Autor: Slobodan Zrnić (neke podatke su saznali i dostavili učenici OŠ “Miroslav Antić”)
Teritorija Belih voda i Rupčina u prošlosti je pripadala selu Žarkovu, mada je prvi put Žarkovo kao naselje evidentirano na turskim defterima (poreznim popisima) u 16. veku pod nazivom Belo Vrelo, što upućuje na izvor Bele vode (vrelo je drugi naziv za izvor). Na popisima iz 1528. i 1536. godine navedeno je selo Belo Vrelo (Belo Virle), a 1560. godine je uz Belo Vrelo dodata napomena – drugi naziv Žarko. Sasvim sigurno je budući naziv Žarkovo Selo nastao po seoskom knezu tj. primićuru Žarku, koji je bio prva upisana osoba na defteru iz 1536. godine. Dugo je postojalo i zasebno selo Repište (evidentirano još 1528), koje se kasnije stopilo sa Žarkovom (njegov severni deo). Na Belim vodama su u prošlosti bile njive i vinogradi stanovnika Žarkova, ali i poneka stara kuća bliže potoku Paripovcu i Lazarevačkom drumu tj. sadašnjoj Vodovodskoj ulici. Nakon Drugog svetskog rata počelo je naglo doseljavanje i gradnja kuća na praznom prostoru Belih voda i Rupčina, koje su naziv dobile po rupama nastalim od majdana (kamenoloma) iz kojih su Žarkovci vadili kvalitetan kamen.
Na Belim vodama, odnosno, na lokalitetu “Ledine” kod Sportskog centra “Partizan Žarkovo”, postojalo je neolitsko naselje (2.600 – 1900. godine p.n.e), malo mlađe od Vinče. Tu su nađeni ostaci pravougaonih kuća, zemunica, keramike i predmeta od kostiju, rogova i životinjskih zuba. Godine 1929. pronađena je kamena figura lava iz rimskog perioda, a tuda je prolazio i stari rimski put. U Prvom srpskom ustanku 1805. godine, Bećir-paša se ulogorio na Belim vodama. Na pregovore s njim došao je Karađorđe sa svojom vojskom. Bele vode su postale izuzetno značajne za grad Beograd početkom 20. veka, kada je izgrađen vodovod.
Mesna zajednica Bele vode se graniči sa Starim Žarkovom kod potoka Paripovca. To je severna granica. Na istoku granicu čini Ibarska magistrala (Trgovačka ulica). Na zapadu i jugu su njive i šume. Rupčine takođe pripadaju ovoj mesnoj zajednici, a jedan njihov deo je nedavno nazvan – Makiške terase.
Значајни објекти на Белим водама
Česma „Bele vode“ i plato sa fontanom podignuti su na mestu istoimenog izvora kod Vodovodske ulice, po kome je i naselje dobilo ime. Voda izvire iz pet mlaznica, a šesta je služila za fontanu koja više ne funkcioniše. U prošlosti je izvor bio jači, pa se žubor vode mogao čuti na velikoj udaljenosti.
Vodovod na Belim vodama bio je prvi moderan vodovod koji je služio gradu Beogradu. Projekat izgradnje donet je 1889. godine, a korišćenje vode krenulo je 1892. godine, iz pet bunara. Još jedan dovod izgrađen je 1905. godine, a zatim i treći 1927. Tada su podignuti dodatni objekti i nadzemna drvena cev koja je vodu iz Save dopremala do Belih voda, da bi se tu filtrirala i mešala sa bunarskom vodom, tako da je od 1928. snabdevanje Beograda značajno povećano.
JKP Beogradski vodovod i kanalizacija
Beogradske opštinske novine, 23. 7. 1889.
Potok Paripovac razdvaja Bele vode od Starog Žarkova. „Parip“ na turskog znači – konj, pa moguće da je potok dobio ime po tome što su se u prošlosti na njemu napajali konji. Postojao je stari most, a preko novog prolazi magistrala. Dobar deo toka Paripovca kanalisan je cevima.
Park „Bele vode“ formiran je uz magistralu, na najvišem terenu, gde su ranije bili vinogradi porodice Janković. U staroj vinogradarskoj kući bilo je prvo sedište mesne zajednice. Jedan je od najvećih gradskih parkova u Beogradu.
OŠ „Miroslav Antić“ je podignuta 1962. godine (Ulica Crveno barjače). U početku se zvala „Bele vode“, zatim „Milentije Popović“, a od 2004. godine nosi sadašnji naziv. Nadograđena je 1994. Ima veliko dvorište sa betonskim terenima i raznovrsnim drvećem. Ulaz je u ulici Crveno barjače.
Crkva Svetog Vaznesenja Gospodnjeg podignuta je 1938. godine u najsevernijem delu Belih voda, blizu potoka (Ulica prote Milorada Pavlovića). Naziva se i Žarkovačkom crkvom. Vaznesenje Hristovo je poznato i kao Spasovdan, a to je slava Žarkova i Beograda uopšte.
Žarkovačko groblje se nalazi na uglu magistrale i Ulice braće Vučković (s druge strane ulice je crkva). Postojalo je sigurno početkom 18. veka, a u njegovom središtu se nalazila crkva.
Vojnotehnički institut i Vojni arhiv se nalaze u južnom delu naselja (Ulica Ratka Resanovića). Vojnotehnički institut je najveća vojna naučno-istraživačka ustanova u Srbiji, osnovana 1948. godine. Bavi se ispitivanjem i razvojem novog naoružanja i vojne opreme. U kasarni „Žarkovo“ kod instituta , smešten je Vojni arhiv (od 2006. godine).
OFK „Žarkovo“ je fudbalski klub čiji se stadion nalazi u najzapadnijem delu Belih voda. Klub je osnovan 1925. godine.
Železnička stanica „Žarkovo“ na Belim vodama bila je u funkciji između 1928. i 1968. godine, kada je pruga razmontirana. Nalazila se na početku Ulice Milorada Jovanovića kojom prolazi linija gradskog autobusa 55, tačnije kod same autobusne stanice (kada se iz Vodovodske skrene u tu ulicu). Danas je to stambena zgrada. Pruga je prolazila ispod zida druma za Železnik (između zida i postrojenja vodovoda).
Насељавање Белих вода и називи улица
Kao što je već rečeno, pre Drugog svetskog rata je prostor Belih voda bio najvećim delom nenaseljen. Tu su bile njive i vinogradi koji su pripadali starim porodicama iz Žarkova, a poneke stare kuće su se nalazile uz Vodovodsku ulicu (tadašnji Lazarevački drum) i bliže Starom Žarkovu (potoku Paripovcu). Spasenovići iz Žarkova su bili vlasnici njiva na prostoru današnje pijace, škole i vrtića, a Jankovići su imali vinograd na mestu današnjeg parka “Bele vode”. U Rupčinama su bili majdani/kamenolomi, njive i pašnjaci. Jedan nesrećan slučaj dogodio se 1940. godine, kada je grom ubio dečaka Živana Ognjanovića Pantinog, koji je u Rupčinama sa drugovima čuvao stoku (Ognjanovići su takođe stara porodica iz Žarkova). Postojao je stari turski han (konak) u današnjoj Vodovodskoj ulici, iz kojeg je u 19. veku nastala mehana (kafana) Aksentija Joksimovića. Naselje dobija na značaju izgradnjom pogona “Vodovoda Beograd” krajem 19. veka, s naročito nakon 1927. godine, kada su izgrađeni brojni objekti preduzeća, kojim je rukovodio inženjer Svetislav Vučković. Ovaj čovek bio je starešina Sokolskog društva iz Žarkova, čije se sedište nalazilo upravo na Belim vodama (Sokolski dom – Sokolana). Njegov brat Bora bio je prvi lekar ambulante u sklopu Vodovoda. Masovno naseljavanje počelo je nakon Drugog svetskog rata (naročito 1960-ih), kada su dolazili ljudi iz svih krajeva bivše Jugoslavije. Godine 1965. ispod pijace je izgrađeno Azbestno naselje za radnike, ali je srušeno početkom 21. veka zbog štetnosti azbesta i ugrožavanja zdravlja ljudi. Podignute su nove zgrade.
U početku su skoro sve ulice na Belim vodama nosile nazive nekih ljudi ili događaja iz Narodnooslobodilačke borbe u Drugom svetskom ratu (partizanski heroji). Početkom 21. veka neke od njih promenile su naziv po pojmovima i ljudima značajnim za istoriju Žarkova (Bele vode, Belo vrelo, Primićura Žarka, Braće Vučković, Momčila Čedića, Prote Milorada Pavlovića). U najnovije vreme novoformirane ulice u Rupčinama dobijaju nazive po ličnostima značajnim za srpsku kulturu i sport.
Neke od najstarijih kuća na Belim vodama (po ulicama)
Vodovodska ulica – bila je stara mehana porodice Joksimović. U 20. veku je Dragoljub Dimitrijević držao mesaru. Najstarije su kuće Tanaskovića, Vlajića, Spasenovića i Odabašića.
Ugao Belog vrela i Momčila Čedića/Palisadske – po jednom izvoru je najstarija bila porodica Starčević, a po drugom, najstarija bila kuća frizera Sime (na uglu sa Ulicom Momčila Čedića/Palisadskom), a zatim porodice Avramović (1960-ih).
Momčila Čedića (ranije Palisadska ) – najstarija je kuća porodice Petrović, čiji su preci u 19. veku došli iz sela Sočkovac kod Tuzle. Među najstarijima su i Spasenovići (stara porodica iz Žarkova), koji su bili vlasnici njiva.
Jelenov žleb – najstarija je bila kuća Koste Ognjanovića (oko 1920. god).
Braće Vučković – najstarija je kuća Radaković na dnu ulice (ugao sa Vodovodskom).
Prote Milorada Pavlovića – najstariji su Stojanovići (pre Drugog sv. rata), a Panta Joksimović je kod današnje crkve držao konje.
Milana Šarca – njive pripadale žarkovačkoj porodici Lukić, a prvi se doselio Živko Lukić, pre Drugog svetskog rata.
Crveno barjače – najstarije su kuće Životića i Veljkovića (kod škole).
Kraljevačkih žrtava – najstariji Markovići iz Crne Gore.
Napomena: Prikupljene informacije nisu sasvim pouzdane. Pozivaju se svi koji znaju podatke iz prošlosti, da to napišu u komentaru na članak.
Komentari (0)