Lajkovac i okolna sela

45 komentara

1. 28. decembar 2012. u 20:11

   Milodan

   Jabučje
   Seoski život i narodni običaji krajem 19. veka prema kazivanju Vladimira Bajića iz Jabučja.

   Vladimir Bajić (1889-1969) potiče iz poznate porodične zadruge iz sela Jabučja (pominjao sam ga u prezimenu Milić, op. Milodan). Učestvovao je u svim ratovima 1912-1918. godine i iz njih se vratio kao invalid. Iako nije završio ni osnovnu školu bio je vrlo obdaren za proučavanje zavičajne istorije. Bio je starešina svoje zadruge, a radove na imanju vodili su njegov sin i ostali potomci.
   Najviše je proučavao seoski život u samom Jabučju, ali i okolini, u periodu od kraja 19. i početka 20. veka, a zanimao ga je i ceo 19. vek. Bio j poznat u javnosti, posebno u vreme od 1950. do 1960. godine. Između ostalih, sa njim su kontaktirali i u selu ga posećivali akademici SANU: Osim kazivanja, Vladimir je ostavio značajne beleške o prošlim vremenima.
   Selo Jabučje je najveće i u starim tamnavskom srezu i u valjevskom okrugu, (pričalo se kada sam bio dete da je Jabučje drugi po veličini selo u Srbiji, posle Azanje, op. Milodan) Nekada je zauzimalo preko 5000 hektara. U 18. veku imalo je turski han koji je uništen u Prvom srpskom ustanku. Jabučje je 1820 godine imalo 111 kuća, 1831 – 136, 1900 – 359 i 1910 – 427 kuća. U drugoj polovini 19. veka i u periodu do Prvog svestskog rata postojala su dva zasebna sela – Gornje i Donje Jabučje.
   Ja bih tome dodao (Milodan) da sada postoje zaseoci, osim Gornjeg i Donjeg “kraja”, Šerinka, Gaj, Staro selo, Viš i centar sela koje nosi naziv Šiljagovac.
   Sledi nastavak…

   Odgovori

2. 29. decembar 2012. u 20:42

   Milodan

   Jabučje
   Seoski život i narodni običaji krajem 19. veka prema kazivanju Vladimira Bajića iz Jabučja. (2)
   Obrada zemlje i oprema
   U 19. veku veličina imanja računala se prema “danu oranja”, što iznosi oko 0,5 hektara. Plugovi su bili potpuno drveni a samo raonik je bio od gvožđa. Krajem 19. veka uglavnom su se koristili “poludrveni” plugovi. Po sećanju Vladimira Bajića, potpuno potpuno drveni plugovi nestali su oko 1897. godine. Prvi gvozdeni plug u Jabučju pojavio se 1896. godine godine, a do 1911. u selu ih je bilo svega pet.
   U staro vreme nije se u jesen ugarivoalo za setvu na proleće. Za kukuruz se oralo u proleće i odmah sejalo. Zbog teških uslova oranja, plug je vuklo šest do osam volova sa četiri orača. Četvrti orač, onaj koji drži plug, morao je imati najveće sposbnosti, i fizičke i umne.
   Kukuruz se sejao ne u vrstu, već na “sačmu”, bacanjem iz šake. Prvo sejanje u vrstu počelo je 1893. godine, a prva kopačica došla je u Jabučje 1896. godine. Uoptreba kopačice se vrlo brzo proširila – do 1900. godine.
   Vršidba žita
   U staro vreme pšenica se mlatila motkama. Omlaćeno žito sa plevom čekalo je da dune vetar, na kome se vejalo nekoliko puta. Oko 1870. godine počela je vršidba konjima, a vejalo se na vetrenjačama koje su ljudi okretali. U to doba još uvek nije košeno kosom, već bi se želo srpom. Pri vršaju na ravnom zemljištu okreše se gumno u prečniku do 20 metara. Na sredini je postavljen jak kolac – stožer. Gumno je moralo biti zalivenoi i utabano.
   Prva vršaća mašina u Jabučje je došla 1894. godine. Nešto pre toga u Radljevo (selo u okolini, op. Milodan) je stigla prva vršalica. Do 1912. godine prestao je vršaj stokom.
   Drvena kola
   Polovinom 19. veka mahom su korišćene saonice, i leti i zimi. Kola su bil potpuno drvena. Kada se putovalo malo dalje, na kola se stavljala bačva vode, iz koje su se zalivali delovi kola na kojima je trenje bilo najveće. Oko 1860 godine drvene osovine su dobile tuljce sa obe strane. Točkovi su opasivani gvozdenim šinama – šinska kola (op. Milodan). Prva kola sa gvozdenim osoinama doterana su u Jabučje 1886. godine.
   Nastaviće se…

   Odgovori

3. 30. decembar 2012. u 19:59

   Milodan

   Jabučje
   Seoski život i narodni običaji krajem 19. veka prema kazivanju Vladimira Bajića iz Jabučja. (3)
   Prva vodenica
   Prva vodenica na Belom brodu (na Kolubari između Jabučja i Ćelija, op. Milodan) po predanju je podignuta oko 1750. godine. Ona posle nekog vremena nije imala dobar dotok vode, pa su meštani za vreme vladavine Miloša Obrenovića tražili da se ona premesti. Miloš je to izuzetno odobrio. Ona je imala osam vitlova i uspešno je radila i posle Drugog svetskog rata.
   Postojale su vodenice na maloj reci Kladnici, obično je imala jedan ili dva kamena. Vlasnici su bili Ćatići (jedna od grana u koje spadaju moji Milići, Radovančevići i Petrovići, op. Milodan) Radovanovići, Bugarčići i Mašići.
   Prvi bunari
   Prvi bunari su kopani u četvrt, a podgrada je pravljena od talpi – debelih dasaka. Kasnije su bunari zidani kamenom ili ciglom. Oko 1900. godine u Jabučju je bilo samo 15 zidanih bunara a 1950. godine preko 200.
   Gajenje stoke
   Većina porodičnih zadruga imala je ograđene zabrane gde je boravila stoka, a najviše svinje. Glavne hrane za svinje, žira, bilo je u izobilju. Krmače su se same prasile. Porodice su u proseku držale po 30-40 svinja, a veće zadruge znatno više. Obično se na svaki hektar imalo 1-2 govečeta.
   Krajem 19. veka i do 1912. godine, u Jabučju je bilo više kuća sa preko 100 hektara imanja, a nekoliko domaćinstava je posedovalo i do 300 hektara. Te bogate zadruge imale su od 100 do 300 goveda, 200-300 svinja, 150-300 ovaca i do 30 konja. Oko 1895. godine samo 3% porodica nije imalo vinograde, a oko 1950. godine svega 3% ima vinograde.
   Stoka je u zabranima i zimi i leti boravila u ograđenim zabranima i potesima. Ova imanja su imale košare (primitivne štale, op. Milodan), kolibe i iskopane bare za pojenje stoke. Te njive sa stokom često su od porodčne kuće bile udaljene i po nekoliko kilometara. Krave su se muzle samo ujutru, a svaka “stanara” imala je krave i telad u svojoj košari.
   U Jabučju je postojao stari običaj da se domaćini takmiče u koga će biti lepše i bolje ograđeno imanje. Oko 1900. godine bilo je sramota ako neko imanje nije bilo ograđeno. Posle balkanskih i Prvog svetskog rata, većina ograda oko imanja bila je zapuštena ili uništena.
   Nakon oslobođenja 1918. godine, većina porodica je počela ponovo da se “kući” od početka. Stočni fond bio je većim delom uništen. U prvoj posleratnoj deceniji retka su bila domaćinstva koja je imala više od dva vola i jedne krave, ili dva konja i jednu kravu.
   Nastaviće se….

   Odgovori

4. 31. decembar 2012. u 23:44

   Milodan

   Jabučje
   Seoski život i narodni običaji krajem 19. veka prema kazivanju Vladimira Bajića iz Jabučja. (4)

   Ishrana
   Bilo je više postova u toku godine. Svaka sreda i petak su bili posni dani. Veće zadruge muzle su 30-40 krava, ali se u toku posta ništa od toga nije jelo. Na Bele poklade (dan-veče uoči početka Vaskršnjeg posta, op. Milodan) počinje post kada majke svoju decu namažu belim lukom, a na prozor stave glogovo trnje da ne uđu veštice “koje dave decu na dan poklada”. To je zato što babe i prababe pričaju da su rađale i po desetoro i više dece a preživi samo jedna trećina ili najviše polovina od njih.
   U zadružnim kućama u sezoni se klalo 8-10 svinja, 2-3 goveda i više ovaca. Zadruge su često brojale od 30 do 60 članova. Od goveda i ovaca se koristio loj za lojane sveće. Od goveđih i svinjskih koža pravljeni su opanci. Inače, obuća se malo nosila, pogotovu van zimskog perioda, kada su deca i odrasli išli bosi.
   U zadrugama je bilo 10-12 žena. Udate žene su bile redare i stanare. Redare su se smenjivale na 7 dana. Redara prikuplja drva, mesi hleb, kuva, pere sudove i čisti kuću. Mlade (od skoro u braku, op Milodan) i devojke nose ručak na njivu. Za ručkom i večerom kod kuće običaj je sledeći – koristi se velika okrugla trpeza sa tronogim stolicama. Svi jedu drvenim kašikama iz jednog čanka. Naročito pri večeri prvo jedu deca i babe, u drugoj sofri muškarci, a u trećoj žene.
   Narodna nošnja
   Košulje su nekada tkane od ćetena (lana) a kasnije i od kudelje. Mlađe žene i devojke pravile su odeću od vune, kudelje ili ćetena. Sve do otprilike 1880. godine na seljačkoj devojci ili mladi nije bilo ničeg kupovnog. Sve su tkale i plele svojom rukom. Glavna ženska nošnja sastojala se od suknje i reklje. Šio se i zuban od vune, dugačak kao današnji kaput. To je bila više svečana aljetka, izvezena raznim bojama. Poslednji zubun Vladimir je u svom selu video oko 1895. godine.
   Starije žene su nosile bošču i kecelju, koje su tkane raznim bojama. Žene su oblačile dugačke košulje, napred se nosila kecelja, a pozadi bošča.
   U drugoj polovini 19. veka u modi je bila libada. To je gornja aljetka za mladu, oblačila se prilikom venčanja i bila je skupocena. Ona je bila sačinjena od svile, kadife ili najlepše čoje, izvezena srmom, svilenim gajtanom, srebrom, a ređe zlatom. Libada je imala široke rukave i bila je otvorena na grudima. Zubun (mislim da se ovde radi o libadi, op. Milodan) je izašao iz mode posle 1910. godine.
   Svaka mlada morala je za Božić da bude ubrađena u konđu. Konđa je bila izrađena od drveta, prečnika oko 10 cm, sa ušivenim finim somotom. Posebno je uz to išao “ubradač”, pamučno platno kao peškir, sa iglama, đerdanima i lančićima. Posle 1900. godine i konđe su izašle iz mode.
   I muška nošnja se izrađivala od vune, ćetena i kudelje. Sve do približno 1912. godine muškarci su nosili samo košulje i gaće bez pantalona. Košulje za svečane dane tkane su od finog pamuka, bile su duge, do ispod kolena, opasavane lepim pojasom. Na nogama su nosili “tozluke” do kolena, a preko njih duge čarape koje su na vrhu imale “preplet” – šaru od vunice. Kao ubuća služili su opanci “šiljkani” sa dugim kaišima, a deo kaiša se zamota oko noge. Bilo je starih ljudi koji nikada nisu obukli čakšire.
   Deca do 13-14 godina nosila su samo košulju, bez gaća, sve do pred kraj 19. veka. Momak koji se ženi morao je za svadbu i venčanje da kupi čakšire, tzv “poturlije”. One su su imale veliki tur pozadi, do ispod kolena. Siromašniji su ih pravili od šajka, a bogatiji od čoje sa gajtanom. Na leđima su nosili koporan ili ferman, izrađen od čoje, sa svilenim gajtanom. Posle Prvog svetskog rata i čakšire poturlije su postepeno nestajale, a poslednje su zabeležene oko 1925. godine. Između dva svetska rata, a i kasnije, sve više su nošene tesne pantalone, kaputi i prsluci, kao i “duz” pantalone.
   Početkom 20. veka ženska nošnja se naglo promenila. I na selu su se žene “modirale” i sve više su kupovale fabričke tkanine. Već posle Drugog svetskog rata seoske žene nemaju ništa na sebi što su svojom rukom uradile (ne bih rekao da je ovo tačno, op. Milodan), pa više skoro da i nema razlike u načinu odefvanja seljanki i varošanki.

   Odgovori

5. 1. januar 2013. u 12:07

   Milodan

   Zaboravih sinoć da napišem “Nastaviće se”…

   Odgovori

6. 1. januar 2013. u 20:39

   Milodan

   Jabučje
   Seoski život i narodni običaji krajem 19. veka prema kazivanju Vladimira Bajića iz Jabučja. (5)
   Ženidba i udaja
   U staro vreme momci su se ženili samo u jesen, od septembra do kraja novembra. Nakon toga počinje Božićni post, kada nema venčavanja.
   Momci iz inokosnih porodica obično su se ženili pre vojske, a oni iz zadruga posle odsluženja vojnog kadra. Kada momak stasa za ženidbu, starešina kuće sazove odrasle članove porodice ili zadruge da većaju o tome koju devojku da prose. Mladoženja ne prisustvuje tom dogovoru. Starešini se osedlava najbolji konj, i on ide da ište devojku za sina, sinovca ili unuka. Posle tri-četiri dana momak se vodi devojci na gledcanje. Oni se pred roditeljima samo kratko pogledaju, ali ne razgovoaraju nasamo. Zatim se uogovara kada kada će devojački roditelji doći da gledaju momačku kuću. To gledanje je u stvari formalno, jer je glavni dogovor pao i volja je pokazana prilikom prvog boravka momkovog starešine u kući devojke.
   Za gledanje momkove kuće sprema se bogata gozba. Gotove se najvolja jela i iznose najbolja rakija i vina. Posle ručka se ugovoara proševina. Svi prisutni se izljube i čestitaju prijateljstvo.
   Na proševini se devojci daje “obeležje” u dukatima. Obično se davalo po 20 dukata, nekad i manje, a bogate zadruge davale su i više. Na proševinu ide 10-30 osoba. Prosioci prvo popiju kafu i rakiju, a roditelji devojke iznose prazan tanjir. Budući svekar ili kućni starešina vadi kesu sa dukatima i u tanjir daruje devojci 20 dukata, devojačkom starešini 4, a majci, strinama i babama još po jedan dukat. Momak predaje devojci tanjir sa dukatima i oni se samo rukuju. Mladenci izljube sve prisutne – starije u ruku, a mlađe u obraz. I prijatelji se međusobno izljube.
   Kada devojka primi dukate, odmah se pali prangija, puca iz pištolja i pušaka. Komšije i selo tako saznaju da je prijateljstvo zaključeno. Postavlja se ručak, a već ranije je ugovoren pop da ispita mladence. Starešine se dogovaraju o tome kada će biti svadba.
   Za svadbu se prvo pripremi čutura – buklija, kojoj se zovu svatovi. Najpre se zove kum, kome se nosi jabuka i pogača. Svadba je obično trajala tri dana – u subotu se dovodila mlada, u nedelju je bilo venčanje, a u ponedeljak čast i darivanje. Ponekad su svadbe trajale i duže, a izuzetno čak i do nedelju dana. Za jednu svadbu se klalo 4-5 krava i nešto svinja i ovaca.
   Svaka devojka je prilikom udaje imala sanduk za devojačku spremu. On je najčešće bio dug oko 1,5 metra, a visok 60 santimetara. Kada dođe u novu kuću, mlada nikoga ne zove imenom, već samo tepa, naprimer, tata, bata, lepoje, braca i dr, a ženama – mama, mamica, nana, seja, rođenka, lepotica i vazdan drugim imenima.
   Žrtve u ratovima 1012-1918.
   Jabučje je kao najveće selo u tamnavskom i valjevskom kraju imalo ukupno 350 žrtava u balkanskim i Prvom svetskom ratu (među kojim i dva rođena brata mog dede, op. Milodan). U taj broj ulaze oni koji su poginuli i umrli, posebno u zarobljeništvu i po raznim bolnicama. Kostadin Negić izgubio je šest sinova, Radovan Blažić četiri sina, a mnogi očevi po dva sina ili sinove jedince.
   Svoje beležke o istoriji sela Jabučja Vladimir Bajić je pisao pretežno 1952. godine, u svojim zrelim godinama (tada je imao 63). Pored ostalog, on navodi da je poljoprivreda u to doba dosta razvijena u tom kraju i da selo raspolaže sledećom opremom: 9 vršaćih mašina, 20 žetelica za žito, preko 10 sejalica za pšenicu i veliki broj sejalica za kukuruz, više kosačica za travu. Ore se fabričkim gvozdenim plugovima i kopačicama, sa volovima i konjima (siromašnija domaćinstva sa kravama, op. Milodan). Primetan je opšti napredak u poljoprivredi. Međutim, jedno važno pitanje ostalo je nerešeno kao u stara dobra vremena – putevi. Kada dođu kišne i vlažne zime, u selo skoro niko sa strane ne dolazi.
   Kraj!
   Nekoliko napomena. Ovo kazivanje Vladimria Bajića objavljeno je u knjizi “Istočna Tamnava – Brgule i okolina” Miodraga Mije Stanimirovića. Doslovce je prekucano računajući i znake interpunkcije. Primetio sam jednu slovnu grešku koju nisam uočio prilokom provere teksta a pre objavljivanja.
   Nekoliko mojih napomena. Pamtim Vladimira Bajića budući da sam rođem 1949. a on je poživoe do 1969. godine. Žao mi je što nije, prilikom opisivanja svadbe, ispričao, za svatove i posmatrače svatova u crkvenoj porti ili duž puta kuda se svadbena povorka kretala, najuzbudljiviji događaj, tzv “doliju”. To su konjske trke koje kreću od crkve ka kući mladoženje koji “pronose glas” majci mladoženje, koja ne ide u svatove, da je brak sklopljen i prvi koji stigne dobije pečeno prase, košulju, ćebe i sl. Pobednik ide nazad u susret svatovima i to pečeno prase podeli sa svatovima.
   I ja se sećam kako je moje rodno selo izgledalo tih, pedesetih i šezdesetih godina kada je kišno vreme. Bilo je odista mnogo blata i zbog toga su ga zvali “kaljavo” Jabučje. Međutim, u to doba smo imali goste koji su stizali vozom u Jabučje sišavši na stanici Jabučje, stajalištu-pristaništu Žuto Brdo ili u Lajkovcu gde su ih čekale čeze ili fijaker, kasnije “gumarabe” ili traktorske prikolice, kako bi došli na svoje odredište.
   Zanimljivo je napomenuti da je negdašnji železnički čvor uskog koloseka Lajkovac trebao biti u Jabučju ali to nije dozvolio jedan od uglednih seljaka iz Vladimirove familije pravdajući time da se oko stanice skupljaju žene niskog morala, one koje puše te će na taj način odvesti mnoge jabučke momke na pogrešan put. Iz tih razloga železnička stanica, odnosno čvor, pomereno 7-8 km prema Valjevu i tako je u ataru sela Lajkovca nastala čuvena “štacija” i ložionica te su od šljake svi sokaci u toj varošici i selu Lajkovcu bili presuti i za pešake prohodni i kada padaju jesenje kiše. To je u jednom od svojih romana opisao Radovan Beli Marković, poznati lajkovački književnik, rodom iz sela Ćelije, odmah tu, preko Kolubare.

   Odgovori

7. 12. januar 2013. u 21:19

   Milodan

   Iz knjige LAJKOVAČKA TAMNAVA U PROŠLOSTI – Poreklo stanovništva, prof. Vojislava Miljanića:
   BAJEVAC, opština Lajkovac
   Položaj sela
   Graniči se sa istoka Nepričavom i Rukladom, sa severa Murgašem, sa zapada Vrhovinama i Gvozdenovićem i na jugu sa Stepanjem.
   Ime je selo najverovatnije dobilo po najstarijem naseljeniku Baji Kolakoviću, koji je osnivač najvećeg broja familija u ovom selu. Po državnom popisu podanika, koji je izvršila austrijska uprava 1717. godine popisan je Bajevac sa tri podanika.
   Zemljište pada od juga ka severu i reci (rečici, op. Milodan) Kladnici. Na krajnjem jugu nalaze se dva visa, jedan visok 251 metar u Kolakovića kraju i Glavica, 170 metara. Tu je izvorište Rukladske reke (potoka, op. Milodan), koja se u istoimenom selu uliva u Kladnicu. U blizini Rukladske reke nalaze se Gaj i Kurjačine.
   U selu se uočavaju: Kolakovića kraj, Miškovića kraj i Veselić.
   Selo je razbijenog tipa. Pri forrmiranju sela prvo je nastao centar u Kolakovića kraju, odakle se selo širilo ka Kladnici i putu Valjevo – Ub.
   Po popisu iz 1863. godine, pored ostalog popisana je crkva od tvrdog materijala sa placem od jednog pluga, zabran sa tri pluga, školska zgrada od slabog materijala sa baštom od pola pluga, prostorije sudske apsane i dva koša. Ima četiri ispusta od četiri pluga pod šumom. Naravno, većina popisane imovine se nalazila na području kasnije osnovanog sela Stepanje (uključujući i crkvu, op Milodan).
   Po popisu iz 31. marta 1991. godine selo ima 829 stanovnika, 312 stanova, 230 domaćinstava od čega 227 poljoprivrednih domaćinstava.
   Poreklo stanovništva i osnivanje sela
   Smatra se da je selo, kako je već rečeno, osnovao Baja Kolaković, koji se dosleio u prvoj polovini 18. veka iz Nikšićke župe. Slavi Đurđic. Najverovatnije da je on bio jedan od tri podanika iz austrijskog popisa. Baja je ostavio tri sina: Jovana, Petra i Velimira zvanog Beka.
   Jovanovi potomci su Kolakovići, Jovanovići, Đurđići i Radivojevići – Rankovići.
   Petrovi su: Rajkovići, Živanovići, Dragićevići i Vasiljevići.
   Bekini su: Jakovljevići, Bekići i Štukići.
   Pored napred nabrojanih familija u potomke Kolakovića spadaju: Pantelići, Milićevići, Jankovići, Petrovići, Mijailovići, Jovičići i Stankovići.
   Posle Kolakovića, ali u prvoj polovini 18. veka doselili su se Katanići iz Donjeg Polimlja, slave Svetog Arhanđela. U njih spadaju: Jovanovići (Kovačevići), Stepanovića i Dimitrijevići.
   Miškovići su došli iz Starog Vlaha. Slave Sv. Jovana. Danas se prezivaju: Ivanovići, Paunovići, Tomići, Jovičići, Teodosijevići, Pavlovići, Jovanovići 3, Jovanovići 4 i Pantelići (Neškovići-Rankovići).
   Matići -Nestorovići doselili su se iz Azbukovice. Slave Sv. Stevana. Njihovi potomci su Matići, Nestorovići i Martići.
   Fusnota: Podaci potiču iz knjige Ljubomira Pavlovića, Antropogeografija Valjevske Tamnave.

   U 19. veku doselili su se Đurići, Jovanović (Jošići), Marinkovići, Pavlovići, Mišići, Trifunovići i Radovanovići.
   Potomke imaju Jošići, doselili se iz Drobnjaka. Slave Sv. Đurđa.
   Trifunovići su uljezi kod Miškovića. Doselili su se iz Jabučja gde imaju i danas svoje srodnike. Slave Sv. Vrače.
   Radovanovići su iz Valjevske Joševe. Slave Sv. Nikolu.
   Postoji dileme oko familije Ilić, koja je , kako piše Ljuba Pavlivić, došla iz Lještanskog kod Užica i slavi Sv. Đurđa. Prema istraživanju pisca ove knjige Sima Ilić se doselio u 19. veku iz Bosne u kuću Ljubice Milićević sa kojom je stupio u brak. Slave Markovadan.
   u 20. veku doselili su se:
   Milosavljevići, doselili se iz Beomuževića. Markovići su došli iz Redelje kod Poćute 1963. godine. Slave Sv. Nikolu.
   Savići 1 su iz Klanice. Lazići potiču Jabučja a u Bajevcu se prizetili. Beljići su iz Teočina kod Gornjeg Milanovca. Perići su iz obližnjeg Zvizdara. Slave Đurćic.
   Kosanići potiču iz Stblenice. Zlatći su iz Stublina. Ikonići su iz susednih Vrhovina. Sredojevići su iz sela Lještansko, Užički srez, slave Sv. Jovana. Lazarevići su iz Stepanja, slave Sv. Jovana i Sv. Arhanđela.
   Napomena: Nije navedeno za sve familije koju slavu slave, podrazumeva se, na pomen Krsne slave sve prethodno pomenute familije slave tu slavu – Milodan.
   U sledećem nastavku: Mali Borak.

   Odgovori

8. 13. januar 2013. u 20:24

   Milodan

   Iz knjige LAJKOVAČKA TAMNAVA U PROŠLOSTI – Poreklo stanovništva, prof. Vojislava Miljanića:
   MALI BORAK, opština Lajkovac
   Položaj sela
   Nalazi se na levoj obali reke Kolubare. Graniči se sa istoka Cvetovcem, odnosno rekom Kolubarom, sa severa Kalenićem, odnosno rečicom Kladnicom, sa zapada Radljevom i na jugu sa Skobaljem. Za one, koji ne poznaju te prostore nalazi se preko Kolubare u odnosu ne Velike Crljene, op. Milodan.
   Kuće su im bile ne samo na strani, nego i u dolini Kolubare.
   Selo je dobilo ime, najverovatnije, po šumi, koja se nalazila u tom prostoru.
   Po državnom popisu podanika, koji je izvršila austrijska uprava 1717. godine, popisan je Boreta(?) sa dva podanika.
   Pripada mu dolina Kolubare, čija nadmorska visina ne prelazi 93 metra. Iznad Kolubare, a idući na zapad, nalazi se blaga kosa, čija nadmorska visina dostiže jedva 118 metara. Zajedno sa susednim selom Skobalj deli Aluge, koje su nekada bile prekrivene šumom a danas su šume iskrčene i pretvorene u obradivo zemljište.
   Selo je razbijenog tipa. Prvobitno naselje formiralo se duboko u unutrašnjosti na mestu gde se nekada nalazilo naselje, pa se potom širilo ka kolubarskoj kosi a kasnije i u dolinu Kolubare što je jedinstven slučaj u Lajkovačkoj Tamnavi.
   Zahvaljujući širenju kopova PD RB (REIK) Kolubara, konkretno kopa Tamnava “Istok” skoro celo selo je u poslednjih 30-tak godina raseljeno.
   U popisu iz 1863. godine, pored ostalog, popisana je i kuća primitelnog suda sa apsom i dva koša, dve njive opštinske od kojih je jedna na teritoriji susednog Skobalja a druga u Malom Borku od dva pluga.
   Po popisu od 31. marta 1991. godine, selo je imalo 528 stanovnika, 212 stanova, 170 domaćinstava od čega 147 poljoprivrednih gazdinstava.
   Napominjem da je, te 1991. godine, deo sela bliži reci Kolubari dobrim delom bio iseljen, op. Milodan.
   Poreklo stanovništva i osnivanje sela
   Po državnom popisu podanika, kako je već rečeno, koji je izvršila austrougarska uprava 1717. godine, popisan je Borak sa 2 podanika. Smatra se da su to bili Jevrosimovići i Ciglići, da bi ovi drugi kasnije pripali Skobalju. Za Jevrosimoviće se jedino zna da su stara porodica. Slave Sv. Nikolu.
   Napoomena: U ovoj knjizi se ovo selo naziva Borak. Budući da se u opštini Barajevo nalazi selo Veliki Borak ovo selo (koje opisujemo) se odvajkada naziva Mali Borak te mi nije jasno zašto je pisac ove knjige “skratio” zvaničan naziv ovog sela, op. Milodan.
   U prvoj polovini 18. veka doselili su se u Mali Borak Ćiprijanci, odnosno Panići. “U Borak su iz Ćiprova (Bugarska) došli Stojan i njegova baba Mitra”, kako piše na njihovom belegu. Stojan nije imao dece pa je za života usvojio Panu i njegovu ženu Stanu iz Riđana. Stana i Pana imali su pet sinova: Teofila, Iliju, Stevana, Stepana i Pavla. Pavle je umro mlad pa je na njegovo mesto Pana usinio Pavla Radakovića iz Barzilovice: Potomci Panini, pored Panića i Ćiprijanića prezivaju se još po imenu njegovih sinova.
   U Paniće-Ćiprijaniće spadaju: Aškovići, Todosijevići, Milinkovići, Živkovići 1, Vukovići, Milosavljevići, Uroševići, Spasojevići, Andrići, Markovići, Stepanovići, Damjanovići, Ivankovići, Jeremići, Ilići 1, Mitrovići, Todorovići i Rankovići.
   Potomci Pavla Radakovića su Pavlovići, Petronijevići, Petrovići i Matići.
   U 2, polovini 18. veka doselili su se: Radići, Mihailovići-Radovanovići i Babići.
   Radići su se doselili iz Bele Krajine, iz Bosne. Slave Sv. Trifuna. U Radiće spadaju: Radići, Gajići, Krstići, Ilići 2 i Jovanovići.
   Mihailovići-Radovanovići doselili su se iz Golupca, kolubarski srez i slave Sv. Luku. U Mihailoviće-Radovanoviće spadaju: Mihailovići, Radovanovići i Živkovići 2.
   Babići su se doselili iz Donje Bukovice. Slave Sv. Nikolu.
   U 19. veku doselili su se: Nedeljkovići, Đurići, Vasiljevići, Atanackovići, Pavlovići 2 i Spasojevići.
   Nedeljkovići su se doselili iz Prilepa (Makedonija), slave Sv. Nikolu.
   Đurići su došli iz Osata iz Bosne. Slave Sv. Đurđa.
   Vasiljevići su su se doselili iz Vragočice i došli su na ženino imanje. Slave Sv. Đurđa.
   Atanackovići vode poreklo iz Pričevića kod Valjeva. Slave Sv. Nikolu.
   Pavlovići slave Sv. Nikolu.
   Spasojevići 2 su se doselili iz Pričevića.
   Početkom prošlog veka, posle Prvog svetskog rata doselili su se Simići iz Beomuževića. Kupili su plac od 9 hektara zemlje od Ljubomira Andrića. Slave Sv. Đurđa.
   Najnoviji doseljenici su: Markovići, Filipovići, Tomići, Batakovići, Damjanovići, Simovići i Maksimovići.
   Markovići su došli iz Bosne 1956. godine, Slave Alimpijevdan.
   Filipovići su se doselili iz Jaketića (Bosna) 1955. godine. Slave Sv. Nikolu.
   Đurići su se prizetili kod Damjanovići.
   Tomići su se doselili iz Ojkovice kod Nove varoši 1958. godine.
   Batakovići su došli iz Kokinog Broda. Kupili su kuću od Milorada Ilića. Iz Kokinog Broda doselili su se i Danmmjanovići. Simovići su došli sa Zlatibora 1960. godine a Maksimovići iz Bosne.
   U sledećem nastavku: Selo Lajkovac.

   Odgovori

9. 14. januar 2013. u 21:37

   Milodan

   Poreklo stanovništva sela Selo Lajkovac, opština Lajkovac. Iz knjige LAJKOVAČKA TAMNAVA U PROŠLOSTI – Poreklo stanovništva, prof. Vojislava Miljanića.
   Položaj sela
   Nalazi se na levoj obali Kolubare, nedaleko od ušća Ljiga. Na istoku se graniči sa Jabučjem, na severu sa Rukladom, na zapadu sa Rubribrezom, na jugu sa Pepeljevcem i Ćelijama, odnosno Kolubarom.
   Ja bih ovome dodao da se između Sela Lajkovca i Kolubare nalazi varoš Lajkovac nastala u 20. veku, kada je tu izgrađen železnički čvor ukrštanjem pruga uskog koloseka Beograd – Sarajevo – Dubrovnik i Valjevo – Mladenovac. Između varoši Lajkovac i reke Kolubare nalazi se potes, poljoprivredno zemljište (uglavnom) u vlasništvu stanovnika Sela Lajkovca. Selo Lajkovac i varoš Lajkovac su međusobno spojeni domaćinstvima i ne zna se gde je granica između ova dva naselja, osim u katarskim knjigama, op. Milodan.
   Naselje se ne pominje u popisu, koje je izvršila austrijska uprava 1717. godine, što znači da je kasnije osnovano. Položaj sela potvrđuje napred iznetu konstataciju, jer je uklješteno između Jabučja i Rubribreze, tako da gotovo nigde nije šire od 3 kilometra.
   Nadmorska visina u dolini Kolubare je 110-115 metara a iznad Kolubare je plato sa nadmorskom visinom od oko 130 metara, s’tim što je u blizini škole najviša tačka u selu 146 metara.
   Ime su mu dali prvi doseljenici, koji su poticali iz Gornjeg Lajkovca (nalazi se na obroncima Ravne Gore, op. Milodan). U prvo vreme narod je selo zvao Donji Lajkovac, ali izgradljom varošice, dobio je naziv Selo Lajkovac, dok je Lajkovac kod Bogovađe počeo zvati Donji Lajkovac.
   Put Lajkovac-Ub, oduvek je delio selo na dva dela, ali oni nisu imali nazive, već meštani kažu za one druge da su “onokrajci”.
   Pri izgradnji železničke pruge, 1907. godne, izgrađena je železnička stanica u potesu, gde je ranije bila neka baraka. Pored stanice podignuta je karaula a zatim baraka Pavla Šiljagovca u kojoj je sa svojom suprugom Milicom otvorio kafanu. Radi se o Pavlu Dušiću, koji je došao u Jabučje 1895. godine, gde je otvorio kafanu u Šiljagovcu (centar sela). U Jabučju je živeo do 1907. godine, kada je prodao baraku i preselio se u Lajkovac, nadajući se da će tu mnogo više zaraditi, jer će Lajkovac veoma brzo postati železnički čvor. To je isto mislio i N. Jovanović iz Valjeva, kada je ovde otvorio kafanu. To su u to vreme bili jedini izgrađeni objekti u podnožju Sela Lajkovca gde se danas nalazi varošica (sada varoš, op. Milodan) Lajkovac. Najbliža kuća železničkoj stanici, kako je zabeležio Jovan Erdeljanović, bila je kuća na Jelića brdu nekog Kuronje.
   U popisu iz 1863. godine, Selo Lajkovac je bilo u sastavu opštine Rubribreza. Selo Lajkovac je po popisu (pretpostavljam iz 1991. godine, op. Milodan) imalo 1854 stanovnika, 808 stanova, 525 domaćinstava i 279 poljoprivrdnih gazdinstava.
   Varoš(ica) Lajovac širiće se zahvatajući atare Rubribreze, Sela Lajkovca i Jabučja.
   Poreklo stanovništva i osnivanje sela
   Selo su osnovale tri porodice, koje su u prvoj polovini 18. veka doselile iz Gornjeg Lajkovca i to: Novičići, Grezalski i Milijanovići. Samo se za Grezalce zna odakle su se doselili u Gornji Lajovac. Za njih Ljubomir Pavlović kaže: “Nekako u isto doba, kada i Sredojevići, doselili su se Grezalci i Čičevići i ispod njih se naselili. Grezalci su poznati po tome što ima je predak bio vrlo vešt zidar. Doseljeni su iz Drobnjaka, danas se svi po nekoj babi, koja ih je odgajila i koja ih je zakućila zovi i Jovančići, ima ih devet kuća. Slave Sv. Đurđa”.
   Novičići potiču od Gornje Lajkovačkih Kovačevića. O poreklu Kovačevića Ljubomir Pavlović kaže:
   -Pokrenuti opštom seobom doselili su se u ovo selo pred kraj 17. stoleća: Kovačevići, Čuturdžije i Šujdovići. Kovačevića predak Petronije i njegov praunuk Obrad bili su kovači i od ovog doba ova porodica imala je uvek po jednog kovača, što je i danas slučaj. Njihov predak se doselio iz Drobljaka u Jabučje pa posle došao ovde i to sve u istoj godini. Kovačevići su vrlo razgranata porodica, ima ih svuda po Srbiji a i u ovoj oblasti. Iz ove porodice bilo je popova, trgovaca, profesora, učitelja. U selu ih je danas jedanaest kuća. Slave sv. Georgija – Đurđevdan. Kraj citata uz napomenu da Ljuba piše o Kovačevićima iz Gornjeg Lajkovca.
   Milijanovići su se doselili iz Gornjeg Lajkovca. Slave Sv. Nikolu.
   U Novičiće spadaju: Lučići, Mirkovići, Ivkovići, Ninkovići, Žunjići, Jeremići, Jovanovići, Radovanovići, Gavrilovići i Pantelići.
   U Grezalce-Bogdanoviće spadaju: Bogdanovići, Dobričići, Petrovići, Grujičići i Đurđevići (Stikići).
   U Milijanoviće spadaju: Milijanovići, Milovanovići i Pavlovići.
   U drugoj polovini 18. veka doselili su se: Ivanovići, Jelići, Jovanovići-Jolići, Markovići-Milovanovići i Trišići-Jovanovići.
   Ivanovići-Grujučići doselili su se iz Osečenice, Slave Đurđevdan.
   Jelići-Tanasijevići doselili su se iz Golubca kolubarskog, Slave Đurđevdan.
   O Jovanovićima-Jolićima Ljuba Pavlović piše:
   Najstariji doseljenici Sižani, doselili su se pre 300 godina iz okoline Trebinja u Hercegovini ili, kako sami kažu, iz duboke Hercegovine, kraj citata. Sižani su: Jovanovići, Markovići, Živanovići, Trifunovići i Nikčevići koji seu se ranije svojili. Potiču od Jola Jovanovića koji je dovodak u Novičiće. (Ljuba Pavlović: Kolubara i Podgorina, 984).
   Markovići-Milovanovići doselili su se iz Struganika. Slave Sv. Nikolu.
   Jovanovići-Tešići vode poreko iz Brežđa. Slave Aranđelovdan. Međutim, Erdeljanović, piše Voja Miljanić, kaže da su se doselili iz Bosne. Verovatno su se iz ovog sela svi iselili, ili su promenili prezime. U selu su živeli Dragičevići, koji su se doselili iz Drenove kod Prijepolja. Naselili su se prvo u Murgašu kod Uba a potom su se neki vratili u Brežđe. Možda su su tada neki zaostali u Lajkovcu i tu se naselili.
   U 19. veku doselili su se: Markovići-Divnići, Đurđevići-Stikići, Dimitrijevići, Savkovići, Petrovići, Đurđevići, Mitrovići i Pantići.
   Markovići-Divnići doselili su se iz Mionice, Užički okrug, slave Đurđevdan.
   Đurđevići-Stikići potiču iz Jabučja od Stevanovića, slave Đurđic.
   Dimitrijevići su se naselili na imanje Đurđevića-Stikića. Doselili su se iz Svojdruga, okrug Užiččki. Slave Lazarevdan.
   Savkovići su se, takođe, naselili na imanje Đurđevića-Stikića. Došlli su iz Starog Vlaha. Slave Lazarevdan.
   Đurđevići su se doselili iz Rubribreze, iz familije Stevanović, kao dovodak u mater. Majka Marija, udavši se za Trivuna Jovanovića, dovela je sa sobom sina Milovana, koji je osnivač Jovanovića-Marića familije. Slave Sv. Nikolu.
   Petrovići su došli iz Vujinovače. Slave Jovanjdan.
   Mitrovići potiču iz Brežđa. Slave Alimpijevdan.
   Pantići su se doselili iz Maskara kod Mladenovca.
   U 20. veku doselili su se Pažinovići, Popovići 1, Popoviće 2, Andrići, Lazići, Filipovići, Brankovići, Golubovići, Vujići, Lukići, Nenadovići, Jerinići, Kirjakovići, Đorđevići, Đurići, Ivanovići, Đenisići, Krsmanovići, Bajići, Nikolići, Lojpur i Đurđevići.
   Pažinovići su iz Golijeva (Livno), Popovići 1 iz Zvečke, Popovići 2, Brankovići, Vujići i Đenisići su iz Azbukovice, Andrići iz beogradskog okruga, Lazići iz Sinoševca kod Šapca, Jeremići iz Starog Vlaha, Filipovići iz Podgorine, Markovići iz Markove crkve, Lukići iz obližnjeg Strmova, Nenadovići iz Virovaca (Mionica), Kirjakovići iz Sremske Mitrovice, Đorđevići sa Kosova, Đurići, Bajići i Ivanovići iz susednog Jabučja, Krsmanovići iz Jelovika kod Mladenovca, Nikolići iz Paljuva (opština Ub) Lojpur iz Mostara i Đurđevići iz Skobalja.
   Sutra: Nepričava

   Odgovori

10. 15. januar 2013. u 20:04

    Milodan

    Poreklo stanovništva sela Nepričava, opština Lajkovac. Iz knjige LAJKOVAČKA TAMNAVA U PROŠLOSTI – Poreklo stanovništva, prof. Vojislava Miljanića.
    Položaj sela, ime i brojno stanje u prošlosti
    Nalazi se na levoj obali Kolubare. Graniči se sa istoka Rubribrezom, sa severa Rukladom, sa zapada Bajevcem, Stepanjem i Slovcem a sa juga Pridvoricom i Ratkovcem, selima na desnoj obali Kolubare.
    Kuće im se nalaze na pobrđu iznad Kolubare.
    Selo je veoma staro a ime je dobilo u srednjem veku, kada je bilo u okviru distrikta, koji je imao isto ime. U narodu se priča da je nekada bila velika šuma kroz koju se prolazilo sa strahopoštovanjem, a pre prolaska kroz nju govorilo se da ne treba pričati te tako izazivati nečastive, pa je od “ne pričaj” ostalo Nepričava.
    Po državnom popisu, koji je izvršila austrijska uprava 1717. godine Nepričava je imala 5 podanika.
    Nepričavi pripada deo doline Kolubare sa nadmorskom visinom do 112 metara. Iznad Kolubare nalazi se kosa, koja prelazi u visorovan sa nadmorskom visinom oko 150 metara. Na severu se nalazi visoravan Dubrava, sa nadmorskom visinom od oko 140 metara. Najviši vrh se nalazi u zapadnom delu sela, naziva se Ostreš, visok 219 metara. Selo je razbijenog tipa. Deli se na Gornji i Donji kraj, gde je ovaj drugi bliži putu Valjevo – Lajkovac i pruzi Beograd – Bar.
    U popisu iz 1863. godine pored ostalog popisani su: Primitelni sud sa jednom apsom i 2 koša od slabog materijala i placem od 0,25 pluga i jedna njiva opštinska od jednog pluga. Na ataru ovog sela ima 4 pluga, opštinskog ispusta, pod šumom.
    Po popisu od 31. marta 1991. godine, selo je imalo 739 stanovnika, 282 stana, 201 domaćinstvo i 177 poljoprivrednih domaćinstava.
    Poreklo stanovništva i naseljavanje sela.
    Starom porodicom u selu smatraju se Gavrilovići. Slave Đurđic. (Oni su moji preci, prema Ljubi Pavloviću, iz koje familije su nastali Musići a potom, između ostalih, i Milići – moja familija, op. Milodan). Potiču od Jankovića iz Virovaca, koji tamo žive vema dugo i dosta su se raselili po okolnim selima pa i dalje.
    U Gavriloviće spadaju: Gavrilovići, Jelenići, Jeremići, Petrovići, Pantelići, Kovačevići, Mitrovići, Nedeljkovići, Miloševići, Novakovići, Stanojlovići, Jeličići, Uroševići, Stevanovići i Savkovići.
    U prvoj polovini 18. veka doselili su se Ilići 1 iz Gornjeg Lajkovca. Za njih Ljuba Pavlović kaže: “Najstarija porodica u selu (Gornji Lajkovac) koja je bila za vreme Kosova jesu Ilići na koje se očuvala uspomena u imenu potoka gde su im kuće bile. Ilića nema nijednog u selu. Oni su se preselili u Nepričavu u Tamnavi i tamo ih ima i danas” (Antropogeografija valjevske Tamnave, 165).
    Pored Ilića u prvoj polovini 18. veka doselili su se Radičevići, Živanovići i Petkovići.
    Radičevići su se doselili iz Crne Gore iz Njeguša, slave Sv. Đurđa. U njih spadaju Ninkovići i Živkovići.
    Živanovići i Brankovići doselili su se iz Donjeg Polimlja. Pripadaju Piperima i u srodstvu su sa Katanićima iz Bajevca. Slave Sv. Arhanđela.
    Petkovići su se doselili iz Starog Vlaha. Slave Sv. Nikolu.
    U drugoj polovini 18. veka doselili su se Jankovići, Ljikići i Pavlovići-Pašići.
    Jankovići su došli sa Rudnika. Slave Sv. Vasilija.
    Ljikići su se doselili iz Todisavca iz Rađevine. Slave Alimpijevdan. Ljikića babu doveli su Turci, kao udovu sa decom, radi uhođenja i vrlo rado kod nje odsedali da im čini izmet(!), (Ljuba Pavlović, Antropogeografija valjevske Tamnave 180).
    Pašići su se doselili iz Svojdruga, Užički okrug. Slave Andrijevdan. Pašići su Pavlovići i Kojadinovići.
    U 19. veku doselili su se Ilići 2, Jovanovići, Jovići, Rankovići, Sekulići, Srećkovići i Blagojevići.
    Ilići 2 su došli iz Visokog, Stari Vlah. Slave Sv. Đurđa.
    Jovanovići su se doselili iz obližnjeg Nanomira. Slave Sv. Luku. Nisu se doslelili kao uljezi u Petkoviće, kako piše Ljuba Pavlović, već su braća dovedena i posinjena.
    Jovići su iz Virovaca i uljezi u Savkoviće.
    Rankovići potiču iz Ojkovice, Stari Vlah. Slave Đurđevdan.
    Sekulići su došli iz obližnjih Paljuva, kao uljezi kod Ilića. Slave Sv. Lazara.
    Srećkovići potiču iz Starog Vlaha. Došli su kao uljezi u Petkoviće. Slave Sv. Nikolu.
    Blagojevići su uljezi kod Ilića. Došli su iz Bosne, iz Osata. Slave Sv. Jovana.
    Sutra: Rubribreza.

    Odgovori