Žitište i okolna sela

23 komentara

1. 13. maj 2017. u 17:41

   vojislav ananić

   Torak (BEGEJCI) – predstavlja po značaju drugu raskrsnicu u žitištanskoj opštini. Od njih se odvaja severoistočni put koji povezuje 4 opštinska naselja i dalje vodi u Rumuniju, i jugoistočni put koji povezuje žitistansku i sečanjsku opštinu. Nalazi se na 80m nadmorske visine.

   Istorija naselja Torak, odnosno današnji Begejci jedno je od niza prastarih rumunskih mesta u jugoslovenskom Banatu. Nalazi se na levoj obali Begeja, nekadašnjeg Timišela, na raskrsnici puteva koji vode do Zrenjanina prema Temišvaru i od Kikinde do Vršca. Prvo dokumentovano svedočanstvo o postanku sela datira još iz daleke 1332. god. kada se Torak pominje na listama papske desetine, u kojima su zabeležena sva primanja tih godina sačuvana u Arhivu katoličke eparhije u Cenadu. Prema navedenim dokumentima, u Torku je vec 1337. god. osnovana parohija. Srpska pravoslavna mitropolija u Sremskim Karlovcima, pod čijom su jurisdikcijom dugo vremena (između 1713-1865) bili i banatski Rumuni, uvrstila je Torak među parohije osnovane, “ab immemoriale tempore”, smatrajući je kao “parochiam antiquam”. Još jedan značajan istorijski dokumenat pominje ondašnji Torak. U Ratnom dnevniku Bajazita, otkrivenom tek sredinom ovog veka u arhivu Top Kapi Saraja iz Carigrada, otkriva se podatak da u svom pohodu protiv Mirče Starog 1394. god. posle napada na Slankamen i Titel, prelazeći kroz Bečkerek, Torak, Pardanj, Dimiskar, Oršavu… ulazi u Vlašku, upućujući se prema Rovinama. Saznajemo da Torak pripada Komitatu Keve (Kovin) i da je pod upravom Tamiškog grofa Canki Mikloša (1401-1455). Između 1713-1718. godine usledio je austrijsko-turski rat, a zatim Požarevacki mir (1718) posle kojeg Torak, zajedno sa ostalim banatskim – naseljima, prelazi pod vlast austrijskog carskog dvora. Četiri decenije nakon toga pocinje kolonizacija Banata sa “germarisko-katolickim elementima”. Prema Naredbi Bečkog dvora od 14.jula 1765. god. koju je potpisala Marija Terezija “sva rumunska sela, koja su se našla na putu germanskih kolonista, trebalo je preseliti na druga mesta”. Radi se, naime, o Patentu o kolonizaciji carice Marije Terezije od 25 februara 1763. god., a zatim o Naredbi, odnosno Dekretu, koji je uputila Banatska kancelarija za kolonizaciju 1765. godine, kojim je naredeno iseljavanje rumunskog stanovništva iz istočnog Torontala, kako bi se švapskim kolonistima stvorilo mesto. Ovoj Naredbi je prethodio Memorandum Grofa Perlas Riapa, svetovanog upravitelja Banata, poznatog zakletog neprijatelja Rumuna, koji je 1708. godine, zbog nečasnih rabota bio izbačen iz službe i sudski progonjen. Mađarski istoričari veoma detaljno opisuju, sa kojom brutalnošću je Bečki dvor postupao prilikom iseljavanja domaćeg stanovništva, koje se našlo na putu germanskih ekspanzionističkih planova prema istoku. Ni dan-danas se tačno ne zna gde su se pridošlice nastanile. Verovatno se nisu nastanile na lokalitetu starog Torka, koji se nalazio nekoliko kilometara istočnije od mesta, gde se danas nalazi selo. Legenda kaže da je to bilo na Velikom putu ili Carskom drumu, u senci vekovnih brestova, kojih se sećaju i današnji stari seljani. Radi se o putu koji vodi iz Bečkereka (Zrenjanina) za Temišvar. Kolonisti su novim naseljima dali imena sela iz kojh su došli: Serdin i Sakalaz. Sa ovim nazivima, registruje ih mađarska karta Baiiata iz 1769. god. Ali, nisu dugo ostali na ovom mestu. Posle samo nekoliko godina, pravdajući to, “nedovoljnom bezbednošću mesta, koje je izloženo pljačkama i otimačinama”, silaze na obalu Begeja, na močvarno zemljište, okruženo visokim vrbama i trskom. Jako je zemljište bilo podložno plavljenju i teško obradivo, ovde su preci Toračana bili bezbedniji, pošto se nisu nalazili na putu napadača i pljackaša. Nažalost, zbog ove seobe, mnogi su napustili selo. Oni koji su otali su, uz mnogo znoja, stekli ono što im je bilo potrebno za život. To je konstatovao i sam Josif 11 posle svoja tri putovanja kroz Banat: 1768, 1770. i 1773. god., kada je dva puta prolazio kroz Torak. Posle ovih putovanja su i Rumuni dobili neke olakšice. Dobili su zemlju. Žurili su sa premeravanjem zemlje, tako da su lokalne vlasti dale na korišcenje “Kolonistima po sesiju zemlje (jedan “paor” odnosno po pola sesije ako je porodica bila manja i nije mogla da je obrađuje. Sesija se sastojala od 24 jutra oranice, 6 jutra livade, 3 jutra voćnjaka i 3 jutra opštinskog pasnjaka’.
   Posle ugarske aneksije Banata, život Toračana postaje sve teži. Samo tri godine posle toga, počevši od 1782. pa sve do 1848. godine oni postaju kmetovi na imanju grofa Kiš Isaka, koji uzima u najam oba sela od Bečkog dvora. Zatim, do revolucije iz 1848. god. oba sela prelaze iz ruke u ruku kao vlasništvo raznih grofova, porodice Kiš. Teško stanje Toračana nije se promenilo ni posle revolucije. Bečki dvor je uprkos idejama revolucije 1848. god., ponovo uzeo zemlju i dodelio je (vlasteli) ovoga puta grofu Dukaj Cekonicu, umesto da je podeli seljacima. Na njegovom imanju u Torku, 1903. izbila je seljačka buna koju je vojska ugušila. Bilo je uhapšeno preko 80 rumunskih seljaka iz oba sela, te su osuđeni na zatvor.
   Usledio je Prvi svetski rat, u kojemje 118 Torađana izgubilo život. Većina njih je pala na bojnom polju u Galiciji. Mnogi Toračani su odvedeni u zarobljeništvo i stigli do Turkestana. Uslovi života u oba sela nisu se mnogo promenili na bolje ni posle ovog rata. To potvrđuje i seljačka buna iz 1918. na imanju Drakslera, a i pobuna Toračana iste godine, u kojoj je sirotinja opljačkala imovinu grčkih i jevrejskih trgovaca što je uticalo da oni napuste selo, kao i da stanovništvo masovno ode u Dobrudžu, Francusku i preko okeana u Argentinu i SAD (1929, 1930., 1931. i 1932. godine).
   Posle Drugog svetskog rata položaj Rumuna u Torku se postepeno poboljšava. 1947. godine dva sela Mali Torak i Veliki Torak se spajaju u jedno selo koje nazivaju Begejci. Od 1960. godine Begejci su bili opštinsko sedište, a od 1960. godine, nakon nove teritorijalno-administrativne organizacije zemlje, selo pripada opštini Žitište.
   IZVOR: BANATerra-moguća enciklopedija Banata

   Odgovori

2. 17. maj 2017. u 16:44

   vojislav ananić

   TORAK – DONEDAVNO BEGEJCI

   Sadašnji Torak su nekada bila dva sela: Veliki Torak (sada istočni deo sela, prema granici sa Rumunijom) i Mali Torak (zapadni deo sela, prema Žitištu).

   Tako sadašnje selo Torak ima i dve rumunske pravoslavne crkve, podignute u nekadašnjim posebnim selima.

   ”Torak predstavlja po značaju drugu raskrsnicu u žitištanskoj opštini. Od njih se odvaja severoistočni put koji povezuje 4 opštinska naselja i dalje vodi u Rumuniju, i jugoistočni put koji povezuje žitištansku i sečanjsku opštinu…” (Vikipedija)

   ”Prvi trag datira iz 1334. godine i spominje se pod nazivom Torak. Tada je mesto bilo naseljeno Srbima. U drugoj polovini 18. veka oko 20.000 Rumuna pomera se iz erdeljskih planina u Banat. Masovni dolazak Rumuna u Torak usledio je 1767. godine. Tom prilikom formirana su dva naselja – Mali Torak i Veliki Torak, koji su postojali sve do kraja I svetskog rata. Najviše Rumuna se doselilo iz doline Moriša, Čanada, Srbovca i Sakalhaza. Godine 1781. kupio ga je Isak Kiš…” (Vikipedija)

   ”O poreklu imena Torak malo se zna. Od 1947. godine do 12.04.2001. nosi naziv Begejci, kada mu se vraća prvobitni naziv. ..” (Vikipedija)

   Veliki Torak

   ”Torak (mađ. Bégatárnok) je naselje u Srbiji u opštini Žitište u Srednjobanatskom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 2850 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 3700 stanovnika)…” (Vikipedija)

   Istorija naselja

   Prvo dokumentovano svedočanstvo o postanku sela datira još iz daleke 1332. god. kada se Torak pominje na listama papske desetine, u kojima su zabeležena sva primanja tih godina sačuvana u Arhivu katoličke eparhije u Cenadu. Prema navedenim dokumentima, u Torku je već 1337. god. osnovana parohija. Srpska pravoslavna mitropolija u Sremskim Karlovcima, pod čijom su jurisdikcijom dugo vremena (između 1713-1865) bili i banatski Rumuni, uvrstila je Torak među parohije osnovane, “ab immemoriale tempore”, smatrajući je kao “parochiam antiquam”. Još jedan značajan istorijski dokumenat pominje ondašnji Torak. U Ratnom dnevniku Bajazita, otkrivenom tek sredinom ovog veka u arhivu Top Kapi Saraja iz Carigrada, otkriva se podatak da u svom pohodu protiv Mirče Starog 1394. god. posle napada na Slankamen i Titel, prelazeći kroz Bečkerek, Torak, Pardanj, Dimiskar, Oršavu… ulazi u Vlašku, upućujući se prema Rovinama. Saznajemo da Torak pripada Komitatu Keve (Kovin) i da je pod upravom Tamiškog grofa Canki Mikloša (1401-1455). (BANATerra)
   ”Između 1713-1718. godine usledio je austrijsko-turski rat, a zatim Požarevački mir (1718) posle kojeg Torak, zajedno sa ostalim banatskim – naseljima, prelazi pod vlast austrijskog carskog dvora. Četiri decenije nakon toga počinje kolonizacija Banata sa “germansko-katoličkim elementima”. Prema Naredbi Bečkog dvora od 14.jula 1765. god. koju je potpisala Marija Terezija “sva rumunska sela, koja su se našla na putu germanskih kolonista, trebalo je preseliti na druga mesta”. Radi se, naime, o Patentu o kolonizaciji carice Marije Terezije od 25 februara 1763. god., a zatim o Naredbi, odnosno Dekretu, koji je uputila Banatska kancelarija za kolonizaciju 1765. godine, kojim je naređeno iseljavanje rumunskog stanovništva iz istočnog Torontala, kako bi se švapskim kolonistima stvorilo mesto. Ovoj Naredbi je prethodio Memorandum Grofa Perlas Riapa, svetovanog upravitelja Banata, poznatog zakletog neprijatelja Rumuna, koji je 1708. godine, zbog nečasnih rabota bio izbačen iz službe i sudski progonjen. Mađarski istoričari veoma detaljno opisuju, sa kojom brutalnošću je Bečki dvor postupao prilikom iseljavanja domaćeg stanovništva, koje se našlo na putu germanskih ekspanzionističkih planova prema istoku. Ni dan-danas se tačno ne zna gde su se pridošlice nastanile. Verovatno se nisu nastanile na lokalitetu starog Torka, koji se nalazio nekoliko kilometara istočnije od mesta, gde se danas nalazi selo. Legenda kaže da je to bilo na Velikom putu ili Carskom drumu, u senci vekovnih brestova, kojih se sećaju i današnji stari seljani. Radi se o putu koji vodi iz Bečkereka (Zrenjanina) za Temišvar. Kolonisti su novim naseljima dali imena sela iz kojh su došli: Serdin i Sakalaz. Sa ovim nazivima, registruje ih mađarska karta Banata iz 1769. god. Ali, nisu dugo ostali na ovom mestu. Posle samo nekoliko godina, pravdajući to, “nedovoljnom bezbednošću mesta, koje je izloženo pljačkama i otimačinama”, silaze na obalu Begeja, na močvarno zemljište, okruženo visokim vrbama i trskom. Iako je zemljište bilo podložno plavljenju i teško obradivo, ovde su preci Toračana bili bezbedniji, pošto se nisu nalazili na putu napadača i pljačkaša. Nažalost, zbog ove seobe, mnogi su napustili selo. Oni koji su ostali su, uz mnogo znoja, stekli ono što im je bilo potrebno za život. To je konstatovao i sam Josif II posle svoja tri putovanja kroz Banat: 1768, 1770. i 1773. god., kada je dva puta prolazio kroz Torak. Posle ovih putovanja su i Rumuni dobili neke olakšice. Dobili su zemlju. Žurili su sa premeravanjem zemlje, tako da su lokalne vlasti dale na korišcenje “Kolonistima po sesiju zemlje (jedan “paor”) odnosno po pola sesije ako je porodica bila manja i nije mogla da je obrađuje. Sesija se sastojala od 24 jutra oranice, 6 jutra livade, 3 jutra voćnjaka i 3 jutra opštinskog pašnjaka’.

   Posle ugarske aneksije Banata, život Toračana postaje sve teži. Samo tri godine posle toga, počevši od 1782. pa sve do 1848. godine oni postaju kmetovi na imanju grofa Kiš Isaka, koji uzima u najam oba sela od Bečkog dvora. Zatim, do revolucije iz 1848. god. oba sela prelaze iz ruke u ruku kao vlasništvo raznih grofova, porodice Kiš. Teško stanje Toračana nije se promenilo ni posle revolucije. Bečki dvor je uprkos idejama revolucije 1848. god., ponovo uzeo zemlju i dodelio je (vlasteli) ovoga puta grofu Dukaj Čekoniću, umesto da je podeli seljacima. Na njegovom imanju u Torku, 1903. izbila je seljačka buna koju je vojska ugušila. Bilo je uhapšeno preko 80 rumunskih seljaka iz oba sela, te su osuđeni na zatvor.” (BANATerra)

   Spomenik stradalima u I svetskom ratu

   ”Usledio je Prvi svetski rat, u kojem je 118 Toračana izgubilo život. Većina njih je pala na bojnom polju u Galiciji. Mnogi Toračani su odvedeni u zarobljeništvo i stigli do Turkestana. Uslovi života u oba sela nisu se mnogo promenili na bolje ni posle ovog rata. To potvrđuje i seljačka buna iz 1918. na imanju Drakslera, a i pobuna Toračana iste godine, u kojoj je sirotinja opljačkala imovinu grčkih i jevrejskih trgovaca što je uticalo da oni napuste selo, kao i da stanovništvo masovno ode u Dobrudžu, Francusku i preko okeana u Argentinu i SAD (1929, 1930., 1931. i 1932. godine). Posle Drugog svetskog rata položaj Rumuna u Torku se postepeno poboljšava. 1947. godine dva sela Mali Torak i Veliki Torak se spajaju u jedno selo koje nazivaju Begejci. Od 1960. godine Begejci su bili opštinsko sedište, a od 1960. godine, nakon nove teritorijalno-administrativne organizacije zemlje, selo pripada opštini Žitište.” (BANATerra)

   Škola

   ”Torak (rum. Torac, mađ. Bégatárnok) je naselje u opštini Žitište u Srednjobanatskom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 2850 stanovnika, odnosno čak za hiljadu manje nego prema popisu iz 1991, kada je naselje imalo 3700 žitelja. Većinu stanovništa čine etnički Rumuni, oko 63 procenata.” (E-novine)

   Begej

   Reka Begej teče severnim obodom sela; Torak je na levoj obali.

   Veliki Torak slikan sa uspona na most preko Begeja

   Rumunska pravoslavna crkva u Malom Toraku.

   Na kraju sela prema Žitištu je manastir o kome nisam ništa doznao.

   Pretpostavljam da manastir pripada Rumunskoj pravoslavoj veroispovesti.

   Na istočnom kraju sela je ribnjak. Naišao sam na takmičenje i druženje ribolovaca.

   ”U drugoj polovini 1991. godine u mestu je delovao pritvorski centar za osobe hrvatske nacionalnosti sa područja zahvaćenih građanskim ratom u Hrvatskoj (Pritvorski centar Begejci).” (Vikipedija)

   Odgovori

3. 6. avgust 2017. u 06:45

   vojislav ananić

   Kratak pregled nastanka i razvoja banatskog naselja Katarine (danas Ravni Topolovac)

   Banatsko naselje Katarina nastalo je na prostoru Kendereške pustare u srednjem Banatu kao etnički čisto Nemačko selo. Kendereška pustara bila je naseljavana još pre turskog vremena srpskim življem koje se bavilo stočarstvom i živelo polunomadskim načinom života. Sam teren zbog iznenadnih poplava i ratnih okolnosti nije pogodovao stalnom naseljavanju.
   Tek je za vreme Austrougarske vladavine od 1717. godine u prvom redu regulacijom Begeja od 1733. godine, isušivanjem močvara u Kendereškoj pustare stvoren uslov za izgrdnju naselja stalnog tipa. Naselje je nastalo kada je na putno-poštanskom pravcu Bečkerek-Temišvar, petnest kilometara od Bečkereka pronađen ubijen i tu sahranjen vlasnik poseda Nikolaus Kiš, a mesto označeno krstom. Supruga posednika Katarina odlučila je da na ovom mestu izgradi crkvu i selo. Od 1808-1812. godine bilo moguće izgraditi crkvu na planiranom mestu. Selo je po želji Katarine dobilo njeno ime Katarina (Katharinenfeld). Veliki nenaseljeni prostor i pogodna lokacija koja je bila u središtu spahiluka kao i sama tragedija muža, bio je razlog osnivanja naselja. Kao naseljeno mesto Katarina se pominje od 1794. godine.
   Naseljeno je već kolonizovanim Nemcima iz okolnih mesta. O svom trošku, a prema tadašnjim zakonima za izgradnju novih naselja Katarina je u centru sela izgradila crkvu, jednu od lepših i većih u Banatu, Parohijski dom, hotel, a 1797. godine Osnovnu školu, opštinsku zgradu za potrebe administracije, bunar pijaće vode i vetrenjaču za mlevenje žita. Naselje je građeno planski sa ušorenim i pravim ulicama. Broj glavnih kućnih placeva iznosio je 135, od toga za koloniste sa punom sesijom 115 i 20 manjih, u međuvremenu izgradnje tome je dodato još 19 kuća. Ugovori spahinice sa kmetovima sklapani su na 30 godina.
   Posle Katarinine smrti od 1830. godine naselje je bilo pod upravom njenog sina Antona i njegove supruge. Katarina Leghard do 1856. godine, kad je upravu nasledio njihov sin Nikolaus i njegova supruga Helena. Već u vreme Katarine Kiš odigrao se brz razvoj i stabilizacija prilika u naselju. Napredovanju mesta doprinosio je brz razvoj Banata, a ovaj se razvijao zahvaljujući povlašćenom položaju, konjukturama žita i potrebama velikih gradova u Monarhiji i vojske za žitom i stokom. U konjukturnu proizvodnju spadao je i uzgoj duvana. Prvorazredna poljoprivredna kultura u Katarini bila je pšenica ali osim nje sejale su se i druge kulture.
   Period feudalnih odnosa praćen je sa dosta nedaća. Najveće su bile česte epidemije kolere, poplave a bilo je i zemljotresa.
   Spahijski odnosi prekinuti su 1848/49. godine izbijanjem Mađarske revolucije, nakon koje se naselje našlo u Srpskom Vojvodstvu i Tamiškom Banatu. Godine 1867. došlo je do stvaranja dualističke Austrougarske monarhije, tada je selo došlo pod upravu Ugarske. Od 1849. gonine počeli su prodori kapitalističkih odnosa u poljoprivredu. Neutralnost u Mađarskoj revoluciji 1848/49. godine nastavak povoljnih prilika u Srpskom Vojvodstvu, uvođenje mehanizacije, velike potrebe za žitaricama, plodna zemlja i prostrani atar, omogućile su znatnom broju posednika zemlje da se relativno dobro snađu u kapitalističkoj privredi, te će na svojim imanjima uspešno organizovati majurski način proizvodnje i angažovati najamnu radnu snagu u obradi imanja. Uspešno su savlađivane i nedaća od kojih je najveća bila kolera.
   Posebna pažnja je posvećivana odgoju i obrazovanju omladine.
   Popis iz 1910. godine iznosi slederće podatke: od 430 kuća, koliko je bilo te godine 176 je bilo pokriveno trskom, a 254 crepom, od naboja je bilo 296, cigle i naboja 107, a same cigle 25 i 2 drvene.(prema dr A.P. Petri). Davala se prednost izgradnji poprekih kuća slova L.
   Anton Adler, Johan Letang i Georg Knap počeli su vršidbu žita sa samohodnim vršalicama firme Hoffer-Šranc oko 1910. Naselje je povezano sa prugom uskog koloseka u železničku mrežu 1898. godine.
   U periodu mađarske uprave, pa i od 1918. godine, Kraljevine Jugoslavije, uhodao se sistem kapitalističkog privređivanja, uvođenje savremene mehanizacije i unapređenje stočarstva doprinosilo je da katarinski Nemci podižu produktivnost i u nepovoljnim uslovima ekonomske krize održavaju relativno dobar standard života.
   U Krljevini Jugoslavije prema popisu iz 1921.godine u mestu je živelo 1870 stanvnika. Površina atara Opštine Katarina iznosila je 9017 kj. Većina stanovništva bavila se poljoprivredoma, a oko sedam odsto i drugim zanimanjim: zanatstvom, prosvetom, zdravstvom, trgovinom, administracijom. Mesto je posedovalo poštu, železničku stanicu, opštinski mlin, osnovnu školu, zabavište, rimokatoličku crkvu, župni ured, ciglanu, opštinsku električnu centralu za potrebe mesta, hotel, gostione, prodavnice, mesare, stanicu za osemenjavanje krupne stoke, zanatske radionice, javno kupatilo i rasadnik. Katarina je spadala u jedno od bogatijih i najuređenijih seoskih mesta u Banatu.
   Kretanje broja stanovnika Katarine:
   Godina 1869. 1880. 1890. 1900. 1910. 1921. 1931.
   Br. stan. 2.040 2.069 2.392 2.071 1.819 1.870 1.856
   Između dva svetska rata naselje je posedovalo najsavremenije mašine za rad u poljoprivredi, posebno za poslove oko obrade pšenice i žitarica i bilo poznato po uzgoju rasnih konja. Stepen visokog obrazovnja stanovništva dostizalo je norme najrazvijenijih industrijskih zemalja sveta između dva svetska rata.
   Gostovanjem po velikim evropskim i američkim metropolama Muzičko udruženje je bilo poznato širom Evrope i Amerike.
   Partija Nemaca bila je najača politička organizija, a pred sami rat najača je bila Srpska radikalna stranka, od udruženja postojala su: Crkveni hor, Muško pevačko udruženje, Muzičko udruženje, Devojčice majke božje, Udruženje seljaka, Društvo Agrarija, Studensko udruženje ”Lotarginija”, Sporsko društvo, Vatrogasno društvo i Kulturbund.

   IZVOR: Ratko I. Radovanović, JEDNO BANATSKO RASKRŠĆE CIVILIZACIJA, Žitište 2010.

   Odgovori

4. 7. avgust 2017. u 04:48

   vojislav ananić

   PRIMER KOLONIZACIJE RAVNOG TOPOLOVCA

   Hercegovački kolonisti u odredište Katarinu pristizali su vozom, i to: 17. septembra 1945. Stolački transport, 20. septembra 1945. Mostarsko-Ljubuški, 2. oktobra 1945. Ljubinsko-Trebinjski, 3. oktobra 1945. godine Konjički, a tokom 1946. pristigli su doseljenici iz Bosne: Tuzlanski transport, grupe iz Sanskog Mosta, Bosanske Krupe, Zvornika i drugih mesta.
   Kolonizovano je 373 porodice sa 2380 članova od kojih su preko 70 odsto činile porodice iz Hercegovine, ostalo iz Bosne.
   Doseljenici su pristizali u vojničkim uniformama, mešavini vojničke i civilne odeće sa oružjem, u narodnoj nošnji, kombinaciji narodne i građanske odeće, odeći dobivenoj od UNRE, titovkama, cokulama, opancima, zavisno šta je ko imao da obuje i obuče. Pristizalo se sa porodicama ženama i decom, nosilo sa sobom ono malo stvari što je ostalo posle ratnog vihora neuništeno u odredište Katarina. Za sobom su ostavljali zgarišta kuća, popaljenu i uništenu imovinu u vihoru Drugog svetskog rata. Iza njih su ostale brojne ljudske žrtve izginule u borbama protiv fašizma, pobacane po jamama ili pobijne u fašističkom teroru.
   Naselje Katarina kolonizovano je iz sledećih mesta tadašnjih srezova u Bosne i Hercegovine:
   1) Trebinjski: Veličani, Galičići, Grmljani, Dobromir, Dračevo, Drenjani, Dubljani, Tulje, Poljice, Sedlari, Baljivac, Vlaka, Dvrsnica, Žakovo, Korlati, Požarno, Šćenica;
   2) Ljubinjski: Vlahovići, Žrvanj, Bančići, Dubočica, Žabica, Strujići, Do;
   3) Konjički: Zagorica, Kula, Ostrožac, Požetva, Ribari, Spiljani, Hondići, Blace, Vinjišta, Borci, Ćasim, Dobrigošća, Donje Selo, Grušča, Čičevo, Džepi, Stojkovići, Javorak,
   4) Stolački: Bitunja, Dabrica, Dolovi, Kljenci, Kubaš, Meča, Milavići, Poplat, Predolje, Suzina, Trusina, Hatelji, Hrgud,
   5) Mostarski: Pjesci;
   6) Ljubuški: Zvirići, Klobuk, Bijača, Bjela, Vitina, Vinjica;
   7) Bosanska Krupa: Benakovac, Gorinja, Hašani, Prištaline;
   8) Srebrenički: Božići, Blažujevići, Mlečva, Bosanska Crvica, Visočnik, Zagaj, Osredak, Boćići, Opravdići;
   9) Sanski Most: Lipnik, Bojišta, Budimlić Japra, Čitluk, Predojevića Glavica, Lušci Palanka;
   10) Zvornički: Pilica, Bogutovo, Bjeloševac, Jasenica;
   11) Gradačac: Zelinja, Tramošnica, Žavar;
   12) Tuzlački: Mačkovac;
   13) Brčki: Bukovac, Bukvik;
   14) Bjeljina: Pukiš
   15) Ugljevik: Mezgraja;
   16) Bratunac: Donji Magašići;
   17)Visoko;
   18) Bosanski Brod: Velika Brusnica;
   19) Busovača: Caricin;
   19) Kalesije: Šarci;
   20) Loznica; Čitluk;
   21) Prnjavor: Mrakovica i Banata
   21) Petrovgrad: Kumane.
   U Katarinu su naseljene sledeće porodice: Avlijaš, Adamović, Andrić, Bajat dve kuće, Bebek, Belović dve kuće, Beribak, Biberdžić, Bilal, Biskup, Bjelić, Bjelica tri kuće, Bogdanović dve kuće, Božić, Bokun, Bošković, Brbor, Budinčić, Bundalo, Vasiljević, Vasić tri kuće, Veinović, Vidojević, Vukanović, Vukasović, Vulić dve kuće, Vukić, Vukojević, Vukosav tri kuće, Vučić, Miholjčić, Gavrić, Galić, Glavan, Gainov, Gluhajić dve kuće, Golubović dve kuće, Grbo tri kuće, Grk, Grubješa, Gudelj, Dangubić, Delić dve kuće, Dobranić, Despot, Domazet sedam kuća, Dostić dve kuće, Dragović, Dragičević. Duka 2 kuće, Đordan dve kuće, Đotun, Đujić, Đumić, Đurica šest kuća, Eleković, Živković dve kuće, Živak, Žuža dve kuće, Zovak, Zovko, Zubac dve kuće, Zurovac, Ilić, Jakšić, Janjić četiri kuće, Jelačić, Jevtić, Jovanović, Jokšić, Jurić, Jurković, Kalem, Kisa, Knežević, Kovač, Kovačević četiri kuće, Kolak, Kologranić, Koprivica tri kuće, Kosović dve kuće, Kostić dve kuće, Kozina, Krunić, Kuzman tri kuće, Kujundžić dve kuće, Kukić, Kuljanin, Kurilić, Lazić, Lambić, Lakić dve kuće, Lasković, Lojpur četiri kuće, Ljepava, Magazin pet kuća, Magazinović, Maltez dve kuće. Manigoda, Marković dve kuće, Masleša, Mijatović, Mikić, Milić dve kuće, Milivojević dve kuće, Milinović, Milutinović dve kuće, Miljević, Mićević pet kuća, Mihić dve kuće, Mićić, Medan, Mitrović tri kuće, Mitrinović, Mrđa, Munišić, Nadaždin, Nedeljković, Nedimović, Ninković dve kuće, Nožica dve kuće, Novaković, Novčić, Obradović tri kuće, Oro dve kuće, Pavić, Pavlović, Praštalo, Perišić tri kuće, Popadić, Pribišić tri kuće, Primorac, Pudar sedam kuća, Pekić, Radić dve kuće, Radovanović dve kuće, Radonja, Rašić, Radulović pet kuća, Ružić, Savčić dve kuće, Savić, Samardžić Sarić šest kuća Sikimić, Simić dve kuće, Semiz dve kuće, Slavić tri kuće, Soldo dve kuće, Sorajić, Spasojević, Stajić, Stanarević, Stanišić, Stojanović dve kuće, Stupar dve kuće, Tomaš, Tomić tri kuće, Todorović, Topalović, Tolj, Tešić, Ćupina, Ćuk, Ćorić, Ćorluka, Ćirković, Uzelac, Cerovina dve kuće, Cerović dve kuće, Čerečina, Čolić, Šarenac pet kuće, Šarić, Šešlija, Šiniković, Škrbić, Škundrić, Šošo tri kuće i Šutić, sa pravom na kolonizaciju.
   Pored kolonista u selu su ostali da živa starosedeočke porodice: Čontoš, Budaj, Pap, Čibesku, David, Kručaj, Kauten, Babe, Rozenhofer, Krč, Koso, Albert, Radu, Nikolići i Petrovići.
   Reemigrirali, odnosno vratile se u stari kraj u periodu 1948-51. godina sledeće porodice: Bulat, Vukojević 2 kuće, Gajić, Gašić, Grk, Domazet 2 kuće, Duka 2 kuće, Đurica 2 kuće, Đekloga, Živković, Ivanišević 3 kuće, Ivković, Ivanić, Jevtić, Jurić, Jurković, Knežević, Kosović 2 kuće, Kuzman, Kundačina, Koprivica, Kolak, Kozina, Lakić, Ljepava 2 kuće, Mavrić, Milić 2 kuće, Milićević, Mičeta, Mišetić 2 kuće, Mihić, Medar, Marković, Oro 2 kuće, Pedalo, Perotić, Rikalo, Roso, Tolj, Hamzo, Hanitelj, Novoselac, Cice, Čihorić 2 kuće, Čalija, Šarić, sve ukupno 291 članom. Kao razloge povratka navodili su nemogućnost prilagođavanja klimi i novim uslovima života, bolest itd.
   Glavno i osnovno zanimanje kolonizovanog stanovništva u starom kraju bilo je stočarstvo i zemljoradnja. Neki su bili upućeni i priučeni u pojedinim zanatskim poslovima, koje su obavljali kao dopunsko zanimanje, naučili ponešto u pečalbi, ili dugogodišnjem zarobljeništvu tokom ratova ili iz nekih drugih razloga. Bilo su tu i dva trgovca jedan taksista, majstora zidara, tesara, mehaničara itd..
   Svi oni našli su se u uslovima nove vlasti, likvidacije klasne podeljenosti, a koji su od novog društva kao seljaci očekivali ”pravedniju raspodelu zemljišnog fonda, a ne i njegovu potpunu socijalizaciju.”
   Struktura doseljenih kolonista po nacionalnom sastavu obuhvata je 95 odsto srpske i 5 odsto hrvatske nacionalnosti.

   IZVOR: Ratko I. Radovanović, JEDNO BANATSKO RASKRŠĆE CIVILIZACIJA, Žitište 2010.

   Odgovori

5. 14. avgust 2017. u 12:28

   vojislav ananić

   ŽITIŠTE

   Opština Žitište smeštena je u širokoj ravnici srednjeg Banata 18 km severoistočno od Zrenjanina. Graniči se sa opštinama Sečanj, Kikinda, Nova Crnja i državnom granicom prema Rumuniji.
   Opština ima izgled nepravilnog trapeza čijim središnjim delom protiče stari Begejski kanal, i prostire se na površini od 525 km2. Ukupna dužina putne mreže iznosi 125 km od čega je 99 km regionalnih i 26 km lokalnih puteva.
   Prema popisu iz 2011. godine, u Opštini živi 16.786 stanovnika u 12 naseljenih mesta: Banatski Dvor, Banatsko Karađorđevo, Banatsko Višnjićevo, Begejci, Međa, Novi Itebej, Srpski Itebej, Ravni Topolovac, Torda, Čestereg, Hetin i Žitište. Od druge polovine 18. veka ovde se naseljavaju pored Srba, Nemci, Rumuni, Mađari i drugi narodi. Između dva rata naseljavaju se porodice iz Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Like, kao i posle Drugog svetskog rata kada su se iz nekih krajeva iselili Nemci. Po nacionalnoj pripadnosti u Žitištu danas živi 60% Srba, 22% Mađara, 11% Rumuna, 5% Roma i 2% ostalih nacionalnih manjina.
   U svim mestima razvijena je poljoprivreda, osnivaju se manji industrijski pogoni, a naročit značaj dobija lov. Na rečicama i na Starom Begeju razvijen je sportski ribolov, a u neposrednoj blizini organizovana je i fazanerija.
   Od 44.805 ha obradivih površina, u društvenoj svojini nalazi se 17.200 ha, dok individualnim poljoprivrednim proizvođačima pripada 27.605 hh. Šume se prostiru na 100 ha, dok ribnjak zauzima površinu od 450 ha. Raspoloživi prirodni potencijali, privredni resursi i nove investicije, među kojima je i izmuljavanje kanala Begej, otvaraju perspektive budućeg bržeg i intenzivnijeg ekonomskog razvoja Opštine.

   Odgovori

6. 21. avgust 2017. u 12:04

   vojislav ananić

   O BANATSKOM KARAĐORĐEVU

   Banatsko Karađorđevo dolazi u red najmlađih naselja u Vojvodini. Gradnja naselja počela je 1920. godine na imanju Čekonjića. Nastalo je naseljavanjem ratnih veterana Prvog svetskog rata, prvenstveno dobrovoljaca solunaca, njih je bilo 67% od svih ukupno naseljenih. Najviše ih je poreklom iz Like, Bosne, Crne Gore i Banije. Među njima je pet nosioca Karađorđeve zvezde, dvadeset i pet nosioca Albanske spomenice. Većinu je rat zatekao u SAD, na radu, u pečalbi. Đorđe Đojanović (Đorđina) i Petar Pustinja su prvi doselili u susedno nemačko selo Čestereg, u jesen 1920. godine. Nastavljeno je masovnije doseljavanje, 1921. godine. Pre i u toku gradnje naselja, doseljenici su živeli u kolonijama, smeštenim na bivšim imanjima Andrije Čekonića. Prvo doseljeničko rođeno dete u Banatskom Karađorđevu je Sima Pustinja, 13 novembra 1920. godine. Odluka da se gradi naselje je doneta krajem 1923. godine. Iste godine je otpočeta gradnja na Čekonićevom imanju Paul majuru, na površini od 550 katastarskih jutara. Na molbu kralja Aleksandra, dvojica francuskih oficira-arhitekata, solunaca su projektovali plan sela 1920. godine. Karađorđevo je dobilo ime po Karađorđu. Zvanično je proglašeno naseljem 15. januara 1925. godine. Pred sam Drugi svetski rat Karađorđevo je imalo 5.000 stanovnika, u proseku između 5 i 6 po domaćinstvu. U Aprilskom ratu je zarobljeno i sprovedeno u Nemačku 152 vojnika, rodom iz Karađorđeva. U toku Drugog svetskog rata, od 1941. do 1945. godine, poginulo je 279 stanovnika Banatskog Karađorđeva. Šef gradske policije u Velikom Bečkereku (sada Zrenjaninu), Juraj Špiler, je bio izuzetno represivan prema Karađorđevčanima. Doseljenici, dobrovoljci su dugo zadržali svoju međusobnu povezanost i organizovanost, stečenu u pečalbi i u zajedničkom ratnom životu.

   Izvor: Internet

   Odgovori

7. 15. septembar 2017. u 12:57

   vojislav ananić

   Česterek

   Pridadao je Torontalskoj županiji. Zabeležen je 1462. Na mapi od 1723—5 zabeležen je kao nenaseljen. ] 780 zakupio ga je, a 1800 kupio grof Jozef Čekonić, i počeo sa naseljavanjem Mađara iz Čongradske i Čanadske županije.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

8. 15. septembar 2017. u 12:59

   vojislav ananić

   Itebej

   Pripadao je Kovinskoj županiji. Zabeležen je 1319—1508. Zabeležen je u kruševskom pomeniku. 1660 bio je znatno naselje. Tada su zabeleženi: pop Jovan, Boža, Pejak, Vukiosav, Tomaš, Petak, Belja, Nedeljko, Pantelej, Stepan Stanojčić, Gavrilo, Maleta, Laza, Stojan, Gruja, Zaharije, Cveja, Marko, Rajko, Stojan Homal, Radak, Mihailo, Petar Krstonoša, Ilija. 1717 imao je 39 domova. Tada je već imao crkvu. 1727 imao je 40 domova, a 1736-7 73 nopecka obveznika. 1739 umrlo je u Itebeju 28 osoba od kuge. 1740 imao je 29 domova sa 12 oženjenih i jednim neoženjenim sinom. Porodične starešine bile su: knez Krsta Onošić, Stojić, Crnjanski, Marinko Jerkov, Radosav Rajić, Marinko Rajić, Jovan Beljin, Stojić Stanoje, Stojić Milićev, Jovan Plavšin, Stepan Valenčić, Rade Knežević, Srdan Knežević, Mihailo Omaljević, Jovan Popović, Iva Božanić, Nina Radulovački, Ignjat Nedić, Radivoj Bosančić, Nikola Stojanić, Marko Mrkšin, Stojić Ostojin, Stanisav Grujin, Strainja Knežević, Živko’ Prijić (Bryitz), Arsa Pejin, Radojica Šuvaković, Đurica Šuvaković, Petar Petković, Stoja Cvetković, Miloš Crnjanski, Stojić Davin (Davin), birov Radoje, poljar Vuk. Na jednom nedatiranom aktu, verovatno iz sredine XVIII veka, potpisani su: Nina Radulovački, Jovan Vinci, knez; Radosav Rajić, Stepan Rajić, Milić Rajić, Rade Knežev, Milo Stojanov, Radojica Šuvakov Pava Petakov, Nikola Pejakov, Nikola Mrkšić, Stanisav Grujić. 1746 imao je 61 dom sa 601 dušom. 1758 imao je 71, a 1773 286 domova. Kada je 1781 kupio Itebej Isak Kiš mnogi Srbi u Itebeju nisu hteli da ostanu pod vlastelinom, te su se 1784, iselili u Vojnu granicu, a Kiš (1786) na njihovo mesto, naseli reformirane Mađare iz Bekeške županije. Tako je nastao Mađarski Itebej. 1788 naselilo se u Itebej 11 porodica iz Srbije.
   Potesi: Bara, Bela slatina, Berak, Buk, Boldur, Veliki breg, Veliki jorgovan, Veliki Pereš, Veliki rit, Vida, Vinsgradi, Gruntovi, Duboka slatina, Duga slatina, Izlaz, Kendereš, Kerek, Krivaja, Kudeljska leja, Mali jorgovan, Nova Vida, Novo polje, Panska trnovica, Seoska trnovica, Siget, Spahijina greda, Stari Begej, Turski Begej, Trnovica, Utrine, Hodaja, Crkvina, Činaroš.
   Delovi: Budžak, Novo selo, Ciganska mala.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

9. 15. septembar 2017. u 13:01

   vojislav ananić

   Torda

   Pripadala je Torontalskoj županiji. Zabeležena je u drugoj polovini XIV veka. Tada je pripadala Tomi sinu Radiča. Jedna Torda zabeležena je u kruševskom pomeniku. 1660 zabeleženi su: pop Subota, Jovan, Pavle, Cveja ćurčija, Mileta Vučić, Bajčeta, a 1666: pop Jovan, Marko Sanković, Jovan, monah David, Cveja, Boža, Stojan, Stojša, Mileta, Daba, Baja, Vuja, Andreja, Trifun, Avram. Na mapi od 1723—5 označena je kao nenaseljena. 1776 naselili su u Tordu Mađari iz kraja oko Segedina, Čongrada i Sente.
   Jedan potes Torda nalazi se u polju Dobrice.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

10. 15. septembar 2017. u 13:02

    vojislav ananić

    Hetin (Hetino)

    Pripadao je Tamiškoj županiji. Zabeležen je 1472. 1581 živele su u Hetinu tri srpske stočarske porodice. I 1660: bio je naseljen. Na mapi od 1723—5 označen je kao nenaseljen. Na ovo naselje kao srpsko seća prezime Etinski. Danas je potes u polju Keče i Klarije.
    Potes: Boldur

    Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

    Odgovori