklo su iz Lebeda. Tamo po njima postoji potes Sirovanski Rid. Njihovo poreklo je od roda Sirovančani iz sela Brod (Crna Trava). Jedan rod živi i u Predejane.

Moravska mahala:

-Rod Boćevci (3k)-slava sv. Arhanđeo, iz mahale Boćevice istog sela;

– Rod Stankovci (3k)-slava sv. Nikola, hgrana nistog roda u Đelinskoj mahali;

– Rod Božičani (1k)-slava  sv. Nikola, doseljen iz Bojišine(tamo imaju isti rod ).

Iseljenici: Od roda Stamenkovci 3 domaćinstva prešli su u Knićanin. Jedan od roda  Đelinciživi u Obilić (Pusta Reka) a 2 domaćinstva žive u Buljkesu (Vojvodina).

* * *

Toponimi (Nazivi mesta):

– Gorun,Jezero, Prosečina, Orlovac( Orlov Rid),Odarnica, Belutak, Bukova bara, Ugar, Selište, Gusti Orasi, Derven, Abdulah-agov Grob…

 

* * *

TERITORIJALNO-ADMINISTRATIVNE PROMENE:

Bivši vlasotinački srez bio je širi nego sadašnja teritorija opštine Vlasotince. Obuhvatao je deo Lužnice, Crnu Travu, Grdelicu i još nekolicinu pomoravskih sela.

Vlasotinački srez je do 1880 godine pripadao Leskovačkom okrugu. Od 1880. godine pripadao Niškom okrugu, od 1890. godine Pirotskom okrugu, a potom Vranjskom okrugu.

Vranjskom okrugu pripadali su sledeći  srezovi: Leskovački, Vlasotinački, Jablanički, Bosilegradski, Masurički, Poljanički i Pčinjski.

Vlasotinačkom srezu pripadala je  opština Grdelica  sa selima i njihovim zaseocima (Grdelička (Grdelica, Tupanovci, Kozare, velika Sejanica, Mala Sejanica, Dedina Bara, Bojšina, Palojci,  Lični Dol, Krpejci); kao i opština Predejane (sa selima: Predejane, Bričevlje, Suševlje, Koraćevac, Guzevlje).

Ta teritorijalno-administrativna pripadnost opštine vlasotinačkom srezu  (koja je bila opština do 1965.g. i pripojena opštini Leskovcu) je trajala do 1941.godine.

*

Pre Drugog svetskog rata u jednom vremenu je i selo Bonjince (Zaplanje-lužnički kraj) pripadao vlasotinačkom srezu.

Posle Drugog svetskog rata(1945.g) ukidaju se srezovi, a opštine koje su bile formirane od seoskih teritorija su ukinute, a tako su gradovi: Vlasotince i Crna Trava postale opštine sa teritorijom okolnih sela, koja su administrativno pripojena kao geografska celina atarima ovih opština.

Interesantno je da je Grdelica i  Predejane sa okolnim selima pripalo leskovačkoj opštini, a i neka sela su „promenila“ administrativno teritorije u Zaplanje i oko Grdelice, Crne Trave i Vlasotinca.

Ovaj administrativno-geografski opis je potreban radi  „preseljavanja“ stanovništa iz jednog kraja na drugi u okviru ovog planinskog kompleksa, jer se  prilikom naseljanjvanja u 18, 19 i 20 veka stanovništvo u potragom za boljim pašnjacima sa celokupnim porodicama-kao stočari, vrlo brzo nalazili i „osvajali“ teritorije na planinskim pašnjacima ovg dela Južne Srbije.

Potreba je da se na jedno mesto u okviru istraživanja porekla stanovništva ima lao jedna celina svih ovih sela: Vlasotinca, Crne Trave, Grdelice i Predejana i dela Lužnice; jer je u vremenu pod Turcima mnogo njih zbog osvete „prelazio“ sa jedne na drugu teritoriju. Tako će postojati mogućnost vda se pojedini rodovi nađu u nekada zaboravljenim i uadljenim selima ovog dela Povlasinja i Grdeličke klisure.

* *

Do 1965, godine Grdelica kao naselje  je sedište Opštine Grdelica koju su činila naseljena mesta: Bistrica, Boćevica, Bojišina, Bričevlje, Crveni Breg, Dedina Bara, Dobrotin, Donji Bunibrod, Gornji Bunibrod, Graovo, Grdelica Selo, Grdelica Varošica, Guberevac (tada pod zvaničnim imenom Guberevce), Koraćevac, Kovačeva Bara, Kozare, Krpejce (tada pod zvaničnim imenom Krpejice), Ličin Dol, Mala Grabovnica, Mala Kopašnica, Mrkovica, Nesvrta, Novo Selo, Oraovica kod Grdelica (tada pod zvaničnim imenom Oraovica), Padež, Palojce, Predejane Selo, Predejane Varošica, Slatina, Suševlje, Tulovo, Tupalovce, Velika Grabovnica, Velika Kopašnica, Velika Sejanica, Vilje Kolo, Zagužane, Zoljevo i Žižavica. Posle ukidanja opštine područje bivše opštine je u celini ušlo u sastav opštine Leskovac.

* * *

NAPOMENA:

Ovde  je izostavnjen RODOSLOV porekla prezimena, kao i dopuna višeetapnog raseljavanja stanovništa; dok se ne istraži poreklo rodova sa prezimenima iz vlasotinačko-crnotravsko-vlasinskoga kraja.

* * *

IZVORI:

[1] Jovan F. Trifunoski:- “GRDELIČKA KLISURA”, 1964. godine

[2] Wikipedija:- http://sr.wikipedia.org/wiki/Boćevica

[3]  http://danubius.bestoforum.net/t9254-miroslav-b-mladenovia-istorija

[4] Miroslav B Mladenović Mirac: ZAPISI  Iz rukopisa -“Sela u vlasotinačkom kraju” ; 1970-2013.g, Vlasotince

* * *

Autor: Miroslav B Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar i pisac pesama i priča na dijalektu juga Srbije

28. novembar 2013. godine Vlasotince, Republika Srbija