Y-DNK haplogrupa J – najzastupljenija kod Arapa, Turaka, Grka i Jevreja

PIŠE: Saradnik portala Poreklo Siniša Jerković

Saradnik portala Poreklo Siniša Jerković iz Banjaluke daje vam objašnjenje pojedinačnih Y-DNK haplogrupa. U novom prilogu piše o  haplogrupi J , koja je danas veoma prisutna kod Arapa, Turaka, kritskih i kiparskih Grka i Jevreja, a ima je i kod Srba

OPŠTE NAPOMENE:  Haplogrupa J proistekla je iz paragrupa IJK i IJ. U tom smislu najbliža joj je haplogrupa I. Iako bliske u filogenetskom stablu, ove dvije haplogrupe pokazuju prilično drugačiju teritorijalnu zastupljenost. Dok je haplogrupa I uglavnom ograničena na Evropu, haplogrupa J je najdominantnija haplogrupa Bliskog Istoka. Mnogi je povezuju sa semitskim narodima, ali takvo shvatanje je prilično pojednostavljeno, jer haplogrupa J obuhvata, pogotovo na Kavkazu, mnoge narode koji nisu semitskog porijekla. Ona bi mogla biti i haplogrupa starih mesopotamskih, maloazijskih i levantskih naroda kao što su Huriti, Heti, Feničani. Danas je haplogrupa J veoma prisutna kod istočnokavkaskih naroda, kod Arapa, Turaka, kritskih i kiparskih Grka i Jevreja. U srpskoj populaciji najdominantnija grana haplogrupe J je J2b M12 koju posjedujue oko 6% Srba.

PORIJEKLO I MIGRACIJE: Pretpostavlja se da se haplogrupa J izdvojila iz paragrupeIJ negdje na Bliskom Istoku prije 30.000 godina. Uglavnom je raširena kroz svoje podgrupe J1 i J2 iako na ostrvu Sokotri na jugu Arabije živi populacija koja ne pripada ni jednoj od ovih varijanti već osnovnoj haplogrupi J*P209. Teško je utvrditi da li je originalna J populacija živjela na jugu Arabije ili istočnom Kavkazu gdje srećemo danas najviše frekvencije ove haplogrupe. Čini se da je J2 učestvovala i u migracijama Arijevaca u Indiju, jer najviše indijske kaste imaju značajan procenat ove haplogrupe. U Sjevernu Afriku su ovu haplogrupu donijeli prvo Feničani, a potom i Arapi. Prisustvo ove haplogrupe u Evropi bi moglo biti povezano sa migracijama zemljoradnika sa Bliskog istoka još u neolitu, mada nema direktnih genetskih potvrda za to. Veliki broj evropskih Jevreja posjeduje ovu haplogrupu.

SNP MUTACIJE : P209

MAPA RASPROSTRANJENOSTI:

STABLO:

PODGRUPE I ZASTUPLJENOST:

 Dvije glavne podgrupe haplogrupe J su J1 i J2.

 J1 M267 haplogrupa

Ova podgrupa najprisutnija je na Arabijskom Poluostrvu, ali i među Dagestancima na Kavkazu.

J2 M172haplogrupa

J2 M172 je raširenija podgrupa haplogrupe J jer se nalazi u širokom pojasu od Evrope do Indije, sa najvećim frekvencijama na području istočnog Kavkaza, Iraka, Turske i Palestine. To je tipična levantinska haplogrupa.

STARI NARODI:

Sfinga iz Urartu kraljevstva, 7.vijek pne

Veoma je teško ući u analizu pripadnosti određenih haplogrupa starim narodima ili jezičkim porodicama. Takav je slučaj pogotovo sa haplogrupom J. Danas ova haplogrupa veoma dobro korespondira sa semitskim narodima i na prvi pogled izgleda da bi se mogla staviti jednakost između Semita i J haplogrupe. Međutim kada se u analizu uđe malo dublje vidi se da pojedine grane haplogrupe J, pogotovo J2 stoje daleko od semitske jezičke porodice. Semitski jezici pripadaju afroazijatskoj grupi jezika, bliski su kušitskim i hamitskim jezicima Afrike i po svoj prilici i porijeklo semitskog jezika je afričko. Ranije smo vidjeli da haplogrupa E koja dominira u svim narodima afroazijatske grupe jezika ima značajno prisustvo i među semitskim narodima, pogotovo Jevrejima. S druge strane, najviše frekvencije haplogrupa J dostiže u nekim nesemitskim narodima: Čečenima i Dagestancima. Većina naučnika se slaže da istočnokavkaski jezici, kojima pripadaju i čečenski i dagestanski, pokazuju jasnu vezu sa izumrlom huro-urartskomgrupom jezika. To su jezici starosjedioca Bliskog istoka, Male Azije i Palestine. Nisu pripadali niti indoevropskim niti semitskim jezicima. Moglo bi se veoma osnovano pretpostaviti da je haplogrupa J upravo originalna haplogrupa ovih naroda u koje bismo mogli ubrojiti: Huriti, Hete, a možda i balkanske Pelaste. Semitski jezici Bliskog Istoka su mogli nastati kao jedinstven spoj došljaka iz Afrike (E) i starosjedilaca (J).

 Y-DNK HAPLOGRUPA J1

 OPŠTE NAPOMENE:  Haplogrupa J1M267 zastupljena je u visokom procentu među arapskim stanovništvom (najviše frekvencije preko 70% u Jemenu), pa samim tim i u migracijama Arapa ka sjevernoj Africi, pogotovo sjevernom Sudanu. Ne može se sva J1 u sjevernoj Africi podvesti pod arapsku migraciju već je nešto posljedica i ranijeg kretanja stanovništva. Druga zona povećane frekvencije ove haplogrupe je Dagestan gdje određene populacije (Darginci, Avari) imaju i preko 80% ove haplogrupe. Ovo upućuje da je  haplogrupe J1 bila prisutna na širokom prostoru Bliskog Istoka od najranijih vremena. Čini se kao da je J1 više karakterisala stočarsko, pastirsko i pustinjsko naselje Bliskog Istoka, a haplogrupa J2 zemljoradničko, što prisustvo haplogrupe J1 među beduinima od preko 60% i dokazuje.

PORIJEKLO I MIGRACIJE:  Smatra se da je haplogrupa J1 nastala na Bliskom istoku prije najmanje 20.000 godina. Veliko je pitanje da li je nastala na Kavkazu ili u južnoj Arabiji. U Evropi najveći procenti ove haplogrupe zabilježeni su na Kritu i južnom Portugalu, ali ni tu ne prelaze 10%. Uopšte prisustvo ove haplogrupe u Evropi je beznačajno.

SNP MUTACIJE : M267

MAPA RASPROSTRANJENOSTI:

STABLO:

PODGRUPE I ZASTUPLJENOST:

 J1* M267

Osnovna haplogrupa J1* bez pronađenih SNP mutacija nalazi se u visokim procentima među narodima Kavkaza: Kubači 99%, Kajtaki 85% , Darginci 70%, Avari 58% i Lezginci 44%.

J1a M365.1

Nalazi se u malim frekvencijama u istočnoj Anadoliji, Iranu i Evropi.

J1b2 P58

J1b2bL147.1

Ovo je najšire rasprostranjena podgrupa haplogrupe J1. To je tipična haplogrupa semitskih naroda Bliskog Istoka, prvenstveno Arapa.  Narodi sa najvećem frekvencijom su : Jemenski Arapi 70%, Beduini iz Negeva 63%, Katar 58%,  Koen Jevreji 46%, Sirijski Suniti 44%, Tunižani 43%. Kao što vidimo u ovu podgrupu spada i modalni haplotip Koen Jevreja, o kome ćemo reći nešto više kasnije.

STARI NARODI:

Narodi koje možemo sasvim sigurno povezati sa ovom haplogrupom danas su semitski narodi: Arapi i Jevreji, ali to možemo reći samo za podgrupu J1b2 P58. Kao najtipičniju J1 populaciju bismo mogli posmatrati Beduine. Kao što smo rekli u uvodu, radi se o staroj populaciji Bliskog Istoka koja je više bila vezana za nomadski, stočarski način života. Kavkaska grana ove haplogrupe pripada Dagestanskoj grupi Istočnokavkaske porodice jezika koju čine narodi: Avari, Darginci i Lezgini.

Beduini sa guslama, 19. vijek

ZANIMLJIVOSTI: Već sa samim počecima istraživanja u genetičkoj geneaologiji pojavila se studija koja je tvrdila da postoji nešto što bi se moglo nazvati Koen modalni haplotip. Naime, Jevreji sa prezimenom Koen su klasa sveštenika po nasljedstvu i vode porijeklo od Arona, Mojsijevog brata. Iako je prvobitni modalni haplotip na samo 6 STR markera pokazao genetsku bliskost i aškenaskih i sefardskih Koena, utvrdilo se kasnije da taj modalni haplotip posjeduju mnogi pripadnici J haplogrupe. Kasnije se broj testiranih markera povećao na 37 i novi rezultati su pokazali da zaista postoji specifičan modalni Koen haplotip unutar haplogrupe J1 P58. Pored ovog jasnog klastera unutar haplogrupe J1, pojavljuje se još jedan klaster u haplogrupi J2. Koji od ta dva klastera je potencijalno klaster Aronovih potomaka, ostaje da se vidi u vremenu koje je pred nama.

HAPLOGRUPA J2

OPŠTE NAPOMENE:  Haplogrupa J2 se smatra tipičnom haplogrupom Levanta ili istočnog Mediterana, Male Azije i Mesopotamije. Prisutna je i na Kavkazu, a migracijama i u Evropi, Indiji i Iranu. Za razliku od haplogrupe J1 nije značajnije zastupljena u sjevernoj Africi. Genetičari smaraju da je to haplogrupa prvih zemljoradnika regiona Plodnog polumjeseca, ali je interesantno da haplogrupa J nije nađena na neolitskim nalazištima u Evropi i generalno niti u jednoj dosad poznatoj arheogenetičkoj studiji, pa se postavlja pitanje da li su migracije J2 haplogrupe u plodni region uslijedile u kasnijim vremenskim periodima. U Indiju je ova haplogrupa stizala Arijevskim invazijama u Željeznom dobu.

PORIJEKLO I MIGRACIJE:  Smatra se da je J2 haplogrupa nastala na Bliskom istoku prije 20 000 godina. Odatle se širila po čitavom istočnom Mediteranu. S obzirom na visoke frekvencije i haplogrupe J1 i haplogrupe J2 u istočnom Kavkazu, kao i veliku starost i raznovrsnost haplotipova moglo bi se pretpostaviti i kavkasko porijeklo ove haplogrupe.

SNP MUTACIJE : M172

MAPA RASPROSTRANJENOSTI:

STABLO: 

PODGRUPE I ZASTUPLJENOST:

 J2a M410

Prisutna je kod naroda Bliskog Istoka, jugoistočne Evrope i istočnog Mediterana i Kavkaza.

U Evropi najzastupljenija je na Kritu 35%, južnoj Italiji i Siciliji 20-30%, Jevrejima u Portugalu 25%.

J2a1a M47

Nalazi se u malim frekvencijama u Gruziji, južnom Iranu, Saudijskoj Arabiji, siriji, Tunisu.

 J2a1b M67

Tipična podgrupa kavkaskih Nakh naroda: Čečena i Inguša. Kod Inguša ova haplogrupa zastupljena sa 88%, a kod Čečena 58%. U manjim frekvencijama nalazi se i kod ostalih naroda Kavkaza, a prisutna je i na Balkanu i južnoj Italiji.

 J2a1d M319

Nalazi se u umjerenim frekvencijama među kritskim Grcima, iračkim i marokanskim Jevrejima.

 J2a1h2a1 M158

Nalazi se u malim frekvencijama u Turskoj, južnoj Aziji, Indokini.

J2b M102

Ova varijanta haplogrupe J2 ima najveće prisustvo na Balkanu. U malim procentima ima je u cijeloj Evropi, ali i Bliskom Istoku. Kod Srba je ova haplogrupa prisutna u procentu od oko 6%. Ima dvije glavne podgrupe:

J2b1 M205

Ova podgrupa nigdje nije prisutna u nekom većem procentu. Ima je u cijeloj Evropi, Bliskom Istoku u manjim procentima. Mogla bi biti povezana sa neolitskim zemljoradnicima.

J2b2 M241

Najprisutnija u Evropi među Albancima u procentu od oko 16%, ali je ima u manjim procentima i kod drugih naroda u Evropi. Prisutna je u nešto većem procentu među Maronitima u Siriji i Libanu, kao i kod nekih plemenskih skupina u Indiji.

STARI NARODI:

Inguška djevojka, 19. vijek

Nekoliko je starih naroda koji se mogu smatrati precima J2 populacije. Na Kavkazu je to Nakh narod od kojih su nastali Inguši i Čečeni. Na Mediteranu su to po svoj prilici stari Krićani koji su stvorili Minojsku civilizaciju. Interesantno je da se u grčkim izvorima stanovnici Krita izjednačavaju sa starim narodom Pelastima, a Pelasti sa Filistejcima, mogućim precima današnjih Palestinaca. Govorilo se mnogo i o antičkim Feničanima kao tipičnoj J2 populaciji. Sudeći po visokoj prisutnosti J2 haplogrupe oko Bosfora vjerovatno su i stari Bizantinci bili pretežno J2a.

freska iz Knososa, Minojska civilizacija

POZNATE LIČNOSTI:

Malo je poznatih pojedinaca za koje sada možemo reći sa sigurnošću da pripadaju haplogrupi J2. Po svoj prilici haplogrupi J2a pripada poznata jevrejska porodica Rotšild.

Mayer Amschel Rotschield 1744-1812, rodonačelnik porodice