Poreklo stanovništva sela Mahala i Smailbegovići – opština Breza. Prema knjizi Milenka S. Filipovića „Visočka nahija“. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj naselja, komunikacije i vode.
Sela Smailbegovići i Mahala sa novozasnovanim Krčevinama čine jedno naselje, koje se zvanično zove Smailbegovići, a u narodu je običnije Mahala po mahali, t. j. najstarijem delu i matici naselja. Naselje je na desnoj strani Stavnje, i zahvata veliki deo Alivojvodić–polja ili „Stavnje“. Istočnu granicu čini Stavnja, severnu, prema Brezi, potok Boriš (Bašure), a zapadnu, prema Vratnici, brda Derviš, Lisine, Zelena, Vratolom, Sandukovac i Mali Vratolom. Prema vrlo bliskom Potkraju na jugu neme izrazite granice.
Mahala je na samoj obali Stavnje; obala je dosta visoka tako da Stavnja, koja često naraste, ne nanosi nikakvu štetu kućama. Smailbegovići su jugozapadno od Mahale i na gornjem okviru polja, a oko ušća jednoga dola. Krčevine su po stranama i dolovima između Velike Glave, Kapice i Ahmetovice.
Dok nije otvoren rudnik u Brezi, u Mahali je upotrebljavana voda iz Stavnje pored vode iz vrela Bunara; pošto je sada rečna voda nečista, kopaju bunare. U Smailbegovićima imaju izvorsku vodu. Voda iz Barice u Dolu dovedena je čunkovima na sredinu sela. U Dolu su još izvori Veliko i Malo Korito.
Zemlje i šume.
Njive su u Mahali iznad a u Smailbegovićima većinom .ispod kuća. U krčevinama su njive oko kuća. Mahalske njive zovu se: Ahmetovica, Do, Rastići, Ožege, Podbrda, Bare, Ploče, Bašule, Ljubinovi, Češljugovače, Raskršća, Piskavice, Gromile, Kamenice, Šumica, Duboki Do, Vrbica, Gaćle, Bukva, Kadišća, Šekin Do i Šošac. U Smailbegovićima su: Strane, Krčevine, Derviš, Zelena, Veliko i Malo Igralo, Veliki i Mali Šiljak, Jezik, Potkuće, Šipovi, Vrbe, Vrbe, Glavice, Ćenanovine, Zajarak, Duge Njive, Poljice, Zagrađe.
Ovo je naselje nekada imalo 1000 duluma ispaše. Posle rata, naročito 1921., sve je iskrčeno i obrađeno sem nešto malo ispaše što je ostalo na Ahmetovici, Dervišu, Lisinama, Zeleni i Igralu. Ranije je bilo i dosta šume. Pod šumom su bila mesta: Šumica, Vrbica, Gaćale, Bukva Kadišća, Šekin Do, Šošac. Bila je velika Vukova šuma i oko Smailbegovića. Na Ahmetovici i pomenutim stranama ima još ostataka tih šuma. U dolovima između brda su senokosi.
Tip sela.
U Smailbegovićima su 15 kuća samih muslimana Smailbegovića; kuće su poređane oko dve ulice što se ukrštaju .kod Česme. Na sredini puta između Smailbegovića i Mahala, a pored druma i željezničke pruge je džamija s grobljem. U Mahali su kuće većinom s gornje strane široke ulice, trzana.
Mnogim baščama selo je zaklonjeno od druma, a porodične grupe kuća vezane su s drumom pomoću kratkih kaldrmisanih puteva. Oko kuća je mnogo sporednih zgrada. U Mahali žive ·sami muslimani. Pored druma i kraj željezničke stanice „Breza“ podignute su na zemljištu ovog sela, ali pripadaju naselju „Brezi“, mnoge kuće i kafane. U Krčevinama su 3 kuće, međusobno i od sela udaljene po 10—15 minuta. U Dubokom Dolu je Herco, na Šošcu Dedić i na Bukvi Subotići.
Starine.
Subotići su jedina pravoslavna porodica u celom naselju. Na njivi Gromilama, u blizini željezničke stanice, ima mnogo komada od rimskih opeka i stubova. Tu su pre rata otpočeta iskopavanja, ali nisu dovršena. G. Ćorović koji je tu vršio iskopavanja, misli da je taj materijal prenet s leve obale Stavnje, gde je postojalo veće rimsko naselje i gde su ostaci jedne bazilike.
Kroz Mahalu je u tursko vreme vodila kaldrma za Vareš. Na Ahmetovici je staro muslimansko groblje, za koje vele da je od „feta.“
Postanak naselja i poreklo stavništva.
Osnivanje ovog naselja narodno predanje pripisuje Ali-vojvodi, o kom su se ranije i pesme pevale. Veruje se da je on osnovao Mahalu. Njegov otac Hamza bio je iz Izmira (Smirne). U vojsci sultana Fatiha učini on neki „gaziluk“, i sultan mu reče: „Da budeš paša ili što hoćeš.“ On ne htede ništa do komadića zemlje, jer je sve „ubio“, dok je sebe i konja opremio. Sultan mu onda reče: „Hajde ti na tom đogatu obiđi i begeniši jedno mjesto u Bosni.“ On obiđe celu Bosnu, i ovo mu se mesto dopalo. Obišao je na konju celo polje i onda bacio topuz s Vardišća na Trtoriće i tako je sastavio. Hamzin sin Ali–vojvoda bio je ovde „ko paša”, a gde su sada Balibegovići bio je neki Bali–beg, koji je imao kćer. S tom su devojkom ašikovali Ali–vojvoda i Suljo Memagić iz Ljetovika. Jednom car zovne sebi Ali–vojvodu, a Suljo iskoristi tu priliku, i odvede devojku. Kad je Ali-vojvoda čuo za to pri povratku u Sarajevo, odmah je krenuo iz Sarajeva pravo u Ljetovik, izveo devojku iz „đerdeka“, i doveo je svojoj kući. Pošto su ga tužili, iz Carigrada doće „Kabul-ferman“ da se Ali-vojvoda ubije. Ali–vojvoda se otkupio za skupe pare. Po jednom predanju, jedan od Ali-vojvodinih potomaka bio je baša, i od njega su Smailbegovići. Po drugome, u Mahali su bila tri brata, možda vojvodini sinovi: Šeho, Smajo i Džafo. Nisu se slagali, pa su se pedelili. Džafo je ostao u Mahali, Smajo je otišao u današnje Smailbegoviće, a Šeho u Kamenice. Potomci Alivojvodini već se smatraju starincima, ali njihovo predanje, pa nazivi naselja (Smailbegovići i Mahala) i nemanje nikakvih starina iz srednjega veka, jasno govore da u ovim selima nema starinaca. Verovatno je i samo osnivanje bilo docnije nego što se to kazuje u gornjem predanju. Prema tome, Smailbegovići (15) su zajedničkog porekla sa Džafićima, čiji su ogranci Dedića i Nefi/š (svega 14), i starinom iz Smirne.
–Derviševići i Silajdžića (9) biće takođe davnašnji doseljenici. I oni su, kao i Smailbegovići, imali berat na polovinu džemata Breze. Predak Silajdžića bio je otišao y svet zbog maćehe i u Misiru provede 9 godina; zato su mu se potomci prozvali Silajdžnćima.
-Dinari i Herce (8). Opširnije u opisu Župče.
-Šire (3) su od Sokića u Potkraju.
-Mamele (4) su došli iz Sarajeva pre 50–60 godina.
-Marašević (1) je starinom iz Nikšića, i rod s Maraševićima u Sutiščici.
-Bećiragić (1) je doselio iz Duhara 1920. god.
Pravoslavni:
-Subotići (1) su došli na krčevinu iz Breze pre 6 godina a starinom su iz Hercegovine.
IZVOR: Prema knjizi Milenka S. Filipovića „Visočka nahija“. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)