PIŠE: Saradnik portala Poreklo Snežana Aleksić
O gradnji javnih objekata u Kupinovu, naročito u vremenu nakon razvojačenja, obilato svedoče oglasi, odnosno, pozivi za nabavke radova, a koji su objavljivani u Narodnim novinama – službenom glasilu onog vremena. Isti izvor informiše o deobama graničarskih kućnih zadruga, kao i o postupcima prinudne naplate prodajom imovine na javnim licitacijama. Odnosi u društvu, kulturne matrice, sociologija života i rada, svakako da su u bliskoj vezi sa ekonomskim tokovima i svim okolnostima datog vremena, od kojih je i zavisio razvitak Kupinova. O važnosti prisustva ispostave Petrovaradinske imovne opštine u Kupinovu na sociologiju samog mesta, u nas nema sprovedenog istraživanja niti publikovanog rada. Iz izvora, ali i usmene tradicije poznato je da su u Kupinovu u kome je postojala Šumarija još tokom postojanja Granice, službovali šumari, koji su u selu obitavali sa svojim porodicama. Gospođe šumarke donele su u Kupinovo svoje navike i običaje, kao i svoje kulinarske recepte. Od njih su se Kupinovčanke naučile poheraju, gotovljenju milšpajza, čušpajza, mešenju torti itd. Verovatno da je sa gospođama šumarkama u Kupinovo stigla i „bečka moda”, a što potvrđuje fotografija sa osveštenja spomen-kompleksa prestolonasledniku Rudolfu iz 1891. godine, koja osim o događaju svedoči o ljudima jednog vremena.
U godini 1893. u Kupinovu je školu pohađalo 147 dece, od toga muške 76, a ženske dece 71, što govori u prilog ravnopravnog obrazovanja oba pola. Kupinci su držali do toga da se sva deca nauče čitati i pisati. Tokom godina koje su usledile, u Kupinovo, poštom, pristiže štampa razne provinijencije, između ostaloga i modni žurnali. O tome kako su se držale gazdačke kćeri iz Kupinova, svedoči fotografija Angeline Stajčić načinjena 1917. godine, u toku Velikog rata, samo godinu dana nakon povratka Kupinaca iz internacije u Slavoniji. Kuća u kojoj je rođena i odrasla Angelina nalazila se kod Duhovske crkve u Kupinovu a do Stajčićeve kuće, prva komšijska, bila je kuća u vlasništvu Petrovaradinske imovne opštine koja je korišćena kao službeni stan Šumarije. Iz svedočenja Angelinine dece saznalo se da se gospođa šumarka drugujući pre Velikog rata sa gospođom Stajčić, svojski potrudila da Stajčićkine kćeri poduči „domaćinstvu i modi”. Sa obrazovanjem stečenim u školi u Kupinovu i „nobles” obrazovanjem stečenim od gospođe šumarke, Angelina se 1917. godine udala za Dimitrija Aleksića iz Boljevaca. Uz obrazovanje, Angelini je u brak unela miraz koji se sastojao od „mekanih stvari”, dukata, seferina, zlatnog nakita, dva jutra vinograda i nešto nameštaja, od koga je, do danas, sačuvana jedna kuhinjska vitrina – kredenac
Angelinina fotografija svedoči o modi jednog vremena, ali i o imovnoj snazi porodice Stajčić. Međutim, raslojavanje graničarskog staleža koje se dogodilo nakon razvojačenja, a u čemu je presudna bila tada vođena ekonomska politika, uz elementarne nepogode koje su često pogađale ovo podneblje dodatno osiromašujući stanovništvo, kulminirali su tokom Velikog rata, kada su usled ratnih dejstava, internacije i pljačke imovine, stanovnici Kupinova, kao i ostatka Srema, doživeli ekonomski krah, bez prava na reparaciju kao bivše austrougarsko područje. Konačno, potpuno osiromašenje bivšeg graničarskog staleža dogodilo se nakon Drugog svetskog rata, kada je značajna imovina u posedu bivših graničarskih porodica od istih oduzeta. Pašnjaci i šumski kompleksi na koje su graničarske porodice polagale pravo, o čemu svedoči pomoćna Zemljišna knjiga – Katastar ovlaštenika, nakon Drugog svetskog rata su „u ime naroda” preimenovani u opštenarodnu imovinu. Tako je, sasvim urušen jedan svet koji je, kao graničarski stalež, bivstvovao preko dva veka na prostoru Srema.
Odlomak iz knjige: Aleksić S, Kupinovo u izvorima i građi, Arhiv Vojvodine, Novi Sad, 2022.
Komentari (0)