Poreklo prezimena, sela Donja Gata (Bihać)

Poreklo stanovništva sela Donja Gata, opština Bihać. Priredio saradnik portala Poreklo Ilija Šikman.

Naselja Srednjeg Pounja[1]

Prostor srednjeg Pounja obuhvata 149 naselja. Do kraja 19. veka Bihać je okružna županijska varoš i dve sreske varoši Krupa i Cazin. Dve varošice su u razvoju: Otoka i Velika Kladuša. Izgled varošice sve više dobijaju Tržačka Raštela, Ripač, Vrnograč, Bužim, Stijena, Mala Kladuša. Utisak okruglih manjih čaršija balkanskog tipa daju: Pećigrad, Todorovo, Stijena (grad), Izačić i Brekovica.

Širi prostor severnog dela opštine Bihać naziva se jednim imenom Gata. Proteže se smerom istok-zapad. Potok Skorupača je severna granica sa Bukovicom, zatim Marin Most i Trstovac. Dalje granica ide istočno prema naselju Vrelo, preko brda Bisovac, prelazi usedlinom Vrsta, izlazi na suvu među sa Likom i Kordunom, na zapadu se graniči sa Bugarom, izlazi na rečicu Toplicu ispod banjskog lečilišta Gata-Ilidža gde se delimično graniči sa naseljem Rujnica. Ime je dobila po lekovitom vrelu Gata-Ilidža. Od Bisovca do suve međe na Kordunu na zaravni i kosama leži naselje Gornja Gata. Pod brdom Veliki Bisovac je Srpska Gata. Do reke Korane je Čerkezovac. Na ivici je kraška zaravan. Brezik i Rastovača je do Rujnice i Gatice. Preovladava mišljenje da je Gornja Gata opština od više sela, a njeni delovi kao zasebna i samostalna sela: Gornja Gata (deo), Mala Peća, Rastovača i Brezik. Jedno vreme i naselje Bugar je pripadao Gornjoj Gati. Zove se „Gornja Gata“ za razliku od „Donje Gate“ u Cazinskom srezu. Čuje se i Bihaćka Gata za razlku od Cazinske Gate. Isto tako i Srpska od Turske Gate. Često pod imenonm Gornja Gata ili Srpska Gata podrazumeva se deo sela pod Veliki Bisovcem. Mala Peća zove se Srpska Peća za razliku od Turske Peće koja pripada Turskoj Gati. Čerkezovac je nazvan po spahiji Alijagića iz Izačića, koji je kažu bio Čerkez.

Položaj naselja.

Donja Gata, danas je nenaseljeno mesto površine 6,59 km². Nalazi se na severu opštine Bihać. Nekada je pripadala Cazinskom srezu. Prema administrativnoj podeli po Dejtonskom sporazumu iz 1995. godine, pripada Unsko-sanskom kantonu Federacije Bosne i Hercegovine. Granica naselja proteže se potokom Skorupača sa Bukovicom, zatim šumarkom Šegestin, južno od Marin Most i Trstovca. Dalje granica ide istočno prema  naselju Vrelo, prelazi sredinom zaravni Prominovac i Vedro polje ispod brda Veliki Bisovac, sredinom Dubrave zapadno od Male Gate, preko Selišta izlazi na rečicu Toplicu severno od banjskog lečilišta Gata-Ilidža gde se delinično graniči sa naseljem Rujnica.

Put vodi prevojem kraške zaravni Ostrožačkog polja od Ostrošca prema banji Gata-Ilidža. Tu se put račva prema Bihaću i Petrovom Ličkom Selu, a drugi krak ide prema Tržačkim Raštelima i dalje prema Cazinu. Iz Raštela put se dalje račva prema Rakovici i Slunju na Kordunu. Iz pregibli zaravni javlja se niz vrela. Sa njih se selo služi vodom.

Tip.

Glavni deo naselja je ispod puta iznad vrela Bistrice. Prelazi sa razbijenog tipa na srodničke grupe kuća zbijenog tipa. Srodničke grupe kuće su nešto više udaljene nego kuće jedna od druge. Iznad puta su samo tri kuće (sa desne strane iz pravca banje). Dvorišta su ograđena i za glavni put vezana uskim sokacima zvani i progon. Ostale celine sela  su razbijenog tipa na srodničke grupe kuća zbijenog tipa.

Zaseoci.

Donja Gata se smatra jedinstvenom celinom. Bez Gate kao najveće posebne celine, prema grupisanim porodičnim kućama razdvajaju se  još pet  zasebnih delova: Rajakov Potok ili samo Potok, Grahovčevo Brdo, Rajakovo Brdo, čuje se i Bajića Brdo, Gluvajića Brdo i Lončarevo Brdo.

Ime.

Naselje je dobilo ime po toplom kupališnom izvoru. Zove se i Cazinska Gata za razliku od Gornje Gate ili Bihaćke Gate. Na raseljene porodice podsećaju Kenjalovac i Babovića Do.

Reljef.

Seosko područje (atar) naselja Donja Gata je kraška brežukasta zaravan Ostrožačkog polja od Ostrošca prema banji Ilidža, nadmorske visine od 284 do 375 metara nadmoske visine. Prostor karakteriše proširena zaravan rečice Toplice i njene pritočice potoka Skorupača. Javlja se nekoliko kosa, kosenjaka i brežuljaka sa blagim nagibom. Na jugoistoku, obližnji Veliki Bisovac je kupastog oblika  nadmorske visine 499 metara.

Danas na tom prostoru Amerikanci gaje aroniju. Imanje čuvaju psi na šta upozorava tabla sa odgovarajućim natpisom.

Klima.

Klima je umerenokontintalna, sa dosta oštrim zimama i toplim ljetima, sa znatnim uticajem  lokalnih uslova. Na godišnjem nivou uočljivo je naglo kretanje temperatura vazduha od januara prema julu, a zatim postepeni pad prema decembru. Mesec januar je najhladniji, a najtoliji je juli. Srednja januarske temperature su negativne i kreću se između -0,9^oC i -0,3^oC, dok su srednje maksimalne temperature u julu i avgustu između 25^o do 27^oC. Područje je sa relativno malim količinama padavina. Padavine su ravnomerno raspoređene i može se reći  da ovo područje ima dovoljno padavina. Pretežno poljoprivredno područje,  snežni pokrivač ima izuzetan značaj za poljoprivredne kulture. Tokom zime štiti ih od jakih mrazeva  i stvara velike zalihe vlage u tlu. Prosečna visina snega iznosi između 30 i 40 cm.  Položaj i orografija bihaćkog prostora uslovljava pojavu vetra sa Plješevice zvani „golovršnjak“. Smeta voću i sijanju kukuruza. Mora se „hvatati ora“ kod setve da rodi. Kuda „dohvaća“ Plješevica voće često „premeće“. U jesen i proleće  oseća se veoma jak vetar „jugo“ sa Jadrana, koji traje dan-dva, preokreće se na hladan severac (buru), i donosi promenu vremena, u jesen donosi sneg a u proleće kišu. Pored četiri godišnja doba (danas je teško razgraničiti), pažnja se obraća na „miholjsko leto“ od Male Gospojine do Miholjdana i „veljaču“ kao i baba Martu.

U celini klima na ovom području je povoljna. Odlikuje se umerenom vlažnošću, umerenim temperaturama, znatnim osunčanjem, bez jakih olujnih vetrova, što pogoduje proizvodnji hrane, razvoju turizma, sporta, rekreacije i sličo.

Stanovništvo zapaža neke klimatske pojave i prema njima podešavaju setvu. Kaže se “Boj se pete, kao i devete” (misli se na sedmice pred Đurđevdan i “Prihorisnić ako je ne  ujede, omanuće repom” (vreme od Uskrsa do Đurđevdana). U naselju, ore se kukuruzu po Đurđevdanu i 15 dana. Zbog toga dobro uspeva voće: šljive, jabuke, kruške, orasi, kesteni, trešenje. Kada uz veljaču mogu orati zobi onda računaju da je u izgledu dobra godina. U Miholjsko leto seju se ozima žita.

Hidrografija.

Područje Bihaća raspolaže važnim hidroenergetskim potencijalom i termalnim izvorima vode u naselju Gata-Ilidža. Ovi resursi predstavljaju vrednu osnovu za korišćenje  navedenih potencijala za proizvodnju energije  iz obnovljivih izvora za snabdevanje potreba stanovništva i industrije. Postojeći vodni resursi pružaju  kvalitetne mogućnosti za razvoj privrede-poljoprivrede  i banjskog turizma.

Toplica je najveći vodotok ovog prostora, dužine  oko 11 km sa izvorištem severo-zapadno od naselja Vrsta u šumi Osoje i ispred Tržačkih Raštela, kao desna pritoka uliva se u reku Koranu. Usedlina Vrsta između topličke i bihaćke doline je potočko razvođe pritočica koje teku reci Uni i Korani. Na kraškoj zaravni prema reci Korani javlja  se čitav niz vrela pećinskog karaktera i tvore rečicu Toplicu. Tu je Ledeno vrelo ili Stražanac, Velika Pećina, Mala Pećina i Peća koja se sastoji od jednog Pećinskog vrela i Kantar. Peća se uliva u Toplicu kod Zolića mlina. Ta mreža potočića čine zaravan nanosa sa puno vlage i bujnih livada. Iz Vučijaka (Kurajakovo) iz šume Osoje ispod Vrste teče: Čalića potok, Čakin potok i Tržinska voda. Svi se oni slevaju u Toplicu. Za kišnih perioda Toplica plavi livade i lugove pa  je tako razlivena voda odaje utisak velike reke, ali bez domašaja i posledica za naselja. Za kišnih perioda Toplica plavi livade i lugove pa  je tako razlivena voda odaje utisak velike reke, ali bez domašaja i posledica za naselja. Za kišnih perioda Toplica plavi livade i lugove pa  je tako razlivena voda odaje utisak velike reke, ali bez domašaja i posledica za naselja.

U Donjoj Gati javlja se čitav niz vrela iz pregibne zaravni prema potoku Skorupača. Sa njih se stanovništvo služi vodom. Od jačih izvora su dva vrela, tzv gornje ili Zečevac i donje vrelo. Nešto niže od ovih izvora napajaju se konji, pa je nazivano Konjsko vrelo. Zajedno tvore potočić Kozilar i uliva se Skorupaču, jači granični potok sa Bukovicom, a ovaj se uliva u rečicu Toplicu nešto severnije od banje Ilidže. Jedan manji izvor je iza kuće Sime Mudrinića.

Đermanovac je ispod Cimešinih kuća. Ispod Cimešinih kuća je povremenjak Jazmak koje se pojavljiva samo za kišnog perioda. Kucalo je ispod Zorića kuća. Ispod Repajića kuća je Kenjalovac i Perilce. Na inicijativu inžinjerca Vuje Kneževića, JNA je 1969. godine izvor Perilce kaptirala i uredila staze, postavila klupe i izvela cevi za lakše zahvatanje  vode. Otoke Kucala, Kenjalovca i Perilca čine potočak Crnaju  i uleva se u Kozilar.

Takođe otoka izvora Bistrice se uleva u Toplicu. Pre Drugog svetskog rata na Bistrici se nalazio mlin-vodenica Ilije Repajića. Ilija je tu imao veliku kuću i dućan. Bio je Solunski dobrovoljac, a poginuo u 2. Svetskom ratu na Garavicama kod Bihaća. Na zapadu naselja je izvor tople vode Ilidža iz Rimskog perioda. Za sezonu kupanja u Ilidži dolaze iz okolnih mesta Krajine i iz Like. Da su izrađene banje mnogo bi više bilo na kupanju. U Toplicu se sleva i topla izvorska voda i banje Ilidža. Na banjskom području posle Drugog svetskog rata vršena su određenja vodotermalna i fizičko-hemijska ispitivanja vode i današnje kantonalne vlasti nameravaju izgraditi savremeno banjsko lečište. U tom cilju ponovo su vršena odgovarajuća ispitivanja.vovotermalnih izvora. Bivši vlasnici traže da im se povrate  banjski kompleksi. U tom delu Toplice je granična linija između naselja Rujnica i Donja Gata.

Privreda.

Poljopriredno zemljište bihaćkog područja zauzima površinu od 27.262 hektara, Privatnom sektoru pripada 19.773, dok državnom (društvenom) 7.471 hektara zemljišta. Izrazito poljoprivredno područje, razvoju poljoprivredne proizvodnje pogoduje i duga tradicija bavljenja tom delatnošću, kao i povoljni klimatski uslovi.

Zemljoradnja je osnovno zanimanje stanovništva. Mnogo ih pomažu bare. Posebno kada rode za sušnih godina, pa je seno na dobroj ceni.  Ima više trgovaca. Po selima kupuju stoku i preprodaju u Tržačkim Raštelima i Bihaću.  Po svinje, šta više idu u Timar, Prijedor i Krupu i gone cele dželepe.  Ima ih na radu u Americi. Dvojica imaju ujmene mlinove na Kozilaru.

Ostaci radne jedinice „Agrokrajina“ na Dubravama[2]  

Sve do Drugog svetskog rata zemljoradnja je osnovno zanimanje stanovništva Donje Gate.. Pedesetih godina 20. veka u poznatoj kolektivizaciji kreće se sa formiranjem mnogo spominjanih zemljoadničkih radnih zadruga. Projekat zadruga nije uspeo. Nakon  toga, šezdesetih godina kreće se sa savremenijim razvojem poljoprivrede i stočarstva. U Bugaru se formira PZ „Alija Alijagić“ sa radnom jedinicom „Agrokrajina“ u Donjoj Gati. Krenulo se sa gajenjem muznih krava, koristeći ispašu, potom proizvodnjom žitarica. Razvojem SOUR-a [3]„Agrokomerca“ iz Velike Kladuše sedamdesetih godina, uveliko doprinosi poboljšanju ukupnog života Cazinske krajine i šire. Ljudi će se zaposliti, neće zavisiti samo od manuelne poljoprivrede, a viškove proizvoda, posebno mleka otkupljuje mlekara iz Bihaća. Nažalost, građanski rat će sve to uništiti a ljudi će napustiti svoje selo.

Mada selo izgleda bogato vodom, ipak je stanovništvo oskudevalo u dovoljnim količinama i kvalitetnom vodom, naročito u sušnim periodima. U tom periodu stanovništvo se vodom snabdevalo sa Kozilara i Bistrice. Tada su ludre (vučije)  bile glavne posude za vodu a magarad noseća snaga. Na ovim mestima su se prale rubine.

Šire područje po ovom ivorištu je dobilo i ime Gata  (na latinskom „kada“) sa atributima (Donja, Gornja, Velika, Mala, Turska, Srpska, Cazinska, Bihaćka, Ilidža-Ilica (na turskom znači „kupatilo“) kako je bila pod čijom vlašću).

Ispred Tržačkih Raštela Toplica se uliva u reku Koranu. Mada selo izgleda bogato vodom, ipak je stanovništvo o Saobraćajne veze  U širem području Pounja zapažaju se  tragovi nekadašnjih rimskih puteva. O tome govore otesani kamenovi krajputaši na razdaljini od 1000 do 1300 metara koji idu pravcima rimskih naselja. Bihać je u srednjem veku bio saobraćajni čvor, ekonomski centar i glavna veza Primorja sa Posavinom i Podravinom. Takođe od Bihaća jedan put  vodi prema Senju, a drugi prema Pokuplju. Sandžak bihaćki, u tursko doba, kao administrativno središte bio je vezan sa Travnikom, gde je bio valija (namesnik vilajeta) i trgovačkim Sarajevom. Na području Krupe  dobro su očuvani delovi uskog kaldrmisanog puta koji je služio za kiridžijski saobraćaj na samaru. Da je promet bio živ govore mnoga haništa (objekti za prenoćišta) pored puta. Sprovodeći administrativne reforme turske vlasti, Omerpaša izmešta sedišta novih kaza (niže administrativne jedinice) iz Bužima u Krupu, iz Ostrošca u Cazin, iz Starog Majdana u Sanski Most. Koliko-toliko povećava se saobraćaj iz varoši sa okolnim selima i saseljavanja u Krupu i Bihać.

Pred Okupaciju ojačavaju saobraćajne veze sa Senjom preko Petrovg Ličkog Sela i Prijeboja. Gradi se važna cesta od Novoga i železnička pruga do Krupe uz reku Unu. Austrijska okupaciona uprava počela je da izgrađuje drumove „rabotom“ (težačkim radovima). Gotovo celo Pounje privredno komunicira tim drumom ka Novom i železničkoj vezi.  Slivovi Korane sa njenim pritočicama Toplicom i Mutnicom i slivova Kladušnice, Bužimske i Glinice od razvođa privredno komunicira ka pograničnim tržištima drumovima: Otoka-Vrnograč prema Glini (Banija), Cazin-Velika Kladuša prema Karlovcu i Gata-Tržačka Raštela prema Slunju.

Geosaobraćajni položaj Bihaća je veoma povoljan. Grad se nalazi na pravcu osnovnih koridora zapadna Evropa-mediteran-Bliski istok.

skudevalo u dovoljnim količinama i kvalitetnom vodom, naročito u sušnim periodima. U tom periodu stanovništvo se vodom snabdevalo sa Kozilara i Bistrice. Tada su ludre (vučije) bile glavne posude za vodu a magarad noseća snaga. Na ovim mestima su se prale rubine.

Preko područja Bihaća prolazi niz međunarodnih i magistralnih putnih pravaca koji ovo područje povezuju sa širim okruženjem.

Glavni put, sa tvđom podlogom ide kroz Donju Gatu temenom kose od Vrela prema banji Gata-Ilidža, većim delom omeđen živicom. Ispod Cimešinih kuća, desno odvaja se put prema Kozilaru i kroz Rajakov potok preko Skorupače povezuje Donju Gatu sa Bukovicom. I ovaj put većim delom je omeđen živicom, a bliže Skorupači za kišnog perioda teško se prolazi zbog rasvašenog zemljišta. Dvorišta su ograđena i za glavni put su vezana uskim sokacima koje zovu i progoni.

Put vodi prevojem kraške zaravni Ostrožačkog polja od Ostrošca prema banji Ilidža. Na brodu (gazu) preko Toplice ispod Bistrice prelazilo se iz Rujnice i dalje pored  Repajića kuća išlo u Donju Gatu. Kasnije je Donja Gata cestom povezana preko Gata-Ilidža i Bistričke strane. Tu se put račva prema Bihaću i Petrovom Ličkom Selu, a drugi krak ide prema Tržačkim Raštelima i Cazinu a dalje prema Bosanskoj Krupi.. Iz Tržačkih Raštela put se dalje račva prema Rakovici i Slunju na Kordunu.  Iz Ćoralića veza ide prema Velikoj Kladuši, Topuskom i Petrinji na Kordunu i Baniji. Dalje se nastavlja prema Karlovcu i Zagrebu. Od Tržačkih Raštela put veže Rakovicu na Kordunu, prema Slunju i dalje prema Karlovcu. Kod Lipovače preko Drežnika odvaja se put prema Korenici u Lici i dalje preko Gospića do Jadrana. Raspadom SFR Jugoslavije, nastankom novih država, ispred Petrovog Ličkog Sela i dalje rekom Koranom je granična linija imeđu Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Na Izačiću prema Republici Hrvatskoj je granični prelaz kao i na Maljevcu kod Velike Kladuše i Hadžim Potoku. U Tržačkim Raštelima na reci Korani tek je ovih dana otvoren malogranični prelaz ali samo za zagranične stanovnike tako da suštinski ne znači mnogo za šire područje sa jedne i druge strane granice.

Oranice.

Za Laudovog rata (1787-1791), selo je opustelo i zaraslo u šumu. Ponovnim naseljavanjem, doseljenici  proširene zaravni oko potočica i na pregibnim zaravnima krče „steću planinu“ i zemljište pretvaraju u oranice i livade. Oranice su uz kuće i može se reći čine veće okućnice. Zemljoradnja im je osnovno zamimanje, uz dosta veliku pomoć bara. Zastupljena je „ogrušica“  zemljište više pogodna za pšenicu. Smatra se da je zgodan onaj koji ima nešto luke i tukove oranice. To za sušnih godina zaleči da se manje zadužuju kada “godina prometne”, nego oni koji imaju samo brdske zemlje.

.Livade.

Na levoj obali potočića Skorupača prema Bukovici, od Marin Mosta do slivanja u rečicu Toplicu, zatim sa obe strane potočića Kozilara i delom uz desnu obalu rečiće Toplice nalaze se bare i obarci sa pitomim travama. Potočići  ih kvase. Osobito kada rode za sušnih godina, seno je na dobroj ceni. Bare i obarci  košeni su oko Ilindana kada je staru travu probijala nlada i livade se nisu “otavili”. Stizale su obe trave. U novije vreme livade su košene od Vidovdana do Petrovdana i “zaotove” ih. Otavu kose između Male Gospojine i Miholjdana, uz tako zvano “Miholjsko leto”. Otava je za konje i teoce, a štede je za oranje u proleće volovima i konjima. Znatno se pomogne onaj koji tada može nešto otave da proda, jer je skupa kao žito.

Pašnjaci.

Selo nema zajedničkih pašnjaka kao što je slučaj u susednim selima Bukovica i Krndija. Dobrim delom stoka se napasa na okućnicama i u gajevima. Po završenoj berbi useva i pokošenim livadama stoka se slobodno kretala i pasla po njivama i livadama. Oko Đurđevdana zabrana je ispaše goveda na livadama, koja traje dok se livade ne pokose oko Ilindana.

Šume.

Prostor naselja bio je velika šuma, steća planina. Da je to nekad bila neprohodna šuma “timar” jesu ostaci starih hrastova i jasenova na livadama i u lugovima. Ostatci te nekadašnje velike šume nalaze se uz rečicu Toplicu, potok Skorupaču i Kozilar. Veći deo porodica  ima svoje gajeve i lugove koji su  korišteni i za ispašu stoke. Šumski sastav je hrast, grab, brest, ranije rasprostranjena bukva, cer i ostalo šumsko drveće.

Voćarstvo.

U selu se više pažnje obraćalo voćkama nego danas. Bio je  sevap kao i zadužbina što više ukalemiti divljaka i presaditi kod kuće: jabuka, krušaka, trešanja, dunja, orasa. Voćke se razlikuju po doba sazrevanja. Jabuke su “petrovače” (slatke), “zvečaljke” (kisele) i “mijoljke” (velike kiselosti). Kruške su: “ječmenjače”, “batrače”, “kulatuše” ili “kolatuše”, “crne kruške” ili ošafnjače, “dinjače” i “mijoljke”. Trešnje: “bjelice”, “grkuše”. Najveća pažnja se posvećivala gajenju šljiva. Razlikovale su se: “trnovača”, “prskulja”,  “bjelica” i crna šljiva ili “savka”. Najviše je cenjena “savka”. Voćari oko kuće su donekle štitili kuće od vremenskih nepogoda, posebno jakih vetrova. Često se kuća zaklanjala sa tri strane, a otvoren je vidik samo na cestu. Šljive se uglavnom koriste za pečenje rakije.

Kratak istorijski pregled.

Bosna se razvija u zasebnu državu pred pojavu Osmanlija. Oko Jajca formira se oblast Donji Kraji, a na zapadu Zapadne Strane ili Završje.  Jajce postaje prestonica države. Knez Donjih Kraji, energični Hrvoje Vukčić izbija na more, te se Donji Kraji proširuju do Gradiške i Bihaća. Tu je kasnije začetak Bosanske Krajine. Ugarska se oseti ugroženom padom Jajca i Knjuča 1463. godine. Ugarska na brzinu organizuje odbranu države i njenog pristupa na more. Osvaja srebreničku oblast i Donje Kraje sa tvrđavom Jajce. Osniva jajačku banovinu kao Vojnu krajinu Ugarske.  Na Vrbasu se organizuje prva linija odbrane protiv turskog prodiranja. Pored Jajca, kralj Matija utvrđuje i Senj. Turci pre drugog osvajanja Jajca, na 15 godina ga obilaze i osvajaju Kamengrad u kojem organizuju upravu. Sedišta novouspostavljenog sandžakata bilo je Kamengrad (1512-1565), Krupa (1565-1578), Ostrožac (1578-1592). Dalje je Bihać.

Porazom Ugarske kod Mohača 1526. godine, austrijski vladar Ferdinand koga na Cetinskom saboru 1527. godine izabraše za kralja Hrvatske i zaposeda neke gradove na Uni. Napušta se odbrana na liniji Jajce-Vrbas i nova linije odbrane se pomera na Una-Kostajnica-Bihać. Pre izbora u Cetingradu 1527. godine, Ferdinand protiv učestalih turskih provala i zaštite  Štajerske, Koruške i Kranjske, Austrija na ostatku teritorije Hrvatske zaposeda Senj, Krupu, Knin i Skradin. Organizuje Vojnu granicu od Ripča, Golubića, Sokola, Brekovice i Topličkog Turnja sa kapetanijama u Hrastovici, Bihaću, Ogulinu i Senju. Turci osvajanjem Bihaća 1592. godine, prenose u Bihać sedište sandžakata. Linija utvrda na Uni se napušta i povlači se na Glinu, Koranu i Mrežnicu. Utvrđuje se leva obala Kupe: Ogulin, Karlovac, Brest i Sisak. Krajevi od Une do Korane po Žitvadaraškom miru 1606. godine trebali su biti zaštićena i nezaposednuta zona. Mnogi gradovi tada su opusteli i 50 godine neki su bili bez stanovništa i prostor obrastao šumom. Turci se ne drže ugovornih obaveza i već 1625. godine zaposedaju i naseljavaju puste gradove. Austrija u Carigradu podnosi Porti spisak 28 gradova koje su Turci zaposeli. Pored ostalih navedeno je i 16 sadašnjih gradova: Tržac, Šturlić, Izačić, Mutnik, Cazin, Brekovica, Ostrožac, Stijena, Jezersko, Velika Kladuša, Mala Kladuša, Podzvizd, Vrnograč, Todorovo, Peći i Bužim.

U isto vreme Mletačka Republika uz pomoć ekspazivnih i ratobornih Rašana potiskuje Turke iz Dalmacije. U znatnom broju Rašani se počeli naseljavati u severnu Dalmaciju, počev od vremena cara Dušana i kasnije za turske vladavine. Pre poraza pod Bečom 1683. godine, Turci napuštaju utvrđenje Klis, gde je bio sandžakpaša i povlače se u gradove Krajine.

Porazom Osmanlija pod Bečom nastaje poremećaj sila i promene u odbrani. Za vreme prodora Turaka, gradovi i vlastelinske kule, Turci predaju Austriji. Ona ih popravlja i proširuje za odbranu austrijskih naslednih zemalja. Turci su neke osvojile, a neke su napustile izgladnele manje posade.  Iza Žitvadoroškog mira 1606. godine, prazne gradove opet naseljavaju Turci nevezano za ugovor. Sklapanjem mira u Karlovcima 1699. godine, Požarevcu 1718. Beogradu 1739 i Svištovu 1791. godine i te gradove koje je popravila Austrija, Turci nastoje po svaku cenu da zadrže i tu organizuju odbranu svojih severozapadnih granica od prodora Austrije. Turskoj ostaje trougao načičkan gradovima preko Une, preko 10 je u porečju Gline i Korane,  iza prirodne granice na reci Savi i Uni i planinskog prevoja Dinare, Plješice i Kapele.

Tada se naziru granice Bosanske krajine i njene granice prema Dalmaciji, Lici i Baniji. Svištovskim mirom granice se nešto pomeraju i uski komad od Tromeđe do Cetingrada je pripao Austriji, a prazan prostor u narodu je prozvan „Prilog“ ili Kordun.

Oblast je u crkvenom pogledu pre Turaka pripadala Zagrebačkoj i Kninskoj županiji. Granica im je bila razvođe pritočica Gline i Korane. Cazin je pripadao kninskoj biskupiji.

Tragovi starih naselja.

Oblast Pounja u davna vremena bila je gusto naseljena. Po temenina kosa gde su sada šume raspoznaju se gradine i „razori“ a po njima debelo drveće. Koliko je područje gusto bilo naseljeno, govori se da je mačak mogao „mostiti“ s krova na krov. U rimsko vreme u području reke Japre bila je razvijena rudarska industrija.

Praistorijski tragovi.

Na temenima zaravljenih planinskih kosa raspoznaju se praistorijski ostaci života. Ceo niz praistrijskih naselja bio je iznad karsne zaravni. Na glavicama kupasta oblika raspoznaju se okrugle gradine bez kreča sa ostacima izlomljenog posuđa. Na kosama strmih nagiba više rečnih dolina mogu se zapaziti gradine ovakve vrste. Uočljivo je da su birali mesta za naselja  više pećina i vrela. Više se preistorijskih gradina nalazi po površi i na karsnoj zaravni nego na bregovitom zemljištu od razvođa pritočica Korane, Gline i Une. Tuda ih nije bilo u tolikoj meri kao po površi i na karsnoj zaravni zbog težeg očuvanja.

Rimska naselja.

Plodna bihaćka kotlina privukla je napredne i praktične Rimljane. Centar njihovih naselja bio  kod izvora Privilance pod Debeljačom, gde je otriven hram i u blizini veća nekropola. Na celom području  nalaze se ostaci rimskih zgrada.  Pod Malim Bisovcem izgleda da je bila ciglana. U Ilidži su otkriveni tragovi rimskih banjskih naselja i srednjovekovne crkve ( na istom mestu). Tragovi rimskih naselja ima najviše u rečnim dolinama. Niz Unu su: u Doljanima na kosi, u Ripačkoj Otoci, Golubiću, Založju, Brekovici više prosečenog Kostela, Ljusini, Malkića Otoci niže Otoke. Uz Koranu su bila 4 naselja: u Bugaru, na Pogledalu više Tržačkih Raštela, u Crnaji (ciglana) i Adžinu Potoku. U dolini Bužimske i Varoške reke i Čaglici bila su izgelada manja rimska naselja. Tragovi se zapažaju u Slatini i Buševiću.

Srednjovekovni i turski ostaci.

O gusto naseljenoj oblasti pre Turaka svedoče mnoge gradine, selišta, crkvišta i kuline.Utvrđeni srednjovekovni gradovi bili su: Bihać, Ostrožac, Krupa i Bužim. Današnji gradovi u kojima su se razvijala turska utrvđena naselja bili su vlasteonske okrugle i visoke kule. Temelji takve jedne kule raspoznaju se u Topličkom Turnju u Krnji (Bihać). Najbolje je očuvana kula srednjovekovnog vlasteoskog tipa Radotina u Ćoralićima, na strmoj steni više pećine i vrela istoga imena. Ulaz u kulu je odozgo kroz pećinu i nema vrata u zidu. Po predanju u isto vreme ozidane su kula Gračanica i Bisovačka kula.

Porazom Turaka kod Mohača 1526. godine učestale su provale Turaka na područje Pounja.  Stanovništvo se većinom razbežalo u današnje hrvatsko Zagorje i alpske krajeve. Austrija odpočinje odbranu austrijskih naslednih zemalja proširujući i popravljajući vlasteonske kule, da mogu odoljevati pripemi vatrenog oružja. Jedna austrijska vojna komisija preglrdava sve te utvrde i nalazi da nisu pogodne za odbranu: Bojna, Mračaj, Bušević, Menić, Hresa, Gradac, Obrovac, Toplički i Ljusinjski Turanj i one budu porušene. Oko ostalih kula ozidaju zidove. Od ovih gradova, posle Žitvadorško mira 1606. godine ostali su pusti.  Turci ih naseljavaju i neke proširuju iza Bečkog poraza 1683. godine, podižući drugi zid sa kvadrastim kulama na ćoškovima, kako bi mogao, u slučaju navala, veći deo naselja da brani iz tvrđave. Tako su postala turska garnizona naselja u Krajini.

Tri su crkvišta iz različot doba: pre Turaka, za vreme Turaka do Laudonovog rata 1788 i pred ustanak 1875. godine. Pred Ustanak 1875. godine su drvene crkve u nekim selima. Sve su popaljene uz Bunu 1875-1878. godine. kako su bile u zakloništima od Turaka, druge su gradili iza Okupacije većinom na najstarijim crkvištima. Na crkvištima gde su pre Turaka bile crkve, podignute su crkve iza Okupacija na istom mestu.

Starine.

U Donjoj Gati, u Cimešina dolu nalaze se  kovačke troske. Napredne i praktične Rimljane je privukla  plodna bihaćka kotlina. U celoj okolini nalaze se ostaci rimskih objekata. Pod Malim Bisovcom verovatno je bila ciglana. U Gata – Ilidži je otriveno lekovito toplo vrelo (banja) iz rimskog doba. Veruje se da su tu bile vile isluženih rimskih veterana

Tragova rimskih naselja najviše ima u rečnim dolinama, kao u Brekovici poviše prosečenog Kostela. Uz Koranu bila su četiri naselja: U Bugaru, na Pogledalu iznad Tržačkih Raštela, u Crnaji (ciglana) i Hadžinom Potoku. Na Pogledalu iznad Tržačkih Raštela raspoznavali su se tragovi kanalizovanog rimskog naselja. Više Tržačkog polja, na kosi koja pripada naselju Crnaja, vide se na više stotina metara unaokolo ulomci od pečene cigle. Verovatno da se radi o rimskoj ciglani, jer se vidi gde je bila peć.

Utvrđeni srednjovekovni gradovi bili su: Bihać, Ostrožac, Krupa i Bužim. Ostaci današnjih gradova u kojima su se razvila turska utvrđena naselja bili su vlastelinske utvrde i visoke kule. Na Crkvini se u Krnji raspoznavaju tragovi većeg zdanja. Ustanovljeni su tragovi rimskog naselja. Sva je verovatnoća da je tu bilo staro naselje, koje se posle rimskog i sreddnjovekovnog  vremena  spominje pod imenom Toplički Turanj koji je razoren 1584. godine po naređenju zapovednika Krajine grofa Turna. U Ćoralićima, na strmoj steni više Pećine iz koje izvire Radotina je dobro očuvana visoka i okrugla srednjovekovnog vlastelinskog tipa kula Radotina. Ulaz je u kulu je odozgo kroz Pećinu i nema vrata. Nije se mogla proširivati za utvrđenje protiv Turaka. Više kule  je na zaravnjenoj kosi crkvina gde se raspoznaju tragovi građevine.

Na glasu za poznatu lepoticu devojku, otimala se tri junaka. Obeća da će biti onoga, koji sagradi najlepšu kulu. Ozidaše tri kule: Gračanicu, Bisovačku kulu i Radotinu. Devojci se najviše dopadne Radetina i pođe za vojvodu Radetu.

U bližoj okolini, u Mutniku je dobro očuvan srednjovekovni grad, koga su Turci proširili i u gradu je džamija. U Osretku, Osredačkoj kuli se raspoznaju ostaci većeg zdanja. Tu je (Lopašić) bila pre Turaka crkva Svetog Đorđa. Pogorela je i Turci podignu Kulu.

Na Čungaru su otkriveni ostaci praistorijskog naselja. U Ostrošcu su dobro očuvani zidovi srednjovekovnog grada. Za turske uprave je proširivana tvrđava i najveće je tursko utvrđenje u celoj oblasti posle Bihaća. Na Crkvini raspoznaju se tragovi crkve iz vremena pre Turaka. U Rujnici više izvora Raste i Zjala pećine raspoznaju se temelji crkve. Prilika je da je iz doba pre Laudonovog rata 1787-91. godine. Popravljena oko 1860. godine, ali je uz Bunu 1875-1878. godine izgorela. Nova je sagrađena kod kuće Grbića. Na Rastovači je više kuće Vučena Ilića crkvina iz vremena pre Turaka i na njoj položena nadgrobna ploča. U pećini, gde su u potaji bili hajduci kad je zbor kod crkve, raspoznaju se, neke pregrade i ognjišta i ima ljudskih kostiju.

U  Vrelu, na Kraljevcu se raspoznaju tragovi vrlo starog naselja. U Zaspi je vele nekakva kuća i u njoj “zlatna tara”. Blizu Zaspe našli su u zemlji nekoliko kamenova sa nekakvim pismom, razbili su ih i uzidali u podrume. Više današnjeg groblja raspoznaje se u šumarku groblje i više grobova kamenica. To je groblje naselja pre Laudonovog rata.

U Cazinu su zidovi srednjevekovnog grada koga su Turci proširivali. Na Klisi, koji rastavlja Žegar od grada, raspoznaju se tragovi crkve iz vremena pre Turaka. Na brdu više Klise je staro groblje, koje zovu “Vlaško groblje”. I jedna klimatska zgoda, kažu da su Iliri iz Cazina otišli na Svetog Iliju na sankama.

Pod Malim Bisovcem na kilometaripo vide se rasuti komadi rimske cigle. Prilika je da je tu bila rimska ciglana.

Poreklo stanovništva.

Kroz Bosansku Krajinu prolazili su iseljenici od Raške, Hercegovine, Crne Gore i Srednje Bosne. Pomicanje je bilo etapno. Za prvo poreklo se nije moglo saznati neposredno od starih ljudi, nego samo za etapne oblasti i to da su: od Zmijanja, Dalmacije, Like, Tromeđe, Sane, Bjelajskog polja i Unca.  Čestim seobama, izgubilo se sećanje na daljne poreklo i razgranjavanje porodica. Saznanje “to su ti jedno” ili “nekako jedno pa se razrodilo” i krsna slava, posebno ređa, su putokaz u ispitivanju daljeg porekla. Za sve one koje je zatekla okupacija 1878 su “starosedeoci”, za razliku od “novoselaca”, doseljenika iza Okupacije.

Kretanje porodica.

Starincima se smatraju rodovi koje su Turci zatekli u Bosni. Matica im je izgleda srednja Bosna, oko Travnika i Zenice, a najsevernije granice: Kozica i Tomina kod Sanskog Mosta, Kljevci iznad Ključa i Sanice do Bjelaja u Bjelajskom polju.

Prethodno stanovništvo za Laudonovog rata 1788-91. godine napušta Bosansku krajinu pa i atare Donje Gate i pomera se prevashodno na prostor Korduna i Banije. Za Laudovog rata selo je opustelo. Samo je izgleda porodica Stanišić, 1 kuća (slava Markovdan) iz vremena pre Laudonovog rata. Starina im je sa Zmijanja.

Retki su slučajevi ponovnog povratka stanovnika na ranija boravišta. Na Bjelajskom polju kod Bosanskog Petrovca postoji toponim (selo) Cimeše bez porodica sa prezimenom Cimeša. Verovatno da su  one takođe prešle na Kordun i nije isključeno da su kod ponovnog naseljavanja Donje Gate te iste Cimeše iz Sadilovca sa još nekim porodicama naselile Donju Gatu. Prostor Srednjeg Pounja naseljava se etapno i u periodima u sedam struja. Naseljavanje je vršeno u pet perioda. Svaki period počinjao je kakvim većim istorijskim događajem i pomeranjem granica koji su ostavljali puste prostore. Ovo se samo delimično odnosi na Donju Gatu iz razloga što su seoski atari ostali pusti iza Svištovskog mira 1791. godine i naseljenici dolaze na prazan prostor obrastao šumom. Jedino je izgleda porodica Stanišića iz vremena pre Laudona. Najveće doseljavanje se dešava u 3. i 4. periodu, odnosno pre Omerpaše 1850. godine i pre austrijske okupacije Bosne 1878. godine.  Naseljenici Donje Gate su: Ličani (46,37%), Zmijanci 5,79%), Bjelopoljci (18,83%), Unčani (15,94%) i Kordunaši (11,59). U Donju Gatu pre Omerpaše se naseljana 9 porodica (36,00% ), a pre austrijske okupacije 15 porodice (60,00%). Dve porodice izumiru (Jokezi i Maričići). U perodu između 1840. i 1860. godine u Srbiju se iseljavaju 3 porodice (Banjci, Vejinovići i jedna porodica Stanišića).

U Donju Gatu ukupno je naseljeno 30 porodica. Najviše pristiže Ličana (13 porodica ili 41,94%), Unčana (5 porodica ili 16,13%), Kordunaša  (4 porodice ili 12,90%), dve porodice iz Grmuše ili 6,45% i po jedna porodica iz Bjelajskog polja i Dalmacije odnosno po 3,23%.

Naseljene porodice.

Etnograf Milan Karanović kod naseljavanja stanovništva u naselju Donja Gata evidentira porodice po zaseocima:

U Gati uz cestu su porodice: Poznani 4 kuće; Zečevi 2 kuće; Cimeše 2 kuće; Jazići 3 kuće; Kneževići 2 kuće; Stanišići 1 kuća; Zorići 4 kuće; Končari 1 kuća; Repajići 2 kuće i Jakšići 5 kuća

Na Grahovčevom brdu su: Karani 3 kuće; Miljkovići 1 kuća; Maričić 1 kuća; Odžići 2 kuće; Rodići 1 kuća; Pilipović 1 kuća i Grahovci 2 kuće

U Rajakovu Potoku su: Vurdelje 3 kuće; Davidovići 3 kuće; Končari 1 kuća; Rajaci 6 kuća; Mudrinići 1 kuća i Radišići 3 kuće

Na Rajakovu brdu su: Rajaci 4 kuće; Davidovići 2 kuće; Bajići 2 kuće i Kovačevići 2 kuće

Na Gluvajića Brdu su: Gluvajići 5 kuća, Miljkovića 1 kuća i Končari 2 kuće i

Na Lončarevom brdu su: Lončari 2 kuće. U selu su 24 porodice sa 67 kuća. Na raseljene porodice  podsećaju Kenjalovac i Babovića Do.

Krsne slave porodica.

Srbi imaju narodno-crkveno slavlje, nepoznato kod drugih hrišćanskih naroda. To je krsna slava ili krsno ime, jednostavno slava. Prva naseljena srpska porodica u Donjoj Gati je od pre Laudovog rata 1788-91. godine. Ponovno naseljavanje praznog prostora Donje Gate započinje pre Omerpaše 1850. godine, a završava se pre okupacije Bosne od strane Austrije 1878. godine. U međuvremenu neke porodice su  izumrle, a neke iselile. Posle Drugog svetskog rata u Donju Gatu se formiraju ili nastanjuju tri nove porodice,  sve tri iz okoline. Do raspada Jugoslavije i  početka  građanskog rata u Bosni i Hercegovini 1992. godine u Donjoj Gati, u kojoj je isključivo živelo srpsko pravoslavno stanovništvo, ukupno je evidentirano 31 srpska pravoslavna porodica. Donjogaćani slave  10 krsnih slava. Najbrojnije su porodice čija je krsna slava Nikoljdan, 10 porodica (32,26%), zatim su porodice sa slavom Jovanjdan, 6 porodica (19,35%)  i  Đurđevdan 8 porodica (25,81%). Ostale svetitelje ima jedna do tri porodice. Donjogatske porodice imaju sledeće svetitelje za krsne slave:

1. Jovanjdan, 20. januar: Bajići, Banjci, Jazići, Kovačevići, Miljkovići i Repajići;
2. Lazareva Subota, slava sa pokretnim datumom, slavi se u subotu, nedelju dana pred Uskrs: Vurdelje;
3. Đurđevdan, 6. maj: Gluvajići, Zečevi, Zorići, Karani, Kneževići, Lončar, Mudrinići i Cimeše[4];
4. Ilindan, 2. avgust: Odžići;
5. Stefan Dečanski-Mratindan, 24. novembar: Grahovci;
6. Nikoljdan, 19. decembar: Vukovići, Davidovići, Končari, Maričići, Radišići, Rajaci, Stojakovići i Uzelci;
7. Sveti Vasilije Veliki-Mali Božić, 14. januar: Vejinovići i Jakšići;
8. Alimpijevdan, 9. decembar: Pilipovići;
9. Aranđelovdan-Aranđel Mihailo, 21. novembar: Koruge, i Rodići, i
10. Markovdan, 8. maj: Stanišići.

Groblja.

Više Kozilara, kod oranja raspoznaje se staro groblje, kažu da je “kugino groblje”. Preko puta Cimešinih kuća nalazi se seosko pravoslavno groblje. Nastanak groblja u Donjoj Gati vezuje se za naseljavanje stanovništva, kada i počinje sahranjivanje umrlih.

Od tada započinje njegova starina. Teško je utvrditi početak sahranjivanja upokojenih. Na početku sahranjivanja upokojenih, mnoga nadgrobna obeležja bila su drveni krstovi, često neispisana imena upokojenog, a vremenom ta obeležja su istrulila. Tek kasnije postavljaju se nadgrobni spomenici od kamena i kvalitenijeg materijala, ali i na njima su teško vidljiva imena sahranjenih zbog izbledelih imena i zarazlih u mahovinu. Tokom Drugog svetskog rata u Donjoj Dati se zateklo dosta izbeglica i Krndije, Bukovice i Rujnice. Veći broj njih je umro od tifusa 1943. godine i oni su sahranjeni na ovom groblju.

Treba priznati, što se tiče našeg odnosa prema umrlim da se ne možemo pohvaliti na održavanju večitih počivališta upokojenih, grobova i grobalja, pa su i groblja i grobovi uglavnom zapuštena.  Setimo se upokojenih predaka za Zadušnice kada se upale sveće, ali se malo ili ništa ne radi na uređenju i održavanju grobova najmilijih. Godine 1992., naselje je ostalo bez svojih pravoslavnih stanovnika, pa je pored toga što je groblje devastirano od komšija muslimana, zapušteno i zaraslo u šiblje tako da je teško doći do groba pokojnika.

Skoro ni jedno groblje nije ograđeno i zaštićeno od ulaska stoke. Posle građanskog rata u BiH 1995. godine, nastavljeno je srknavlje grobova, pa je 2012. godine  od strane „komšija“ izvršeno  skrnavljenje grobnice i posmrtnih ostataka pokojnika Vojina i Cuje Rajak.

Danas je groblje potpuno uništeno, skoro da nema ni jednog obeležja čitavog. Nekoliko potomaka  je koliko-toliko improvizacijom krstova-ploča svojih roditelja ponovo vratili njihova imena. Zadnja pokojnica Mileva sahranjena je pored svoga supruga Milutina Repije 2021. godine. Milevini i Milutinovi sinovi Zdravko i Amđelko, rođaci upokojenog Milivoja-Miće Repija, koji je iz Bukovice 1992. godine izbegao u Martinace (Sremska Mitrovica) gde se upokojio, njegovo telo preneli na groblje u Donju Gatu, gde mu je ranije sahranjena majka Repija Milka. To su zadnji pokojnici sahranjeni na ovom groblju.

Kuća, dvor i staja.

U selu su poznati dinarski tip kuća. Sve više podižu kuće alpijskog krova. Pravoslavno stanovništvo ove oblasti za ustanka 1875-78. godine bilo je u Lici, Baniji i Slavoniji. Od razdeobene linije raznovrsnih uticaja: Velika Kladuša-Cazin-Gomila-Krupa-Kekića Glavica-Hašani. Oni zapadni išli su u Liku, a istočno u Baniju i Slavoniju. Uz Bunu sve su kuće potparnice, jer Turci nisu dali da se udaraju ekseri. A nisu ni hteli da grade bolje kuće, jer bi im Turci dodijavali sa konačenjem i hajduci. Povratkom posle Okupacije na zgarišta koja su počela zarastati u šiblje, počeli su na brzu ruku da grade kuće, koje su više ličile na kolibe. Malo ih je bilo koji su mogli napraviti bolju kuću. Posekli su visoko drveće, većinom bukova, hrastova ili brestova, otesali “podumjente” četvrtaste u preseku i postavili ih u “sjek”. U podumejntu su došli direci visine do 2 metra i na njih “venčanice” povezane gredama na kojima su nad sobom “šašovci ušipljeni”. I da se zimi bolje greju. Između direka upleten je plot od leskova pruća, ređe od šepera i oblepljen ukuvanom zemljom sa pšeničnom plevom. Na duge venčanice  koje su povezale grede, postavili su “rogove” sa pantama. Na rogove su došle “žijoke” i na njih krov od bujadi. Retko je ko mogao odmah da pokrije daskama. Na krovove su došli  “pritiskovi“ ili “prljevi”, ponajčešće od breze, pa su se krovovi belasali. Kuća je odmah dobila dimenzije paralopipeda, a ne kvadrata kao pre Okupacije. Ognjište je bilo na sred kuće sa verigama, koje su visile o gredi nad ognjištnjm. “Vurune” su u sobi sa udubljenim “petnjacima”. Sedamdesetih i osamdestih godina 20. veka, selo ekonomski jača, pa su mnogi te stare kuće zamenili novim kvalitetnijim i zidanim kućama. Početkom građanskog rata 1992. godine, osim nekoliko, sve ostale kuće porušene. Danas se za mnoge nezna ni mesto gde su  bile. Ni za zgradu škole u Kozilaru ne raznaje se mesto postojanja.

Porodice i prezimena.

Od vremena naseljavanja stanovništva pa do njegovog konačnog nestanka u naselju Donja Gata evidentirane su sledeće porodice:

1. ARALICE, 1 kuća (1 kuća u Rajakovu Potoku), slava Aranđelovdan, porodica formirana posle Drugog svetskog rata. Milka Aralica iz porodice Aralica sa Vrste udaje se za Lazu Rajaka u Donjoj Gati. Njen brat, dečak Mile Aralica postaje sluga kod Mile Rajaka. Po odrastanju, Mile se ženi sa Danicom Plećaš, odlazi na rad u Austriju, i od zarađenog novca kupuje imanje u Donjoj Gati od Nikole Davidovića. Rađaju četvoro dece. Deca Donju Gatu napuštaju osamdesetih godina 20. veka, kada i sin Milan odlazi na rad u Austriju, a kćerke se udaju izvan Donje Gate. Mile umire u Donjoj Gati 1989. godine. Milina supruga Danica, pred početak građanskog rata u Bosni i Hercegovini 1992. godine napušta Donju Gatu i odlazi kod sina u Austriju, zadržava se jedno vreme, a potom prelazi u Banja Luku, gde i danas živi u staračkom domu. U naselju građanski rat u Bosni i Hercegovini 1992-1995. ne zatiče nikoga od Aralica. Po izlasku Donjogaćana iz sela, muslimanska paravojska ruši i pali porodičnu kuću Aralica, a imanje ostaje pusto i zaraslo u šipražje. U Donju Gatu od Aralica se niko ne vraća. Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine Donja Gata pripada Federaciji Bosne i Hecegovine.

Preci Mile naseljavaju u Vrstu (Bihać) iz Škara (Lika), posle okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine. Evidentirane su 2 kuće Aralica sa slavom Aranđelovdan.

Postoji pretpostavka da su Aralice došli s Aralskog jezera iz Rusije. Aralice Hrvati su najvećim delom iz okoline Knina, prema nekim izvorima iz Zlarina (Šibenik) i iz Puljana (Drniš, danas Promina).

U selu Velušić (Drniš-Dalmacija)  na severozapadnim obroncima planine Promine, u 18 veku prisutna je hrvatska porodica Aralica sa 18 članova iz 18. veka. Iz Drniškog područja kontinuirano migracije idu prema Šibeniku među njima i današnje Aralice. Iz Dalmacije se naseljavaju u grad Šid.

Aralice su evidentirani na širem području Like, gde su najverovatnije naseli sa područja Usore (istočna Bosna) oko 1658. godine. Iz Škara (Lika) poslije Okupacije naseljavaju 2 kuće Aralica sa slavom Aranđelovdan u Vrstu (Bihać), mada ove Aralice nisu evidentirane sa slavom u Dabrobosanskoj mitropoliji. Sa slavom Aranđelovdan registrovane su Aralice u Gašnica (Gradiška) i Bijakovac (Kozarska Dubica).

U Lici je u leto 1658. godine izvršeno naseljavanje novih turskih izbeglica u kojoj su učesnici srpske porodice koje su ranije živele na području koreničkog polja. Oko stotinjak porodica dobija zemlju u selima: Kompolju, Oraovcu, Ponoru, Humu, Pothumu, Zalužnici, Doljanima, Brezovcu, Škarama i Glavacama. Istočni deo ovih naselja u koja spadaju Pothum, Zalužnica, Doljani, Škare, Glavace, Orlovac i Staro Selo dobijaju zajedničko ime Vilici. Među spomenutim naseljenicima iz Koreničkog polja naseljavaju se i Aralice. Ti doseljenici su Usorci, iz oblasti reke Usore između Doboja i Teslića, po  kojoj reci dobijaju naziv Usorci.

U Lici, prema popisu 1915. godine Aralica je popisano 22 kuće i nalaze se u: Ličkom Petrovom Selu 5 kuća, Škarama 11 kuća, Turjanoskom kod Vrhovima (5 kuća sa slavom Aranđelovdan)  i Željavi  kod Korenice 1 kuća. Aralice iz Like nalazimo u Stružanima kraj Oprisavaca (Slavonski Brod). U Ivanićgradu kraj Zagreba u drugoj polovini XIX veka pojavljuju se porodice Srba trgovaca i drugih privrednika, gde se  sreću pravoslavni Srbi i sa prezimenom Aralica.

Interesantna je veza prezimena zapadne Hercegovine i Krajine. Dosta je srpskih prezimena u Krajini koja se jedino mogu naći u Hercegovini. Prezimena su toliko specifična da se ne može zamisliti da nisu zajedničkog porekla, iako su jedni Srbi a drugi Hrvati. Među tim karakterestičnim prezimenina je i prezime Aralica. Iako ih Hrvati smatraju katoličkim prezimenom iz zapadne Hercegovine u Krajini su prisutni Srbi s prezimenom Aralica.

Prezime Aralica spada u „neobičnu“ grupu prezimena. Moguće je da je nastalo prema zanimanju. Takođe, veruje se da je prezime Aralica patroničkog porekla izvedeno od prezimena ili nadimka prvonositelja. Potiče od turcizma araluk (K(haraluk) što znači međuprostor, sporedna prostorija, prigrađena prostorija uz kuću od dasaka ili drugog slabog materijala, mali hodnik. Koren ovog prezimena može biti neki turcizam harati, aralica ili možda aralik. Redak je turcizam a znači hodnik, deo kuće, ili ganjak. Može da bude fitonim od latinske reči aralica, što znači bršljan. Kod takvih prezimena, ako je moguće, treba videti da li su to turcizmi,  latinizmi ili skraćeni nadimci od nekog imena. Zagorka Vavić Gros „Prezimena su čuvari našeg jezika“ navodi da prezimena sa nastavkom -ica su uglavnom demunitivi ličnih imena ili izvedenice od glagolske ili pridevske osnove: Aralica (h(arati), značenje:  pustošiti, uništavati. Neke porodice Sertića imale su nadimak Aralice. Na području Visoka (Pirot) šljive džanarike pored drugih naziva zovu i „aralice“ i rano dospevaju.

Padom Bosne i Hrvatske pod Osmanlije i dolaskom Srba u te krajeve, deo Hrvata koji nisu hteli postati muslimani, priklonili su se istočnoj crkvi koja je uživala relativnu slobodu pod sultanima. Zato ima mnogo istih prezimena na jednoj i drugoj, odnosno pravoslavnoj, katoličkoj i islamskoj  strani.

U genocidu Nezavisne Države Hrvatske nad Srbima  u periodu od 1941-1945. godine na teritoriji NDH stradalo je 85 osoba sa prezimenom Aralica.

U regionu prezime Aralica 2014. godine zabeleženo je u: Hrvatskoj 268, Srbiji 120, Bosni i Hercegovini 36 i Sloveniji 7 porodica. U današnjoj Hrvatskoj živi oko 260 Aralica u 110 porodica. Sredinom prošlog veka bilo ih je približno 240. Prisutni su u 21 gradu i 18 manjih naselja, najviše u Zagrebu (125), Zadru (25), Šibeniku (10) i Stružanima kod Slavonskog Broda (10).

Prezime Aralica prisutno je na tri kontinenta u devet država. Nalazi se u Americi 31 porodica, Australiji 16, Kanadi 10,  Mađarskoj 10 i Holandiji 1.

Najpoznatiji od Aralica je akademik Ivan Aralica sa izvornim prezimenom Bračić, muzičar Voja Aralica. Poznat je i slikar i grafičar Stojan Aralica, rođen u Škarama kod Otočca.

2. BAJIĆI, 2 kuće (2 kuće na Rajakovu brdu, spominje se i Bajića brdo), slava Jovanjdan, naselili iz Like pre Okupacije.

Pred  Drugi svetski rat u naselju ostaje nepromenjen broj kuća Bajića sa 16 članova domaćinstava. Tokom rata gine 7 članova od kojih su trojica borci NOR-a ili 43,75%.  Vujo nakon rata, kao oficir ostaje u JNA. U Sarajevu ga zatiče građanski rat 1992. godine kao penzionera kada napušta Sarajevo i prelazi sa suprugom Gordanom u Beograd gde umire 2007. godine. Dane se nastanjuje u Prijedoru gde formira svoju porodicu.

Na kućištu u Donjoj Gati ostaje Lazo sa porodicom. Supruga Milica umire 1971., Lazo 1986. godine, a kćerka Smilja udaje se u Davidoviće. Vojin stvara svoju porodicu. Vojinov sin Ilija, sa svojom porodicom preseljava u Bačku Palanku 1970. godine, gde umire 2017. godine.  Dve ćerke, Nevenka i Danica se udaju van naselja.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u BiH 1992. godine u Donjoj Gati zatiče  Vojina sa suprugom Vidom i mlađim sinom Dušanom. Zajedno sa ostalim Gaćanima, pod prisilom muslimanske paravojske 16. juna 1992. godine, napuštaju Donju Gatu, kada ih snage UNPROFOR- a UN prevoze preko Ličkog Petrovog Sela u Frkašić (Donji Lapac) u Republiku Srpsku Krajinu. Vojska Republike Srpske Krajine,  preko Donjeg Lapca prebacuje ih na desnu obalu reke Une kod Ripča uzvodno od Bihaća na teritoriju pod kontrolom snaga Vojske Republike Srpske. Sin Duško ostaje u VRS, a roditelji odlaze  u Bačku Palanku kod sina Ilije, gde umiru, Vida 1996. a Vojin 2012. godine. Najmlađi sin Duško od 1998. godine, takođe živi u Bačkoj Palanci. U Donjoj Gati kuće Bajića su razrušene i danas na ognjištu u Donjoj Gati nema Bajića.

U oblast Pounja doseljavaju se iz Severne Dalmacije i Like. Nepoznato je da li su u Severnu Dalamciju došli iz srednje Bosne ili Raške. Po jednim izvorima  poreklom su iz današnje Makedonije. Po drugima  starina im je područje Grahova u Crnoj Gori. Rodovi nekih grupa sa sačuvanim predanjima „da su svi potekli iz jedne kuće pa se nekako razrodili“ imaju tri prezimena od ženskih predaka: Vejinovići, Pavkovići i Bajići. Teško je nešto više doznati o osobinama ženskih predaka. Svakako da su to bile jače žene. Verovatno zbog toga su padale u oči što su kao odive došle u „potrebu pa odžak podizale“ ili „zbijale čeljad u hrpu“ i razvijale iza čovekove smrti gospodarstvo.

Baština Bajića vezuje se za prostore Prilepa i Blace kod Skoplja (današnja Severna Makedonija). Teško je vezati tragove Bajića iz Velike seobe 1640. iz Prilepa i 1692. iz Prizrena. Dalje poreklo vodi u crnogorsko Grahovo i prostor Crne Gore. Potomci su Baje Pivljanina, te otuda prezime Bajić. Predak Bajića se preselio u planinu iznad Korjena  u vreme kada je knjaz Nikola delio zemlju koje su poturice prethodno otuđile od naroda. Seosko je predanje  da je poreklo  Bajića iz Bajica sa Cetinja od Martinovića. Put sa Cetinja išao je preko Komana (Bandića), Kolašina i završio u Pljevljima početkom 1700. godine.

Veruje se da su drvarski (BiH) Bajići rod sa pljevaljskim zbog iste slave. Raseljavanje ide prema Hercegovini (Gacko i Trebinje), gde su rasprostanjeni po čitavoj Hercegovini. Šire se prema Raškoj ili srednjoj Bosni. Kasniji pravci raseljavanja se kreću prema Dalmaciji, Lici, Kordunu i Baniji. Sa prostora Raške kreću se prema severu na prostor centralne Srbije. Bajići su rod sa 12 slava.

Po tradiciji koju je zabeležio Borivoje Milojević, Bajići su doselili “od Bajića iz Zadvorja” početkom 19. stoljeća.  Ne postoji mjesto koje se zove Zadvorje, ali kod Omiša u Dalmaciji postoji Zadvarje.  U tom Zadvarju ima Bajića, ali oni su katolici.  Na popisu katolika Splitske nadbiskupije iz 1725. godine se već beleže Bajići u tom kraju, tako da nema sumnje o njihovoj vjerskoj pripadnosti.  Ukoliko je tradicija koju je Milojević zabeležio tačna, onda su Bajići na Kupres došli kao katolici, pa onda prešli na pravoslavlje.  Na popisu pravoslavnih porodica mitropolije Dabro-bosanske iz 1882. godine, Bajići se u parohiji Vukovsko spominju pod prezimenom Baić.

Bajići u selo Biskupija (Knin) došli su iz Glamoča oko 1750. godine (prema crkvenim knjigama). Pred najezdom Osmanlija, prema prvim pisanim tragovima 1690. pre Kosovskog boja naseljavaju Glamoč. Poreklom su iz opšine Blace (Petrovac kod Skoplja, današnja Severna Makedonija). Slave Svetog Marka. Jedni Bajići iz Biskupije naseljavaju na Kordun oko 1800. godine. Bajići iz Katinovca na Kordunu slave Svetog Nikola.

U Dalmaciji postoji veći broj toponima sa nazivom Bajići. Na geografsku dostupnost i povezanost kupreške visoravni i dalmatinskog zaleđa pretpostaviti je o postojanju veze Bajića sa Kupresa i onih iz Dalmacije. Hrvatski istoričar (Draganović) smatra da se ovdje radi o prevođenju Bajića katolika, navodno zbog nedostatka franjevačkog sveštenstva u 18. veku, pa su pravoslavni sveštenici preveli čitava područja istočne Hercegovine i dela kupreške visoravni na pravoslavlje. Poznato je da su kupreški Srbi govorili ikavicu. U Donjem Vukovskom (Kupres, FBiH), na terasi kraj Čolanka, pored ostalih je i jedna kuća Bajića. Na JI je dolina Dugo Polje, koja se pruža od SI ka JZ. Na strani okrenutoj JI leže 8 kuća Bajića. Bajići iz Gornjeg i Donjeg Vukovskog (Kupres) slave Jovanjdan.  Kolonizirani su 1946. godine u Mladenovo (Bačka Palanka). Pored toga kolonizirani su u Banatski Brestovac (Zrenjanin), a ima ih u Novim Kozarcima (Kikinda) na rumunskoj granici. Kolonizirani su iz Kupresa, Glamoča i Bosanske Krupe. Poreklo ovih Bajića je  Vrlika (Dalmacija), a prapostojbina je Crna Gora. U selu Zadvarje (Split) Bajići su katolici. Pokatoličini su u vreme Marije Terezije.

Bajići u Sremskoj i Mačvanskoj Mitrovici slave Đurđevdan.

Na čitavom prostoru nasilno ili interesno kod svih prezimena pa i Bajića zbog poreza prevođeni su na islamsku veru. Tako je kod Vareša iz Prgula pojavljuje prezime Bajić kao Musliman.

Bajići u Resanovicima (dele se na Velike i Male), kod Bosanskog Grahova, oko 200 članova, naselili se iz Gospića i Ličkog Osika oko 1830. godine. Pre toga bili su nastanjeni u Sinju (Dalmacija), a dalje poreklo vodi u crnogorsko Grahovo. Za ove Bajiće teško je vezati tragove iz Velike seobe 1692. iz Prizrena i 1640. iz Prilepa. Bliska rodbina Bajića, bilo je u Drvaru i na Oštrelju. Danas su raseljeni širom bivše Jugoslavije.

Bajići iz Mazina (Lika) sa slavom Jovanjdan, koji će posle prvog svetskog rata odseliti na Kosovo Polje,  zbog nemogućnosti opstanka u tom mestu (uznemiravanje od Arnauta) sele u selo Zablaće kod Knjuča (BiH), gde će većina poginuti početkom Drugog svetskog rata. Milanova udovica Anđa sa četvoro dece kolonizovana je u Bački Jarak. Druga porodica od ovih Bajića, od kojih je neka rodbina u Beogradu i u Hrasnici (Sarajevo).

Milan Karanović u delu „Pounje u Bosanskoj Krajini“ (1925.), Bajiće vezuje sa 8 rodova sa zajedničkim poreklom, svi sa slavom Sveti Vasilije Veliki, a kaže se i Mali Božić. Na prostore Pounja doseljavaju iz severne Dalmacije i Like. Nepoznato je da li su  iz Bosne ili od Raške dospeli u severnu Dalmaciju. Najbolji su težaci, kao da su „prirasli za zemlju“. Karanović, Bajiće beleži u naseljima: Srednji Bušević (Bosanska Krupa), 4 kuće na Trojinovcu, oni su od Vejinovića, slava Sveti Vasilije, doselili oko 1825. godine iz Plavna u Dalmaciji; – Gornja Suvaja (Bosanska Krupa), 3 kuće (1 kuća na Gudavcu i 2 kuće u Gornjoj Suvaji), slava Jovanjdan, došli iz Like posle Okupacije; – Stabandža (Bosanska Krupa), 2 kuće, slava Sveti Vasilije iz Buševića (Bosanska Krupa), gde su se zvali Vejinovići i Donja Gata (srez Cazin, kasnije opštia Bihać), 2 kuće na Rajakovu Brdu, slava Jovanjdan, iz Like pre Okupacije. Bajići iz Bosanske Krajine sa slavom Svetog Vasilija, nalaze se u Ivanjskoj (Krupa), izuzetno su brojna familija i među najbogatijima. Pre 2. svetskog rata imali su svoju školu i prodavnicu i dali dosta učenih ljudi, dvojicu magistara i doktora nauka, što je za ondašnje vreme a i mesto bilo prilično neubičajeno čak i za pojam tadašnje Kraljevine Jugoslavije. I danas ih ima u Ivanjskoj. U rodu su bili sa Vejnovićima, Dakićima, Oljačama, a govorilo se  ko se orodi sa Bajićima gladovati neće. Danas od te velike familije Bajića ima mnogo potomaka rasutih po celom svetu.

Bajići iz Ilidže (Sanski Most), 1947. godine kolonizirani su u Bačko Dobro Polje (Vojvodina), slave Tomindan.

Bajići koji slave Tomindan  spominju se 1882 godine u selu Bajići u parohiji Kozica i Tomina (Sanski Most) i Mahovljani (Banja Luka). Kolonizirani su u selo Čestereg (Zrenjanin), povratili se i naseli u Banja Luku. Jedni su kolonizovani u Vrbas. Tu su dva zaseoka Bajića, ali nisu u krvnom srodstvu. Bajići iz sela Vilusi i Stričići na Manjači (Banja Luka) slave Svetog Trifuna. Bajić iz Donje Ratkovo (Ribnik- ranije Ključ), slava Đurđevdan.

Bajića na Baniji ima u naseljima: Graduša, Četvrtkovac, Krajiški Brđani, Donji Klasnić (Nikoljdan), 1831. godina i druga sela. Kao velika većina Banijaca doselili se sa Kozare oko 1700. godine. Dalje poreklo im je Stara Hercegovina. Original dokumenta o ovim selenjima postoje u arhivama Beča, kao u crkvenim knjigama u Karlovcu. Bajići u naselju Skadar, opština Pecka, slave Svetog Jovana.

Milan Bajić, na osnovu usmenog predanja o poreklu svoje porodice saznaje: naselili su se u mesto Četvrtkovac u okolini Sunje (Banija) između 1780 i 1790. godine. Na prostore Banije došli su iz Zete (Crna Gora), iako nema pisanih dokaza i malo je verovatno da se mogu naći, možda u crkvenim knjigama Četvrtkovca ili Brđanja Krajiških, sa slavom Sveti Stefan (9. januar). Iz Brđana Krajiških kod Siska 1941. godine Bajići su prebegli u Beograd, Kragujevac, Kraljevo i u Pančevo 1942. godine.

Još jedan podatak o Bajićima sa prostora zapadnog Balkana koji su sa bliskim srodstvom različiti su krsnih slava: Bajići sa prostrora Banije slave svetog Stefana, Bajići iz bivše BiH slave Svetog Jovana i Bajići iz Makedonije slave Svetog Marka. Svakako se radi o nepotvrđenim podacima jer broj „ispitanika“ je nedovoljan da bi se moglo zaključiti i potvrditi.

Poznato je da je stanovništvo pa i Bajići na Baniji poreklom iz Bosanske Krajine. Bajići iz Bosanske Krajine su srodni Vejinovićima, a svi slave Svetog Vasilija, a tvrde da slave i Božić, što upućuje na Svetog Stefana (9. januar). U ovu oblast su se doseljavaju iz Like i Dalmacije, a dalje poreklo im je ili iz Raške, ili iz srednje Bosne, nisu sigurni. Takođe Bajići se nalaze u Donjem Klasniću (Glina) sa krsnom slavom Nikoljdan. Ako je po krsnoj slavi Bajići od Baje Bjeloglića, slava sveti Šćepan, dalje poreklo je od Kaluđerovića.

Migracija Bajići u Šipovljane kod Drvara doseljavaju iz Gacka i Trebinja. Veruje se da drvarski Bajići rod sa pljevaljskim zbog iste slave. Preseljavaju se na područje Vojvodine uglavnom u Novi Sad. Bajići iz Gerzova (Mrkonjić Grad), slave Svetog Stefana. Verovatno da su poreklom od Drvara. Pre odprilike oko 500 godina, jedan prapredak odselio je negdje u okolinu Splita, pobili neke Turke i prebegli u Mrkonjić Grad. I od ovih Bajića, neki su sada  u Novom Sadu. Bajići iz sela Vidova (Drvar, kolonizovani u Krajišnik (Zrenjanin), slave Stevanjdan. Jedan od braće 1954. doselio je u Bački Jarak.

Bajići od Visokog sa slavom Sveti Jovana vode poreklo iz Vukovska polja sa Kupresa. Bajići naseljavaju Imotski početkom 18. veka. U Prološcu  Bajići se evidentiraju 1725. godine. U popovskom selu Strmica spominju se 1710. godine. Preseljavaju se u Neretvljansku župu Dobranje (danas prezime Bajo) u kojoj se spominju 1767. godine. Popovski Bajići su potomci srednjevekovnih Nikolića. U zemljišnim knjigama Bajići se spominju 1725. godine. U Sremsku Mitrovicu su Bajići došli 1769. godine. Izgleda da su se ranije zvali Crvenkovići, slava sveti Marko. Bajići su živeli u Zemunu, Mitrovici, Đuru, Požunu i Trnavi. Bajići u drugoj polovini 20 veka naseljavaju područje Hrvatske. U prošlom veku zebeleženi su migracioni pravci iz Gorevca u Veliku Goricu i Osijek.

Na području, posebno zapadne i središnje Srbije rasprostanjen je veliki broj porodica Bajića koji su sa prostora Raške migrirali prema severu na prostor centralne Srbije. Mnogi rodovi na prostoru Srbije različitih prezimena  su zajedničkog porekla. Otuda rodovi različitih prezimena pripadaju rodu Bajića, što je slučaj i kod mnogih drugih rodova. Veoma su česti slučajevi od dva ili više braće povavljuje se i toliko prezimena. Tome su  uticali Turci kako bi se izgubilo poreklo. Nastanak današnjih prezimena u Srbiji vezuje se za kneza Aleksandra Karađorđevića, koji je 1851. godine jednim aktom naredio uspostavljanje trajnih prezimena po najstarijim i najznačajnim precima.

Prema antropogeografskim ispitivanjima 1947, 1948 i 1949, godine  Vojislava S. Radovanovića porekla stanovništa sela Petkovica (Šabac) „Šabačka Posavina i Pocerina“ Bajića, 18 kuća sa slavom Aranđelovdan evidentirano je u Gornjoj i Dojnoj mali. Doseli cu iz Hercegovine. Familija su im Bajići u Čokešini što se zovu Bajići i Joksimovići. Iako su razdvojeni u dva dela sela, međusobno se poštuju.

Familija Bajić živi u selu Jabučje kod Lajkovca. Velika je familija iz koje potiču braća Bajić, pevači. Koliko je poznato doseljeni su iz Crne Gore i potomci su Baje Pivljanina te otuda prezime Bajić. Slave svetog Nikolu. Odavno se međusobno žene i udaju. Vrlo su bogati i dobri domaćini, svojevrsno su oni jedini u Jabučju, inače velikom selu, imali vršilice. Sada ih ima razasutih po celoj Srbiji a i šire.

Bajići se vezuju za Baju Pivljanina. Prema podacima 1947-1949. godine, familija Bajina  (Baja Pivljanin) iz Pive, pobegli od Turaka. Jedna su porodica Bajići, Kojići, Marići, Jevici. tek posle 1912. godine počeli da se uzimaju, dotle se svi vodili kao familija. Jevci su takođe iz Pive u Pajićima i Badovincima, rođ 23 kuće, svi se prvobitno zvali Bajići-rod od Pivljanina Baje. Govorilo se o Baji u familiji sve do mladosti današnjih staraca.

Prema Ljubomiru Ljubi Pavloviću „Antropologija valjevske Tamnave“ (1912), Bajiće sa vremenom naseljavanja i mesta iz kod su došli sa krsnom slavom, evidentira u: Jabučje 1 kuća, prva polovina 18. veka, Bratonožići, Nikoljdan; Kalenić, prva polovina 18. veka, Leovići  u Azbukovici, Đurđevdan; Jabučje 2, druga polovina 18. veka, Brezovice u Podgorini, Miholjdan,; Brgule, druga polovina 18. veka, Orahovica u Azbukovici, Nikoljdan, Trlić, druga polovina 18. veka, Svileuha, Sveti Avramije; Zabrežje, posle 1827. godine, Vrbić u Rađevini, Đurđevdan; Stubline, posle 1827. godine, Brajići (Rudnički okrug), Đurđevdan i Čuruge, posle 1827. godine, Osat (Bratunac BiH), Lazerevdan.

Prema knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Kolubara i Podgorina“ (1907), evidentirani su familije Bajića, odakle su i kada doseljavali kao i krsna slava u naseljima: Bobova, Žabari, Zlatarić, Ostružanj, Popadić i Robaje.

Prema knjizi Petra Ž. Petrovića „Šumadijska Kolubara“ (1939), porodice Bajića beleže se u naseljima: Draževac, Progoreoci, Zeoke i Jasenak.

U Jadarskoj Lešnici (Loznica) ima 6 kuća Bajića, Po nekim usmenim informacijama, poreklo vode sa Cetinja od plemena Bajice, odakle se porodica raseljavaju svuda po svetu. Zbog sukoba sa Turcima morali su raseliti porodicu. Krsna slava je Nikoljdan. U selu Draginje (Šabac),  zaseok Mali je 11 kuća a u varoši 3 kuće, slava Jovanjdan, na ovom prostoru nastanjeni su zadnjih 300 godina. Njihovo poreklo je iz Bosne. Doselila su tri brata: Baja, Jova i Stoja. Od Baje-Bajići, od Jove-Jovići (1 kuća u istoj mali), a od Stoje-Stojanovići (Stoja otišao u Čokešinu). Svi Bajići u tri grupe od po nekoliko kuća smešteni. Slava Sveti Jovan. Takođe, Bajići sa slavom Nikoljdan su poreklom iz Bosne.

Jovan Erdeljanović je zabeležio 2 porodice Bajići u Mokrinu (Kikinda): Bajići-Barbirovi, što slave Nikoljdan, a druga, tzv. Bajići-Guskovi što slave Arhanđelovdan. Ovi Bajići što slave Nikolu, nekad su bili Bajini, a posebno napominje i da ova dva roda Bajića nisu u međusobnom srodstvu. Očigledno je da su Bajići-Barbirovi (nekad Bajini) potomci Sime i Jovana Bajina, a Bajići-Guskovi potomci Jovana Bajića, zašta je Erdeljanović koristio Protokole kreščamski 1757-1766. godine

Bajići, 2 kuće,  iz Bobova (Valjevo) slave Svetog Stefana. Bajići iz Vidova (Drvar) takođe slave Stevanjdan. Bajići iz Pljevalja (Pljevaljsko polje), poreklo iz Bajica (Cetinje), od Martinovića, takođe slava Stevanjdan.

Bajići iz Duba (Bajina Bašta), neka saznanja govore da su poreklom iz Hercegovine, drugi da su iz Pljevalja, slave Stevanjdan. Iz Pljevalja pop Vujčić ih dovodi i naseljava iznad Burmaza na seosku utrinu kod Duba.Bajići u Krnjevu (velika Plana) slave Nikoljdan.

Bajići iz Jakanj (Bajina Bašta), po nekim predanjima su iz okoline Pljevalja, dok je po drugima prezime izvedeno od Obradovića.

Pljevlja spadaju pod staru Hercegovinu. Bajići su rasprostranjeni po čitavoj Hercegovini. Predak Bajića se preselio u planinu iznad Korjena u vreme kada je knjaz Nikola delio zemlju koje su poturice prethodno otuđile od naroda. Seoska je priča da je poreklo Bajića iz Bajica sa Cetinja od Martinovića. Put sa Cetinja išao je preko Komana (Bandića), Kolašina i završio u Pljevljima početkom 1700. godine. Bajići iz Ripnja (Beograd) priženio se u Ripanj i donio svoje prezime.iz Vrčina (Beograd), slava Jovanjdan.

U genocidu Nezavisne Hrvatske Države (NDH) nad Srbima, u periodu 1941. – 1945. godine stradalo je 497/48 Bajića /Baića.

3. BANJCI,verovatno kao i svi ostali Banjci, sa slavom Jovanjdan, došli su sa Bjelajskog Polja, pre Omerpaše. Odselili u Srbiju oko 1845. godine.

Milan Karanović u delu „Pounje u Bosanskoj Krajini“ (1925.), navodi da su po osobinama rodovi Latinović-Banjac srodni grupi rodova Majstorvić-Ćulibrk, sa istom slavom Jovanjdan. Po Pounju raseljavaju se iz Like. Banjaca u oblasti Pounja ima 53 kuće u 16 naselja. Starina im je vele od neke Banje. Ne isključuje se da nisu od Banjana (Crna Gora) doselili u Liku.

Karanović navodi Banjce u: Krupi (Bosanska Krupa) 2 kuće (1 kuća u Varoši i 1 kuća u Turskom Pučeniku), slava Jovanjdan iz Bjelajskog Polja, pre Okupacije; – Gornji Bušević (Bosanska Krupa) 2 kuće na Stolovima, slava Jovanjdan, iz Bjelajskog Polja oko 1845. godine; – Gudavac (Bosanska Krupa) 7 kuća (3 kuće u Gudavcu i 4 kuće u Kabljagićima), slava Jovanjdan, iz Bjelajskog Polja, pre Okupacije; – Menić (Bosanska Krupa) 4 kuće, slava Jovanjdan, iz Bjelajskog Polja, posle Okupacije: – Stabandža (Bosanska Krupa) 17 kuća (5 kuća u Crkvini, 5 kuća u Ravnicama, 1 kuća u Drenovcu i 6 kuća u Stabandži), slava Jovanjdan sa Bjelajskog Polja, oko 1825. godine; Donja Gata (Cazin, kasnije Bihać) oko 1845. godine odselili u Srbiju; – Osredak (Cazin) 6 kuće  (3 kuće u Velikom Osredku i 3 kuće u Osredačkoj Kuli), slava Jovanjdan iz Bjelajskog Polja, pre Omerpaše od Zmijanja; – Pištaline (Cazin) 5 kuća (3 kuće na Breziku i 2 kuće u Brestovcu), slava Jovanjdan. došli sa Bjelajskog Polja oko 1855. godine i Rujnica (Cazin) 2 kuće, slava Jovanjdan iz Bjelajskog Polja pre Omerpaše.

Otvorenije su kompleksije najveća grupa rodova, koji su poreklom s Juga: Rodić-Stojisavljević i Lalić-Prica. Pored njih, otvorenije su kompleksije ali drugog karaktera grupa rodova: Majstorivić-Ćulibrk i Banjac-Latinović.

U selo Drežanj (Nevesinje) naseljavaju  oko 1744. godine. Slave Nikoljdan. U Hercegovini ima ih u Drežnju,  Nevesenju, Mostaru, u Bosni su u Glamoču i rasejanju. Banjani su kraška oblast  između Nikšića i Bileća, na prelazu iz Oputne u Rudine. Ta oblast je važna stanica  i raskrsnica svih etničkih seoba koje su kretale iz Crne Gore i Hercegovine. Odatle su migracije išle u svim pravcima. Banjani kao pleme, u istorijskim izvorima, spominju se: 1319, 1372, 1465 i 1597. godine i kasnije. Sa Banjana kretalo se na sever u Bosnu i Srbiju. Na severo-zapad preko Bileća, Gacka, Nevesinja, Mostara i Neretve stizalo se dalje na zapad do Knina u Dalmaciji i Plitvičkih jezera u Lici. Na jug se stizalo do Zete i Boke.

U 17. veku iz Banjana se raseljavaju 4 brata:  četvrti stiže do Plitvičkih jezera u Lici. Kao Banjanin naseljavaju Kninsko polje i Knin u Dalmaciji.

Prezime Banjac je sa nastavkom na -ac. Ono ukazuje na poreklo, odnosno na prethodno prebivalište odakle je došao rodonačlnik pre nego što se će nastaniti u to mesto. Njihovo mesto življena su Banjani.

Đurđija Jazić udata Banjac u Rujnici, kao udovica sahranjena u Donjoj Gati

Banjci starinom iz Bjelog Polja u Crnoj Gori, pomeraju se prema Nevesinju u Hercegovini. U Bosansku krajinu naseljavaju najverotnije iz Hercegovine i da su prošli kroz severnu Dalmaciju. Iz Bosanske Krajine posle 1827. godine jedni Banjci naseljavaju selo Dren (Obrenovac). Slava ovih Banjaca je Nikoljdan.

Najveće iseljavanje iz Pounja bilo je u Srbiju oko 1850. godine. Zasnovali su celo naselje kod Loznice pod imenom Krajišnici. Među iseljenicima nalazili su se i Banjci. Poznato je iseljavanje čitavih grupa porodica u Srbiju kneza Miloša, među kojima su iz Donje Gate bili Banjci, Vejinovići i Stojakovići, na posede oko Loznice koje su napustili Turci.

4. VEJINOVIĆI, slava Sveti Vasilije ili Mali Božić, verovatno naseli iz Dalmacije pre Omerpaše, odselili u Srbiju oko 1845. godine.

Mišljenje je da Vejinovići vode poreklo iz južnih oblasti (Hercegovina-Crna Gora), na šta ukazuje i krsna slava. Nepoznato je da li su iz srednje Bosne ili od Raške dospeli u severnu Dalmaciju. Etnolog Milan Karanović je pokušao da odredi dalje poreklo ovog roda, ali nije siguran da li je pitanju Bosna ili Raška.

Imaju srodnike i na Kosovu (Drenička oblast), gde su se neki iseljavali posle Prvog svetskog rata. Vejinovićima su srodni  Bajići, Vignjevići, Jakšići, Šaponje, Pavkovići, Lešići i Baste. Sve ove porodice slave Svetog Vasilija. Rodovi su sa sačuvanim predanjima da su nekako jedni pa se razrodili.

Prezime Vejinović je po ženskom pretku. Veći i razgranati rodovi nazvani su po ženama kao i Vejinovići. Prezime Vein zabeleženo je u Uncu, poreklom iz Dalmacije. U Hrvatskoj je rasprostranjeno u okolini Slunja, Donjeg Lapca i Virovitice. Međutim, dr Velimir Mihajlović u “Srpskom prezimeniku” navodi da prezime Vein-Vejinović nastalo od ličnog muškog imena Veja (Velimir, Velibor). Savremeno je u Rumi (Srem). U Hrvatskoj je najbrojnije u okolini Knina, Korenice i Županje

U Bosanskoj Krajini Vejinovići su sa 38 kuća u 12 naselja. Slave Svetog Vasilija Velikog (Mali Božić).  Doseljavaju iz severne Dalmacije i Like. Najbolji su radnici u svom rodu i kao da su prirasli za zemlju.

Iz rapoloživih podataka se može zaključiti da migracija Vejinovića (Vejnović, Veinović, Vejin i Vein) polazi iz južnih oblasti (Hercegovina-Crna Gora) na područje Dalmacije, a verovatno i u srednju Bosnu. Jedni Vejinovići se takođe iz Bjelajskog Polja naseljavaju u Dalmaciju 1692. godine. Dalja seoba Vejinovića ide prema Lici, te na Kordun i Baniju. Iz Dalmacije jedne familije se naseljavaju u Cazinsku krajinu (Pounje). Posle Prvog i Drugog svetskog rata se naseljavaju u istočnu Slavoniju i Vojvodinu.

Poznato je iseljavanje čitavih grupa porodica u Srbiju za vreme kneza Miloša, oko 1845. godine, među kojima su iz Donje Gate bili Banjci, Vejinovići i Stojakovići, na posede oko Loznice koje su napustili Turci.

Etnolog Karanović u delu “Pounje u Bosanskoj Krajini“ (1925.), Vejinoviće navodi u naseljima: -Krupa (Bosanska Krupa) 1 kuća (1 kuća u varoši), slava Sveti Vasilije, došli iz Velike Rujiške, pre Okupacije; – Benakovac (Bosanska Krupa)  9 kuće (6 kuća na Bobića Glavici i 3 kuće u Vodicama), slava Sveti Vasilije, prvi su doselili  iz Plavna (Dalmacija) oko 1855. godine i – Krndija (Cazin) 1 kuća (1 kuća u Agića Krndija), slava Sveti Vasilije, takoće se prvi doselili na pošumljeno zemljište (koje je trebalo krčiti) oko 1855. godine iz Dalmacije. Ovi Vejinovići poznati su i po prezimenu Rašić. Pretpostavlja se da su se naselili na kućište gde su ranije bili Rašići. Slabo se množe.

5. VUKOVIĆI, 1 kuća, (1 kuća na Rajakovu Potoku), sa slavom sveti Nikola. Potomak Dragan iz  Stare Kršlje na Kordunu, prvo se priženio u Muškinje, kod Mileve sa kojom  ima sina Milana. Potom ženi Olgu iz porodice Radišića iz Donje Gate. Sa porodicom, Dragan i Olga dolaze u Donju Gatu na imanje Radišića 1953. godine. Nastanjuju se na kućište Radišića (Olginih roditelja) u zaseoku Rajakov Potok. Dragan umire u naselju 1990. godine. Sa Draganom, u Donju Gatu iz Stare Kršlje dolazi i njegov brat Mane, tri godine živi kod brata Dragana, ženi se sa Marom Đuke Rajak i 1956. godine preseljavaju u Vinkovce (Hrvatska), gde umire 1978. godine. U Vinkovcima mu živi sestra Dragica. Njegove kćerke Mira i Nada se udaju u Zagreb i majka Mara za vreme građanskog rata u Hrvatskoj od 1991. godine  boravi kod kćerke i zeta u Zagrebu.  Preseljavaju u Mohovo (Vukovar) 1996. godine, kada prelaze na Palić (Subotica) gde i danas žive.

Raspad Jugoslavije i dirigovani građanski rat u Bosni i Hercegovini 1992. godine u naselju zatiče porodicu Vukovića sa 9 članova (Olgu sa sinovima i njihovim porodicama). Iz sela zajedno sa ostalim Gaćanima, pod prisilom proteruje ih muslimanska paravojska 16. juna 1992. godine, kada ih snage UNPROFOR- a UN prevoe preko Petrovog Ličkog  Sela,  u Frkašić (donji Lapac) u Lici. Vojska Republike Srpske Krajine prebacuje ih na desnu obalu reke Une kod Ripča uzvodno od Bihaća na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. U sastavu VRS kod Bosanskog Petrovca 1994. godine gine Slobodan, sin Branka. Iste godine umire i Olga u Kulen Vakufu gde je sahranjena.

Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine porodica Vukovića se nastanjuje u Distrikt Brčko (BiH), gde Mićo umire 2000. godine a brat mu Branko 2007. godine. U Donju Gatu od članova porodice se niko ne vraća, porodične kuće porušene a imanje ostaje pusto i zaraslo u šipražje.

Vukovići imaju mnoštvo prezimenjaka širom Crne Gore. Velički Vukovići drže da su, došavši preko Morače, praporeklom iz Skadra i da potiču od Mrnjavčevića. Iz Velike selili su se u Srbiju (jablanički kraj početkom 19. veka, kao i u Metohiju između dva svetska rata, a u novije vreme u mnoga mesta Srbije i u Crnoj Gori.

Vuković je najfrekventnije prezime u celoj tematskoj grupi. Najstariji primer je zabeležen u obliku Vukoić kod Biograda na moru 1120. godine. Vukovići u oblasti Rudine i Gruda u Hercegovini, pominju se još u hronici popa Dukljanina. Istorija ove oblasti se tačno zna od 13. veka i čitava trebinjska oblast je bila u sastavu države Nemanjića. Vukovići su jedna od porodica koje se prvi put pominju i u Dečanskoj hrisovulji 1335. godine. Dubrovački letopisi i Mavro Obrini beleže upade Turaka u oblast Rudine još pre Kosovske bitke. Vojvoda Vuković Vlatko sa vojvodom Radić Stankovićem, dva puta ih pobeđuje 1388. godine kod Bileća i u Rudinama. Najverovatnije Vukovići su se kasnije povukli u okolna plemena: Banjane, Pivu i Drobnjake. Početkom 20. veka, Dedijer navodi u Hercegovini samo one Vukoviće iz Banjana sa slavom Sveti Sava, doseljene u 19. veku.

Malo se zna o daljoj starini Vukovića. Verovatno su imali dosta starijeg ili starije pretke po imenu Vuk. Bratstvo sa ovim prezimenom datira dosta rano. Ovome u prilog ide i tvrdnja da su se pobočno toliko razrodili da ne mogu međusobno odrediti stepen srodstva.

Njihova je velika rasprostranjenost u svim srpskim krajevima i prisutni su u sve tri glavne vere (osim pravoslavne, ima ih katolika i muslimana). Potiču iz više raznorodnih familija nastale od predaka istog imena, na raznim mestima i u raznim vremenima.

Na području Ogulina rodovska zajednica Vukovića pojavljuje se u 16. veku. Prvi put se spominje prezime Vuković 1630. godine. Na području Korduna i Banije osim preko Like, migracioni put Vukovića ide preko Bosanske krajine.

Vukovići su srpsko-crnogorsko i hrvatsko prezime nastalo tvorbom od imena Vuk.  Prezime je patro-zoonimskog porekla nastalo po životinji vuk. Mnogo je srpskih stanovnika nazvano po ovoj životinji. Ime je dosta rašireno među srednjovekovnim Srbima. Vuković spada u najčešća srpska prezimena. Za Srbina se kaže da je vuk mitski predstavnik srpskog naroda. Vuk kao mistki predstavnik srpskog naroda toliko je jako uticao na svest Srba  da je ovaj pojam bio osnova mnogih srpskih imena i prezimena još iz prehrišćanskog vremena pa do današnjih dana. Osim slave, ova osnova naših imena i prezimena je najbrojnija. I danas je taj pojam moćan u našim imenima i prezimenima. U jedinom relativno pouzdanom popisu srpskih prezimena s kraja 19. veka, u Dabro-bosanskoj mitropoliji, među 50 najbrojnijih prezimena, Vukovići su na 13. mestu.

Izvor ih beleži u 112 naselja sa krsnim slavama: Nikoljdan, Đurđevdan, Arhanđelovdan, i desetak drugih slava. Jedno je od najstarijih prezimena, sa sigurno utvrđenim korenima u srednjem veku. Tada su stalna prezimena jedino imala dinastije i vlastele. Jedan od najpoznatijih vlastelina, s tim prezimenom, učesnik Kosovske bitke je Vlatko Vuković. I prezime Kurtović spada pod prezime Vuković. Za vuka je prevod tuske reči kurt. U Hercegovini je mnogo prezimena čiji je koren izveden po životinjama. Najviše ih je po vuku.

Kaže se vuk je: hrabar, snažan, usamljen, nepoverljiv, predator, tih, opasan, muljevit, oprezan, porodičan, društven, odan, osvajač, napadač, dosledan, slobodan, divlji i lep, to je vuk. Narodna poslovica „vuk dlaku menja a ćud nikako“, govori u stvari o njegovoj prilagoljivosti teškim uslovima i spoljnoj okolini. S druge strane govori o njegovoj  nepromenljivosti  izvornog-moralnog karaktera. Vuk je zauzimao veoma važno mesto u drevnoj srpskoj mitologiji. Poštovanje vuka-odnosno što vuk simboliše našlo je svoj izraz  tokom dugog niza vekova krštene istorije Srba. I prema drevnim shvatanjima našeg naroda sveti Sava je postao zaštitnik vukova. Tako su i „odnosi“ između Svetog Save i vuka prijateljski. Kult vuka kod Srba jeste da su svi Srbi potekli od vuka.

6. 6. VURDELJE,3 kuće (3 kuće u Rajakovu Potoku), slava Lazareva Subota, došli iz Lapca (Lika), pre okupacije Bosne 1878. godine. Jedan od dva ujmena mlina na Kozilaru bio je u vlasništvu Vurdelja Jedna porodica Vurdelja iz Donje Gate 1911. godine preseljava u Srbljanje (Cazin-Srbljani), kupila mlin i kako je vešt oko mlina majstoriti, dobro prolazi.

Pred  Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zabeležene su 3 porodice Vurdelja sa 15 članova. U ratu gine 5 članova ili 33,33%. Novaka Vurdelju, prvoborca, januara 1943. godine, zbog navodne likvidacije ustaškog zlikovca Zeće Harbaša pri sprovođenju u zatvor, partizani ga streljaju što će se kasnije ispostaviti kao greška. Nakon rata Miletov sin Mile sa porodicom je kolonizovan u Bačku Palanku i Banat a neki članovi se iselili u Novi Sad. Stevanov sin Ranko[5] će 1958. godine preseliti u Gata-Ilidžu, a potom 1968. godine preseljava u Bihać, od kada više u Donjoj Gati nema Vurdelja. U građanskom ratu u Bosni i Hercegovini 1992. godine gine Rankov sin Stevan (1961-1992). Vurdelja  više nema u Donjoj Gati, njihova imanja su  opustošena.

Starina Vurdelja je Vučitrn (Kosovo). Krsna slava je Lazareva Subota, a preslava Jovanjdan. Preko Hercegovine došli su u Ivoševce u severnu Dalmaciju. Iz Dalmacije, Vurdelje se naseljavaju  u Liku. Na Kordun dolaze preko Like i Bosanske Krajine za vreme pomeranja granice između Austrije i Turske sa reke Korane na Unu i obratno. U Bosanskoj Krajini, Milan Karanović evidentira Vurdelje sa 4 kuće u dva naselja. – Srbljani (Bihać) 1 kuća (1 kuća u Veladžićima) slava Lazareva Subota, preselio iz Gate 1911. godine, kupio mlin i kako je vešt oko mlina majstoriti, dobro prolazi.  Na Kordunu Vurdelje su sa slavama: Lazareva subota, Đurđevdan i Sveti Nikola.

Prezime Vurdelja nastalo je po zanatu pretka. Predak im se bavio proizvodnjom sira, vurdom. Otuda su dobili prezime Vurdelja.

U Topuskom (Kordun) je 1871. godine pošta i brzojav kojim rukovodi Uroš Vurdelja. On je 1888. godine bio zakupac kupatila Topusko i organizator transporta za goste i posetioce, sa pokrivenim i otvorenim kočijama. Za vreme Kraljevine Jugoslavije banja Topusko je bila vojno i banovinsko lečilište, sa više hotela.

Naveče trećeg avgusta 1941. godine (nedelja) ustaše dovode  i zatvaraju u parohijski stan neke Srpkinje sa decom. Među njima bila je i žena sa kćerkom dra Branka Vurdelje, lekara iz Topuskog, kojega su ustaše već pre toga odvele i ubile.

7. GLUVAJIĆI,4 kuće (4 kuća naGluvajića Brdu), slava Đurđevdan, došli oko 1845. godine, starinci sa Zmijanja, prešli u Liku, gde su se zvali Medići. Kao dobrovoljac iz Amerike u Prvom svetkom ratu učestvuje od 30. avgusta 1917. godine učestvuje Gluvajić Mile Jovan, rođen 1887. godine. Drugi svetski rat u Donjoj Gati zatiče 8 kuća Gluvajića sa 64 člana porodica.  U ratu gine  ili umire od tifusa 26 članova ili 40,63 %.

Od preživelih Gluvajića u naselju ostaje Petar koji preseljava u Vrbas 1951. godine, dok se Vujo nastanjuje u Vajsku. Nakon rata Marko (1923-1985), preseljava u Bihać gde umire 1985. godine.  Sahranjen je na groblju u Donjoj Gati. Ostali preživeli  su kolonizovani ili preseljavaju u Krajišnik, Futog, Bačku Palanku, Novi Sad, Banatsko Veliko Selo, Beograd,  Inđiju, Laćarak i Laktaše (RS).

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovoni u Donjoj Gati ne zatiče nikoga od roda Gluvajića. Markova porodica izlazi iz Bihaća. Njegov sin Milan-Mićo kao pripadnik Vojske RS nestaje u ratu na području Sanskog Mosta. Sin Dragutin sa porodicom živi u Brčkom.

Veći i razgranati rodovi nazivani su po ženama. Među njima su i Gluvajići. Zbog neke njihove babe gluhe spahije ih prozovu Gluvajići. Može da bude i od apelativa nadimka Gluvaja. Jedno vreme stajali su na Kestenovcu kod Kulen Vakufa, pa onda prešli u Donju Gatu. Starinom su iz Hercegovine. Etnolog Milan Karanović u delu „Pounje u Bosanskoj Krajini“ (1925.) navodi da su verovatno iz Hercegovine  Bubale 18 kuća, naseljeni u 6 naselja Pounja, jer ih ima sa istom slavom Sveti Đurađ tamo u Hercegovini. Njima su srodni Medeći 62 kuće u 21 naselju i od njih su Gluvajići 4 kuće, Jelače 17 kuća u 7 naselja i Cimeše 7 kuća u 4 naselja.

8. GRAHOVCI, 2 kuće (2 kuće na Grahovčevu Brdu), sa slavom sveti Stevan Dečanski, došli iz Like pre okupacije Bosne 1878. godine.

Kao dobrovoljac u Velikom ratu od gatskih Grahovaca učestvuje Grahovac Staniše Ljubomir i posle rata dobio je zemlju u Pančevačkom ritu.

Drugi svetski rat  u Donjoj Gati zatiče 3 kuća Grahovaca sa 14 članova porodice.  U ratu gine  4 člana ili 28,57%. Od preživelih Grahovaca ne ostaje niko u naselju. Rođaci preživelih  Grahovaca su kolonizovani ili preseljavaju u Crvenku.

Raspad Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini u Donjoj Gati ne zatiče nikoga od roda Grahovaca. Danas u Donjoj Gati Grahovaca više nema.

Starina Grahovaca je Crna Gora, iz Grahova i Krivošija. Odatle  se rasele  u druge krajeve Hercegove zemlje. Različte krsne slave govore da su  od različitih predaka. Gra(h)ovci su rasejani  po čitavom srpsko-hrvatskom prostoru i šire u svetu.

Najpoznatiji su toponimi Grahovo u Crnoj Gori i na Tomeđi u Bosanskoj Krajini. Grahovo je zaselak na području Gračaca u Lici. Grahova Glava je na rogatičkom području. Kod Ogulina je

zaseok Grahovci, a u okolini Sarajeva istoimeno selo. Grahovčići je selo u okolini Travnika.

Grahovljani su zaselak kod Pakraca.

Grahovci seleći se iz baštine, mogli su se zadržavati na područjima koja su prelazili na svom putu do Primorja. Po predanju da je jedan brat ostao u Hercegovini a drugi u Bosni i postojanje njihovih potomamaka po Bosni i Hercegovini ukazuje na verodostojnost predanja. Nesporno je da su se Grahovci na  ličko područje doseli iz Primorja.

U Krajiškom popisu 1701. godine u selu Jošan (Lika), pominju se porodična prezimena koja su kasnije isčezla, među njima i prezime Grahovac.

Nekoliko je momenata o poreklu porodica Grahovac. Jedna verzije kazuje da su Grahovci bili  starosedeoci u Lukavcu (Nevesinje). Razbole se od kuge. Deo porodice što je preživeo kugu odseli prema Bosni. Drugi momenat vezuje Grahovce za Mandiće. Jedna priča kazuje da su Mandići na području Travnika od doseljenih Grahovaca-Graovaca. (kod većine našeg naroda slovo „h“ izbacuje se iz svakodnevnog govora), ili obrnuto, da su Gra(h)ovci u Lukovcu od doseljenih Mandića sa područja  Travnika, posle  pada Bosne pod Tursku 1463. godine. Neutvrđeno je da li su Mandići od Grahovaca ili obrnuto Gra(h)ovci od Mandića. Jedna grana ove porodice iz okoline Travnika odselila se prema Andrijevici u Crnu Goru. Navodno po vlastelinu Andriji nazvana je Andrijevica. Iz Andrijevice su odselili na Grahovce (Nikšić), u Crnoj Gori, a zatim u Lukovac (Nevesinje).

Druga grana  porodice Mandić, prema nekim istraživanjima odselila se prema Grahovu i Drvaru (Bosanska krajina). Razdvajaju se u dve grupe, jedna koja uzima prezime Sabljić, jer im je predvodnik nosio sablju. Druga, koja  nastavlja kretanje prema i stiže u Drvar, gde ih stanovnici prozovu Grahovcima jer su dolazili iz pravca Grahova polja. Krsna slava Grahovaca iz Drvara je sveti Nikola.

Preci Gra(h)ovaca su se verovatno pokrenuli na seobu kada su Turci zauzeli njihova staništa: crnogorsko Grahovo i okolna kraška polja Potarja, Pive, Polimlja i gornje Neretve i krenuli u osvajanja prema severozapadu. Gra(h)ovci su bili uključeni u tursku matrološku službu i kao takvi sudelovali  u vojnim pohodima, čak do Kranjske.

Takođe, preci današnjih Grahovaca bi mogli biti potomci stočara koji su početkom 16. veka naseljeni na područje Grahova i Unca (Tromeđa). To stanovništvo stigavši do Tromeđe naseljeno je po kninskom i skradinskom polju, Bukovici, Kotarima i Primorju. Ono će kasnije biti osnova za sva kasnija naseljavanja po Lici, a tokom 18. i 19. pa i 20. veka  po Bosanskoj krajini, Posavini, Slavoniji i Vojvodini.

Zastupljenost fitonima koji označavaju povrće, skoro da ih u ličnim imenima nema. Slovenski fitonim grah zastupljen je u brojnim prezimenima kao Grahovac i Graovac. Slična je situacija i u toponimiju, kao što je napred navedeno. Poreklo prezimena Grahovac-Graovac nastalo je od etnonima (naziva mesta), prema mestu porekla, sa nastavkom na –ac, što ukazuje na prethodna prebivališta, odakle je rodonačelnik došao pre nego što će se nastaniti u to mesto. Spadaju u saplemenike zabeleženi kao dva prezimena. U njihovom prezimenu  javlja se slovo „h“ ili ga nema (Grahovac-Graovac). Grahovac je često prezime kod Srba i kod Hrvata. Malo je poznato da su krvno povezani.

Prezime Grahovci registrovani  su u selima Ramljani i Brajović (Lika) 1712. godine, u selu Jankovcima (Srem) 1736. godine.  Potom u Dabrovskom polju (Hercegovina).

Prema pouzdanim podacima Grahovci su se doselili na Berberovinu (Davidoviće), (Bileća), 1806. godine. Na Berberovine se vraćaju sa Grahova u Staroj Hercegovini. Grahovo, Vilusi, Grahovac i okolina odlukama Berlinskog kongresa od 1878. godine pripojeni su Crnoj Gori. U selu Gornji Lukavac (zaseok Česma) kod Nevesinja naseljavaju u proleće 1807. godine. U Lukavac su se doselili Andrijini sinovi. Selo Lukavac kod  Nevesinja se pominje u dubrovačkim arhivama 1340. godine.

Da su predanja o braći u Hercegovini i Bosni verodostojna,  može se zaključiti po današnjim potomcima Grahovaca po Bosni i Hercegovini, barem u tom delu predanja. Nesporno je da su Grahovci u Liku naselili iz Primorja. U Slavoniji se nalaze u 16. i u Lici u 17. veku.

9. DAVIDOVIĆI,5 kuće (3 kuće na Rajakovu Potoku i 2 kuće Rajakovu Brdu), sa slavom Nikoljdan, došli iz Sadilovca (Kordun), pre okupacije Bosne 1878. godine.

Uoči Drugog svetskog rata u Donjoj Gati je zatečeno  je 6 kuća  Davidovića sa 30 članova porodica. Tokom rata poginulo je ili umrlo od tifusa 9 članova od kojih jedan kao borac NOR-a ili 30,00%. Od preživelih Davidovića život u Donjoj Gati nastavljaju Branko sin Alekse sa porodicom, Nikola sin Save sa porodicom, a potom 1962. godine preseljava u Bršadin Hrvatska) i Milovan sin Ilije. Posle rata Mane sin Ilije koloniziran je u Futog. Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini u Donjoj Gati zatiče Branka i suprugu mu Smilju, Milovana, suprugu Maru i sina Zorana. Ih sela zajedno sa ostalim Gaćanima, pod prisilom proteruje ih muslimanska paravojska. Snage UNPROFOR- a UN 16. juna 1992. godine, prevoze preko Petrovog Ličkog  Sela, u Frkašić (Donji Lapac) u Lici otkuda ih Vojska Republike Srpske Krajine, prebacuje na desnu obalu reke Une kod Ripča uzvodno od Bihaća na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske.

Posle izlaska i Donje Gate 1992. godine Branko i Smilja nastanjuju se u Staru Gajdobru, gde Branko umire 1992. a supruga Smilja 1997. godine, Milovan i supruga mu Mara nastanjuju se u Banaskoj Topoli, a sina Zorana rat zatiče u JNA u Sarajevu. Danas žive u Americi. U Donju Gatu od članova porodice se niko ne vraća, porodične kuće porušene a imanje ostaje pusto i zaraslo u šipražje.

Davidovići su poreklom od Omakalovića iz Pošćenja. Neki Davidovići uzmu prezime Jovičić. Odatle se presele u gatački kraj u mesto Samobor (Hercegocina). Iz Samobora uskoče u Uskoke, a oko 1662. godine nasele se u Miloševiće, na manastirsku zemlju. Ovi Davidovići slave Savindan. Postoje toponimi Davidovići (Skender Vakuf) i Donji Davidovići  (Bileća). Davidovići nikoljštaci su poreklom iz Banjana (Stara Hercegovina). Iz ove oblasti iseljavali su se u Dalmaciju, Liku i Bosnu. Pleme Banjana vodi poreklo sa Kosova iz Banje i manastira Banjske.

Postoji verovatnoća da je familija Davidovića došla u Čakovo (danas rumunksi deo Banata) sa Velikom seobom, uz pretpostavku da su bili podanici Brankovića, vladara Kosova. Padom Srbije pod Turke odlaze upravo u (temišvarski) Banat i tamo postaju vladari.

U daleke lokacije na koje su dospeli Davidovići nema slučajnosti. U tzv. rumunskoj Crnoj Gori, naročito oko reke Karaš, prvo su izloženi unijaćenju a potom i pokatoličavanju. To je vodilo  denacionalizaciji, negiranju srpskog porekla naših karakaševaca. Erdeljanović tvrdi da su čuvali genetsko nasleđe najstarijeg srpskog soja u Banatu. Davidovići su se doselili u Velikoj seobi sa Arsenijem Čarnojevićem. Verovatnoća je da je to možda bilo i mnogo ranije. Grad Čakovo bio je veoma rano naseljen Srbima. Kao srpski grad, pripadao je tamiškoj županiji i 1551. kada su ga osvojili Turci. Posle oslobođenja od turske vlasti u 18. veku imao je 38 srpskih  domova. Sredinom 18. veka važio je za srpsko-nemačko naselje. Iseljavanjem Srba na jug, posle 1830. godine počeli su preovladavati Rumuni i Mađari, uz domaće Nemce.

Za posebne zasluge za bečki Dvor, Davidovići krajem 18. veka dobijaju plemećku titulu.

Prezime Davidovića je patronimičkog porekla. Završava sa nastavkom -ović. Davidovići iz Samobora (Gacko), dobili su prezime po pretku Davidu, trećem sinu Marka Omakalovića, čiji su potomci naseli u Samobor. Razvoj ovih familija može se pratiti od 1650. godine.

Pripadaju grupi pedeset najučestalih prezimena. Evidentirani  su sa 11 krsnih slava u 57 parohija, u kom se slučaju potiču različitih predaka-rodova. Davidovići sa sličnim prezimenima rasprostranjeni su u 66 država širom sveta.

U izvorima prezime Davidović se prvi put spominje 1749. godine, a u poreznim popisima u 18. veku.

10. ZEČEVI,2 kuće (2 kuće u Gati), sa slavom Đurđevdan, došli iz Bjelajskog Polja gde su se zvali Kerkezi, pre Omerpaše 1850. godine. Kao dobrovoljac iz Amerike u Prvom svetskom ratu od 30. juni 1917. godine učestvuje iz Zec Nikole Lazo, rođen 1893. godine.

Uoči Drugog svetskog rata 1941. godine u Donjoj Gati evidentirano je 4 kuće sa 18 članova. U ratu gine ili umire od bolesti tifusa 4 člana ili 22,22%.  Milovanov sin Zdravko preseljava se u Bihać, koji će napustiti početkom građanskog rata u Bosni i Hercegovini 1992. godine. Sin Žarko 1966. gine na građevini u Zagrebu, dok Branko kao ratno siroče ostaje u Borovu (Vukovar).  Kasnije će i Žarkova porodica preći u Borovo Selo (Vukovar).  Ljubov sin Stevo će preseliti u Martinnce  (Sremska Mitrovica. Posle rata, potomak Petra kolonizovan je u Banatsko Veliko Selo. Milovanov sin Zdravko preseljava u Bihać.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani  rat u Bosni i Hercegovini 1992. godine  u Donjoj Gati ne zatiče niko od porodice  Zečeva.

Starinom su sa prostora današnje Crne Gore. Po predanju pripadaju rodu Jeličića i Kerkeza, što potvrđuje i slava Đurđevdan, a ovi plemenu Drobnjaka u Crnoj Gori. U Bosni Zečevi spadaju u starinačke porodice, ali postoji predanje da su se zvali Gavrilovići.  I oni su sa slavom Đurđevdan. Zec divlji označava plodnost.

Milan Divjak, prezime Zec sa krsnom slavom Jovanjdan, vezuje sa  starim prezimenom Cvjetičanin (sve varijante). Ovo prezime izvire iz plemena Bogunovića, koji su po muškoj liniji potomci Nemanića.

Prezimena sa više slava govore da se radi o više različitih rodova. Postoje i toponimi Zečeva Varoš na Kordunu i Zeci u Istri.

Jedan tip prezimena odražava izgled ili karakter osobe po kojoj je prezime nastalo. Tu ima i nadimaka, koji obično ukazuju na nešto što nije uobičajeno u okruženju. Primer takvih prezimena vrlo rečito govore, pored ostalih,  i Zec.

Kao i kod drugih mnogobrojnih zooosnova u kojima se naglašava izgled ili osobina neke životinje i ovaj koren počiva na istom načelu. Vezuje se na dve osobine divljeg zeca: na brzinu i plašljivost, što ima adekvatne potvrde u narodnim poređenjima.  Areal ove dijalekatske reči pokazuje i njenu rasprostranjenost na području našeg jezika.  Prezime Zec ne znači da je znameniti predak bio plašljiv kao zec već da je bio brz kao zec. Prezime Zec održava izgled ili karakter  po kojem su dobili prezime. Jedan od njihovih starih imao dva zuba ispružena kao zečija. Bezi ga prozovu zecom, pa to ime osta celom njegovom rodu.  Po slavi Đurđevdan se vidi da su od Jeličićeve i Kerkezove porodice.

Dr Milivoj Pavlović, pišući o toteizmu[6] u istočnoj Srbiji pominje prezime Zečević koje objašnjava kao “metaforičko preko nadimka”. Teško je utvrditi da li je i zec bio totem kao vuk ili medved, ali za ovu tematiku je dovoljna konstatacija da  zec prestavlja zoonimijski nadimak, koji se kao takav uklapa u razgranatu grupu ovakvih prezimena. Sudeći po narodnim poređenjima, kao asocijalni motiv nastanka ovakvog nadimka uzeti su njegova brzina i plašljivost. Te dve osobine  ove divlje životinje poslužile su kao osnova za sve prezimenske osobine, bez obzira što u narodu postoji i verovanje da su oči zeca urokljive. O prezimenu Zec  najstariji podatak postoji u mestu Glavotok na ostrvu Krku 1444. godine, u Budimu kod Srba (Lika) 1700. godine, u selu Vukovije kod Garešnice u Hrvatskoj 1764. godine, bratstvo u Gluhom Dolu u Crnoj Gori, vrlo frekventno na celom srpskom i hrvatskom jezičkom području. Identično je sa nadimkom Zec.

U nekoj od seoba Kerkezi se preselili u severnu Dalmaciju, a odatle u Liku da bi se posle 1689. godine naselili kod Srba. Da su i Zečevi bili u ovoj seobi potvđuje da su  registrovani u Srbu (Lika) 1712. godine. U Lici popisano je 10 porodica Zec: – Debelo brdo (Bunić) 4 kuće;- Pribudić (Zrmanja) 3 kuće; Rijeka (Korenica) 1, -Srb 1, i Vrelo (Korenica) 1 kuća. U Krajini je evidentirano 61 kuća Zečeva u 14 naselja.

Migracioni put Zečeva je Crna Gora, Hercegovina, Lika, Bosanska krajina. Najverovatnije da su Zečevi od Jeličića nastavili put iz Stare Hercegovine prema Bosanskoj krajini što potvđuje njihovo raseljavanje i da su starinom sa Zmijanja. U okolinu Bosanskog Petrovca (Bjelajsko polje) doselili su se iz Suvaje u Lici. U Očijevo kod Drvara dosele se u prvim decenijama 18. veka (posle Karlovačkog mira 1699. godine), ali se tu ne zadržavaju dugo. Odatle se rasele u Busije, a jedni se iz Dalmacije dosele u Vrtoče kod Bihaća oko 1772. godine. Na područje Cazinske krajine, u Krndiju, doseljavaju iz Bjelajskog polja, a na Marin Most (Mutnik) sa Korduna. Dolazak Zečeva u oblast Tromeđe može se dovesti u vezu sa seobom iz 1551-1553. godine nakon što je Liku i Krbavu zauzela Turska, odnosno formiranja Ličkog sandžaka. Vrši se velika seoba Srba da bi se pojačalo stanovništvo oblasti Tromeđe. U toj ili jednoj od narednih seoba Zečevi (Kerkezi) se doseljavaju u oblast Srba u Lici gde su se zadržali do 1720. godine. Veliki rat između Austrije i Turske završava se 1699. godine nakon koga je Lika ponovo pripala Austriji. Oblast Donjeg Lapca i Srba i dalje pripada Turskoj. Oko 1720. godine Zečevi (Kerkezi) se iz oblasti Srba (Suvaja) sele u Očijevo kod Drvara. Oko 1760. godine iz Očijeva sele se u oblast Bjelajskog polja: Busije, Vođenicu, Prkose i Vranovinu. Iz ovih sela dalje se raseljavaju po Bosanskoj Krajini. U nekoj od seoba Kerkezi se preselili u severnu Dalmaciju, a odatle u Liku da bi se posle 1689. godine naselili kod Srba. Da su i Zečevi bili u ovoj seobi potrđuje da su  registrovani u Srbu (Lika) 1712. godine.

11. ZORIĆI, 4 kuće (4 kuće u Gati), sa slavom Đurđevdan, došli iz Mazina (Lika) pre okupacije Bosne 1878. godine. Kao dobrovoljci iz Amerike u Prvom svetskom ratu učestvuju od 30. avgusta 1917. godine Zorić Jove Đuro, rođen 1893. godine, i Zorić Trivuna Mile, rođen 1884. godine.

Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 4 kuće Zorića sa 37 članova. U ratu gine ili umire od bolesti 21 član ili 56,76%. Od broja poginulih sedmorica muškara (33,33%)  odvedeno je od kuće i likvidirano na Garavicama kod Bihaća.  Posle rata u naselju nastavljaju život na pogorelištima Nikolin sin Marko (1927-), sin Dragan (1933-), kasnije odlazi u Austriju i Petrov sin Simo, formirajući svoje porodice.. Radetov sin Milan kolonizovan je u Lovćenac, a  Bogdanov sin Kojo i Petrov sin Ilija u Futog, dok Bogdanov sin Ilija preseljava u Beograd. Vladina udovica Danica devojački Selak, sa kćerkom  Marom, kolonizovana je u Zemun gde se udaje za Dokmanović iz kojeg braka imaju  kćerke  Nadu, Slavicu i Gordanu koje se takođe udaju u  Zemunu gde ostaju da žive.

Raspad Jugoslavije i građanski rat u Bosni i Hercegovini 1992. dočekuju Marko i supruga mu Mara, Dragan sa 3 člana, Vladina supruga Danica i kćerka Draga, Čedina supruga Dobrila i kćerka Jelena i Simina supruga Stana. Zajedno sa ostalim Gaćanima muslimanska paravojska proteruje Marka i Maru, Draganovu porodicu, Vladinu udovicu Danicu i kćrku Dragu. Snage UNPROFOR- a UN 16. juna 1992. godine, prevoze ih  preko Petrovog Ličkog  Sela u Frkašić (Donji Lapac), gde  ih snage Vojske Republike Srpske Krajine, prebacuju na desnu obalu reke Une kod Ripča na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Jedno vreme članovi porodica će provesti u Ripču.  kasnije Marko-Markan i Mara će biti u Bačkoj Palanci, a onda će preći u Beočin. Draganova porodica će preseliti u Hetin (Žitište u Banatu). Udovica Danica i kćerka Draga  će se nastaniti u Starim Banovcima, a Simina udovica Stana u Futogu.Sinovi Sime Čedo, Milan i Ilija rade u Austriji gde će preći i njihove porodice pre izlaska Gaćana iz naselja preći u Austriju.

Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine od Zorića se niko ne vraća  u  Donju Gatu. Osim Mićine kuće, sina Marka, sve ostale kuće  su porušene, imanja zapuštena i zarasta u šipražje.. Mićina kući je jedna od četiri kuće u naselju u kojoj  danas živi muslimanska porodica.

Zorići su stara srednjovekovna porodica koja svojim dalekim poreklom potiče sa Kosova. U Povelji srpskog kralja Dečanskog zabeleženi su  1330. godine. Kralj Dečanski poklanja selo Grmočel manastiru Visokim Dečanima, gde se pominju braća Zorići. Zorići napuštaju Kosovo posle Kosovskog boja što je logično zaključiti da su učesnici u Boju. Interesantne su grupe rodova Zorić-Drobac sa istom slavom i verovatno su Kričke sa planine Durmitora. Od njih su Kužeti, Kneževići i Stolinovići. Isčezlo je sećanje u Pounju da su jedno sa Zorićima. Prezime Zorić nastalo je od ženskog imena Zora ali i od muškog imena Zore, odnosno Zoro. Ime Zore pominje se 1388. godine kada je dubrovački pregovarač sa Turcima bio Zore Bogšić iz Bara u tadašnjoj Zeti. Ime Zoro odnosno Zore pominje se i u prvom turskom popisu Hercegovine 1477. godine. Zorići su se negdje zvali Kužete što su prekužili kugu, a negdje su bili kuvari u kužini i po tom nazvani Kužeti.

12. JAZIĆI, 3 kuće (3 kuće u Gati), slava Jovanjdan, naselili se iz Dobrosela (Lika), pre okupacije Bosne 1878. godine. Jazići sa krsnom slavom Jovanjdan, nekada su bili Obradovići. Pred Drugi svetski rat 1941, godine u Donjoj Gati su evidentirane 4 kuće Jazića sa 33 člana. U ratu gine ili umire od tifusa 5 članova ili 15,15%. U Donjoj Gati posle rata nastavljaju život Sava udovica Nikole sa sinom Dmitrom. Simo se ženi u zarovljeništvu u Nemačkojsa zarobljenicom iz Bosanske Dubice, i posle rata sa suprugom se nastanjujnjuje u Dubicu, Božo dobija kolonizaciju u Bođane, Sava kćerka Miletova, i Nevenka udovica Jove, kolonizovane su u Banatsko Veliko Selo. Rade sa porodicom pre rata prelazi u Zemun. Trivunov sin Rade takođe je kolonizovan u Zemun.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. godine zatiče Dmitrovu udovicu Miku sa dvoje dece. Zajedno sa ostalim Gaćanima, pod prisilom proteruje ih muslimanska paravojska 16. juna 1992. godine, kada ih snage UNPROFOR- a UN dopremaju preko Petrovog Ličkog  Sela u Frkašića (Donji Lapac) u Lici otkuda ih snage Vojske Republike Srpske Krajine prebacuju na desnu obalu reke Une kod Ripča uzvodno od Bihaća na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Nastanjuju se u Bačkoj Palanci, dok je sin Dušan-Dujo ranije bio u Bačkoj Palanci. Danas u Donjoj Gati Jazića više nema, a imanja su razorena i uništena.

Milan Karanović u delu „Pounje u Bosanskoj Krajini“ (1925), Jaziće evidentira u: – Donji Petrovići (Bosanska Krupa) 3 kuće (Jovanjdan) iz Like pre Okupacije; – Donja Gata, 3 kuće (3 kuće u Gati), nekada srez Cazin, današnja opšina Bihać, iz Dobra sela, Lika, pre Okupacije i – Krndija 1 kuća (1 kuća Beširevića Krndija),  Cazin, iz Doljana (Lika), pre Okupacije, pobegao od vojske.

Prezime izvire iz plemena Bogunovića, čime su potomci po muškoj liniji od Nemanića. Po  porodičnom predanju, predak Jazića bio je iguman u manastiru Jazak, na Frškoj gori, u blizini Novog Sada. On se nije dopadao tadašnjoj austrijskoj vlasti, pa su ga smenili. Ipak austrijske vlasti daju mu veliko imanje. On je imao 9 sinova i svi su bili sveštenici. Ovi Jazići slave Svetog Jovana Krstitelja.

Od ovih Jazića, jedan ostaje na imanju. U Novom Sadu ima i danas njegovih potomaka. Potomak mu je i Živorad Jazić, bivši ambasador Jugoslavije u Kanadi, a ima ih još.

Četiri sina sveštenika išla su u pravcu Sarajeva. Oni su promenili veru u islam. I danas blizu Sarajeva ima zaseok Jazić, nastananjen Jažićima (Jazić) islamske  veroispovesti. Druga četvorica išla su u pravcu Zadra. Zbog nadiranja Turaka, povukli su se ka Otočcu  (Lici) i zasnovali naselje Glavica. Tamo su sagradili crkvu i nastanili se do današnjih dana. U Lici su još evidentirani  u: Bruvno, Dobroselo i Rudopolje (Bruvno).

Jedna od žena iz Glavice, krčila je šumu sa svojim mužem. Na njega je palo stablo i ubilo ga. Svekrva kivna na snaju, optužila ju je za ubistvo sina i trudnu snaju proterala iz kuće. Ona je tražeći novo mesto prebivališta došla u Rašenicu (Grubišno Polje) i tamo počela da krči šumu i pravi kuću od pletera. Kada  je sin Sima porastao, pomaže majci u krčenju šume i gradnji kuće.  Ta baba je usvojila jednog napuštenog dečaka Mileta. Njegovi potomci su živeli u Beogradu.

Nastanak prezimena Jazić vezano je i  za turski apelativ yazar u značenju pisar ili od sinonima yazaci. U jednom rukopisu turskog popisa područja Šajkačkog bataljona iz 1560. godine prevodilac Mehmed Spaho naveo je i “Stepana sina Jazimira”. Ovakva etimologija bi delovala primamljivo, ali u drugim slovenskim jezicima nema ovakve ili slične potvrde. Drugo tumačenje po predanju pretka Jazića je: U manastiru Jazak na Fruškoj gori, iguman se morao odreći imena i prezimena u manastiru i tako je dobio novo ime po manastiru Jazak, Jazić. Nepoznato je koje je bilo prethodno prezime. Prezime Jazić veže se i za nadimak Jazo, po kome su se nekada nazivali mlinari na prostoru Bosne i Hercegovine (jaz je pregrađen manji vodotok, improvizovana brana, sa otvorom kroz koji silovito teče voda na lopatice koje su osovinom vezane za žrvanj (mlinski kamen).

Migracija Jazića iz srednjovekovne Raške kreće se u dva pravca. Prvi je  seoba pod Arsenijem  III Čarnojevićem 1690. godine prema severu, do Dunava. Sa ostalim raseljenicima prelaze reku Dunav i na desnoj obali osnivaju naselje Belegiš u sremskom ataru. Drugi pravac je kretanje prema severozapadu u takozvanoj ličkoj, trećoj grupi Bogunovića. Nekada su se Jazići zvali Obradovići koji su bili najbrojniji u ličkoj grupi, i većina brastvenika 1689. godine naseljava Vrelo na sami izvor Zrmanje (Lika). Brzo se šire po Lici a zatim po Pounju.

13. JAKŠIĆI, 5 kuća (5 kuća u Gati), sa slavom Sveti Vasilije, došli iz Like pre okupacije Bosne 1878. godine.

Kao dobrovoljac iz Amerike u Prvom svetskom ratu od  30. avgust 1917. godine učestvuje  Jakšić Marka Mihajilo, rođen 1893. godine.

Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 8 kuća Jakšića sa 32 člana. U ratu gine ili umire od bolesti (tifusa) 21 član ili 65,63%. Posle rata u Donjoj Gati nastavlja da živi Jovo koji formira svoju porodicu. Nakon rata kolonizovani su:  u Bačku Topolu Đure Božo; u Banatsko Novo Selo Mile Savo; u Beočin Dragića Stojan; u Bač Cvije Dragan i Perice Dušan; u Beočin Bože Stojan i u Banatsko Veliko Selo Vučena Mihajlo. U Liku odlazi Tode Rajko.

Raspad Jugoslavije i građanski rat u Bosni i Hercegovini 1992. u naselju zatiče porodicu Jove sa 6 članova. Zajedno sa ostalim Gaćanima, pod prisilom proteruje ih muslimanska paravojska 16. juna 1992. godine, kada ih snage UNPROFOR- a UN dopremaju preko Petrovog Ličkog  Sela, u Frkašić (Donji Lapac) u Lici otkuda ih snage Vojske Republike Srpske Krajine prebacuju na desnu obalu reke Une kod Ripča uzvodno od Bihaća na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine nastanjuju se u Hetinu (Žitište-Banat). Danas u Donjoj Gati Jakšića više nema, a imanja su razorena i uništena.

Jakšići spadaju u grupu rodova Vejinovića, Bajića, Vignjevića, Bjelića, Šaponja, Pavkovića, Latića i Basta. Svi oni slave svetog Vasiliju Velikog, a kažu i Mali Božić.

U oblast Pounja doseljavali se iz  severne Dalmacije i Like. Nepotvrđeno je da li su iz srednje Bosne ili Raške dospeli u severnu Dalmaciju. U Pounju je Jakšića 16 kuća u 7 naselja. Svi slave Vasilija Velikog. Jakšići su poznata srpska plemićka porodica. Zadivili su Mađare svojim herojstvom u borbi sa Turcima. Kralj Matija nazvao ih “stubovima hrišćanstva“ i dodelio ugarsku plemićku titulu. Jakšići, vrlo stara i uticajna plemićka porodica  naseljava u Donji Humac na ostrvo Brač i biva primljena u bračko plemićko veće. Jakšić se istakao kao uticajna ličnost i izaslanik bračkog plemićkog veća 1576. godine.  Takođe na Braču u Supetar kao značajne ličnosti zabeležene su 1637., potom 1656 godine. Ovi Jakšići su poznati po nadimcima Čumete i Škamparini. U Lici Jakšića je evidentirano 74 porodice, u: Bruvnu 1 kuća,  Glogovo (Gračac) 51, Grab (Gračac) 2, Gračac 2, Lešće (Otočac) 15, Štikada 4 i Tomingaj Gračac) 1.

Prezime Jakšić je vrlo frekventno prezime na celom srpsko-hrvatskom jezičkom prostoru. Najstarije potvrde su iz Srbije 1486., Dubrovnika i u Otočcu (Lika) 1672. godine. Prezime je patronim od ličnog imena Jakša koje u latiničkoj grafiji Jpha zapisano 1266. godine u okolini Zagreba U Crnoj Gori Jakšići su u Kotoru u 16 veku starosedioci.

15. JOKEZI,naselili se iz Like. Izumrli su neutvrđenog vremena. Prezime Jokez postoji u selu Medna (Mrkonjić Grad), i 1991. godine popisano je sedam članova.
16. KARANI-OVIĆI, 3 kuće (3 kuće na Grahovčevu Brdu), slava Đurđevdan, došli „odozgo“ sa Boboljuska pre Omer paše 1850. godine, kada su evidentirani kao Karani. Kasnije, neki iz roda će uzeti prezime Karanovići.

Drugi svetski rat u Donjoj Gati zatiče 3 kuće Karana sa 23 člana. U ratu gine 9 članova ili 39,13%.  Posle rata u naselju na svojim kućištima ostaju Miletov sin Đuro i Miletov unuk Dragan. U Sirig koloniziran je Žarkov sin Dragan; u Bačku Topolu Brankov i Nikolin sinovi, a Dušan preseljava u Beograd.

Raspad Jugoslavije i građanski i dirigovanirat u Bosni i Hercegovine 1992. godine u Gati zatiče Vidu udovicu Đure sa sinovima Stevom, Jovom, Radom i njihovom porodicama i Dragana sa njegovom porodicom. Majke sa decom izlaze pre napada na selo, od Đurinih sinova u Prijedor, a od porodice Dragana u Petrovo Ličko Selo. Proteruje ih muslimanska paravojska. Sa ostalim Gaćanima snage UNFROFOR-a UN prevoze ih 16. juna 1992. godine sa ručnim prtljagom preko Petrovog Ličkog Sela do Frkašica (Donji Lapac) u Lici, gde ostaju 2 dana. Snage Vojske Republike Srpska Krajine prevoze preko reke Une u Ripač (Otoka) na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Muški članovi se priključuju Vojsci RS. Posle Dejtonskog sporazuma ostaju u Prijedoru do 1997. godine kada preseljavaju u Hetin (Žitište) u Banatu. Od Karana niko se ne vraća u Donju Gatu. Kuće i ekonomski objekti su porušene, pokretna imovina opljačkana, sve zapušteno, zaparoženo i zaraslo u šipražje. Karana više nema u Donjoj Gati.

Karani su jedan od dva razgranata starinačka roda. Uverenje je da su ih Turci zatekli u Bosni. Matica im je srednja Bosna oko Travnika i Zenice. Od srenje Bosne kretali su se na sve strane ukoliko se nisu islamizovali. Rasno i etnički su izgleda pravoslavni starinci isto sa islamiziranim delom starinaca i katolicima starincima u srednjoj Bosni. Razgranati rod Karana izgleda ima nešto zajedničkog sa Štrpcima uzimajući u obzir geografsku rasprostranjenost topografskih  naziva od osnova karan. Kod Jajca po mnogim ikavskim rečima kod pravoslavnog stanovništva  čini se da su i pravoslavni  starinci govorili ikavski.

Doseljenici iz Raške i Hercegovine koji se preko severne Dalmacije  dospeli u Pounje nadjačavaju ih.  U Bihaću 1540. godine upozoreno je na prezime vojnika Karanovića.

Smatra se da je prezime Karan nastalo od rudarskih kola  karren. Kod Stare Gradiške u selu Uskocima uveravaju na postojanje i krsnog imena Karan. U oblasti Krajine  narod misli  da je prezime Karan od karati (koriti i kazniti). Drugi misle da je od turske reči kara (crn). Baština Karana su Boboljusci u Unačkoj Župi. Po produženom prezimenu Karanovića ima oko 100 kuća. Raseljeni preko planine više čuvaju skraćeno Karan i nerado prihvataju oslovljavanje sa -ović. Odatle su se raseljavali u više mahova po Bosanskoj Krajini. U Srednjem Pounju ima onih što slave Đurđevdan 68 kuća u 25 naselja i od njih su Ljubanića 2 kuće, a onih što slave Nikoljdan 4 kuće i od njih su Damjanovići. Predak Karana prvi je krenuo u Buševiću i od njih Damjanovići. Karan iz Vedovice kada su umakli poteri Turaka rekao je da slavi Nikoljdan i najpre se naseli u Kršlju. Odatle presele u Umičevića Rijeku, a za tim u Vedovicu. Tu se brzo namnože. Iza jednog ostane udovica Damjana sa 6 sinova, koja se sa sinovima preseli u „Slapove“ u današnji Gornjim Rakanima. Poznata po glasu u svojoj okolini, sinove joj prozovu Damjanovići. Dva od njih odsele u Baniju. Jedni isele u Matavaze 7 kuća i Veliku Rujišku 2 kuće. Od ti vedovičkih Karana jedni odselili u Buševević, a drugi u Novi, a odatle u Šabac. Od njih je sanitetski general dr. Simo Karanović. Iz Velike Rujiške, drugi je „osip“ bio iz Boboljusaka pre 150 godina. Najpre su „pali“ u neku „Kloku“ pod Japrom. Za Laudonovg rata, tu otimajući svoju stoku od jedne austrijske čete ostane jedan hrom, pa ga nazovu Topo. Po drugima ranio ga je hajduk Sječica Stanko, kad je gonio volove u Skradin. Bila su tri brata: Topo, Pilip i Marko, sva tri visokog rasta. Ocu je bilo ime Lazo. Od Tope su oni u Mrkaljima, Budimlića Japri i Svodnoj u Prekosanju. Od Marka su oni u Osredku (deo naselja Velika Rujiška). Pilipovi potomci odsele u Striježevicu kod Požege u Slavoniji. Po materi prozovu se Jagodići.  U Slavoniji su bili sve do 1879. godine kada se povrate i nasele u Slabinji kod Bosanske Kostajnice, gde su im potomci i danas. Braća Lazo i Stole sa sestrom Stojom i majkom udovicom morali su da beže u nahiju krupe-kapetana u Dubovik, jer im je spahija kapetan hteo udati sestru Stojuza nekog Koju Makivića. Bilo je više „osipanja“ preko Grmeča u Srednje Pounje, a sve sa njihove zakopine Boboljusaka, jedni u Suvaju, drugi u Gornje Petroviće, treći u Osredak kod Cazina, gde ih zovu Glamoči, a četvrti pre 60 godina u Bušević. Za gladnih godina izlazilo ih je mnogo i hodalo po najmu (6 braće Karana u Buševiću) i čim je iskrslo prazno kućište „okućili su se“.

Po visini, posebnu pažnju skreću grupe rodova: Bursaći, Kecmani, Karani, Grubori, Oljače, Mudrinići, Vojnovići i Šipke.  Naročito su visoki oni čiji su i ženski preci iz starinački rodova i iz grupe rodova otvorenije kompleksije i poreklom sa juga i jugoistoka.

Milan Karanović u „Pounju u Bosanskoj Krajini“ (1925) u opštini Bosanka Krupa,  Karane evidentira u naseljima: Veliki Badić 1 kuća, slava Đurđevdan iz Unačke Župe, pre okupacije; Baštra 1 kuća, slava Đurđevdan, sa Boboljusaka, pre okupacije; Gornji Bušević  4 kuće, slava Nikoljdan, iz Vedovice iza Omerpaše, a starinom su sa Boboljusaka; Gudavac 4 kuće, slava Đurđevdan iz Bjelajskog Polja pre okupacije; Ivanjska  2 kuće, slava Đurđevdan sa Boboljusaka, pre Doljanske Bune; Otoka 1 kuća u Orašlju, slava Đurđevdan iz Buševića, posle okupacije; Podvran 1 kuća, slava Đurđevdan sa Boboljusaka pre okupacije; Velika Rujiška 1 kuća na Osredku i 3 kuće u Rujiškoj, slava Đurđevdan, kao starinci su pre 100 godina, starinom sa Zmijanja, jedno vreme iza bečkog poraza Turaka prešli u Oton u Dalmaciju. Kratko vreme  isele u Boboljuske. Odatle se naseljavaju po mnogim selima Bosanske Krajine; Založje 1 kuća, slava Đurđevdan, pre okupacije su iz Polja, a iz Cazinskog sreza (sada opština Bihać) u naselju Donja Gata 3 kuće na Grahovčevu Brdu, slava Đurđevdan  sa Boboljusaka, pre Omerpaše „odozgo“. „Zakopina“ je Karana Boboljusci u Unačkoj Župi gde ih i sada ima po produženom prezimenu Karanovića oko 100 kuća. U opštini Bosanska Krupa Karanovići su evidentirani u naseljima: Krupa 2 kuće u varoši, slava Đurđevdan sa Boboljusaka, pre okupacije; Vrnjska Mosura 2 kuće, slava Đurđevdan, iz Vrtoča, pre okupacije; Ljusina 4 kuća, slava Đurđevdan sa Boboljusak, pre 70 godina; Gornji Petrovići  8 kuća na Krivaku i 1 kuća na Lisini, slava Đurđevdan sa Boboljusaka, pre Omerpaše; Mali Radić 1 kuća, slava Đurđevdan iz Suvaje pre okupacije; Gornja Suvaja 6 kuća, slava Đurđevdan iz Bjelajskog Polja, pre 80 godina. Na teritoriji opštine Bihać evidentirani su u naseljima: Teočak 1 kuća u Ružici i 1 kuća u Brusovcu, slava Đurđevdan iz Risovca, posle okupacije; na teritoriji opštine Cazin u naselju Gradina 1 kuća, slava Đurđevdan sa Boboljusaka pre okupacije; Osredak  3 kuće u Osredačkoj Kuli, slava Đurđevdan, zovu ih „Glamoči“, što su od Glamoča došli na Boboljuske; Pištaline 3 kuće u Podkraju, slava Đurđevan sa Boboljusaka pre 80 godina i Ćoralići 3 kuće u Seferagićima, slava Đurđevdan sa Boboljusaka, pre Bune 1875. godine.

Petar Rađenović  „Bjelajsko Polje i Bravsko“ beleži  Karanoviće u naselju Suvaja jedna kuća pod Rašinovcem. Slave Đurđevdan. Prešli ovamo na materinstvo pre 20 godina iz Lipe (Bihać). U Tuk-Dževar evidentira se 1 kuća Karanovića, slava Đurđevdan Doselili iz Dalmacije „prvo kuge“. U Cimešama evidentira se 1 kuća Karanovića Slave Đurđevda. Došli ovamo poprije bune 1875. godine. U Bravsko beleži se jedna kuća Karanovića u Jasenovcu, slava Đurđevdan, doselili iz Boboljusaka pre 100 godina. U Donjem Polju je jedna kuća Karanovića, slava Đurđevdan, odcepio se od onih  u Jasenovcu i sišao amo. U Brestovcu od trojice braće Vojinovića:Vojin, Karan i Grubiša, došli iz Like, postadoše tri plemena: Vojinovići, Karanovići i Grubišići. Sve tri porodice slave istu krsnu slavu, Đurđevdan.

Poreklo Karana je Crna Gora. Ustavili se u Dalmaciji. Iz Velike Rujiške, kažu da su se zvali Grubiše i da su bili  na Zmijanju, pa prešli u Dalmaciju kod manastira Krupe. Za gladnih godina nasele se u Boboljuske. Hodali su po najmu (6 braće Karana u Buševiću) i čim bi iskrslo prazno kućište „okućili su se“. Vidne su razlike između starinačkih zmijanskih rodova i grupe rodova koji su starinom s juga i jugoistoka. Starinačke grupe rodova su svetlije kompleksije, dulje glave i lica. Po visini, među ostalim rodovima pažnju privlači  i rod Karana.

16. KNEŽEVIĆI, 2 kuće (2 kuće u Gati), sa slavom Đurđevdan, došli iz Grmuše, starinačka porodica sa Zmijanja, pre okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine.

Kao dobrovoljac iz Amerike od 30. avgust 1917. godine u Prvom svetskom ratu učestvuje Knežević Jove Petar, rođen 1889. godine.

Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 3 kuće Kneževića sa 23 člana  porodica. U ratu gine 5 članova ili 21,74%. Šesti član, sin Dušana Nikola-Nine koji je odveden na Garavice na likvidaciju, vodi se među poginulim. Međutim, Nikola je preživeo likvidaciju, prešao u Australiju i sve do 1988. o njemu se ništa nije znalo, sve dok država Australija nije potražila rođake nakon njegove smrti u cilju podele nasledstva, što je završeno 1996. godine. Setra Mileva dobija ½ nasledstva, a od brata Mile potomci drugu polovinu. Posle rata u Gati na ognjištima ostaje Novak, sin Cvije, dok Mile, sin Dušana, dobija kolonizaciju u  Vajsku, ali se vraća u Gatu. Brankovi potomci su kolonizirani u Banat. Mileva, kći Dušana preseljava u Sirig. Lazini potomci se nastanili  u Rijeci.

Raspad Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. u naselju zatiče Novaka i sina mu Miloša, te Miletovu udovicu Danicu sa 3 člana. Muslimanske paravojne snage proteruju ih iz naselja. Zajedno sa ostalim Gaćanima snage UNFROFOR-a UN prevoze ih dana 16. juna, samo sa ručnim prtljagom, preko Petrovog Ličkog Sela u Frkašić (Donji Lapac) u Lici, gde ostaju dva dana. U Ličkom Petrovom Selu sin Nikola ostaje u Vojsvi SRK. Vojska Srpske Krajine prevozi ih u Ripač na desnu obalu reke Une na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine  Novak i sin mu Miloš nastane se u Futog, a Miletova udovica Danica sa kćerkama bliznakinjama Mirom i Milenom u Inđiju. Na svoja ognjišta u Donju Gatu od Kneževića niko se ne vraća. Kuće su porušene, a imanja zarasla u šipražje. Kneževića više nema u Donjoj Gati.

U Lici je ukupno evidentirano 234 kuće Kneževića. Zabeleženi su u 27 naselja: Boričevac 5, Brlog 2, Bunić 42, Dnopolje 1, Glavace (Otočac) 4. Gospić 1, Brab (Gračac) 2, Jošani 3, Donji Kosinj 2,  Kozjak (Bunić) 13, Kupirovo (Srb) 1, Međudražje (Zavalje) 3, Mutilić (Udbina) 16, Oraovac (Lapac) 3,  Prokike (Brinje) 10, Rapain Klanac (Brinje) 10, Rebić (Udbina) 1, Ričice (Lovinac) 21, Sinac (Otočac) 1, Šalamunić 7, Široka Kula 22, Štikada 23, Udbina 2,  Vaganac (Petrovo Ličko Selo) 8, Vodoteč (Brinje) 15 i Žuta Lokva (Brinje) 5 kuća.

Starinci Kneževića sa Zmijanja su od grupe rodova Mudrinić-Majkić-Marjanović. Predak ovih rodova zvao se Gvozden. Sa turskom vojskom bio je pod Bečom (nepoznato u kom svojstvu), donio gvožđe u nozi pa prozvan Gvozdenom. Od roda Mudrinića  sa 21 kućom u 11 naselja (nekada bila jedna kuća pa se razrodili) razvio se i rod Kneževića 11 kuća u 4 naselja. Od ovih Kneževića su i donjogatski Kneževići sa krsnom slavom Mudrinića, Đurđevdan. Kao Kecmani, pada u oči grupa rodova: Keča-Šipka-Đukić, zbog visine i često sa kovrdžavom plavom kosom sa dosta riđokosih. Jedno su sa onom starinačkom porodicom Kneževića sa Zmijanja i sa Đermanima u Glamočkom polju, slave Markovdan. Jedno su o kojima je Petar Kočić pisao u knjizi „Jauci sa Zmijanja“.

Etnograf Milan Karanović Kneževiće u Pounju (6 kuća u 2 naselja) veže za Zoriće. Ukupno je Kneževića u Pounju ima 48 kuća u 15 naselja i slave Nikoljdan.

U Krupskom srezu, Milan Karanović evidentira Kneževiće u naseljima: Krupa 1 kuća na Razbojni, slava Nikoljdan, sa Cvijetnića, pre Okupacije; Hasanbegova Jasenica 3 kuće u Kravljaku i 1 kuća na Metli, slava Nikoljdan  sa Cvijetnića, pre Okupacije;  Mahmićselo  1 kuća u Trepešnici, slava Nikoljdan sa Očigrija, pre Omerpaše;  Ostrožnica 1 kuća, slava sveti Nikola sa Cvijetnića, pre Omerpaše; Otoka 1 kuća na Brdu, slava Nikoljdan sa Cvijetnića, pre Okupacije;  Potkalinje 1 kuća  u Potocima, 1 kuća u Mračajima i 1 kuća u Potkalinju, slava Nikoljdan iz Trubara pre Omerpaše; Stabandža 4 kuće u Ravnicama slava Nikoljdan  od Unca pre Omerpaše;  na prostoru Bihaćkog sreza Kneževiće evidentira u naseljima: Lohovu, 2 kuće u Lohovu od Zorića slava Đurđevdan,  pre 100 godina;  Srbljani  1 kuća, slava Đurđevdan iz Grmuše pre  Okupacije;  na području Cazinskog sreza u naseljima: Vidovska 1 kuća na Kovčegu, 1 kuća na Hrastovoj Kosi, 5 kuća na Obrovu, 2 kuće na Gredaru,  slava Nikoljdan, sa Cvijetnića iza Omerpaše; Vrelo, 5 kuća  u Vrelu, pre 100 godina iz Grmuše, starinom su sa Zmijanja gde se zvali najpre Gvozdeni, a posle Mudrinići, slave Đurđevdan;, jedno su sa Kneževićima Šušilovići 2 kuće i Mudrinići  2 kuće; Donja Gata  2 kuće u Gati, slava Đurđevdan iz Grmuše i Mudrinić 1 kuća, slava Đurđevdan. Obe su starinačke porodice sa Zmijanja. Od porodice Kneževića iz Donje Gate je porodica Kneževića u Rujnici; Pištaline  4 kuće na Agića Glavići, 2 kuće na Breziku, slava  Nikoljdan sa Cvjetnića, pre 80 godina; Rujnica  1 kuća na Čubrilovu Brdu,  slava Nikonjdan sa Cvjetnića  pre Omerpaše. Ova porodica je od roda Kneževića iz Donje Gate. Karanović ih ne povezuje, a različita im je i krsna slava kao i mesta iz kojih su se naseli (donjogatski iz Grmuše, rujnički sa Cvjetnića); i Šiljkovača 1 kuća u Šiljkovači, slava Nikoljdan, sa Cvjetnića, smatraju se za „stare Bosance“. Petar Rađenović „Bjelajsko Polje i Bravsko“ beleži Kneževiće u selu Skakavac sa 13 kuća. Slave Jovanjdan. Dve su priče kako su se nastanili na zaseok Klještini: jedna govori da su potekli od nekakve Tomone Kule. Druga spominje da su dobegli „otud od Glamoča“ Možda negdje oko Glamoča ima ili je nekada bila, kakva Tomina Kula, bilo kao naziv mesta ili baš kula Ako bi ta Tomina kula bila u selu Tomina (Sanski Most), opet bi se mogla složiti oba ova kazivanja. Što se spominje Glamoč, odnosilo bi se na stariju prošlost, a ovo druga na kasniju. Po tome Kneževići su mogli poteći od Glamoča, naseliti Tominu i otuda prebeći u Skakavac. Došavši iz tog svog pređašnjeg boravišta ustave se više izvora Petrovca. Tu bilo sve pusto, nigde nadaleko živa stvora. Svako jutro ranila njihova devojka Svaki put se brzo povrati.  Jedno jutro zabavi se dugo na izvoru i vrati se bez vode. Kaza kako je noćas doselio Turčin i stanio se kraj vode, pa ne dade naliti. Oni svi na jedno smisle: nema više ovde stanja. Dignu se otalen pa na Stjenjani. Budu tamo malo, pa pređu na Vranovinu. S Vranovine  im dolazila goveda u pašu ovamo na Skakavac. Na Klještini im goveda mnogo puta uzamanice omrcala (zanoćivala) i morali ih tražiti. Taj slučaj oni prihvate kao nekakav viši znak, pa presele u Klještinu. Kneževići i Marjanovići su potekli od dva brata. Jedan od njih bio je knez. Drugome bilo je ime Marijan. U naselju Suvaja  Kneževići se beleže 4 kuća u Grabovcu i dve u Polju. Slave Jovanjdan. Oko 1865. godine sišli u Klještine. Ovde im bili stanovi. Kad se podeliše, Jedna stranka nastani se ovde stalno. U Srpskom Rašinocu  Kneževića je 3 kuće. Slave Jovanjdan. Doselili 1879. godine na Kapljuva. Pre njih bile su Korde. Uz Bunu 1875-78. godine prebegli u Liku i tamo ostali. U Cimešama  3 kuće Kneževića (Pešević) u Jazbinama, slave Nikoljdan, doselili 1879. godine sa Cvjetnića. Na Cvjetnić došli vrlo davno iz Dalmacije. U Kapljuvu su 3 kuće Kneževića, slave Jovanjdan, prešli ovamo od Krnjske Jele kao aginske sluge. Iz Krnje Jele bili su odselili negde kod Prijedora, pa se brzo opet povratili.

U Malom Cvijetniću pod Uilicom planinom,  pamćenje koje baštine Kneževići, je da im je starina od Kruševa iz „Maćedonije“ i da su se zvali Kruševići. Pali su na Oton u Dalmaciji i tu po pretku koji je bio knez, prozovu Kneževići. Kneževići sa izvora Cetine (Dalmacija), smatraju da su potekli iz okoline sela Kruševo (Mostar, Hercegovina) i prezivali se Kruševići, tamo se grdno zamerili Turcima i pobegli prema Dalmaciji. Dolaskom u Dalmaciju i „makedonski i hercegovački“ Kruševići uzimaju prezime Knežević od “titule” knez, koje je sa društvenim položajem rodonačelnika. Treće predanje govori da je starina Kneževića Kruševo kod Obrovca u Dalmaciji. I za njih se kaže da su se prezivali Kruševići.

Za gladnih godina jedni se isele na Cvijetnić (Drvar). Odatle se rasele po Pounju. Rodonačelnici se šire po čitavoj Jugoslaviji i dolaskom na nove prostore uzimaju prezime Knežević. Slave su menjali kao i mesta življenja zbog osveta i sigurnije budućnosti. Na osnovu dostupnih izvora, Kneževiće možemo pratiti od šesnaestog veka do danas.

Kneževići u Crnoj Gori su vrlo staro bratstvo, a došli su odnekud iz Bosne, nastanivši se prvo u Crkvičkom Polju (Plužine) a poslije kupovine Kapavice, zajedno sa Krunićima, dvije kuće se presele pod Odrag. Od njih su u tursko vrijeme uvek bili knezovi, i to u prvo vreme obojih Crkvica, koje su tek kasnije podeljene na dvije knežine. Od tih knezova zna se za Vukelju, Vukajla, Miuna, Milana i Bućka, koji je umro 1873. godine. Jedna njihova linija je ova: Mitar-Joko-Simo-Komnen (roćen oko 1853). Oko 1860. godine Zelen se preselio u Srebrnicu, a 1889. godine odselili su se u Srbiju (Gajtan) tri kuće Kneževića.

To je bratstvo od oko 20 kuća, uglavnom u istoimenom selu, a po jedna kuća ih ima i u Nikovićima (Plužine) i Nedajnom. Slavili su Đurđevdan.

Knežević je veoma često prezime. Nastalo je od “titule” knez, a u vezi je sa društvenim položajem rodonačelniika. Knežević je često prezime kod Srba i svi Kneževići po Jugoslaviji sigurno nisu istog porekla, pa slave i različite slave. Sa starosedilačkog  prostora iz Kruševa (danas Severna Makedonija), zvali se Kruševići, migracija ide prema Otonu (Dalmaciji) gde po knezu uzimaju prezime Knežević. Ogranci Kneževići iz Crne Gore migriraju prema Šipovu (BiH)  i Vojvodini, zatim prema Sjenici (Raška oblast), a odatle u Belovac (Podujevo, KiM), te u Pomoravlje (Srbija). Smatra se da je migracija Kneževića išla i iz Like u Crnu Goru, a odatle na Kosovo, Vojvocinu u Brus (Podkopaonički kraj). Jedan pravac kretanja Kneževića je Hercegovina-Dalmacija-Lika-Bosna i dalje po Pounju. Sa Zmijanja, Kneževići od roda Mudrića se takođe raseljavaju po Pounju i prema Glamoču.

Kneževići doseljavaju odnekuda iz Bosne na prostor  Plužina (Crna Gora) kasnije se jedan ogranak preseljava u Srebrenicu (BiH), a drugi u Gajtan (Medveđa), Jablanički orug.

17. KOVAČEVIĆI, 2 kuće (2 kuće na Rajakovu Brdu), sa slavom Jovanjdan, došli sa Hrgara (Bihać), starinom su od Bogunovića, pre Omer paše 1850. godine.

Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče  1 kuću Kovačevića sa 8 članova. U ratu gine 6 članova ili 75,00%. Na početku rata, Mile je sa komšijom skriven u šumarku, nailazi komšija musliman, ustaša iz Trstovca, vičući „vidim vas, izađite“. Mile, računajući da mu se ništa neće desiti, izlazi, ali ustaša komšija ga kolje. Njegov unuk Mićo, kao trogodišnji dečak na čudan način preživljava rat. Tri puta bio je na streljanju. Prvo streljanje preživljava tako što ga baba krije ispod suknje, koja pogođena pada mrtva, a Mićo prežiljava. Drugi put preživljava  u grupi koja je dovedena na prekrštavanje, ali je cela poklana.   Nakon rata   vraća se u kuću, jedna od kuća u selu koja nije zapaljena, zasniva porodicu sa Anđom iz porodice Davidović, i nastavlja život u Gati.

Raspad Jugoslavije i građanski rat u Bosni i Hercegovini 1992. zatiče porodicu Kovačević sa 2 člana. Proteruje ih muslimanska paravojska. Sa ostalim Gaćanima snage UNFROFOR-a UN dana 16. juna koje samo sa ručnim prtljagom prevoze u Frkašić (Donji Lapac) gde ostaju dva dana. Vojska Republike Srpske Krajine prevozi ih  preko Lapca do reke Une gde prelaze u Ripač na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Kovačevići se nastanjuju u Kulen Vakufu, do pada toga prostora pod kontrolu snaga Federacije Bosne i Hercegovine. Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine porodica se nastanjuje u Hetin (Zrenjanin). Danas u Donjoj Gati nema Kovačevića. Kuća razrušena, imanje zapušteno i podivljalo.

U Lici zabeleženo je prezime Kovač sa brojem kuća: Široka Kula 13 kuća i Lički Osik 1 kuća.

Prezime Kovačević evidentira se sa 195 kuća: Babin Potok (Vrhovine) 7 kuća, Boričevac 15 kuća, Bužim (Gospić) 2 kuće, Cerje (Lovinac) 1 kuća, Čovići (Otočac) 1 kuća, Dedelo Brdo (Bunić 3 kuće,  Dnopolje 1 kuća, Dubrava (Otočac) 1 kuća, Gospić 1 kuća,  Korenica 1 kuća,  Kruge (Lapac) 11 kuća, Donji Lapac 3 kuća, Lešće (Otočac) 20 kuća, Lovinac 8 kuća, Mazin 45 kuća, Rešetar (Petrovo Ličko Selo)  7 kuća, Smiljan 22 kuće Šalamunić (Bunić) 4 kuće, Visuć (Udbina) 17 kuća,  i Vranik (Lovćenac) 25 kuća.

Petar Rađenović „Bjelasko Polje i Bravsko“ evidentira Kovačeviće u naseljima: Skakavac 2 kuće, slava Jovanjdan, doseli pre 8o godina iz Rašinovca;  rašinovac 1 kuća, slava Nikoljdan, doselili iz Bukovače pre 15. godine; Bosanski Petrovac 2 kuća, slava Đurđevdan, naseli pre 70 godina Mostara, otuda Mostaci; Tuk-Dževar, 1 kuća , slava Stevandan, došao kao uljez s Prkosa pre 20 godina; Bukovača 6 kuća u Budžaku, slava Nikoljdan, doseli ovamo iz Drnića na deset godina „pred bunu“, oko 1865. godine; Drinić 4 kuće, slava Nikoljdan, naselili  pre više od 100 godina iz Mazina u Lici; Medeno Polje 1 kuća, slava Mratindan, doseli iz Visuća kod Udbine 1879. godine; Busije 1 kuća, slava Nikoljdan, doselili 1879. godine od Gračaca; Vrtoče, 10 Radovanovića na Glavici, jedna u Očigrijama, slava Jovanjdan, poreklom sa Zrmanje u Lici, zvali se Bogunovići. Svi su bili kovači Isele se iz Zrmanje i doću u Vranovinu. Sinovi im dobiju novo prezime Kovačević. Svi se rasele s Vranovine. Od njihova dolaska u Vrtoče može  biti oko 150 godina. Njihovi bliski rod Kovačevići u Vođenici, Pritoci (Bihać), Radiću (Krupa) i Josipovići u Rašinovcu.  U Risovcu 1 kuća, u Lastvama 1 kuća, doseli iz Boričevca. U Borećivac doseli iz Gračaca, kada je  „Prilog“ osvojen 1791. godine i Bravsko  5 kuća, slave Nikoljdan, naseli pre kojih 150 godina po svoj prilici iz Like (Mazin) kao i ostali Kovačevići u Lastvama, Driniću itd; Kovačevići 2 kuće, slava Đurđevdan, staro im je prezime Vukobrad. Bio im neki od starih kovač, pa se prozvali Kovačević. Doseli ovamo oko 1840. godine iz Grahova;  3 kuće na Okruglici, slave Đurđevdan, doselili pre 100 godina iz Grahova. Zvali se Vukobrad. Zbog kovača Zekana prozvali se Kovačevići; Kapljuv 2 kuće, slava Nikoljdan, doselili pre 70 godina iz Drinića; Bravski Vaganac 13 kuća u dve hre, sla Nikoljdan, , preselili ovamo ovamo pre 140-150 godina iz Bukovače. Zvali se nekada Bijelići. Od nekog kovača u svojoj porodici prozvani Kovačevići. Neznaju oklen su došli u Bukovaču i Bravsko 1 kuća u Jasenovcu, slava Mitrovdan, zvali se Šoboti, zbog kovača u porodici prozvan Kovačević i 1 kuća (katolik), doseli iz Lovinca 1879. godine;  3 kuće ispod Srnetice slave Mitrovdan, zvali se Šoboti , pa zbog kovača u kući prozvani Kovačevići. Po svoj prilici su s Kamenice u Donjem Uncu. Otuda pređu dosta davno u Bukovaču. Pre 90 godina presele u Janjila, a deset godina iza ovamo.

Poreklo Kovačevića je od starinačkog roda Bogunovića. Bogunovići od Raške oko 1625. godine dolaze na Zmijanje pod Bjelaj. U kući im izgore tapije i tada im Turci otmu zemlju.  Oni se sklone u Dalmaciju, upravo kada su Mleci isterali Turke iz Dalmacije. Jedan ogranak se preseli na Zrmanju u Liku, kada je Stojan Janković isterao Turke iz Like. Brzo se namnože pa se moraju raseljavati. Oko 1775. godine sedam braće presele u Vranovinu u Bjelajskom polju. Ni tu se ne skrasuju i sele se u Doljane. Jedan brat je bio kovač. Kovao je zvona za ovce. Za svako zvono uzimao je ovcu zvizdicu. Tako je zametnuo ovce i potomci Kovačevića dugo su  imali ovce od ovaca uzimanih za zvona. Sinovi kovača, po njemu se prozovu Kovačevići. Iz Doljana se jedni presele u Veliki Radić. Iz ova dva naselja, kao matice, rasele se po Pounju. Razgranali su se po Dalmaciji, Lici, i Bosanskoj Krajini. Kovačevići su u prvoj grupi sa 97 kuća u 21 naselju. Od poznatih iz ove grupe rodova je iz ustanka 1875-78. godine pop Vajan Kovačević. Grupa rodova što slavi svetog Stevana Dečanskog čija imena čudno zvuče su i Kovačevići sa 19 kuća u 7 naselja. Nije isključeno da su od Banjana došli u Liku. Naseljavanja u oblast Pounja može se oznaćiti u pet  perioda. Svaki period počinjao je kakvim većim istorijskim događajem i promenom granica, koji su ostavljali pusta kućišta u Pounju. Pominje se  kako je Laudovog rata 1789-91. godine gotovo bila opusstela cela Krajina. Na pusta pućišta „osipalo“ se iz Dalmacije, Zmijanja. Zna se da su pre 200 godina došli Kovačevići sa još nekoliko rodova. U svom delu „Pounje u Bosanskoj Krajini“ Milan Karanović evidentira Kovačeviće u naseljima sreza Bosanska Kruupa:  Banjani 3 kuće, slava Jovanjdan iz Velikog Radića. Ovi su sa juga prošli kroz Dalmaciju, pre Omerpaše; Ivanjska 6 kuća na Alukića Brdu, slava Jovanjdan iz Velikog Radića, pre Doljanske Bune 1858. godine; Mrazovac  10 kuća na Bregovima i 2 kuće u Mrazovu, porodila ih potueica, pre okupacije ali neznaju kom „pletivu“ spadaju; Pučenik 7 kuća u Alatu i 4 kuće u Srednjem Pučeniku, slava sveti Stevan Dečanski, „potekli“ i Dalmacije gde ih, vele ima 400 kuća, pre Omerpaše; Veliki Radić  3 kuće na Brdima, 2 kuće u Polju i 6 kuća u Tuku, spadaju među najstarije porodice. Predak im se zvao Bogunović. Starina im je sa Juga pre 400 godina. Pali su napre na „Zmijanje pod Bjelaj“  Tu izgore kuće kada su sušene konoplje za nabijanje i tapije na zemlju. Sklone se  dozuluma turskog u Dalmaciju. Iz Doljana jedni presele  preko planine u Radić. Od njih su Kovačevići 11 kuća. Slave Jovanjdan. Iz njihova plemena bio je vojvoda u Ustanku 1875-78. godine pop Vajan Kovačevi; Mali Radić 8 kuća na Obljaju, slava Jovanjdan doseli iz Velikog Radića, pre 150 godina; u naseljima bihaćkoh sreza Kovačevići su evidentirani u: Gornja Gata 2 kuće u Rastovači, slava Jovanjdan sa Hrgara, pre okupacije;  Gorijevac 1 kuća u Žežnicama. 7 kuća na Gorijevcu. 7 kuća u Kovačevićima, slava Jovanjdan, doseli iz Doljana pre Skendera i Grmuša 5 kuća na Bunića  Brdu i 1 kuća u Trnjaku, slava Jovanjdan iz Doljana, pre Omerpaša. Doljani  6 kuća u Gornjem Selu, 2 kuće  u Dolu, 5 kuća u u Kovačevića Drazi, slave Jovanjdan, zvali se Bogunovići, a starina im je s Juga, pre 200 godina; Izačić 4 kuće u Gradu, nezna se kome pletivu pripadaju, od „feta“ su; Lipa  4 kuće u Lipi, slava Nikoljdan iz Mazina pre Doljanske Bune; Lohovska Brda 1 kuća u Mugrinovcu ili Drenovači, slava Jovanjdan, sa Doljana gde su se nekad zvali Bogunovići, pre Doljanske Bune; Pritoka 5 kuća na Bijelom Brdu, 2 kuće  u Maloj Pritoci, slava Jovanjdan iz Doljana i od njih Pašići, posle Omerpaše,  Mujaga Adžić iz Ribića činio velike zulume da mu ni paša bihaćki nije mogao ništa. Mišljenje je da je  knjaz poslao hajduke, među njima i Marka Kovačevića. pa su sačekali Mujagu u Dubovsku i „ukinuli s glasa“. U naseljima cazinskog sreza Kovačevići zabeleženi u: Beganovići 1 kuća  u Ljeskovcu,  1 kuća u Beganovićima 1 kuća u Krivaji, iz Like  su pre doselili pre 200 godina najpre doseli gradu Nuhanovići, 29 kuća, a odatle pre 100 godina u Beganoviće. Od njih su Kovačevići 4 kuće. za njih vele da su potomci Konačine Rame, što se u pjesmi pjeva; Vrnograč  1 kuća  na Stražbenici, slava Jovanjdan ispo Radoča, posle okupacije; Donja Gata  2 kuće na Rajakovu Brdu, slava Jovanjdan sa Hrgara, a starinom su Bogunovići, pre Omerpaše; Glinica 3 kuće  u Glinici 3 kuće, slava Jovanjdan sa Gorijevca pre Omerpaše; Velika Kladuša 1 kuća u Miljkovića Selu, došli iz Male Kladuše pre okupacije na materinstvo; Mala Kladuša  4 kuće na Grabovcu,  1 kuća u Joharima, došli iz Cetingrada, za Laudova rata smena stanovništva;  Kudići 1 kuća Kovačević-Maričić u Osoju, od grada pre Omerpaše, izgubilo se sećanje kome „pletivu“ spadaju, (on je poturčenjak); Pećigrad 1 kuća u gradu, za „stara kolina“ koja su poreklo iz Anadola i koja su ovde od „feta“ smatraju se Beganovići i od njih su Kovačevići; Slapnica 3 kuće u Slapnici, od Varmaza pre 100 godina iselili iz Todorova; Todorovo 1 kuća u gradu, 2 kuće u Krivaji, od Varmaza i Ćoralići 6 kuća iz Peći, potomci su vele Kovačina Rame, pre okupacije;

Prezime je nastalo po zanatu kovač, koje je opet nastalo prema zanimanju nekog pretka ili mestu Kovač (Kovačevići-ljudi iz Kovača)  kojih ima više: četiri u Bosni, dva u Srbiji , i po jedno u Hercegovini i kraj Kotora. Prezime Kovačević je kod nas i u svetu jedno od najraširenijih prezimena. Izvedeno prezime po kovačkom zanatu na nekim jezicima je: (ruski – Kuznjecov, francuski – Lefevr, jermenski – Nalbantijan, portugalski – Pereira, engleski – Smit, španski – Herera, nemački – Šmit, italijanski – Fabri).

Kako piše Miroslav Niškanović u knjizi “Srpska prezimena”, svi Kovačevići nisu istog porekla i nisu u srodstvu, a on se posebno bavio poreklom Kovačevića iz Drobnjaka koji slave Đurđevdan.

O njihovoj starini zabeležena je tradicija da su u selu Buču u Hercegovini živela dva brata Kovača. Pređu u Banjane i Velimlje i tu načine kovačnicu. Kasnije je jedan prešao na Viluse u Grahovu, a drugog odvedu ozrinićke kriidžije i nasele u Ozrinićima. Pretpostavljamo da se napred rečeno moglo desiti u prvoj polovini 17. veka.

Od brata koji je ostao u Vilusima današnji su Kovačevići na Grahovu, kojih je u prvoj polovini 20. veka bilo na Grahovu i po Hercegovini preko 300 kuća.

Brat koji je odselio u Ozriniće imao je jednog sina i od njega su Kovačevići u Ozrinićima. Nikad ih nije bilo mnogo, svega nekoliko kuća. Bavili su se kovačkim zanatom do 1812. godine.

Oko 1848. godine Tuko iz Ozrinića je prešao kod Jakića u Dobra Sela, oženio se od njih i tu naselio. Imao je sinove Marka i Miloša. U isto vreme njegovi rođaci: Petar, Mina, Radovan, Milovan i Velisav preselili su se iz Ozrinića u Jezero i naselili u jednu dolinu kod Žabljaka. Ta dolina je prozvana po njima Kovač-Dolina. Odatle je Mina otišao na Glasinac.

Istog porekla bi trebali biti Dakovići i Kovačevići na Grahovu (Crna Gora).

U Cerovo (Rađevina) Kovačevići su doselili u 17. veku iz Pive. Slave kao i drobnjački Kovačevići Đurđevdan. U Paskovu (Jadar), Kovačevići takođe slave Đurđevdan, poreklom su i oni iz Pive, odakle su doselili u 18. veku.

U Risnu je jedna kuća Kovačevića, doselili su iz Grahova 1750. godine. Takođe slave Đurđevdan.

Krsna slava  drobnjačkih Kovačevića Đurđevdan.

Kovačevići se evidentiraju sa sve tri veroispovesti (pravoslavci, katolisti i islamske). Etnografska istraživanja Jefta Dedijera i Marija Petrića (po nacionalnosti Hrvat iz Hercegovine) izdvajaju hercegovačke porodice koje su slavile krsnu slavu. Među njima su i Lončari nastanjeni u Velacima (Ljubuški), Ljutom Dolu, Gostuši i Donjem Gradcu /Široki Brijeg), Jasenici (Mostar) Rami i Ustirami (Prozor) i Prozoru. Za Lončare u Bilišanima (starom delu Ljutog Doca) kaže se da su se zvali Stipići i slavili Markovdan.

18. KONČARI, 4 kuće, (1 kuća u Gati, 1 kuća Rajakovu Potoku i 2 kuće Gluvajića Brdu), sa slavom Nikoljdan, došli iz Doljana (Lika) pre Omerpaše 1850 godine.

Na početku Drugog svetskog rata 1941. godine, u Donjoj Gati takođe je zatečeno 4 kuće Končara sa ukupno 28 članom. U ratu gine ili umire od tifusa straha[7] 11 članova ili 39,29%. Posle rata od preživelih Končara nastavljaju život u Donjoj Gati sinovi Nikole Nikola (poginuo u saobraćanoj nesreći 1946. godine u Lici) i Rajko, Vid, sin ovog Rajka, (prelazi u Bihać 1960. godine), i Petar sin Spase. Jovo sin Bože naseljava se u Borovo (Vukovar), a Stevo kolonizovan je 1945. u Bačku Palanku, Marko sin Petra u Savino Selo (Vrbas), Vlado sin Radonje osta u JNA  u Beograd, i Vlado sin Ilije u Zemun.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. zatiče Stanu, taštu Marka sa 4 člana, Rajka i Bosu. Sa ostalim Gaćanima pod prisilom proteruje ih muslimanska paravojska. Snage UNFROFOR-a UN dana 16. juna, samo  sa ručnim prtljagom prevoze preko Ličkog Petrovog Sela u Frkašić (Donji Lapac) gde ostaju dva dana. Vojska Republike Srpske Krajine prevozi ih  preko Donjeg Lapca do reke Une gde prelaze u Ripač na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Končar Rajka Jovo gine (1957-1992), kao pripadnik Vojske RS a njegovi roditelji Rajko i Rosa nastanjuju se u Banja Luku. Stana, majka Danice odlazi u Bačku Palanku, sin Petar sa porodicom odlazi u Vukovar, potom u Savino Selo (Vrbas) da bi se konačno nastanio u Americi. Iz Bihaća izlazi porodiva Vida koja se nastanjuje u Kostajnicu. Od Končara se niko ne vraća na svoja kućišta. Danas u dve kuće Končara žive muslimanske porodice.

U ličko-krbavsko parohiji 1712. godine popisano je Končara 67 kuća, a potom 1915. godine u 5 naselja: Babin Potok (Vrhovine) 33 kuće,  Bjelopolje (Korenica) 1 kuća, Mazin 5 kuća, Štikada 6 kuća i Vrhovine 22 kuće

Milan Karanović „Pounje u Bosanskoj Krajini“ Končare evidentira u  naseljima krupskog sreza u: Mali Radić 1 kuća, slava Stefanjdan, sa Vrhovina (Lika), posle okupacije; Hašani 1 kuća, slava Jovanjdan, iz Like pre okupacije; na bihaćkom srezu u naseljima: Grabež 1 kuća u Drenovu Tijesnu, slava Nikoljdan, doseli iz Like posle okupacoje; Lipa 1 kuća, slava Nikoljdan , dosšli iz Like posle okupacije; u cazinskom srezu u naseljima: Donja Gata (sada opština Bihać) 1 kuće  u Gati, 1 kuća u Rajakovu Potoku i 2 kuće na Gluvajića Brdu, slava Nikoljdan, došli pre okupacije iz Like;  Krndija 2 kuće u Agića Krndiji i 7 kuća u Beširevica Krndiji, slava slava Nikoljdan, došli iz Doljana (Lika) pre Omerpaše, predak im pobegao iz vojske; i Rujnica 4 kuće više izvorišta Pećine, slava Nikoljdan, iz Like pre okupacije.

Original prezimena potiče od Končarevića i može se zaključiti da im je starina sa Juga iz Stare Srbije  i Crna Gora. Pomeranje Končara iz matice ide iz Stare Srbije preko severne Dalmacije, na šta upućuje prezime Končarević sa slavom sveti Nikola.  Dalje se u najvećem broju nastanjuju na prostoru Vrhovina i Doljana (Lika) u tzv. crnoj vlasti (prozvanoj  tako zbog nemogućnosti pristupa bilo kojoj vlasti pre komunista). Zbog učešća u NOB-u njihova okolina je prozvana Končarev kraj kod Plitvica, gde se zadržavaju neko vreme. Končari su u Pisać  (Lika)  evidentirani 1700. godine, kao pravoslavni Vlasi, došli iz zbijega u Brinju.  U Svračkom Selu 1712. godine evidentirana je porodica Končar sa slavom Sveti Stevan, gde su došli iz Brloga.

U šematizmu Dabrobosanske mitropolije Končari su popisani sa dve slave: Arhiđan Stefan, Kozarac kod Prijedora i Nikoljdan Kulen Vakuf (Unac) i Rujnica (Bihać).

Odatle jedna grupa iz Doljana, a veći broj iz Vrhovina  za vreme Omerpaše oko 1850. godine i kasnije oko autrijske okupacije Bosne 1878. godine naseljava Bosansku krajinu i Pounje.

Končarević je jedno od srpskih graničarskih prezimena u Hrvatskoj 1657. godine, srpske porodice u selu Klasniću u Banskoj krajini 1751. godine, u Hrvatskoj 1948. godine u okolini Knina, Benkovca i Vinkovaca. Končarov u Staroj Moravici u Bačkoj 1776. godine.

Prezimena na -ar obično označavaju zanimanja. Prezime Končar kao i toponim Končari u Lici pripadaju još uvek prisutnoj zanatskoj proizvodnji, jer su identični sa apelativom končar u značenju, onaj koji proizvodi konac.

Prezime Končar su pravoslavne porodice dosta frekventne u Hrvatskoj 1948. godine kod Gline, Otočca, Korenice, Gračaca, Slunja i Daruvara.

19. KORUGE,1 kuća, sa slavom Arhanđelovdan, došli iz Sadilovca (Kordun) posle okupacije Bosne 1878. godine. Koruge na Kordunu su sa slavom Aranđelovdan. Čuveni srpski etnograf Radoslav Grujić, beleži da kalničko-bilogorski Srbi potiču iz različitih srpskih krajeva. Među njima su i Koruge iz Crne Gore od Kolašina.

U Lici je evidentirano 22 kuća Koruga: Bjelopolje (Korenica) 4. Frkašić (Korenica) 7, Gradina 1, Kompolje 1,  Oravac 1, Ponor 2, Šeganovac 5 i Vrelo (Korenica) 1. Prema jednoj verziji  Koruge su od Bajčetića. Prezime su dobili tako što je neki Bajčeta muzao kozu i jeo koru hleba, pa iz prozvaše Koruge. Prezime Koruga  u Srbiji je iz  kategorije ostalih prezimena. Koruga  je naslaga ovčijeg izmeta na jari koja nastane tokom zime kod čišćenja obora. Koruganje je skidanje koruga u jari ali i svako skidanje u lamelama (koze). Migracija Koruga ide iz okoline Kolašina (Crna Gora)  i stižu do kalničko-bilogorskog prostora na severu Hrvatske, najzapadnijoj grani srpskog naroda. Donjogatske Koruge su izumrle neutvrđenog vremena.

20. LONČARI, 3 kuće (3 kuće na Lončarevu Brdu), sa slavom Đurđevdan, došli pre Omer paše 1850. godine, iz Dalmacije.

Uoči Drugog svetskog rata u Donjoj Gati zetečeno je  5 porodica sa 30 članova. U toku rata gine ili umire od tifusa 10 članova ili 33,33%. Nakon rata život u Donjoj Gati nastavljaju Simo sin Cvije, Vujo sin Dušana. Ostali preživeli kolonizirani su u Martince, Bačka Palanka , Savino Selo (Vrbas). Mnoge će porodice otići u inostranstvo na rad, prevashodno u Švajcarku, a neki će naseliti Vojku i Inđiju.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. zatiče Vuju i suprugu Milku.

Pod prisilom muslimanske paravojske proterani su iz sela. Sa ostalim Gaćanima snage UNFROFOR-a UN dana 16. juna, samo  sa ručnim prtljagom prevoze ih preko Ličkog Petrovog Sela u Frkašić (Donji Lapac) gde ostaju dva dana. Vojska Republike Srpske Krajine prevozi ih  preko Donjeg Lapca do reke Une gde prelaze u Ripač na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Kratko vreme nastanjuju se u Lohovu, potom prelaze u Bobotu (Vukovar) i na kraju dolaze u Novu Pazovu. Danas Lončara nema u Donjoj Gati. Imanja su uništena, zapuštena i zarasla u šipražje.

Jedno su sa Inđićima. Poreklo Lončara je verovatno iz Bilećkih Pađana, otkuda su dospeli u Dalmaciju. Rodovi Pađani-Ilići-Lončari slave Đurđevdan i crkva u Pađanima u Dalmaciji njima je posvećena. Sačuvalo se predanje da su „jedno pa se razrodilo“. Iz Pađana u Dalmaćiji u Pounje su došli: Pađani 18 kuća u 11 naselja, Ilića 14 kuća u 5 naselja i Lončara 4 kuće u dva naselja. Najstariji pisani pomen Lončara u istorijskim dokumentima jeste iz Vinjana Gornjih kod Imotskog iz 1378. godine. Pripadaju svetrima veroispovestima.

U ličko-krbavsko parohiji 1712. godine popisano je Lončara 128 kuća, a potom 1915. godine u 15 naselja: Brlog 18, Dubrava (Brlog) 2, Gospić 1, Jablanac (Senj) 1, Jošani 7, Kijani 2,  Kompolje (Brlog) 1, Lučani (Brinje) 10, Mutilić 5, Ondić (Udbina) 12, Škalić (Brinje) 54, Štikada (Gračac) 5, Tužević (Brinje) 1 Vodoteč (Brinje) 1 i Vrhovine 8 kuća. Prezime Lončarić evidentirano je 5 kuća u naseljima: Otočac 1 i Senj 4 kuće.

U Dalmaciji Lončari su evidentirani u naseljima: Karin, Kula Atlagića, Siverić, Biočić i Biljanje Donje sa krsnim slavama: Jovanjdan, Nikoljdan i Stevanjdan.

Jedan broj hercegovačkih Lončara se pokatoličio i danas neznaju svoje poreklo. Etnografska istraživanja Jevta Dedijera i Marija Petrića (Hrvat po nacionalnosti iz Hercegovine) objavili su pokatoličene Lončare koji su slavili krsnu slavu nastanjenih u naseljima:  Veljaci (Ljubuški), Ljuti Doc, Gostuša i Donji Gradac (Široki Brijeg), Jasenica (Mostar) Rama i Ustirama (Prozor) i u Prozoru. Za Lončare u Bilišinama (stari deo Ljutog Doca) kaže se da su zvali Stipići i slavili su Markovdan.

Prema popisu 1991. godine na Baniji Lončari su popisani u opštini Glina u naseljaima: Roviška, potvrđeni u 18. veku, slava Nikoljdan; Majske poljane, potvrđeni u18. veku, slava Nikoljdan; Šibine, potvrđeni u 18. veku, slava nepoznata i Obljaj (Veliki i Mali), potvrđeni u 18 veku, slava Tomindan.

U Dalmaciji kao hrvatska prezimena Lončari se javljaju u naseljima: Smilčić (Benkovac) (10), prisutni u 18. veku i Tinj (Benkovac) (6), dok su Lončari kao srpske porodice beleže u Gornji Karin (Benkovac) (73), prisutni u 18. veku, slava Sveti Stefan.

Lončari u Rađevini su poreklom od Radovića sa Čelebića. Neki je Radović u Rađevini pravio lonce, pa njegove potomke prozvaše Lončarima. Rod su im Lončari sa Vijalice. Od Čolovića su Lončari u Dabovini. Drugi Lončari rasele se iz Dabovine. Nisu im rod Lončari iz Rađevine i Vijalica. U Otilovićima (Pljevlja) su Ročani poreklom iz Rovaca. Prezivali su se Bulatovići, pa  Crčevići (zabeležio Tanasije Pajatović). Potomci su im prešli u Rudnicu. Zadržali su manastirsku zemlju. Slave Lučindan. Od njih su se odvojili Lončari u Bušnjima. U današnjoj Hrvatskoj Lončari su uglavnom Hrvati. Poreklom su većim delom iz  Imotskog. Prema drugim izvorima poreklo im je Hercegovina, Lika ili Boka Kotorska. Jedan manji broj su Srbi koji su većim delom iselili u građanskom ratu u Hrvatskoj 1991.-1995. a završeno u „Oluji“ 1995. godine.

Prezime proizilazi iz osnove zanimanja. Lončar je onaj koji proizvodi glineno posuđe. Posuđe od gline bilo je veoma rasprostranjeno u upotrebi u domaćinstvima za pripremanje hrane u porodicama. Evidentira se u Bosni još 1492. godine iz sela Lončari gde se za vreme turske vlasti pravila grnčarija pa se po njima tako nazvalo i selo. Tamo su nastala prezimena Lončar, Lončarić, i Lončarević. Prezime Lončar, deminutiv Lončarić, veoma ga lako protumačiti. Rista Milićević, „Hercegovaćka prezimena“ (2005), prezime Lončarić evidentira kao muslimane u Lončarima (Gacko).  Smatra da je prezime moglo nastati po nazivu mesta gde su nastanjeni ili po zanatu (lončar) nekog njihovog pretka. Hasandedić ih navodi u „Vrtlu koji se nalazi uz put za Borač“.

Padom Bosne 1481. godine Turci zatiču Lončare kod Trebinja u gornjem toku Neretve. U Boku stižu u prvoj polovini 17. veka i odatle se raseljavaju. Migracija Lončara ide iz Hercegovine i Boke  u Dalmaciju. Najezdom Turaka sele se u Liku, gde su evidentirani 1668. godine, te u Zagorje (severna Hrvatska). Odatle dolaze u Pounje u Bosansku Krajinu. Iz Like raseljavaju se u Srem a jedni i prema Splitu. Lončara ima na svim područjima bivše Jugoslavije. Nalaze se na prostorima Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije, Crne Gore i šire.

21. MARIČIĆI, 1 kuća (1 kuća na Grahovčevu Brdu), sa slavom Nikoljdan, došli iz Sadilovca (Kordun) posle okupacije Bosne 1878. godine. Porodica je u Donjoj Gati izumrla neutvrđenog vremana.

Prema različitim istorijskim izvorima Marička bitka se odigrala 1363. ili 1367. godine.

Naši istoričari uzimaju da se to desilo septembra 1371. godine. Srbi su poraženi u bici i Turci nazivaju mesto događaja „Pogiblje Srba“. Marička bitka je označila početak raspada Dušanova carstva pod napadima Turaka. Posle Bitke usledile su seobe u područje današnje Južne Srbije. Odmah posle Maričke bitke, Srbi koji su krenuli u seobe po srpskim zemljama dobijali su pridev „Marički“- Srbi od Marice, što je asocijacija na Maričku bitku.

Prema pisanim izvorima  pre Maričke bitke Srbi su bili skoncentrisani u okolini Prilepa. Vraćaju se posle Bitke i sami su uzimali ili dobijali nadimak „Marički“ kao indentifikaciju svog „časnog“ učešća u bici. Tada nije bilo pravilo da neko ima prezime.

Prema nekim tumačenjima prezime Maričić je postojalo i pre Maričke bitke. Nastalo je po izvesnoj ženi „majci Marici“, najstarije u jednom plemenu koji su zvani „Maričini“. Poznato je kod Slovena-Srba običaj da se uz ime  neke osobe kada porodica ostane bez najstarijeg ili vođe, sinovima ili potomcima dodaje ime majke, kao napr. „Maričin“, ili „matronimičko“ stvaranje porodičnog imena. To je objašnjenje da je „koren“ prezimena Maričić u reči – Marica, bez obzira da li je iz naziva reke Marica ili iz imena neke poštovane žene Marice.

Ako je činjenica da je postojbina Maričića okolina reke Marice, grad Prilep i okolina, onda imano dokaze po kojima se Maričići iz ovih krajeva sele u tri pravca: prvi- Crna Gora preko Hercegovine i dalje prema Dalmaciji i Lici, drugi pravac prema centralnoj Srbiji: u krajeve oko današnjeg Čačka, Užica i Požege. Pod stalnim pretnjama i terorom Turaka a formiranjem Krajine na granici Austrougarske, napuštaju centralnu Srbiju i upućuju se prema Bosni odnosno Hrvatskoj. U Lici su grupisani u Gorskom Kotaru, zatim Kninu i oko Knina, tada poznato utvrđenje granice sa Turcima. Treći i poslednji pravac seobe je prema severu-Beogradu, Smederevu i dalje prema Austriji.

Za vreme opšte velike gladi i nekoliko uzastopnik nerodnih godine oko 1900-te godine, Maričići u Dalmaciji i Lici kao i ostale srpske porodice našli su se pred tri mogućnosti: otići u Amerku,  ostati u Vojnoj krajini na najisturenijoj i nesigurnoj granici Austrougarske sa Turskom, zapadne i severne granice Bilogore tada močvarne i zapuštene zemlje ili pokatoličavanje. Mnodi ostaju na u neplodnom i surovom zaleđu Dalmacije bez puteva. Dosta njih odlazi u Slavoniju kao i druge teritorije granice Austrije sa Turskom.  Mnogi su pokatoličeni i radeći na ogromnim posedima Katoličke crkve da prehrnae svoje porodice.  Manji broj Maričića odsele u Ameriku.

22. MILJKOVIĆI, 1 kuća (1 kuća na Grahovčevu Brdu), sa slavom Jovanjdan, došli iz Jošana (Lika), pre okupacije Bosne 1878. godine. Pred drugi svetski rat u Donjoj Gati se ne evidentiraju Miljkovići.

Zakopina Miljkovića je Stara Hercegovina i Crna Gora. Uz jadransku obalu nasele se u Dalmaciju. Prvo su doselili u Prominu kod Drniša, zatim u Vrlički kraj, a odatle u Provo. Slave Svetog Vasilija Velikog. Tvrde da su porijeklom Crnogorci. Miljkovići su srpska porodica koja se pomilje 1335. godine u Dečanskoj Hrisovulji, prilikom gradnje manastira Visoki Dečani. Pravoslavni Miljkovići na području Hercegovine, vele da su starinom iz Mrcina u Konavlima. Slave Jovanjdan. Za nastanjene Miljkoviće u užem gradskom području Trebinja, nema usmenih predanja  da su se ikad doselili iz drugih krajeva. Starosedioci su, kažu, učestvovali u podizanju i osnivanju grada.  Ovi Miljkovići slave Začeće Svetog Jovana Krstitelja.

Prvo pojačanje garnizonskih naselja u Cazinskoj krajini bilo je iz Dalmacije. U priličnoj meri održali su osobine doseljenika sa Juga.

Poreklo prezimena Miljkovića je pretku Miljku. Prezime je izvedeno od srpskog muškog imena Milan. Isto tako „miljko“ je i stari naziv za blago (imovinu) u zemlji i stoci, ali pre svega u stoci.

23 MUDRINIĆI,  1 kuća (1 kuća na Rajakovu Potoku), sa slavom Đurđevdan,  došli iz Grmuše pre okupacije Bosne 1878. godine,  starinom sa Zmijanja.

Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 2 kuće Mudrinića sa 12 članova. Tokom rata od posledica tifusa umire dvoje dece ili 16,67%. Mudrića kuće su jedne od retkih u selu koje nisu popaljene od ustaša. Ćerka Stana rođena posle rata dobija ime po umrloj sestri Stani. Preživeli ovih porodica nastavljaju život u Donjoj Gati. Trivini sinovi Stevo i Đuro iz rata su demobilisani i nastanili se u Zemunu. Otac Trivo jedno vreme živio je sa bratom Simom, potom odlazi kod ćerke Bose koja živi u Makedoniji, gde umire.

Raspad Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. godine u Donjoj Gati ne zatiče nikoga od Mudrinića. Simo pre napada muslimanske paravojske 9. juna 1992. odlazi u Futog kod zeta i ćerke Radić, potom prelazi u starački dom u Bačku Palanku, gde umire. Posle Dejtonskog sporazuma od Mudrinića se niko ne vraća u Donju Gatu. Kuće i ekonomski objekti razrušeni, a  kućišta ostaju pusta i zaparožena.

Gotovo je sigurno da je poreklo Mudrinića starinom još pre Kosovskog boja iz najmasovnijih prebivališta tog vremena-današnje Albanije, Stare Crne Gore i njenih Brda i Stare Hercegovine.

Spadaju u grupu rodova Majkića i Marjanovića. Predak ovih rodova zvao se Gvozden, koji je sa Turcima bio pod Bečom (nepoznato u kom svojstvu), pa je doneo gvožđe u  nozi i prozvan Gvozden. Imao tri sina. Treći je bio odveć mudar pa ga zvali Mudrica. Od njega je postao rod Mudrinića i Mudrića. Od sva tri brata u Pounju je je 139 kuća sa 12 prezimena.Nekada bila jedna kuća pa se razrodilo. Mudrinići oko 1725. godine dosele sa Zmijanja u Grmušu. Jedan ogranak za Laudonova rata 1788-91. godine odseli u Liku. Od tih su se jedni naseli u Pounje.

Vladislav Škarić u studiji “Porijeklo pravoslavnog naroda u sjeverozapadnoj Bosni” iznosi pretpostavku da su Mudrinići iz kraja Une i Sane poreklom iz Dalmacije, a kako je reč o Srbima i kako se radučko prezime Modrinić čita Mudrinić, nije isključeno da su oni zapravo  starinom od radučkih Modrinića, a ne od prominskih Mudrinića. Slava im je Đurđevdan. Nikšanović objašnjava da najviše srpskih prezimena odslikava vezu sa nekim od predaka. Mudrinić odražava prezime po karakteru rodonačelnika od koga je prezime nastalo. Radi se o nadimku koji ukazuje na nešto neubičajeno u okruženju. Takav je primer prezimena Mudrinić. Najrasprostanjenija su ona prezimena koja odslikavaju karakter čoveka poput prezimena Mudrinić.

Prezime Mudrinić je patronimično, izvedeno od muškog imena pretka (oca), Mudrina (nominativ  Mudrin sa demunativnim nastavkom -ić, što znači Mudrinov sin. Takođe  i ime Mudrin i prezime Mudrinić su nadimačkog porekla od pretka nazvan mudrica zbog svojih karakternih osobina. Bio je mudar, snalažljiv, okretan i lukav. Ovo prezime podjednako nose i Srbi i Hrvati.

Najverovatnnije Mudrinići sa Juga idu dva migracionim pravca. Jednim u severnu Dalmaciju, a drugim preko srednje Bosne  na područje Zmijanja u Bosansku Krajinu. Imajući u vidu da se Mudrinići na Zmijanju smatraju starincima to upućuje da su sa Juga na Zmijanje došli pre Kosovskog boja. Pravac kretanja preko severne Dalmacije verovatno kreće posle Kosovskog boja. Iz Grmuše su se raseljavali pod raznim prezimenima po Beširevića i Bužimskoj Krajini.

24ODŽIĆI, 2 kuće (2 kuće na Grahovčevu Brdu), sa slavom Ilindan, došli od Unca pre Omerpaše 1850. godine. Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 3 porodice Odžića[8] sa 16 članova. U ratu gine ili umire od tifusa 4 člana ili 25%. Nakon rata u naselju ne ostaje niko od Odžića.  Cvijini preživeli potomci su 1946. godine kolonizirani u Kulu (Crvenka). Nepoznato je šta se desilo sa Đokinom porodicom. Treća, Nikolina porodica se nastanila prvo u Bobotu (Vukovar) 1944. godine, potom 1947. godine prelaze u Crvenku. Dragica kći Đukana nastanjuje se u Beograd. Tako  Donja Gata ostaje bez roda Odžića. Njihova imanja zbog kolonizacije su pripala državi.

Odžići su do Drugog svetskog rata u Crnoj Gori živeli u Brijegu, na Odžića Glavici  (Piva). Bilo ih je nekoliko kuća, islamske veroispovesti. Došli su iz preko Tare.

U Kamenaru zaseoku sela Vrbica, opština Aranđelovac naseljavaju Rabrenovići (Obradovići) 12 kuća. Slave Đurđevdan. Staro prezime im je Odžić. Praded Radovan sa  7 sinova od Sjenice, prvo se nastanio u Misača (Aranđelovac), a kasnije pređu u Kamenar (Kruševac). U selo Vrnčari (Čačak) staru porodicu Odžića, sa 4 brata odnekuda je od Pive, od Pivskog  manastira Sveti Arsenije, dovodi kaluđer Leontije. Veoma preduzimljiva porodica koja radi kamen i izrađuje spomenike, vadi rudu, i peče kreč. Danas ih  je na Odžića visu, i pored puta i niz Kijevčicu 19 kuća. Slave Jovanjdan.

U selo Petkovica (na Gornjoj Maloj) kod Šapca iz Bogatića dolazi 1 kuća Odžića sa slavom Sveti Nikola. Odžića u Bogatiću (Šabac-Mačva) ima 11 kuća. Doseljavaju iz Bosne u 18. veku sa slavom Nikoljdan. Pradeda od ovih Odžića podrugljivo je nazivan  „Odža“ i „Švaba“, što upućuje na poreklo sa tursko-austrijskog teritorija. Odžići čiji je predak rođen 1884. godine u selu Kumane (Zrenjanin) doseljavaju iz Mačve, pa se 1900. vraćaju natrag preko Save između Obrenovca i Šapca. Krsna slava im je  Jovanjdan. Podjednake su šanse da su preci Odžića u Vojvodini poreklom iz Bosne ili Makedonije. Pančevo i Novi Sad su bili svetionici prema U Bjelopavlićima (Crna Gora) postoje Odžići koji su po predanju od još starijeg plemena Lužani. Vuksanovići u Mrđenima su od Odžića. Njihov jedan predak davno je bio sluga kod Bube, od plemena Hota. Za njegov račun ubio je bana lužanskog Stola u Gostilju Martinićskom. Kasnije su se u Gostilju Martinićskom naseli i namnožili Bubići. Po predanju jedni se Odžići odsele u Samokov. Stara slava ovog plemena je Aranđelovdan. Skoro pre četiri veka uzimaju opštu  bjelopavlićku slavu Sveta Petka za krsno ime.

Odžinci kao familija zabeleženi su u šarplaninskoj župi. Tu su poislamizirani kao i Odževci u Makedoniji. Ovi su u mestu pored Svetog Jovana Bilogorskog zabeleženi kao pravoslavni Popovci. Pre dva veka, usled strašnog pritiska i islamizacije, jedni podležu pritisku, a drugi beže preko Šare, u navedenu Goru, a ostali idu dalje u Crnu Goru i Bosnu. Za pretpostaviti je da su istog porekla. Mogu biti i od različitih Popovića, jer su i hodže često određivali jednog sina za naslednika. Ne može se tvrditi da su srodnici. Gotovo da je garantovano da ih je zadesila ista sudbina i pritisak da prime islam.

Da su i danas uočljiva prekrštavanja i asimilacija muslimana u Srbiji, trvde Muslimani.  Ima Srba koji nose islamska prezimena kao naprimer  Odžić (Hodžić) i slična i tvrde „sve su ovo muslimanska i prekrštena plemena“.

Hodžići se pojavljuju u Donjem Rajiću (Brčko) u periodu između 1743-1768. godine. Takođe u maticama između 1768-1842. godine pojavljuju se Hodžić, Odžić. Danas se zovu Petrović.

Prezime je motivisano službom rodonačelnika prema službi: Odžić ( turski hodža). Oblik prezimena nije posve jasan, pa postoji mogućnost nadimačkog porekla. Prezime Odžić spada u neprave patronime. Moguća je i deminutivno značenje. Prezime Odžić moguće je tumačiti i kao „mali hodža“. Dolaskom Turaka na Balkan, javljaju se nazivi koji označavaju versku službu u muslimana, hodža (Odžić).

Prezime Odžić na tivatskom području je turskog porekla. To je izuzetak jer jugoistočna Boka Kotorska nikad nije bila pod Turcima. U Tivtu turske reči su novijeg datuma. Neke reči, kao džezva, je daleko ranijeg datuma.  Verovatno je to ostatak prolaska turskih diplomata, trgovaca, doseljenika ili putnika s turskog područja, ali se čuvaju kao domaće. Tako bi prezime Odžić moglo odstupiti od suglasnika „dž“ i biti doseljeničko gde se izgubilo „h“. Doseljenika je bilo već za Mletaka, ali je pitanje kada su reči sa „dž“, osim u prezimenima usvojene, odnosno kada je postao glas. Blizu graničnog područja s Turcima zabeležen je i turski elemenat u prezimenu Odžić, koji se u Tivtu vodi od 1672. godine.

Sava  Nakičenović objavljuje 1913. studiju „Boka“u kojoj ukazuje da na području Tivta bilo vrlo malo starosedilaca. Uglavnom su to doseljenici iz Crne Gore, Hercegovine, a delom i iz drugih krajeva. Beleži bratstvo  Odžići sa 7 kuća, koji su došli iz Hercegovine pre 150-250 godine. Slave svetog Simeuna. Nakom oslobođenja novljanskog područja od Turaka, na hercegovačko-risanskome području u Donjoj Lastvi naseljavaju Odžići iz Hercegovine evidentirani 1726. godine.

Na području Kuta postojao je ostatak jedne turske džamije, u čijoj su blizi (prema sećanju) stanovali Turci Lupuri i Odžići na zemljištu koje se zove Zizerovina. U župi Gradištu (Paštrovići) jugoistočno od Tivta) u selu Kaludercu stanuju Odžići, 2 kuće iz Crne Gore, došli u 15. veku.

Moguće je da su tivatski Odžići došli s područja jugozapadne Boke-Kotorske, jer to područje pripada istočnohercegovačko-krajiškom dijalektu, a onda su česta izostavljana „h”.

Na Brijeg (Piva) Odžići su iz Prekotarja. Od njih su u Vračanje (Užička Crna Gora). U Podgoricu su se doselili iz Zete. Donji Murići (Donja Krajina) su iz Klimenata (Albanija). Gorane i Pečurice (Ulcinj) su ogranakak Popovića iz Ravne. Ćurjani, Bobot i Draginja, Mrkojevići (Primorska krajina) su od Krekuna iz Limljana (Crmnica). Jedni od njih su u Kanoše i Buljarice (Paštrovići) 1843. godine. Ima ih u Boki Kotorskoj. Osmine Mišićke (Spič) i u susednom Gradištu (Tivat), poreklom iz Hercegovine. Savina, Herceg-Novi, Kameno (Herceg-Novi) 1692. godine. Nikšić, Bjelopavlići, kasnije Vuksanovići. Gusinje, poreklom iz Anadolije (Turska). Ibarac (Rožaj) oni su od Krasnića iz Metohije. Odžići iz Pive (Donje Crkvice i Odžića glavica, iz preko Tare su muslimani. Sedam porodica Srba ili „vretanijskih Srba“ poreklom iz Hercegovine od Bilećkih Rudina naseljava se na Kalničko-bilogorsko pogručje u severnoj Hrvatskoj. Žive u dvadeset manjih  naselja toga području, među njima je i familija Odžića.

25. PILIPOVIĆI, 1 kuća (1 kuća naGrahovčevu Brdu, sa slavom Alimpijevdan, došli iz Vrhovina (Lika) pre Omerpaše 1850. godine.

Đurađ 189- , solunski dobrovoljac, kao kolonista 1937. godine dobija imanje u naselju Šuljam (Sremska Mitrovica). Sin Lazo 1955. godine preseljava u Irig. Đuro, Lazin sin, na kratko se vraća u Donju Gatu  gde mu se rađa kćerka Slavica, više poznata kao Mara 1956. godine.

Pred Drugi svetski rat u Donjoj Gati evidentirane su 3 kuće Pilipovića sa 16 članova. Tokom rata gine ili od posledica tifusa umire 9 članova ili 56,25 %. Nakon rata na kućištu Milan-Mile sin Sime  formira porodicu. Oko 1960. godine preseljava u Zlopoljac (Bihać) na imanje svoga ujaka. Posle odlaska Miline porodice, Donja Gata ostaje bez Pilipovića. Simina kći Ilinka prelazi u Bihać., Stoja udovica Sime dobija kolonizaciju u Rumi, ne želeći da koristi tuđu kuću  (kuća prognanih Nemaca), prelazi u selo Ogar (Pećinci), dok sestra Milka i brat Duško odlaze u Kikindu. Milini sinovi danas žive, jedan u Bačkoj Palanci, a drugi u Banja Luci.

Raspad SFR Jugoslavije, i građanski rat u Bosni i Hercegovini 1992. od Pilipovića nikoga ne zatiče u Donjoj Gati. U Zlopoljcu zatiče Milanovu porodicu, sinovi prelaze u Ličko Petrovo Selo, a ostali deo se sklanja na desnu obalu reke Une u Pritoku. Nakon Dejtoskog sporazuma supruga Mara iz Bačke Palanke, gde je privremeno bila smeštena, vraća se sama u Zlopoljac gde umire 2017. godine. Od porodice Pilipovića niko se vraća na svoja kućista u Donju Gatu, koja ostaju pusta.

Poreklo Pilipovića je Hercegovina i Stara Srbija. Dospeli su s jugoistoka preko severne Dalmacije i Like u Bosansku Krajinu. Od njih su Bubale. Sa Pilipovićima ide i rod Predojevića, takođe sa slavom sveti Alimpije. Prezime Pilipovića je patronimičkog porekla izvedeno od  imena  pretka Pilip (Filip). Rodonačelnikovom krštenom imenu dodat je nastavak -ović, tako da je potomak Pilipov dobio nadimak Pilipović. Ime Filip (od grčke imenice philos “prijatelj” i hippos “konj”, pa je Philipp “prijatelj konja”) izgovara Pilip-odatle Pilipović. Za našu tradiciju bi se pre moglo uzeti da se više koristilo očevo ime i na osnovu toga su se prezimena često menjala. Mnogi Srbi su promeli svoja prezimena, a zadržali krsnu slavu. Prezime Pilipovića je patronimičkog porekla izvedeno od  imena  pretka Pilip (Filip). Rodonačelnikovom krštenom imenu dodat je nastavak -ović, tako da je potomak Pilipov dobio nadimak Pilipović. Ime Filip (od grčke imenice philos “prijatelj” i hippos “konj”, pa je Philipp “prijatelj konja”) izgovara Pilip-odatle Pilipović. Za našu tradiciju bi se pre moglo uzeti da se više koristilo očevo ime i na osnovu toga su se prezimena često menjala. Mnogi Srbi su promeli svoja prezimena, a zadržali krsnu slavu.

U delu „Pounje u bosanskoj krajini“ (1925), Milan Karanović navodi: Negdje od jugoistoka dospela je grupa rodova Pilipović-Predojević. Svi slave Svetog Alimpiju. U oblasti Pounja ima Pilipovića 59 kuća u 21 naselje i od njih su Bubale, prozvani po očuhu, a zadržali svoju slavu. Predojevića ima 6 kuća u 3 naselja, i od njih su Ćojanovići 7 kuća. Zakopina Pilipovića je Veliki Cvjetnić, a Predojevića je Predojevića Glavica kod Lužanskog Polja (Sanski Most). Ništa se nije moglo ustanoviti da su ovi Predojevići u srodstvu  sa onim vladikama u manastiru Rmanj, pa preselili u Marču, kao i sa Hasnpašom Predojevićem koji je zauzeo Bihać 1592. godine. Pilipoviće evidentira u: Krupa (Bosanska Krupa) 2 kuće (1 kuća na Govedarnici) Alimpijevdan, sa Cvijetnića, pre Okupacije; Varoška Rijeka (Bosanska Krupa) 7 kuća Ćojanovića od Unca gde su zvali Pilipovići, Alimpijevdan, pre Omeršaše;  Bojevac (Bosanska Krupa) 1 kuća Filipović od Glamoča, pre Okupacije;  Glavica (Bosanska Krupa) 1 kuća u Velikoj Dabrini, Alimpijevdan, sa Cvijetnića, oko 1865. godine;  Dobroselo (Bosanska Krupa) 5 kuća, Đurđevdan iz Banije pre Okupacije;  Drenova Glavica (Bosanska Krupa) 1 kuća Alimpijevdan, sa Boboljusaka pre Okupacije; Ljusina (Bosanska Krupa, 1 kuća, Alimpijevdan, s Očijeva pre Okupacije; Veliki Radić (Bosanska Krupa) 1 kuća Alimpijevdan od Unca pre Doljanske bune; Gornja Gata (Bihać) 4 kuće (2 kuće u Rastovači i 2 kuće u Gornjoj Gati) Alimpijevdan, sa Cvijtnića, pre Omerpaše, i Bubale 2 kuće, Alimpijevdan, oni su Pilipovići pa ih mati privela u Bubale;  Golubić (Bihać) 1 kuća u Katolički Golubić), Alimpijevdan sa Cvjetnića pre Okupacije; Gorijevac (Bihać) 1 kuća u Žežnicama,  Alimpijevdan sa Boboljusaka, pre Okupacije;  Grmuša Bihać)  4 kuće u Trnjaku, Alimpijevdan sa Kalata oko  1825. godine; Doljani (Bihać) 10 kuća (u Donjem selu 1 kuća, u Gornjem selu 7 kuća, u Kraljevcu 1 kuća i u Dubovsku 1 kuća), Alimpijevdan, sa Cvijetnića, pre Doljanske Bune; Zlopoljac (Bihać) 1 kuća, Alimpijevdan, i od njih su Marići 1 kuća, pre Okupacije; Klišević (Bihać) 1 kuća Alimpijevdan sa Boboljusaka, pre Okupacije; Žegar (Bihać) 2 kuće,  katolička porodive pre Okupacije iz srednje Bosne;  Lipa (Bihać) 6 kuća (u Kulini 4 kuće  i Lipi 2 kuće), Alimpijevdan, pretka mu je Vasilja vele pozvao onaj Kulin kapetan, što je poginuo u Srbiji na Mišaru, da razgraniče begovske zemlje i tu ga je dao poseći i zakopati da označuje granice, od njih su Bokići 5 kuća;  Lohovo (Bihać) 5 kuća, Alimpijevdan, sa Cvijetnića, pre Doljanske bune; Pritoka (Bihać)  1 kuća u Maloj Pritoci,  Alimpijevdan sa Cvijetnića, pre Okupacije;  Ripač (Bihać) 1 kuća, Alimpijevdan,  iz Lipe posle Okupacije; Teočak (Bihać) 1 kuća, Alimpijevdan,  iz Doljana,  posle Okupacije; Hrgar (Bihać) 15 kuća,  (na Stranama 1 kuća, u Popovića Drazi 4 kuća, u Točkovoj Drazi 5 kuća,  u Dolovima 3 kuće u Zapoljku 1 kuća i na Velebitu 1 kuća) Alimpijevdan, s Očijeva pred Doljansku bunu;  Bojna (Cazin) 7 kuća (1 kuća na Gradini, 2 kuće u Čemernici), Đurđevdan, nezna se otkuda su; Donja Gata  (srez Cazin, sada opština Bihać) 1 kuća na Grahovčevu brdu)  Alimpijevdan iz Vrhovine, pre Omerpaše (blizak rod sa Pilipovićima iz Krndije); Mala Kladuša  1 kuća na Jankovcu, 1 kuća na Selištu, 2 kuće Filipovića na Delića Glavici, i u Slapnici 1 kuća Filipovića), muslimani,  naseli se iz Cetingrada iza Svištovskog mira;  Krndija (Cazin) 1 kuća u Beširevića Krndiji, Alimpijevdan, sa Cvjetnića, pre Okupacije (blizak rod sa Pilipovićima iz Donje Gate) i Miostrah (Cazin) 3 kuće, muslimani, iz Male Kladuše pre Okupacije;

U Lici Pilipovića je evidentirano 23 kuće po naseljima:  Boričevac 1 kuća, Doljani (Lapac) 3 kuće, Klanac (Pazarište) 11, Gornji Lapac 1 kuća, Gornje Pazarište 7, a u istom naselju kao Filipović je popisano 3 kuće.

Posle Karlovačkog mira 1699. godine nastaju velike promene. Turska ostaje bez svojih pokrajina Like i Dalmacije. Lika dođe pod Austriju, a Dalmacija pod Mletačku Republiku. To je uslovilo veliku seobu muslimanskog stanovništva sa tog prostora, jer se velikim delom ne htjede pomiriti s novim stanjem. Napuste dosadašnji zavičaj i prebaci se s onu stranu na novo postavljene granice,  na desnu obalu Une. Jedan manji deo muslimanskog stanovništva ostade na zatečenom prostoru, pristade dakako da se prekrsti bilo u katoličku, bilo u pravoslavnu veru. Na ovim stranama ostadoše porodice čiji ogranci pripadaju dvema pa i trima veroispovestima. To su Pilipovići, Medići, Durakovići, Kličkovići, Kneževići, Alagići, Atlagići, Dautovići, Bakrači i tako dalje.

Naseobina (zakopina) Predojevića sa slavom svetog Alimpije je Glavica kod Lazačkog polja sa 6 kuća u tri naselja. Ovi Predojervići ne mogu se dovesti u vezu sa Hasanpašom Predojevićem, koji je iz Hercegovine od Bileća. Verovatno pred kraj 16. veka iz Hercegovine doveo je svoje sunarodnike i naselio ih u krajeve oko reke Une.

Deo Predojevića menja prezine u Pilipoviće. Po jednoj teoriji ovi Pilipovići su se izdvojili iz porodice Predojevići iz  Lušća Palanke (Sanica) čiji je najpoznatiji predstavnik bio Hasanpaša Predojević  koji je osvojio Bihać 1593. godine. Zbog Turske torture Pilipovići koji su zadržali i krsnu slavu Svetog Alimpiju oko 1690 sele u Dalmaciju koja je ostala polupusta posle Kandijskog (1645-1669) i Morejskog rata (1684-1699), ali se većina posle vratila u Bosnu na Unac. U Dalmaciji Pilipovića je bilo u Vrlici, Mokrom polju. Na više mesta piše da su im rod Jerkovići, Mačkići, i Šljivari. Jedni Predojevići su promenili prezime u Prokopić, Pilipović i Tadić ali su zadržali slavu sveti Alimpije Stolpnik. Na području Mrace neki Predojevići primiše rimokatoličku veru, a prezime promeniše u Preradović. Jedna grana je prešla u islam i uzela prezime Sedić, čiji su potomci i danas na području Bihaća i Krajine. Deo Predojevića koji su promenili prezime u Pilipović, kreću u migraciju put Mletačke Republike u Dalmaciju. Zbog velikog verskog pritiska od strane katolika, Pilipovići se ponovo sele. Interesantno je da je ta seoba bila usmerena ka Bihaću gde su se Turci odomaćili, a odakle su njihovi preci pobegli. Tako su se Pilipovići naseli u Veliki Cvijetnić oko 1650. godine. Pretpostavlja se da je ovaj prostor bio potpuno pust. Matica (zakopina) Pilipovića je područje: Veliki Cvjetnić, Očijevo i Vrhovina na Uncu kod Drvara. U 19. veku u oblasti srednjeg Pounja Pilipovića bilo je 59 kuća u 21 naselje. Ovo je period pre Omerpaše 1850. godine do posle Okupacije 1878. godine.

Veliki Cvijetnić je smešten na visoravni iznad doline koju čine reka Una i Krka. One su ujedno granične reke sela. Pilipovići su se bavili povrtlarstvom, voćarstvom i uzgojem sitne i krupne stoke. Pilipovići su u Cvijetniću najstarija familija. Kažu da je pre njih ovaj kraj bio potpuno pust. Pošto su po tradiciji imali mnogo dece, brzo su se širili i u periodu između 1780. do 1790. godine kada su uvođena stalna prezimena, dele se  između sebe i uzimaju nova prezimena radi lakšeg raspoznavanja. Razgranali su se u više ogranaka i uzeli sleđeća prezimena: Savičići po Savi, Sjerići po Sjeri (prosedom čoveku), Trivići po Trivi, Burkići po pretku Mili, nazvanom Burko, Dalići po Dali (Davidu), Đudići po Đudi (Đurđiju), Ćojanovići po Ćojanu (Stojanu).

Radoslav Lopašić, vezano za Vlaški ustav u Dalmaciji, odnosno u Bukovici, krajem 15. veka između ostalih pominje Milovana Pilipovića. Kada je reč o Pilipovićima u Hrvatskoj bilo ih je u Beglucima na Uni kod Srba, u okolini Dvora na Uni i u drugim krajevima. Svi Pilipovići iz Bosanske Krajine, celo Pounje pa do Potkozarja, gde su se naseli u vremenu od 1875. do 1878. godine u vreme Bosanskohercegovačkog ustanka, zatim kolonisti posle Drugog svetskog rata u Vojvodinu, bez obzira dali su iz Petrovačkog,  Bihaćkog ili Drvarskog kraja, svi su poreklom iz Velikog Cvijetnića sa Une, sada opština Bihać, nekad Drvar, a davno i srez Petrovački. To važi i za Beglučke Pilipoviće.

Kažu, po smrti Hasanpaše Predojevića koji je osvojio Bihać 1592. godine kada su pali u nemilost Turaka, njegov brat Gavrilo je prešao u Austrougarsku, Tadići i Pilipovići, koji su se izdvojili iz Predojevića, zadržali su pravoslavlje, ali po porodičnim starešinama uzeli nova prezimena i odseli u Dalmaciju koja je ostala uglavnom pusta posle Kandijskog rata 1645-1669. godine.

Prema hrvatskim izvorima Pilipovići su u najvećem broju Hrvati, uglavnom iz bosanske Posavine. U manjem broju mogu biti i Srbi poreklom iz Garešnice, te Bošnjaci iz Cazinske krajine (BiH).

26. POZNANI, 3 kuće (3 kuće u Gati), slava Jovanjdan, doseli iz Like pre 1825. godine.

Pred Drugi svetski rat u naselju je zatečeno 5 kuća sa 20 članova porodica. Tokom rata gine ili umire od posledica bolesti 8 članova ili 40,00%. U Donjoj Gati nakon rata ostaje Lukin sin Dušan gde formira porodicu. Porodica Milana-Crnog kolonizovana u Čelarevo. Lukin sin Vučen odlazi u Zagreb, a 1991. prelazi u Bačku Palanku.

Raspad SFR Jugoslavije, i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. od Poznana u naselju zatiče Dušanovu porodicu sa 3 člana. Sa ostalim Gaćanima proteruje ih muslinaska paravojska. Snage UNPROFOR-a dana 16. juna samo sa ručni prtljagom prevoze iz preko Ličkog Petrovog Sela u Frkašić (Donji Lapac). Preko reke Une na desnu obalu prebacuju ih snage Vojske Republike Srpske Krajine u Ripač pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Dušan i supruga Smilja odlaze kod kćerki u Bačku Palanku, gde Smilja umire 2001. a Dušan 2007. godine. Sin Mitar ostaje u Vojsci RS i posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine i on se nastanjuje u Bačkoj Palanci.

Jedno su sa Cvjetičanima. Sva je prilika da su od bratstva Bogunovića koji su s Juga naselili u Severnu Dalmaciju. Milan Karanović u delu „Pounje u Bosanskoj krajini“ (1925) kaže: „Nekako su jedno pa se razrodili. U Lici su se odvojili  od Bogunovića, i vezuje: »U trećoj su ličkoj grupi Miljuši – Obradovići i Krajinovići. Ima ih u ovoj oblasti: Miljuša 26 kuća u 13 naselja; Obradovića 18 kuća u 7 naselja; Cvjetičani 27 kuća u 11 naselja; Poznana 7 kuća u 4 naselja; Borića 6 kuća u 3 naselja; Krajinovića 10 kuća u 6 naselja; Škundrića 6 kuća u 4 naselja; Vranješa 5 kuća u 2 naselja i Rakića 1 kuća.« Kako je Divjak zabeležio, bratstvo  Bogunovića živelo je u sledećim naseljima: Donje Lapac, Gračac, Srb i Teslingrad, a Poznani koji pripadaju ovom plemenu zajedno sa Borićima, Kovačevićima, Stojanovićima i Cvjetičanima na prostoru Korenice.

Poznato je da Srbi nerado menjaju Krsnu slavu, a ako su to ikad i učinili to je isključivo bio rezultat nekih teških nedaća koje su pogodile konkretnu porodicu, a za koje po narodnom verovanju ovo predstavlja neku vrstu zadnjeg pokušaja izmene sudbine u pozitivnom smeru.

Poznan je prezime domaćeg porekla izvedeno od starog ličnog imena. Spada u muška (Poznan) i ženska (Poznana). Pridev glagola poznati  uzet je za lično ime. U mletačkom katastru iz Dalmacije (18. vek) postoji lično srpsko ime Poznan.

Dečanske hrisovulje iz 1335-1345 su od neprocenjive vrednosti za istraživanje našeg porekla, u kojima su popisana imena i naselja i zabeleženo poreklo Srba na Kosovu. Stefan Dečanski naselio je na Kosovo i Metohiju brojne stanovnike sa područja Huma (Hercegovina) i Crne Gore.U današnje vreme na ovim prostorima sreće se jedan broj prezimena u istovetnom ili nešto izmennjenom obliku kao u Hrisovuljama među kojima i prezime Poznan(-ov-ić).

Takva su prezimena domaćeg porekla izvedena od starih ličnih imena Bogun, Grubiša, Lakuš, Braluš, Mrkuš, Maluš, Tvrdiša, Mrvoš, Vitoš, Mrkalj, Mrvalj, Vladulj, Bratulj, Ko-streš Igrutin, Gradoje, Prstoje, Kirloje, Lepoje, Beloje, Krasoje, Sladoje i Negoje, Poznan, Zrna, Zosim, Ikonom, Dabiživ, Umiljen i drugih, a takva su i ona izvedena od hipokoristika, poput Bajković, Dajković, Majković, Vrsajković, Dejković i mnogim drugim.

i očuhu Prezime Poznan iz Omoljice (Pančevo) verovatno su doseli iz Jelse sa Hvara, dok su Poznanovići sa Zlatibora. Poznana ima još u nekim mestima u Banatu. U Crepaji (Kovačica-Banat) gde su se zvali Poznanov, označeni su kao vlaškog porekla iz Erdelja od strane Jovana  Erdeljanovića, najvećeg etnografa Banata.

U genocidu hrvatske države (NDH) nad Srbima 1941-1945, godine sa prezimenom Poznan stradalo je 41 osoba, dok je sa prezimenom Poznanović stradalo 63 osobe.

27. RADIŠIĆI, 3 kuće (3 kuće na Rajakovu Potoku), sa slavom Nikoljdan, došli iz Like pre okupacije Bosne 1878. godine.

Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 2 kuće Radišića sa 17 članova. U ratu gine ili umire od posledica rata 11 članova ili 64,71%. Preživeli Dragan, sin Rade formira porodicu i nastavlja život u Donjoj Gati. Nikolin sin Ranko kolonizovan je u Zrenjanin,  a Miloš, sin Paje kolonizovan je u Inđiju, dok Stana kći Milana odrasta kod tetke Milke (udata Zorić)  i 1959. godine preseljava u Beograd.

Raspad Jugoslavije i građanski i ririgovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. u Donjoj Gati zatiče Draganovu porodicu sa 2 člana. Zajedno sa ostalim Gaćanima proteruje ih muslimanska paravojska. Snage UNPROFOR-a UN dana 16. juna prevoze iz preko Ličkog Petrovog Sela u Frkašić (Donji Lapac). Vojska Republike Srpske Krajine prebacuje ih na desnu obalu reke Une kod Ripča pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Dragan i supruga Jela prelaze kod sina u Bačku Palanku, gde Jela umire 2000. a Dragan 2006. godine. Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine od Radišića se niko ne vraća u Donju Gatu. Imanje je uništeno i zaraslo u šipražje.

Radišći, u Somboru i u Subotici su od 1715. godine, Bunjevci, pravoslavni u Podosoju kod Vrlike, pravoslavni Srbin u Žumberku, Mihajlo Radišić, 1623. godine, doseljenik sa bosansko-dalmatinsko-ličke tromeđe; mnogi pravoslavni rodovi u zapadnoj Bosni.

Radišići su porodice koje se mogu svrstati u vrlo značajan deo srpskog stanovništva u dvorskom kraju koji su se doseli u desetak migracionih talasa sa područja Kozare, a pre svega iz Novskog Potkozarja. Migracija je išla i preko Dalmacije, gornjeg toka Une i Unca.

Porodica Radišić (Srbi) nastanjeni su u Hoduvu (Stolac). Čini se da su vrlo stara porica. Radišića ima svih nacionalnosti i veroispovesti. Radišići (Srbi) nastanjeni su u Hodbini i Mostaru. Tamo su došli iz Dabrice (Stolac, sada Berkovići). Radišći (Musliman) bili su nastanjeni u Presejdovcu (Borač). Porodično predanje Radišića iz Hodova veruje kako su oni starinom od Miloradovića sa Trijbnja. Živeli su kod crkve u Donjem trijebnju i odatle se preselili u Hodovo. Jedan je brat ostao u Hodovu, a drugi odselio na Šćepan Krst, pa u Baricu. Godine 1793. u Hodovu je živio Boško Boško Radišić i sin mu Simo. Od tada je uvek bila samo jedna kuća. Slave Đurđevdan. (porodično predanje zabeležio Željko Šakota).

Risto Milićevi „Hercegovačka prezimena“ (2005) beleži Radišiče pravoslavce i muslimane u Hodbini (bišće, Mostar i Mostaru. u Hodbini su doseli oko 1985. godine iz Dabrice (Stolac). Kraajem 1991, godine u Hodbini je bila jedna porodica. Radišići muslimani su bili nastanjeni u Presjedovcu (Borač) Nije im poznato poreklo, a ne zna se da li su izumrli ili nekud odselili.

Radišići su evidentirani u zaseoku Stanići (Viljusi) kod Banja Luke, slava Đurđevdan. Pre oko 40 godine iseljeni su od strane JNA, verovatno zbog gradnje vojnog poligona.

Kavaje iz Dobrskog Sela (Cetinje). Zbog krvne osvete promenili su prezime. I danas važi pravilo da se Kavaje i Radišići međudno ne žene i udaju, smatrajući se rođenim.  Predanje kaže da su se Radišići raseli po Srbiji, Crnoj Gori,  Bosni i Hercegovini negde iz oblasti Raške u 14. veku pred turskom najezdom. ilirskog porekla i jedno od najstarijih bratstava. Kaavaje slave Nikoljdan kao i Radišići iz Dobrog sela, a starinom se verovatno slavio Srđevdan. Verovatno da su i druge porodice uzimale isto prezime jer su Rade ili imena sa osnovom „rad“ oduvek veoma česta u našem narodu.

Radišići u zlativorski kraj naselili su se oko 1840. godine. Poreklo vode iz Crne Gore, slava Nikoljdan.

U Akta Kroatika evidentirano je da se ime Radiša i prezimena Radišić Radešić prvi put pominju oko 1750. godine, malo kasnije posle druge velike seobe Srba, što navodi na srpska prezimena. Vladimir Ćorović u „Istoriji srpskog naroda“ pominje Pavla Radišića.

Pola stanovništva sela Radišići (Tešanj) preziva se Radišić, a pola Radešić zvog administrativne greške. Veruje se da potiču iz Ljubuškog, jer se rečica koja ide kroz selo zove Ljubiška (Ljubićka). I u opštini Ljubuški postoji selo Radišići, slava Simeon Bogoprimac.

Porodica Radišić u Bjelaju (Bosanski Petrovac), Srbi slave Nikoljdan. Došli su iz Srba (Lika). Nepoznato je odakle su došli na područje Srba.

28. RAJACI, 10 kuća (6 kuća u Rajakovu Potoku i 4 kuće na Rajakovu Brdu), slava Nikoljdan, naselili  oko 1845. godine.

Kao dobrovoljac iz Amerike od 30. avgusta 1917. godine u Prvom svetskom ratu učestvujeu Rajak Spase Jovo, rođen 1895. godine, i Rajak Jovan, koji je predao molbu Ministarstvu za agrarnu reformu.

Drugi svetski rat u Donjoj Gati zatiče 19 kuća (porodica) Rajaka sa 109 članova. U ratu gine ili umire od posledica rata 47 članova ili 43,12%. Posle rata u naselju nastavljaju da žive Rajko sin Ilija, Rade sa suprugom Anđom dev. Davidović i sinom Draganom, Rajko i Mirko, sinovi Đure ostaju u Donjoj Gati, Pero sa suprugom Marom dev. Končar, Gojko sin Save, Mile i Spase sinovi Gojka, Stojan i Rajko sinovi  Ilije, Mirko i Milanko sinovi Jovića formiru porodicu, Ilija i Lazo sinovi Mile, Đuro sin Milana preseljava u Bihać, kasnije u Prijedor, a Rade u Nemačku, Miloš sin Paje koloniziran u Inđiju, Đuro (Đuko) sa porodicom preseljava u Rujnicu 1948. godine, potomci odlaze u Australiju i Bačku Palanku, Ivan sin Luke kolonizivan u Bačku Palanku,  Janko sin Bože u Odžake 1964. godine. Unuci Radića odlaze u Zagreb.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini zatiče porodicu Pere sa 3 člana, Vojinovu porodicu sa 4 člana, Vladinu porodicu sa 2 člana, Mićinu porodicu sa 4 člana, Milinu porodicu sa 3 člana, Stojanovu porodicu sa 3 člana, Rajkovu porodicu sa 2 člana, Mirkovu porodicu sa 2 člana, Đurinu porodicu sa 2 člana, Radinu porodicu sa 5 članova, Ilijinu porodicu sa 2 člama, Lazinu porodicu sa 2 člana, Milankovu porodicu sa 2 člana, Radinu porodicu sa 3 člana i Stojanovu porodicu sa 2 člana. Sa ostalim Gaćanima proteruje ih muslimanska paravojska. Snage  UNFROFOR-a UN, prevoze ih  preko Petrovog Ličkog Sela u Frkašić (Donji Lapac). Vojska Republike Srpske Krajine prebacuju ih u Ripač na desnu obalu reke Une na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske.

Mara, Perina supruga odlazi u Austriju, a sinovi Vlado i Mićo nastanjuju se u Šapcu, Vojinova porodica u Bačku Palanku, Vladina u Kulen Vakuf pa u Prijedor, kao i Mićina, Milina ostaje u Ripču, posle u Bačku Palanku, Stojanova u Crvenku, sin Rade se utopio u reci Uni 1993. godine, Mirkova porodica nastanjuje se u Prijedoru, sin Milan odlazi u Kanadu gde se utopio, Đurina porodica prelazi u Veternik, kćerka Mira gine u saobraćajnoj nesreći u Austriji, Radina, jedni članovi odlaze u Nemačku, drugi se nastanjuju u Ripču, potom u Prijedoru i na kraju u Vojku, Ilijina ostaje u Ripču i Kulen vakufu, pa u Maradik i na kraju u Inđiju,  Lazina porodica ostaje u Ripču, zatim u Prijedor i na kraju u Inđiju, Milanko u Kulen Vakuf pa u Prijedor, Rade ostaje u Ripču potom u Futog i Stojanova u Negoslavce (Vukovar) pa u Martince (Sremska Mitrovica).

Etnograf Milan Karanović navodi naseljavanje Rajaka sa juga posle pada Bosne na područje Unca. Iza Aneksije jedan Rajak iz Gate se naseljava na begluk na Marin Most (Cazin).

Rajaci su starinom s Juga ( što se verovatno odnosi na današnju Crnu Goru, kao i na Kosovo i Metohiju) i to oni koji se javljaju  iza pada Bosne oko Unca. Za vreme Turaka, Donja Gata bila je u posedu begova Beširevića iz Ostrošca (Cazin) i tada se nazivala Beširevića Gata. Izvorište Rajaka su Berane iz Crne Gore. Tvrdi se da je prethodno prezime Rajaka Mončilović. U opštini Cazin kod Ćoralića postoji toponim Rajak. Nezna se poreklo imena selu, ali nije isključeno da su tu nekada živeli Rajaci, Krsno ime Rajaka je sveti Nikola.

U nekoliko navrata su vojskovođe sa područja Vojne krajine upadale na područje Velike Kladuše, Cazinskog polja i Tršca, kao i dublje u Krajinu i odvodili srpsko stanovništvo na područje Korduna i Like. Najveća migracija Srba sa krajiškog prostora bila je za vreme Laudonovog rata 1788-1791. godine kada se stanovništvo sa ovog prostora preseljava na Baniju, Kordun i Liku a prostor ostaje potpuno pust. Verovatno u tom periodu i Rajaci su napustili okolinu Ćoralića (Cazin).

U šematizmu Dabrobosanske mitropolije 1882. godine prezime Rajak je evidentirano sa dve slave: sa slavom Sveti Jovan Krstilj u parohijama Busovača (Travnik) i Varcat Vakuf (Mrkonjić Grad), a sa slavom Sveti Nikola u Baraćima (Gerzovo), Bosanska Krupa, Rujnica (Donja Gata i Marin Most) (Bihać) i Sokolović (Višegrad).

Prezime Rajak u Srbiji pripada kategodiji ostalih prezimena. Vremenom su neki od ovih ogranaka prezime modifikovali u prezime Rajaković i Rajačić. I njihova krsna slava je Sveti Nikola.

Rajaci sa izvorišta Crne Gore raseljavaju u nekoliko pravaca: jedan pravac ide u Dobroučiće, opština Rogatica (Bosna i Hercegovina), drugi pravac migracije Rajaka ide u Zaovine na Tari i okolina Zenice. Treći pravac seobe se kreće prema Lici i Bsanskoj Krajini. Porodica Rajaka u selu Dobračići i Duljevac (Rogatica) su sa krsnom slavom Sveti Nikola. Po predanju začetnik ove loze Rajak je Vasilj Rajak-Krvojevac. Usmeno predanje govori  da su se Rajaci na ove prostore doselili početkom 19. veka od Berana (Crna Gora). Prethodno prezime Rajaka je bilo Momčilović. Drugi ogranci Rajaka sa istog izvorišta raselili se u Zaovine na Tari, zatim u okolinu Zenice. Jedan ogranak se naselio u Liku i Bosansku Krajinu.

U genocidu Nezavisne Države Hrvatske nad Srbima tokom rata 1941-1945. godine  nastradalo 96 osoba roda Rajaka. Rajaci u opštini Rogatica žive u naseljima Dobroučići i Duljevac, sa krsnom slavom Nikoljdan. Sačuvano je usmeno predanje da su Rajaci na ove prostore doselili početkom 19. veka od Berana (Crna Gora). Tvrdi se da je prezime promenjeno i da su se prethodno prezivali Momčilović. Nepotvrđena je istinost ovog kazivanja. Dalje predanje ukazuje na neke ogranke Rajaka koji su se sa istog izvorišta raselili u Zaovine na Tari, zatim u okolinu Zenice i ogranak koji se naselio u Lici i Krajini. Neki od ovih ogranaka su vremenom modifikovali prezime Rajak u Rajaković i Rajačić.

U Srbiji ima dosta porodica Rajak, ali su različita porekla. U Šapcu ima tri porodice od kojih je jedna iz Hercegovine a druge dve iz sela Milkovci  iz okoline Rogatice.

Prezime Rajak nalazi se u selima Donja Gata, Bugar, okolina Bihaća, zatim u Srbu kod Donjeg Lapca (Lika), zatim u Sarajevu i Mrkonjić Gradu i Zenica (slava Jovanjdan). U Srbiji se evidentiraju u Beogradu, Nišu, Novom Sadu i mnogim drugim mestima. Prezime Rajan nalazi se u okolini Prištine na području Kosova. Kod Ćoralića (Cazin) postoji toponim Rajak, verovatno da je nekada bilo naseljeno Rajacima. Prema nekim istoričarima da Srbi „vuku“ korene iz Indije, indikativno je da mnogo Indijaca ima prezime Rajak, pa čak neki nose i srpska imena kao naprime Milan.

Rajaci postoje u naseljima Stupna i Duljci (Šipovo) gde postoje Rajakove kuće kao zaseok. Veruje se da je ova loza Rajaka veoma stara, slave Đurđevdan. Iz Mrkonjić Grada u Jajce se doselio pekar Ilija Rajak, au Mrkonjić Gradu ostao mu brat  Dušan, takođe pekar. Ovi Rajaci slave Jovanjdan kao i Rajaka kod Travnika. Izvesno je da se radi o istoj porodici.

Rajakovići u Zaovine na planinu Tara (Bajina Bašta) prelaze Drinu oko 1830. iz sela Sjemeća (Rogatica), slava Nikoljdan, U Žumberku (Hrvatska) sa ostalim Srbima naseljavaju hajduci među kojima i Rajakovići. Do danas su zadržali svoj običaje iz prvobitne postojbine. Nka saznanja kažu da im je poreklo iz Boke i Kotora, slava Nikoljdan.

Srpski patrijarh Josif Rajačić imao je stare prezime Rajaković. Patrijarh Rajačić ustoličio je u banskoj časti svoga prijatelja generala Josipa (Josifa). Ban Jelačić družio se sa svojim prijateljima Srbima Josifom Rajačićem i generalima Budom Budisavljevićem i Petrom Bigom sve do svoje tragične smrti. Patrijarh Josif Rajačić stvorio Srpsku Vojvodinu.

Rajak rodom sa Korduna, kao oficir prekomandama koje je imao tokom službe došao je Crnu Goru gde i danas živi.

29. REPAJIĆI, 2 kuće (2 kuće u Gati), sa slavom Jovanjdan, došli iz Vujinove Glave (Krbavice) kod Trnavca (Lika). Iz Like i od Tromeđe, Repajići sa slavom sveti Jovan naseljavaju Pounje pre Okupacije 1878. godine.

Pred početak Drugog svetskog rata u Donjoj Gati evidentirane su dve porodice Repajića sa 14 članova. Tokom rata gine ili umire od posledica rata (tifus) 9 članova ili 64,29%.  Nakon rata u naselju ostaju da žive Đoko sin Pere, Dragan sin Mile odlazi u Beograd, a Ilija sin Mihajla preseljava u Bihać.

Raspad SFR Jugoslavije  i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini u Donjoj Gati zatiče porodicu Đoke sa 3 člana i Peru sina Ilije sa 6 članova. Iz naselja sa ostalim Gaćanima proteruje ih muslimanska paravojska. Snage UNPROFOR-a UN dana 16. juna, sa ručnim prtljagom prevoze ih preko Ličkog Petrovog Sela do Frkašića (Donji Lapac) u Liku. Posle napada muslimanske paravojske na Donju Gatu 9. juna, Pero i Poznan Mitar odlaze u Bugar da obaveste Bugarčane o očekujućem napadu muslimanske paravojske na Bugar. Bugar je napadnut 12. juna kada, zavisno od blizine, jedan deo stanovništva povlači se prema Ličkom Petrovom Selu, a drugi deo prelazi preko reke Korane u Lipovovaču na Kordun, na teritoriju Republike Srpske Krajine. Pero i njegova porodica  ostaju u Ličkom Petrovom Selu do hrvatske „Oluje“ 1995. godine kada će u koloni sa ostalim izbeglicama  preći u Srbiju i nastaniti se u Futog (Novi Sad). Đoko sa svojom porodicom prelazi na desnu obalu reke Une kod  Ripča pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Porodica jedno vreme ostaje u Ripču, potom prelazi u Prijedor da bi se konačno nastanio u Vojku (Stara Pazova).

Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine u Donju Gatu se od Repajića niko ne vraća. Ostale su napuštene njihove kuće (interesantno nisu porušene), zarasle u korov sa ostalim imanjem. Grupa rodova Majstorović-Ćulibrk- naseljena po Pounju su iz Like. Slave Jovanjdan. Pored ove grupe rodova su Stojnići, Tuvići i Sirotke. Njima su po osobinama slični Latinovići i Banjci s istom slavom, zatim Pilići, Repajići i Banjani. Starina im je kažu od neke  Banje. Nije isključeno da nisu od Banjana (današnja Crna Gora) došli u Liku. Iz ovih Ćulibrka je barjaktar Nikola Ćulibrk u četi vojvode Petra Mrkonjića.

Selo Gornji Svračak (Vučitrn) na Kosovu i Metohiji postalo je kolonija 1920 i 1932. godine. U selo kao kolonisti naseli su se Rapajići 1922. iz Krbavice-Krbavsko Polje (Lika). Selo se nalazi u dolini Samodreške reke između Samodreže i Ropice. U ličkim selima popisani su 1700. godine, kao Rapajići (u nekim dokumentima kao Rapaić), 110 kuća: Brlog 13, Dobrica (Brinje) 1, Krbavica (Bunić) 62, Ličko Petrovo Selo 1, Prijeboj (Korenica 12, Rapain Klanac (Brinje) 10, Široka Kula (gospić) 1 i Željava (Korenica) 10 kuća.

U genocidu Nezavisne Države Hrvatske nad Srbima u toku rata 1941-1945. godine nastradalo je 59 osoba roda Repajića.

Prezime Repajić priblično nosi oko 253 osobe. Najviše ih je u Srbiji 133, u Bosni i Hercegovini 95, i Hrvatskoj 25, dok prezime Rapajić (Rapaić) približno nosi 478 ljudi.  Najviše ih je u Srbiji 384, Hrvatskoj 61, Bosni i Hercegovini 24, Kosovu 7, Crnoj Gori 1 i Sloveniji 1 lice. Prezime Rapajić-Rapaić-Repajić je patronim od muškog imena Rafailo. Rafailo je muško ime u Srbiji, nastalo od staroherbejske reči rephael što znači „Bog leči“. Ime se ne nalazi među najpolularnijih 100 muških imena u Srbiji. Prema bibliji to je bio treći arhađeo. Drugi oblici su Rafael, Rafaelo, Rafajlo. Neki hikorisnici mogu da imaju svoje dublete (sa promenljivim suglasnikom ili samoglasnikom) kada prema zakonitosima glasovi zameljuju jedni druge, Rafailo-Rafa-Rapa. Takav je slučaj izvedenica kod prezimena Rapajić (Rapaja-Rafaja) gde glas f prelazi u p. Deo Rapajića u prezimenu ima „j“ a drugi deo je bez „j“. Upisivalo se u knjige prema izgovoru samog prezimena. Ovo prezime vezuje sa Vujinovu Glavu (Krbavica) Korenicu, Bunić… Na ovom prostoru Like prisutno je i prezime Repajić koji su se raselili po Pounju u Bosanskoj Krajini. Svi oblici prezimena postojali su na izvorištu u Lici, i ne može se vezati za raseljavanje kao i to da su u novim sredinama u prezimenu dobijali „j“.

Rapaići iz Vujinove Glave (Krbavica) kod Trnavca u Lici  otiššli su u Francusku i tamo radili kao rudari. Njihovi potomci danas žive u Rumi, gde su kolonizirani, a potom, 50-tih godina 20. veka prešli u Zemun (Beograd). Krsna slava je Jovanjdan.

Posle  Prvog svetskog rata Rapaići iz Štikade (Gračac) i Vujinove Glave (Krbavica-Lika)  su kolonizovani u Banatsko Karađorđevo (Srpska Crnja). Onda su se  neki raselili  u Skoplje (danas Severna Makedonija), Beograd i Zrenjanin. I njihova krsna slava je Jovanjdan. Lički dobrovoljci posle Prvog svetskog rata kolonizirani su u Aleksandrovo i Vojvodu Stepu (Nova Crnja). Rapajići iz Bunića (Korenica)  posle Prvog svetskog rata sele se u Novu Gradišku (Slavonija) i Srem. Danas su u okolini Beograda. Slave Jovanjdan.

Rapaić su prisutni u Brlogu (Otočac). Rapaići iz Plitvičkih Jezera imali su kuću u selu Rapainka na obali jezera Kozjak blizu Milanovačkih slapova. Austrougarske vlasti pomaknu ih 3 kilometra  južno u sadašnje selo Jezerce, u kojem se govorilo o Gornjim i Donjim Rapaićima. Do 1945. godine Rapainka je ostala u njihovom vlasništvu kada su komunisti nacionazilovali imanje. Njihovo prezime je bez „j“. Nakom 18 godina Rapaić iz Amerike vraća se i sada živi na Plitvičkim Jezerima.

Mnogo je Rapaića sa Krbavskog polja rasuto po svetu, (Kambera-Australija). Predanje njihovih

predaka kaže da im je poreklo od Peći (Kosovo i Metohija). Za vreme otomanske imperije naselili se u Krajine. Saznanje drugih Rapaića je da su iz Raške odnosno Andrijevice (Crna Gora) iz 17. veka i da su po pretku Rapaji dobili prezime. I oni se pomeraju pred Turcima. Rapaići iz Krbavice nastane se u Herceg Novi (Crna Gora). Prema sačuvanim crkvenim knjigama  podatak govori da su Rapaići iz Peći (Metohija). Iseljavanjem na prostor Like od austrougarske dobijaju zemlju, a za uzvrat da štite granicu od Turaka prema Austrougarskoj. Braća Rapaić iz Krbavice (Budimir, Vujadin, Dane, Jovan i sestra Mara), se raseljavaju: Budimir i Vujadin odlaze u Rijeku, Vujadinov potomak odlazi u Ameriku, potomci Dane u Zagreb, Jovan gine u 2. svetskom ratu, a njegovi potomci žive u Šapcu. Sestra Mara udaje se u Vujinovoj Glavi, takođe u Rapaiće, nisu u krvnom srodstvu iako su oboje Rapaići. Njen unuk Milan Rapaić, danas  je poznati fudbaler u Hrvatskoj.

Preci (pradedovi) Rapaića čuvajući blago po pašnjacima Rapina Dola (Lika), pričali su potomcima da su poreklom ispod Oštrelja (Unac). Bio je Itar, posedovao veliko blago (ovce, koze i goveda) koji je imao dve kćeri i pet sinova. Sinovi se zvali: Rapaja, Livaja, Zoraja i Keča.

Danas Rapaići-Repajići u Hrvatskoj su većinom Srbi, a nešto manje su Hrvati (iz Bosanske Krajine). U prošlom veku najviše Rapajića-Repajića rođeno je u Vinkovcima i u okolini Otočca. Oko 50 Repajića živi u 30 domaćinstava. Sredinom prošlog veka bilo ih je približno 40, pa se njihov broj povećao za 20%. Ovo povećanje nije rezultat prirodnog priraštaja, već pokrštavanjem. Nastanjeni su u deset gradova i devet manjih naselja, najviše u Vinkovcima (10), Zagrebu manje od 10, te  u Puli, Dubrovniku i Rudanovcu u okolini Otočca manje od 5. Izvan Hrvatske Repajića je prisutno u 7 država na tri kontinenta.

30. RODIĆI, 1 kuća (na Grahovčevu Brdu 1 kuća), slava Arhanđelovdan, iz Sadilovca (Kordun), pre okupacije Bosne 1878. godine.

Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 1 kuću Rodića sa 8 članova. U ratu gine ili umire od tifusa 3 člana ili 37,50% . Od preživelih niko ne ostaje u naselju. Marko sin Mile se posle rata nastanjuje u Sarajevo, kada Donja Gata ostaje bez Rodića.

Za rodove Laliće-Price-Šijane zakopina za Pounje je Korenica (Lika) sa slavom svetog Arhanđela. Nije se mogla ustanoviti nikakva veza sa grupom rodova Rodić-Stojisavljević na Popini. Svi ovi rodovi su otvorenije  komplekcije poreklom s Juga. Pominjana je plodnost grupe rodova Rodić-Stojisavljević. Pada u oči njihova sposobnost da se prilagode svakoj sredini, oportuni su politici i vole vlast po svaku cenu. Dobri su trgovci. Majke dvojice najistaknutijih trgocaca iz ove oblasti su iz ovog roda.

Po predanjima najstarije stanište porekla Rodića je grad Prilep i „Crna Voda“ kod Prilepa (Makedonija). U samoj prilepskoj tvrđavi nalazi se najstariji i najznačajniji manastir sveti Arhagel Mihaila. Poštivanje svetog Arhangela Miaila u prilepskom kraju može se vezati za krsnu slavu Rodića, Aranđelovdan sa istorijom prilepskog manastira.

Na putu pomeranja Rodića druga stanica je Hercegovina. Da je Rodića bilo u Hercegovini opominje lokalitet Rodićevina u selu Do u Popovu polju kraj Trebinja i sponka tamošnje između porodice Rodić. U okolini Konjica na Neretvi i danas postoji selo Rodići.

Pomeranjem turske granice prema zapadu, prema Dalmaciji i Lici, tako su se Srbi graničari sa svojim porodicama naseljavaju u tim krajevima. Postaju glavni populacijski elemenat onog što će se u narednom periodu vekovima zvati Krajina. Bez sumnje i preci Rodića bili su u tom opštem srpskom talasu.

Prezime Rodić vezuje se za jednog od sinova (po predanjima radi se o ocu  koji je imao od 6 do 10 sinova, ali najčešći je broj 9 sinova). Snaje najstarijeg prozovu Rodom, te su od njega nastali Rodići, što se može vezati za nadimačko poreklo prezimena. Po drugoj varijanti otac sa 10 sinova naseljava Plavno posle 1712. godine. Najstariji sin je prozvan Rodos, pa su po njemu nastali Rodići. Postoje dve porodice Rodića. Jedna oduvek nosi prezime Rodić, dok je druga Rodan. Ova porodica se kasnije naseljava u predeo Drvara.

Prezime Rodić se vezuje za staroslovensko božanstvo Rod. Koren prezimena se može naći u mnogim dosadašnjim rečima kao: rod-ti se, rod-ilo je, po-rod, na-rod, rod-no, rod-bina, pri-rod-a. U raznim krajevima se porodica Rodić vezuje za kovački zanat.

Migracija Rodića kreće iz njihove najstarije zakopine  od grada Prilepa i „Crne vode“ kod Prilepa (Makedonija. Druga stanica na putu pomeranja Rodića je Hercegovina. Najveći deo Hercegovine Turci osvajaju 1465. godine. Preci Rodića u grupi Srba u 16. veku doseljevaju iz Stare Hercegovine u Krajinu. Krajiško stanovništvo se deli na starosedeoce (živeli na području Krajine i pre dolaska Turaka) i one koji su došli s Juga  i Jugoistoka. Rodići se svrstavaju u grupu doseljenika. Na Bjelajsko polje preci Rodića najverovatnije da se doselili oko 1550. iz vrličkog kraja u Dalmaciji. Ovo bi moglo biti mesto življenja predaka Rodića do 1692. godine, pre odlaska u Plavno. Preci Rodića zajedno sa ostalim bjelajskim porodicama su 1692. godine dosele u Plavno, pod mletačku upravu. Ta uprava niti je bila ugodna niti pravedna. Dosta naroda tom prilikom pobegne u Liku. Veliki broj Srba iz Dalmacije od gladi i represije oseljava oko 1771-1774. godine u Bosnu, Banat pa i u Poljsku.

Iz Plavna, Rodići se najpre naseljavaju u područje Unca, gde ih ima najviše. Odatle su se raseljavali po ostaloj Krajini. Sa Velikog Očijeva, pre bune (1875) Rodići se sele u Knežpolje, a posle Velikog rata na Kosovo i u Banat.

Rodići se praktično vraćaju u Bjlajsko polje, odakle su njihovi preci vek ranije otišli u Dalmaciju. Rodići su se raseljavali i po Pounju. Doseljavanje u ove krajeve pratiće osnovni migracioni pravac krajiških porodica iz Gornje krajine u periodu 1850-1879. godine. To potvrđuju i predanja Rodića o naseljavanju Potkozarja iz pravca Tromeđe, Unca i Bjelajskog polja.

U značajnijem broju Rodići su skoncentrisani na Baniji i Kordunu. Na prostoru Korduna skoncentrisani su graničnom prostoru Plitvičkih jezera,  Slunja, Sadilovca i Rodića Poljani. U istoj seobi jedan deo Rodića nastavlja put  severnije na područje Petrove Gore u Vrgin Most.

31. STANIŠIĆI, 1 kuća (1 kuća u Gati), slava Markovdan, iz vremena pre Laudona, starinom sa Zmijanja.

Drugi svetski rat u Donjoj Gati zatiče 3 kuće Stanišića sa 20 članova. Tokom rata gine ili umire od tifusa 8 članova ili 40,00%. Nakon rata u naselju ostaje  Lazo i Vlado sinovi Milana i Dušan sin Gojka. U Bačku Palanku, kolonizovani su posle rata Mane, Nikola i Damjan sinovi Mile, u Sirig Pane sin Gojka. Takođe kolonizovan je i Dane sin Gojka i Milanova udovica Milka dev. Jazić (u Banatsko Veliko Selo) pa se povratili u Donju Gatu.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hecegovini 1992. godine zatiče Vladu sa 3 člana, Danu i suprugu mu Danicu, sina mu Mirka sa 3 člana i Dušana sa 4 člana. Proteruje ih muslimanska paravojska. Snage UNFROFOR-a UN prevoze i samo sa ručnim prtljagom preko Petrovog Ličkog Sela u Frkašić (Donji Lapac). Vojska  Republike Srske Krajine prebacuje ih u Ripču na desnu obalu Une pod kontrolom Vojske  Republike Srske. Vlade sa porodicom iz Ripča prelazi u Prijedor, a potom doseljava u Borovo (Vukovar). Posle uključivanja zapadne Slavonije u državni sistem Hrvatske preseljava se u Inđiju. Dane i supruga  mu Danica prelaze u Hetin, potom dolaze kod kćerke i zeta u Sirig, gde i umiru, kao i Mirko sa porodicom. Mirko, posle lečenja u bolnici u Novom Sadu prelazi u  Laktaše (Banja Luka), gde umire 2004. godine. Dušan i supruga mu Mara iz Ripča jedno vreme se nastanjuju u Ilok (Vukovar), potom prelaze u Bačku Palanku, da bi nakon toga naselili Krčedin (Inđija), gde 1993.umire supruga Mara. Dušan će 2012. odlazi u posetu kćerki Dragici u Ljubljanu gde i umire. Najmlaći sin Dragan posle rata nastanjuje u Suvo Polje (Bijeljina), gde je Dušan sahranjen. Početkom rata, 1993. godine, na pordručju Ripča gine sin Bato, sahranjen u Lohovu i tek 2018. nakon DNK idntifikacije, posmtni ostaci su sahranjeni u Suvo Polje (Bijeljina), kod oca Dušana.

Posle Laudona najveće iseljavanje Krajišnika iz Pounja bilo je u Srbiju. Zasnivaju celo naselje kod Loznice pod imenom Krajišnici. Iz Donje Gate pre 1840. godine su i dve porodice Stanišića u Trbušnici. Zulum begova je uzrok seobi, kada se pročulo da su Turci isterani iz Srbije i da ima praznih kućišta. Neki su se kasnije povratili.

Svima Stanišićima zakopina je današnja Crna Gora. Rodonačelnici Stanišići su iz više plemena i koriste više krsnih slava. Stanišići su stara srpska porodica. Prvi put se pominju 1335. godine u Dečanskoj hrisovulji. Nešto kasnije pominje se u spisima dubrovačkog arhiva neki Radovan Stanišić. Ima ih u Nevesenju i rasejanju. Veliki broj srpskih porodica popisan je u „Dečanskoj hrisovulji I, II i III“ 1335 do 1345. Radi se o zlatopečatnoj povelji kralja Stefana Dečanskog, napisana povodom izgradnje velelepnog manastira Visoki Dečani. Kralj je manastiru, kao svojoj zadužbini darovao čitava sela za izdržavanje. Kmetovi su plaćali porez manastiru. Sa prostora Huma, Zahumlja, Trebinja (Hercegovina) u oblast Dečana su naseljene neke srpske porodice. Pod pritiskom Turaka one se kasnije rasele na sever i zapad. Od mnogobrojnih popisanih porodica u Dečanskoj hrisovulji pored ostalih i danas su aktivni Stanišići.

Grupa rodova: Keča-Šipka-Đukić su dosta visoki i često sa kovdžavom plavom kosom. Dosta su riđokosi. Jedno su sa starinačkom porodicom Knežević sa Zmijanja i sa Đermanima u Glamočkom Polju. Slave Markovdan. Svega je u Pounju 14 prezimena sa 56 kuća. Među njima su Stanišići 1 kuća.

Etnograf Milan Karanović u „Pounju u Bosanskoj krajini“ evidentira Stanišiće 1922. godine u: Krupa (Bosanska Krupa)  1 kuća (1 kuća u varoši), došli iz Vođenice (Bosanski Petrovac) pred Veliki rat ili posle oslobođenja i Petrovac (Bosanski Petrovac) 1 kuća, slava Nikoljdan, doselili iz Livna oko 1880. godine.

Čarapići su znamenita srpska porodica. Po jednom predanju poreklom su  od bratstva Brekalovića (Kuče), a po drugom od bosanskih Miloševića koji su smatrani Novljanima (od njih je veći broj drobnjačkih brastava). Bili su imućni i jaki dok ih Turci nisu uzeli „na zub“ negdje pre tri veka. Prema jednoj kadijinoj presudi, morali su za ubijeno pseto platiti kaznu od „500 groša“. Umesto u kesi, groše predaju u čarapi pa ih Turci prozovu Čarapići. Ipak, uviđajući da se moraju iseliti, krenu ka Srbiji. Jedna grana usput se zadrži na Starom Vlahu. Tu od njih postanu Stanišići. Drugi niz Drinu siđu u Mačvu u selo Noćaj. Po predanju, od njih je bio veliki junak iz Prvog srpskog ustanka Stojan Čupić. Treći ostanu na Rudniku u selu Rakova, a četvrti dođu do Beograda do sela Beli Potok.

Po svemu sudeći jedna porodica Stanišića je prešla iz Mačve u Srem. Teško je utvrditi u kojem je od talasa migracije, posle 1739 ili u vreme spomenutog austro-turskog rata krajem 80-tih godina ili nakon sloma Prvog srpskog ustanka.

U Lici su evidentirane 8 porodica  Stanišića, u naseljima: Prozor (Otočac) 3, Otočac 1 i Volarice (Senj) 4 kuće. Šematizmom Dabrobosanske mitropolije 1882. godine Stanišići su popisani sa 14 krsnih imena u  preko 40 eparhija.

Bratstvo Stanišića iz Vinića (Danilovgrad-manastir Ostrog) pripada plemenu Bjelopavlići (Bjeli Pavle Dukađinski vojvoda). Kroz šest vekova slave krsnu slavu Svetu Petku. Mnogi od ovih Stanišića naselili su posle Prvog svetskog rata na Metohiju (KiM). Dvojica braće Stanišića iz Viniće, verovatno zbog krvne osvete, jedan ode u Stanišiće kod Sombora, a drugi na Romaniju. Slava im je Sveti Pantelije.

U selu Vinićima (Danilovgrad) bilo je niz istaknutih ratnika iz bratstva Stanišića. Jedan od njih je Radosav Stanišić. Vrlo mlad se istakao u borbama za slobodu. U Omerpašinoj godini je u prvim redovima, da bi ubrzo bio primljen na dvor knjaza Nikole za perjanika. Skreće pažnju na sebe i  gospodar ga postavlja za kabadahiju. Izbijanjen ustanka u Hercegovini pristupa među prvima u „jajoše“ (nepozvan gost). U oslobodilačkom ratu učestvuje u borbana u Vučijem dolu, Nikšiću, Baru i drugim mestima. U Baru 1878. godine posekao je dve turske glave. Ne podnosi nepravdu, na dvoru se sukobio sa perjanicima pa čak i sa knjazom Nikolom zbog čega emigrira u Srbiju. Vraća se iz emigracije i nastanio se u Nikšić. Za stečene zasluge u radu odlikovan je mnogim crnogorskim i stranim odlikovanjima među kojima i Obilića medaljom. Umro 1929. godine.

Pored Stanišića u selu Vinići od Bjelopavlića, u Crnoj Gori Stanišići su grana brastva Gvozdenovića u Gluhom Dolu, zatim su staro bratstvo u Dragomi-dolu, u Njegušima, Kotoru u Brandićima.

Stanišići iz Dobrilovine (Mojkovac), slava Sveti Luka, poreklo od Bulatovića iz Rovaca (Crna Gora). Verovatnoća je da su u rodbinskoj vezi sa Stanišićima što slave Svetog Luku.

Jedni Stanišići u okolini Podgorice, dolazi u Drenicu (KiM). Deda supruge ovih Stanišića je bio Marko Miljanov, vojvoda.

U Bratonožićima, u blizini sela Seoce postoji toponim Stanišina Planina, nazvana po Staniši, predak današnih Sećana. Sredinom sela su baštine. Seoca su bila davno naseljena starim Lužanima, ali se desi cuma (kolera) u Lužana i od njih pomru mnogi Seoćani. Od toga jako oslabe. Piperi se time koriste, pa kako su Seoćani gonili stoku čak na Moraču da je poje, jednom ih dočekaju, mnoge pobiju i otmu svu stoku. Tako u Seoćanima preostanu tada samo Peunovići i dvojica sinova Pera i Staniša. Peunovići su živeli na Jelenačkim Dolovima, dok ih nisu izagnali današnja bratstva seočka, te su odseli u Srbiju.

Stanka Perovića ubije neki Stanić sa Stijene, a Stankov brat Staniša, pobegne pod skut jednog Popovića sa Stijene, koji kod njega odraste. Priča se kako je Staniša bio snažan, te  čini uslugu Piperima i ubija dva Mugoša sa Kopilja. Za tu uslugu od Pipera dobije u svojinu zemljište od Morače do Radovca i Kopilja. Dobio je u stvari današnje Blizne i Žive i znatan deo današnjeg selačkog uduta. To neko vreme drže i njegovi potomci, pa kasnije isprodavaju. Staniša se najpre nastanio na Blizni, posle se preseli u Seoce. Od njega u Seocima se razvilo današnje bratstvo Stanišića. Stanišići slave Aranđelovdan a prislužuju Mali Petkovdan. Staniša je imao dva sina čiji potomci uzeše prezimena od njihovih naslednika. Pomenute Mugoše Staniša ubi na Krstovdan, pa njegovi potomci taj dan uzimaju za svoju zavetinu, slavu.

Danas u Piperima od lužanskih brastava ima oko 220 porodica. Krsna slava svih današnjih lužanskih potomaka je Aranđelovdan. Ranije su neka bratstva slavila druga krsna imena. Većina lužanskih potomaka prisluživali su Ilindan. Jedan manji broj porodica među kojima su i Stanišići prisluživali su Mali Petkovdan, isto kao i stari Piperi.

Stanišići od Staniše Perovića, koji je odrastao kod starih Pipera, mogao je primiti i njihovu prislužbu ako ne i krsno ime. Sa dosta pouzdanosti može se tvrditi da je nekad Ilindan bio prislužba starih Lužana. U  rodbiskim vezama sa Lužanima pominje se da je Mugos pod Tudoricom bio tetak Staniši Peroviću Seočaninu.

Stanišići iz Nikšića (Grna Gora) od plemena Cuca  su u Novom Bečeju (Vojvodina). U Vojvodini se nalazi toponim Stanišići. U Vršcu se nalazi nekoliko porodica Stanišića, a u malom selu Izbište (Vršac) pola porodica su Stanišići.

Austrija u okupiranoj Crnoj Gori 3. marta 1916. godine uvodi vojnu upravu. Nad narodom vrši strašne represije. Te godine u logore zemalja pod austrijskom okupacijom internira 15.000 Crnogoraca, najviše u Mađarsku i Albaniju. Takvim načinom Austrija ne uspeva ugušiti slobodorski duh naroda. Deo ljudi laća oružje i odmeće se u šume. Svakim danom broj odmetnika postaje sve masovniji, uz ogromnu podršku porodica. Posebne mere okupator sprovodi u školstvu.  Uvodi latinično pismo. Neke sredine latinicu prihvataju bez otpora. Poznat je primer učitelja Bjelopavlića, njih 14, podnoseći otkaz ističući da je ćirilica  dio srpske istorije. Po tom novom programu bilo je zabranjeno izučavanje junačkih i patriotskih pesama. Učitelji su pohapšeni i stavljeni pod vojni sud. Kazne su izrečene učiteljima i trojici njihovih navodnih podstrekača, pravnicima iz Bjelopavlića. Među pobunjenicima je bio i učitelj Cvetko Stanišić. Nakon dva meseca provedenih u zatvoru trojica su pušteni na slobodu, a njih jedanest su prebačeni u logor Boldogason, a kasnije za Nedžider (jugoistočna Austrija), gde ostaju do kraja Velikog rata.

Entnolog dr Jovan Erdeljanović u studiji „Kuči, Bratonožići i Piperi“ navodi da pleme Bratonožića sa 140 brastava vodi poreklo od slepog Brgura Branokovića (1416-1459) najstarijeg sina Đurađa Brankovića i unuka Vuka Brankovića. Jedni od brastava koji čine pleme Bratonožića su i Stanišići. Pleme je od davnina bilo naseljeno između plemena Kuča, Moračana, Vasojevića i Pipera, 20-tak kilometara od Podgorice prema Kolašinu. Svi su se zvali plemeći. Slepi Grgur Branković imao je vanbračnog sina Zmaja Ognjenog Vuka i legitimnog naslednika Brata, direktnog potomka Bratonožića, po kome je pleme dobilo ime. Vuk Branković je bio prema najnovijim istraživanjima jedan od najuglednijih, najsposobnijih i najbogatijih srpskih i evropskih plemića. Tražio je da plaća harač Turcima. Istovreno plaćao je harač za sve i to iz rudnika zlata i srebra Novo Brdo.

Pleme je formirano u 16. stoleću, od doseljenika iz Dupila koji potiču od plemena Vasojevića, u Crmnicu naseljeni sredinom 15. stoljeća. Doseljenici su vremenom sasvim potisnuli starince, a istovrenemo su od Paštrovića preoteli celu Sozinu.

Najstari pomen  Gluhog Dola je iz 1371. godine, kao Dobri Do. Sva brastva u Gluhom Dolu potiču od vasojevićkih doseljenika iz druge polovine 15. veka. Među njima su i Stanišići.

Stanišići u Posavini pojavljuju se u Bartovljanima kod Velikog Nabrđe (Đakovo) nekadašnje srpsko selo u Slavoniji, pretvoren u vojni poligon JNA.

Prezime Stanišića je patronimičkog porekla od muškog pretka Staniša (Staniš-a-ić). U drugoj polovini 17. veka u Tepce, selo koje se ranije zvalo Kozila, naseli se Stojanov sinovac Staniša Tepčanin. Selo je bilo pusto posle razure doživljene od Turaka. Nakon naseljenja Kozile, po izvršenoj deobi Staniši dopadne deo zvani Potoci. Jedno vreme Stanišini potomci, po Staniši, prezivali se Stanišići. Potomci njegovih sinova Obrada, Petka, Milića i Bože, po svojim očevima prozovu se Obradovidići,, Petkovići, Milićevići i Božovići. Sa ostalim brastvenicima potomci rano razbratime i počnu se među sobom uzimati. Živeći u zabačenom kraku, na ovo su bili prinuđeni zbog udaljenosti od grugih plemena i brastvenika. Prilikom naseljavanja Kozila, odnosno Tepaca, Tepčani su slavili zajedničku krsnu slavu Đurđevdan. Tada se dogovore da jedni zadrže staru slavu. a da drugi uzmu novu slavu Nikoljdan. Razlog je bio da bi mogli jedni kod drugih ići na slavu-svečanost. Stojanovi sinovci Rajič i Staniša zadrže svoju slavu Đurđevdan, a Stojanovi potomci uzmu Nikoljdan za svoju slavu.

Stanišići iz Ostroga (Danilovgrad), poreklom od Bjelopavlića, slava Sveti Nikola. Kao kolonisti odlaze u Peć (KiM), a krajem sedamdesetih 20. veka prelaze u Novi Sad.

Uža zakopina Stanišića je šire područje Nikšića, ali i ukupno područje današnje Crne Gore. Različiti su rodonačelnici, iz više brastava.  Životni uslovi utiču na njihovo pokretanje sa tadašnjih prebivališta. Uglavnom se kreću etapno, osim seobe pod patrijarhom Čarnojevićem III 1690. godine. Kreću se prema Kosovu i Metohiji, zatim dalje prema Srbiji, na posručje Sjenice, Starog Vlaha i Leskovca. U pomeranjima kroz Srbiju stižu do Smedereva i Beograda a niz reku Drinu do Šapca. Preko Bosne prispeju do Znijanja. Miroslav Niškanović, prilog proučavanju stanovništva Zmijanja „O porjeklu stanovništva Gornjeg i Donjeg Ratkova i Stražica“  navodi da su doseljenici iz sela Lučani osd Nikšića. Verovatno od njih su  Stanišići u Donjoj Gati.

Čarapići, koji uviđaju da se moraju iseliti, krenu ka Srbiji. Jedna grana usput se zadrži na Starom Vlahu. Tu od njih postanu Stanišići. Drugi niz Drinu siđu u Mačvu u selo Noćaj. Stanišići su mogli u Bačku da stignu sa više strana i u različitim istorijskim vremenima prelomnim za srpski narod u celini. Kao graničari mogli su da se nasele u Vojnoj krajini u vreme austrijske vladavine i to je sasvim izvesno. U Radekinom „Karlovačkom vladičanstvu“ koje obuhvata Liku, Krbavu, Baniju, Kordun, Gacku i Kapelsku, bili su veoma rano prisutni kao pravoslavno stanovništvo.

Stanišići su rasprostranjeni na čitavom bivšem jugoslovenskom prostoru. U Šajkaškoj, području Vojne granice na Dunavu i Tisi, Stanišići su zabeleženi kao stanovnici Loka 1777. godine, a zatim  i Mošorina, Žablja, Čente, Titela, Sentomaša, Kaća, Starog Bečeja, Orlovata, Đurđeva i Nadalja. Zajedno sa ovim prezimenom javlja se i prezime Stanišin u većini ovih mesta. Svakako da je to ista porodica-jedni su se podvrgli naredbi Marije Terezije o preoblikovanju prezimena na –ić u –ov, -in ili –ski. Za nju nisu marili  i zadržali –ić, odnosno ostali Stanišić. U Crnoj Gori postoji nekoliko grana Stanišića- u Paštrovićima su iz Stare Srbije iz okoline Peći, potomci Bijelog Pavla, i ubrajaju se u Bjelopavliće. Njihov ogranak  su Drakulići. Na području Durmitora, Stanišići su se prozvali Aćimovići, a oko Prokuplja u Toplici su poznati i kao Raičevići. Neki od Stanišića, poreklom od Peći, bili su neko vreme u Crnoj Gori, pa se povratili u Metohiju i bili nastanjeni u Đurakovcu, Đakovici i Prizrenu do naših dana.

Stanišići u Odžacima su kolonisti, doseli iz Like 1945. godine. Sa ovim prezimenom ima ih u Kaluđerovu  (Bela Crkva) i u Izvoru. Stanišići u Bačku mogli su da pristignu sa više strana i u različitim istorijski vremenima prelomnim za srpski narod u celini. Kao graničari  mogli  su da se nasele u Vojnoj krajini u vreme austrougarske vladavine i to je sasvim izvesno jer u Radekinom „Karlovačkom vladičanstvu“ koje obuhvata Liku, Krbavu, Baniju, Kordun, Gacku i Kapelsku, bili veoma rano prisutni kao pravoslavno stanovništvo. Matica, svima njima je Crna Gora.

Prema Šematizmu pravoslavne crkve slavili su svetog Jovana. Još krajem 20. veka bilo ih je u okolini Vukovara, Belog Manastira, Borovom Selu, te u Osijeku, Glini, Petrinji, Varaždinu, pa i u Pazinu, Dubrovniku i Starom Gradu na Hvaru kao i u selu Stanišinci kod Jastrebarskog. Može se reći da su to isti Stanišići koji su u Vojvodinu stigli velikim seobama 1690. godine od kojih je nastalo čitavo selo Stanišići kod Sombora, kao i Stanišići koji su postali kolonisti posle Drugog svetskog rata.

Stanišići iz sela Mrkalji (Han Pijesak), slave svetog Kozmu i Damjana (svete Vračeve). Sa istom slavom Stanišići su i u Vukovaru (Hrvatska). Predanje govori da su od Nikšića (Crna Gora), ali bez saznanja da su u zakopini slavili Vračeve.

Stanišići iz sela Ljubogošta (Pale), sa slavom Svetog Simeuna. Prema nekim predanjima unazad nekoliko kolena bili su Skočajići iz sela Šurići (Nevesinje). Skočajića i danas ima u Šurićima desetak kuća i jedini u Nevesinju slave Svetog Simeuna.  Tu se doselili iz okoline Trejeske (Nikšić). Druga porodica Stanišića na Palama nalazi se više od 110 godina, poreklom iz okoline Ostroga (Nikšić) i slave Svetog Jovana.

U selo Neđeljište (Vlasenica) Stanišići su došli sa Romanije. Slave Svetog Luku. Postoji zapisano u knjizi “Prezimena Srba u Bosni“ da Stanišića u vlaseničkom kraju ima dva roda. Jedni slave Svetog Luku, drugi Lazarevu Subotu. Slava Sveti Luka možda ukazuje na poreklo od Nikšića. Slava Lazareva subota karakteristična je za veliki rod Kresojevića u okolini Pljevalja. Dalje poreklo Lučinovaca možda bi trebalo tražiti u Staroj Hercegovini.

Štrpci (Višegradski Stari Vlah) početkom 18. veka naselio se Staniša Čarapić iz Jezera (Crna Gora). Njegovi potomci su uzeli prezime Stanišić i naselili se u susedna sela Trnavce i Zubač. I danas su jedna od najvećih porodica u Štrpcima. Sleve Svetog Nikolu.

Rogatica (BiH)-Stanišići, slava Sveti Jovan, poreklo od Talovića iz Pive (Crna Gora). Sredinom 19. veka neki Staniša dođe iz doline Pive i nastanise u Sočice (Rogatica). Turci ga po imenu prozovu Stanišić. Imao je tri sina: Todora, Vukana i trećem nepoznato ime. Todor ostaje u selu Sočice, a Vukan i  taj treći sa neponatim imenom prelaze u selo Vražalice (Rogatica). Slave Svetog Jovana.

Na području Bajine Bašte, Stanišići se evidentiraju u naseljima: Zaovine-Popadići 4 kuće, slava Đurđevdan, prozvani po majci, udovi popadiji, koja je sa četiri sitna deteta prebegla odnekuda iz Priboja i došla u službu nekome od Marića. Popadija je imala uza se nekog vernog slugu Cviju Stanišića, i ovaj ode u službu Marićima, uz pripomoć popadije oženi se i ostavi potomstvo Stanišića (i Cvijovića 6 kuća, slava sv. Đurđe); Staro Selo, još ga zovu i Stare Zaovine slava Sveti Nikola, poreklom iz Pive (Crna Gora) i kasniji su doseljenici.

Etno selo „Stanišići“ osnovano 2003. godine, zahvaljujući inspiraciji Borisa Stanišića. Više od nekoliko godina on je putovao po srpskim selima srednje Bosne u potrazi za starim kućama i predmetima koji će sačuvati predstavu o jednom vremenu i kulturi življenja s kraja 19. i početkom 20 veka. Rezultat je autentično planinsko selo u sred semberijske ravnice.

Toponim Stanišići je naselje u opštini Budva (Crna Gora).

Prema Ljubomiru Ljubi Pavloviću „Kolubara i Podgorina“, izdanje 1907. godine,  Stanišići su zabeleženi u sledećim mestima življenja: Bujačić (Valjevo 1 kuća (na Gajini). slava Sveti Trifun, doselili iz oblasti Polimlja zbog bune 1875. godine; Br(ij)ežđe-Brežđe (Mionica) 1 kuća, slava Sveti Jovan, naseli oko 1885. godine iz Bjelušine u Starom Vlahu; Paune (Valjevo) (u Goštacima), predak se prizetio u Krstiće, a doselio se uz Babinsku Razuru od brastva Stanišića iz Bjelušine u Starom Vlahu, slava Nikoljdan; Petnica (Valjevo) (oko crkve i škole). Skorašnji su doseljenici iz Bjeluše u Starom Vlahu, naselili se na imanje Janjića, slave Nikoljdan; Pridvorica (Lajkovac, posle Teofilovića na 10 godina doselio se u ovo selo Staniša sa svoja dva odrasla sina i neselio se pored njih. Staniša se doselio iz Osata (srednje Podrinje između Bratunca i Srebenice u Bosni) i prvo se naselio u Staroj Reci, pa posle kao majstor sišao u ovo selo. Od njega su Stanišići i Stanarevići, slave Alimpijevdan; Strmovo (Lajkovac) (u Brzakovićima do Pepeljevca), doselili iz Vrbove u Polimlju, prizetio se u Periće, Slavi Svetog Avrama; Struganik (Mionica) spadaju među najstarije doseljenike, pred kraj 17. veka došli iz Nikšićke Župe od porodice Kolačke u istom mestu. Stanišićima su rod Spasojice u Gunjici i Kolaci u Babajiću, njih je 3 kuće slave Lučindan.

Petar Ž. Petrović „Šumadijska Kolubara“ idanje 1939. godine po mestima prebivališta Stanišiće evidentira u: Dudovica (Lazarevac), doselili pre Karađorđeva ustanka iz Bosne. Čukundeda im je na ovdašnjem groblju sahranjen, za dalje pretke ne znaju, slave Durđevdan. Brajkovac (Lazarevac), (u kraju Paležu), doselili iz okoline Srebrenice u Bosni, slave Jovanjdan. U istom Kraju i istog roda sa Stanišićima su: Ilinčići, Stanoševići, Jovičići i Milutinovići. Spadaju u starije rodove koji neznaju za svoju starinu; Junkovac (Lazarevac), starinački rod u ovom naselju, slava Aranđelovdan. Predak Belaćevića i njegovih potomaka, Beli Đorđe, doselio se iz Dubnice kod Sjenice, učestvovao u nekoj buni. Oženio se svastikom pretka današnjih Stanišića i poginuo od hajduka u svojoj bašti, gde mu i danas stoji nadgrobni kameni spomenik sa oznakama pogibije 1772. godine. Slave  Jovanjdan; Lazarevac (Beograd), trgovac, je iz Brajkovca, slava Jovanjdan. I u Zeokema su bili evidentirani Stanišići, sada  naselje u gradskoj opštini u gradu Beogradu. Godine 1885. godine posetio je varošicu Šopić Jovan Miodragović. U svom putopisu, on kazuje, da ova varošica „ne zaslužuje da se tako zove, jer nema ni pošte a nije ni na reci“. Ovo mesto je bilo u ravnici, sa puno bara i blata, to se naselje brzo pomera duž puta, koji vodi od Šopića za Lukavicu.  Kada je na tom mestu podignuta današnji Sreski sud, bolnica, rasadnik, osnovna škola, zatim pošta i druge ustanove, tada je staro naselje  varošice Šopić naglo je počelo da pomešta u brdo. Naselje Ćelije u kojima su Stanišići izumrli, jedno je od beogradskih naselja u opštini Palilula.

Sa jugoistoka Srbije pre doseljavanja u Srpski Miletić (Odžaci-Vojvodina) 1945. godine, jedni Stanišići su živeli u Kalni, mahala Stranjevo (Crna Trava) sa slavom Sveti Aranđel. Nema saznanja gde su bili pre Kalne. Stanišići iz Leskovca takođe slave Aranđelovdan.

Na područje Kragujevca u selo Guncati  Stanišići su došli iz Štavlja (Sjenica), bez saznanja otkuda su došli u Štavlje. Slave Svetog Jovana.

Vitomirica (Peć-KiM)-Stanišići, slava Sveta Petka, došli 1924. godine iz Vinića-Bjelopavlići. Iz Vitomiraca 1953. godine preseljavaju u Srbobran (Istok) zajedno sa porodicama Uljarević, Kljajić, Maliković i Dašić. Nakon bombardovanja SR Jugoslavije 1999. godine se raseljavaju sa KiM.

Stanišići iz Gornje Vranjske (Šabac), slava Sveti Nikola, čučundeda doselio se iz Bosne. Oženio se sinovicom advokata Dragoljuba Draže Petrovića.

U državana nastalih na prostoru bivše Jugoslavije Stanišići se nalaze u Srbiji 4116, Crnoj Gori 1716, Bosni i Hercegovini 1749, Hrvatskoj 1107, Sloveniji 237. Van prostora bivše Jugoslavije evidentirani su Americi 257, Nemačkoj 235, Švedskoj 116, Francuskoj 110 i Kanadi 110 osoba.

Stanišići se nalaze u Petrovcu na Mlavi (Srbija) oko 1820. godine, Barajevu i Guncatu (Beograd) oko 1863. godine, zatim Vrapce (Dobitak) i Rakovici (Beograd) oko 1878. godine. Stanišići žive i u Beogradu.

Današnji Stanišići u Hrvatskoj su uglavnom Hrvati, poreklom sa ostrva Korčule. Manjim delom su Srbi i Crnogorci.  Stanišića je u prošlom veku najviše rođeno u Zagrebu i Zadru. U Pupnatu na ostrvu Korčuli svaki deveti stanovnik se prezivao Stanišić. Oko 780 Stanišića živi u 360 domaćinstava.  Polovinom prošlog veka bilo ih je oko 700 pa im se broj smanjio za 10 procenata. Žive u 47 gradova i 78 manjih naselja, najviše u Zagrebu 105, Petrčanama 70, Rijeci 70, Karlovcu 55 i u Pupnatu na ostrvu Korčuli 45.

U zadnje vreme 19 porodica Stanišića se iselilo iz Hrvatske: Nemačka 7, Amerika 6, Australija 2, Švedska 2, Kanada i Švajcarska po 1. Oko 300 osoba Stanišića je u Americia manji broj u Kanadi.Uzrok iseljena porodica Stanišića iz Hrvatske kao i mnogih Srba jeste građanski rat u Hrvatskoj 1991.-1995. godine. U hrvatskoj „Oluji“ 1995. godine iz Hrvatske je proterano preko 250 000 Srba sa svojih vekovnih ogništa i Hrvatska takoreći postaje jednonacionalna država na prostoru bivše Jugoslavije. Srbi od  konstitutivnog naroda su dovedeni na nivo nacionalne manjine. Danas  se i dalje od hrvatskih vlasti i katoličke crkve nastavlja proces unijaćenja preostalog srpskog naroda tako da je svake godine Srba u Hrvatskoj sve manje. Povratak Srba na svoja ogništa Hrvatska uslovljava  raznim metodama, od sudskih poternica, postojanja tajnih spiskova za hapšenje, oduzimanja imovine zbog navodnih neplaćenih poreza, pa do u zadnje vreme i prekopavanja grobova. Povratnici su stare lica koja svoje postojanje skončavaju  na svojim imanjima bez osnovnih uslova za život. Tako Hrvatska želi da zapečati sudbinu, kako kaže hrvatskih državljana.

32. STOJAKOVIĆI, slava Nikoljdan, stojao na Rajakovu Brdu, popa im ubili Turci, odseli u Srbiju.

Stojakovići su starinom  sa Zmijanja  oko 1775. godine. Na Zmijanje su došli s Juga. Doseljeni rodovi s juga i jugoistoka imaju zagasitiju kompleksiju (od crnomanjaste do smeđe u nijansama) i otvorenije plave oči. Stojakovići su rod sa više zagasitijom kompleksijom.  U Doljanskoj buni 1858. godine svrstani su bili ustaše[9] u boračke redove. Tako su u Slapu pod Velikim Ljutočom izginulo 7 Štrbaca i sa njima Lazo Mazalica. Na bokovima su bili rodovi Stojakovići i Mandići, jedni od Gorjevca otkuda su napadali Turci od Bihaća, a drugi od Kliševića od kuda su napadali Turci od Kulen Vakufa. Od tada smatraju Stojakoviće i Mandiće da su „nevjerna plemena“. Na njih i danas hatore Štrpci i boluju zbog te pogibije tolikih Štrbaca.

Ima porodica kod kojih ostaje zanat nasledno. U rodu Stojakovića u Matavazama četvrti je s oca na sina kovač.  Oko 100 godina u porodici imadu kovača.

Prema Milanu Radeki u knjizi „Gornja Krajina“ i „Karlovačko vladičanstvo“, Stojakovići su srpske pravoslavne familije koje, pored Svetog Nikole, slave šest slava.  Ovaj podatak samo potvrđuje tezu da su oni zapravo vrlo različitog porekla.

Prezime Stojaković je srpsko prezime sa završetkom na -ović, patronimičkog porekla od ličnog imena Stojak. Reč Stojak označava motku sa cjepom, kojom se mlati žito, ali i debeo štap uopšte. Često su ga nosili lokalni uglednici. Moglo je da postane nezavisno na različitim stranama srpskog etničkog prostora. To znači da svi Stojakovići ne moraju biti ni u kakvoj srodničkoj vezi.

Najveće iseljavanje iz Pounja bilo je u Srbiju. Zasnovali su celo naselje kod Loznice pod imenom Krajišnici. Među iseljenicima nalazili su se i Stojakovići. U Matavazima su najstariji doseljenici i odatle se raseljavali po okolnim naseljima. Poznato je iseljavanje čitavih grupa porodica, među kojima su prema pouzdanim izvorima, bili i Stojakovići u Srbiju kneza Miloša, na posede oko Loznice koje su napustili Turci.

33. UZELCI, 1 kuća (1 kuća na Gluvajića brdu), sa slavom Nikoljdan. U Donjoj Gati se porodica formira posle Drugog svetskog rata. Pre Drugog svetskog rata u međusobnoj svađi, Uzelac ubija muslimana, i zauvek napušta porodicu i selo Rujnicu. Odlazi u Srbiju na nepoznatu lokaciju, ali se kasnije saznaje da je radio u rudniku Aleksinac. Napuštena supruga Trivka se udaje u Vrelo za udovca Dušana Mandića i u taj brak privodi sina Dušana. Dujo odrasta u Mandića kući i preživljava rat. Posle rata prizetio se u kuću Gluvajića.  Uspeva otkupiti kuću i nastaviti život kao samostalna porodica. Kćerka Soka u Kozilaru (Donja Gata) završava četvorogodišnju školu, a osmogodišnju u Gata-Ilidža. Gimnaziju upisuje u Zagrebu, ali je napušta posle prvog razreda i odlazi u Bačku Palanku. Raspad Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. godine zatiče porodicu Uzelac sa 3 člana. Sa ostalim Donjogaćanima proterani su od snaga muslimanske paravojske. Snege UNPROFOR-a UN prevoze ih samo sa ručnim prtljagom preko Petrovog Ličkog Sela u Frkašić (Donji Lapac). Vojska Republike Srpske Krajine kod Ripča prebacuje ih na desnu obalu reke Une na teritoriju  pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Dušan i Milica odlaze u Bačku Palanku gde umiru, Milica 2006, a Dušan  2008. godine. Kasnije se sin Dragan  takođe nastanjuje u Bačku Palanku. Sin Dragan  ulazi u sastav Vojske RS i posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine takođe se nastanjuje u Bačku Palanku. Od Uzelaca  niko se ne vraća u Donju Gatu, kuća i ekonomski objkti razrušeni, a zemljište zaraslo u šipražje.

Neke su potvrde da su Uzelci sa Kosova iz okoline Vučitrna, a druge da su iz priobalja Crne Gore od Boke, Kotora, Budve, slava Nikoljdan. Ipak njihovo starije poreklo trebalo bi potražiti u Boki gde i danas ima Uzelaca u Kotoru i Budvi. Kada su se Uzelci i da li baš pod tim prezimenom naselili u Kotare (Dalmacija), a posle toga u Liku, može se samo pretpostaviti. Prema podacima ličkog sveštenika Isaila Rajčevića, svi Uzelci u Kotarima su 1693. godine bili pravoslavni. Jovan Erdeljanović kaže da Uzelaca ima i pravoslavnih i katolika koji datiraju od 1700. godine. Mnoge pravoslavne porodice ovog prezimena postoje u Zapadnoj Bosni. Može se samo pretpostaviti da su Uzelci baš sa tim prezimenom naselili prvo u Kotare a potom u Liku. I danas Uzelaca ima u Kotoru i Budvi (Crna Gora) pa bi njihovo poreklo trebalo tu potrati.

Uzelce, pravoslavne Srbe poreklom sa brda između Budve i Herceg Novog, Turci  ih preseljavaju u Bosnu. Austrougari im nude prelazak u Liku da brane granicu od Turaka. Tako su postali građani prvog reda, a ne sluge, ali to su plaćali krvlju. Vremenom neki Uzelci su postali katolici pa se danas nazivaju Hrvatima.

Rod Uzelaca vrlo je razgaranat u Lici. U oblati Bosanske krajine ima ih 22 kuće u 12 naselja. Svi slave svetog Nikolu. Iz njihova plemena je šef austrijske ratne avijatike, onda pukovnik, kasnije general Uzelac. kao i nekoliko generala u Kraljevini Jugoslavije ali i u SFRJ. Uzelci spadaju u rodove više zagasitije kompleksije.

Prema „Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije“ pre Prvog svetskog rata porodice s prezimenonom Uzelac su u tom kraju živele u 319 kuća, za koje kod Milana Radeke u „Karlovačkom vladičanstvu“ postoje podaci da su i pravoslavni Srbi i rimokatolici, što znači prevedeni u uniju „milom ili silom“. Pravoslavni slave: jedni Lučindan, drugi Nikoljdan.

Prema R. Grujićevom popisu najviše Uzelaca je u Brezik (Medak), Bužimu (Gospić), Dnopolju (Lapac),  Lipovom Polju (Kosinj), Medaku i okolini, Ondiću (Udbina), Počitelju, Pothumu (Otočac), Smiljanu, Širokoj Kuli, Vrebcu i Vrhovinama. Udbina se spominje samo sa malim brojem Uzelaca, kao i susedna mesta, ali se Rastoka ne navodi, ili se pak, podrazumeva pod Udbinom.

Uzelci su se naseli u Medak, Vrebac, i Gospić veoma rano iz okolnih mesta ili odavno, kao što je to slučaj sa tvrđavom Vrebac, još 1696. godine, gdje ih zatiče Glavinić koji formira austrijsku granicu i posade od srpskih  naseljenika. Uzelci su još tridesetak porodica ovdje došli od Brinja i Otočca i bili među najstarijim srpskim naseljenicima u periodu do 16. veka. Brinje se nalazilo na sredokraći puteva, tako da nije čudo da su Srbi iz ovog kraja učestvovali u pohodima austrijske vojske i da su mnogi i primili unijatsku veru kako bi napredovali u službi ili su „prihvatili uniju s Vatikanom“ na prevaru, potpisivanjem palcem na spiskovima koje nisu umeli da pročitaju.

Slično stanje je bilo i u Širokoj Kuli gdje je početkom 18. veka bilo čak 17 domaćinstava Uzelaca koji su tu bili naseljeni još sa turskim osvajanjima ovih krajeva. Ovdje čak postoji i selo Uzelčeva Varoš naseljeno srpskim stanovništvom, ali kakva je danas, nakon ratnih dešavanja etničko-nacinalno situacija, na žalost, nije se u mogućnosti da se sazna.

Mnoge pravoslavne porodice prezimena Uzelac postoje u Zapadnoj Bosni. U “Karlovačkom vladičanstvu” Milan  Radeka beleži Uzelce kao pravoslavne sa slavama Sveti Luka i Sveti Nikola, ali navodi da ih ima i katolika, a Milan  Karanović kaže da su Uzelci sa slavom Nikoljdan veoma rasprostranjeni u Lici. Šematizam Pravoslavne crkve Dabro-bosanske mitropolije beleži Uzelce sa slavama Sveti Nikola, Sveti Jovan i Đurđevdan.

Uzelac je staro srpsko prezime poreklom iz Like, Dalmacije i Bosanske Krajine. zastupljeno je kod Srba pravoslavne i katoličke veroispovesti.

Prezime ima korene iz glagolske reči „uzeti“ i predstavlja mladoženju koji se uselio u ženinu kuću, za razliku od obrnute tradicije. Uzelac takođe znači uzel,uzao-čvor.

U „Plemenskom rječniku“ zabeleženo je i nekoliko nadimaka koje su imali Uzelci. Tako su u Vrhovinama imali nadimak „Račići“ i „Kuburice“, u Medaku „Prujeći“ i „Beljani“, u Počitelju „Kulini“, u Zalužnici „Kuburice“ i u Vrebcu „Babići“. Za neke od nadimaka moglo bi se pretpostavi da su im stara prezimena, kao Račić i Babić. I jednih i drugih ima u ovim krajevima, mada u manjem broju, naročito Račića koji su u Vrhovinama (Račić-Uzelac) svi prešli u katoličanstvo.

Srpska prezimena su ponekad i predmet šala. Jasno da su prezimena nastala od nadimaka, opisivane  češto u negativnom svetlu čitave porodice. Takva prezimena su očigledno nastala prema osobinama rodonačelnika, prema njegovim fizičkim, umnim ili moralnim manama. Naša prezimena mogu da govore o tome kako su naši preci jedne druge videli. Pogrdni nadimci su ostajali „da ne čuje zlo“.  Tako je nastalo i prezime Uzelac po pretku „onaj koji uzima“ odnosno od glagola uzeti-uzimati.

Prezime Uzelac približno nosi 7.314 ljudi. Najviše preovlađuje i najgušće je raspoređeno u Srbiji. Uzelaca 2014. godine evidentirano je u: Srbiji 4.128, Hrvatskoj 1.372, SAD 716, Bosni i Hercegovini 338, Kanadi 163, Australiji 122,  Crnoj Gori 107, Sloveniji 65, Nemačkoj 55, Francuskoj 50,  Švedskoj 37, Švajcarskoj 30, Austriji 29, Engleskoj 22, Holandiji 14, Finskoj 10, i još 18 zemalja od 1 do 5 Uzelaca. Prosečna visina muškarca Uzelac je 177,95 cantimetra.

34. CIMEŠE, 3 kuće (3 kuće u Gati), sa slavom Đurđevdan[10], došli iz Sadilovca (Kordun), pre okupacije Bosne 1878. godine. Drugi svetski rat 1941. godine u Donjoj Gati zatiče 4 kuće Cimeša sa 30 članova. U ratu gine 8 članova ili 26,67%. Nakon rata u naselju ostaju da žive Đuko, sin Rade, Mile sin Đuke, i Mićo, sin Dušana. Drugi preživeli su kolonizirani: Vojin, sin Đuke u Vajsku, a Rade sin Đuke odlazi u Sloveniju.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski i dirigovani rat u Bosni i Hercegovini 1992. u Donjoj Gati zatiče porodicu Đuke sa 5 članova, Vlade sa 2 člana i Mićinu udovicu Radojku.  Zajedno sa ostalim Gaćanima proteruje ih muslimanska paravojska. Snage UNPROFOR-a UN, samo sa ručnim prtljagom,  dana 16. juna prevoze ih preko Petrovog Ličkog Sela u Frkašić (Donji Lapac). Vojska Republike Srpske Krajine dalje ih prevozi preko Donjeg Lapca gde kod Ripča prelaze na desnu obalu reke Une na teritoriju  pod kontrolom Vojske Republike Srske. Jedni se nastanjuju u Ripač, potom u Bosanski Petrovac i na kraju u Prijedor. Drugi se raseljavaju u: Mile sin Đuke u Derventu. U ratu 1992. godine u Ličkom Petrovom Selu gine Mirko sin Đuke.

Ne može a da se ovom prilikom ne pomene najveći čovekov prijatelj pas koji mu ostaje veran do kraja svog života.[11] Posle Dejtonskog sporazuma 1995. godine od Cimeša  niko se ne vraća u Donju Gatu, kuće i ekonomski objkti su razrušeni, a zemljište zaraslo u šipražje. Danas u selu više nema Cimeša.

U dubrovačkim crvenim dokumentima (pravoslavna crkva Svetog Blagovještenja, a druga katoliča Svetog Vlaha  na Stradunu, stari deo Dubrovnika) postoje zapisi o Cimešama. Cimeše srpske nacionalnosti, pravoslavne vere na području Dubrovnika potiču iz 6. veka. Dobrim delom rađala su se muška deca. Većina porodica bila je visoko obrazovana, posebno žene. Muškarci su bili dobri i moćni trgovci u 9. i 10. veku, a naročito u 13. i 14. veku. U monentu kada je car Dušan  trgovao o prodaji ostrva Pelješca, Cimeše su bile u odboru za trgovinu i imali pravo glasa o odlučivanju. U Dubrovačko-Neretvljanskoj županijskom odboru Cimeše su bili pravoslave vere a ostalih 17 familija katolici. Od Cimeša niko nije pokršten iz tog vremena, a naročito u 15. veku gde su mnogi Cimeše zbog vere,  porodične časti i tradicije platili glavom. Nekoliko vekova unazad krsna slava Cimeša je Đurđevdan.

U 10. veku 3 porodice Cimeša dobrovoljno odlaze iz Dubrovnika, a svi ostali ostaju u Dubrovniku do 15. veka. Jedna porodica odlazi u Kotor, a druge dve u Drač. Kasnije od te familije jedna porodica odlazi u Prizren, a jedna u Skoplje. Kada su Cimeše morale napustiti svoja vekovna ognjišta desilo se 1495. godine, kada je sa jedne strane pritislo vatikansko pokrštavanje, a sa druge odbrana Dubrovnika od Turaka. Tada je stradalo oko 80% porodica, a ostatak je prebegao u Mostar (Hercegovina), zadržali se pedesetak godina kada napuštaju Mostar i krenuli na serozapad. Nastanjuju poručje Slunja 1550. godine. Drugi podatak govori da su Cimeše poreklom iz Krivošija (Boka). Staro su bratstvo iz predslovenskog, dukljanskog perioda crnogorske istorije. Istorijski izvori svedoče o njihovom dalekom hrišćanskom poreklu još pre podele hrišćanstva na zapadno i istočno 1054. godine. Stopili su se sa slovenskim doseljenicima na području ondašnje knjaževine (kraljevine) Duklje, prve crnogorske države u novi predslovensko-slovenski amalgam i pripadaju krugu najstarijih bratstava na prostorima nekadašnje i današnje Crne Gore.

Verovatno su iz stare Hercegovine od Bubala. Tamo ih ima sa istom slavom, Đurđevdan. Od njih

su Medići, Gluvajići, Jelače i Cimeše. Pretpostavlja se da im je starina poreklom sa Kosova. Nezna se za eventualno prethodno prezime. Najveći deo Hercegovine Turci osvajaju 1465. godine.

Karakterično je da su se Cimeše veoma rano usmerili ka emigrantskim procesima  iz postojbine. Tako  su naselili prostore današnjih država bivše Jugoslavije, prostore Hrvatske: Dalmacija, Lika, Kordun, Banija i Slavonija, Bosna i Hercegovina, Krajina, a u poslednja dva veka i prostore Vojvodine, današnje Srbije.

Sve Cimeše na Kordun su dospeli između 15 i 17. veku (zavisno koje seobe). Neki su iz Crne Gore, neki direkno iz okoline Dečana (KiM) pre ovih seoba. Na Kosovo su stigli ili iz stare Hercegovine ili sa tromeđe Bosne i Hercegovine i Crne Gore, odnosno Dušanove stare Srbije. Sa slavom Đurđevdan skoro sigurno su iz plemena Drobnjaka. Drobnjaci su raseljeni po Crnoj Gori, Kosovu, Šumadiji.

U značajnijem broju Cimeše su skoncentrisani u graničnom prostoru Slunja, Sadilovca i  prema Karlovcu. U istoj seobi jedan deo Cimeša nastavlja put  severnije na područje Petrove Gore i Banije.

Na području Banije u selu Rašće (Glina) evidentiraju se Srbi, stariji rodovi, u koje spadaju  Cimeše, potvrđeni u 18. veku, 2 kuće sa 6 osoba, slava Krstovdan.

Na području Korduna Cimeše su evidentirane u opštini Cetingrad (ranije Slunj): Pašin Potok, 6 kuće sa 9 članova; Bogovolja, 3 kuće sa 15 članova. Posle Drugog svetskog rata su kolonizovani u Čonoplju (Bačka) i Inđiju (Srem). Cimeše u Inđiju su došle su i iz Slavonije. Poreklo im  je od Bosanske Krupe, slava Đurđevdan. Poreklo im je iz Crne Gore. Poslednji Cimeša rođen u porodici u Bogovolji, slava Đurđevdan, koloniziran u Čonoplju (Sombor) 1945. godine. Preci posle Prvog svetskog rata kolonizirani su u okolinu Osijeka i Banat (Vojvodina). Kolonizirani u Osijek verovatno su na silu pokatoličini . Žive u Somboru, Čonoplji, Novom Sadu, Osijeku Vukovaru, Beogradu, Veliko Miloševo (Banat) i Kljajićevo (Bačka) i po inostranstvu.

Na prostoru Karlovca Cimeše su evidentirane unaseljima:  Donji Sjeničak, slava Đurđevdan, došli sa Kosova u jednoj od seoba; Svojić (Duga Resa), sada žive u Surčinu (Beograd); Sjeničak Lacinski (Lasinja, nekada opština  Karlovac), slava Đurđevdan, većina stanovnika srpske nacionalnosti napustila je selo tokom operacije „Oluja“ avgusta 1995. godine; Perjasica (Barilović-Duga Resa) 10 kuća sa slavom Đurđevdan. Prema nepotpunim ukupnim popisima Krajišnika krajem 17. veka srpske zajednica je u Perjasici imala 900 stanovnika. Naseljavanju srpskog stanovništva stvorilo je uslove za proširenje Karlovačkog generalata, što koristi  barilolovački kapetan J. Halerštajn, 1711. godine i naseljava još 158 srpskih porodica prebeglih sa turske teritorije, pored zasnivanja novih sela, deo novog stanovništva se uključuje u već postojeće zajednice pored ostalog i u Perjasicu. Cimeše iz Perjasice, došli u Makedoniju između dva svetska rata u selo Josipovo kod Valandovo. U Makedoniji im je prezime preokremuto u Cimešic, Cimisik, a jedni ostali sa svojim prezimenom Cimeša. Po Mojsiju Cimeša, za vreme Drugog svetskog rata u vreme bugarske okupacije, Bugari ih prozvali Mojsovi; Skavac (Karlovac); Banski Moravci (Karlovac) 3 kuće, slava Đurđevdan, 1946. godine kolonizovani u Vojvodinu.  Cimeše su još evidentirani u Svinjica (Vojnić) sa slavom Đurđevdan, sada žive u Putincima (Ruma). Predanje je da su došli sa Kosova, Crne Gore i Bosne. Deo porodice strada u Jasenovcu, a posle 1992. prešli u Srbiju.

Na području Slunja Cimeše su evidentirane u naseljima: Sadilovac (Rakovica, nekada optina Slunj); Primišlje (Slunj) i Tržić (Slunj).

U nekoliko navrata krajiška vojska Austrije upada  na područja pod turskom kontrolom, odvodi pravoslavno stanovništvo  i sa tim stanovništvom naseljava pre svega Kordun i Baniju. Sa turskog prostora za vreme Laudona (austrijsko-turskog rata)  stanovništvo se iseljava  uglavnom prema Lici, Kordunu, Baniji i preko Save u Slavoniju. Posle Svištovskog mira 1791. godine, nakon četvorogodišnjeg rata Turske i Austrije,  Austrija na Kordunu dobija gradove Cetin i Drežnik. Tada su na Kordunu naseljene parohije Kordunski Ljeskovac, Mašvina i Sadilovac. To su takozvane „novocelije“. Tada područja na desnoj strani Une ostaju pusta. U ovom naseljavanju verovatno su i Cimeše prešle u Vojnu krajinu. U Dabro-bosanskoj mitropoliji 1882. godine, Cimeše su popisani sa dve slave, Đurđevdan u parohijama Glinica i

Dobroselo (Bosanska Krupa) i Marko Evangelist (Markovdan) u eparhiji Rujnica (Bihać).[12]

Grupa Srba u 16. veku doseljavaju iz Stare Hercegovine u Krajinu. Da su u toj grupi Srba bile i Cimeše potvrđuje zajedničko poreklo sa rodom Bubala i toponim Cimeše u Bjelajskom polju. Milan Karanović krajiško stanovništvo deli na starosedeoce (živeli na području Krajine i pre dolaska Turaka) i one koji su došli s Juga  i Jugoistoka. Teško je reći u koju se grupu svrstavaju Cimeše. Doseljavanje Srba iz Dalmacije na Bjelajsko polje  dešava se oko 1550. godine. Ovo njihovo mesto življenja je do 1692. godine kada bjelajske porodice ponovo dosele u Dalmaciju pod mletačku upravu. Ta uprava niti je bila ugodna niti pravedna. Dosta naroda tom prilikom pobegne u Liku. Veliki broj Srba iz Dalmacije od gladi i represije doseljava oko 1771-1774. godine u Bosnu, Banat pa i u Poljsku. Praktično Srbi se  vraćaju u Bjelajsko polje, odakle su njihovi preci vek ranije otišli u Dalmaciju. Doseljavanje u ove krajeve pratiće osnovni migracioni pravac krajiških porodica iz Gornje krajine u periodu 1850-1879. godine. To potvrđuje i naseljavanju Cimeša iz  Bjelajskog polja u Dobroselo (Bosanska Krupa) pre Omerpaše 1850. godine.

Prezime Cimeša je fitonimičnog porekla. U nekim krajevima i krajevi konopca se nazivaju cima. Uglavnom nastanak prezimena je vezano za biljku povrća, a može biti nabrekline od udaraca ili izgled tela vezano za bolest. Prema Zagorki Vavić Gros „Prezimena čuvari našeg jezika“, navodi: Cima je reč iz starodalmatinskog jezika (latinski je cyma) što znači izdanak, klica, vreža, može da znači i čvor na drvetu. Poznata je sintagma „krompirova cima“. To su okca, buduće klice, lice mu je ličilo na krompirovu koru sa okcima pa je predak dobio nadinak cimeša, a kasnije to je postaje prezime. Krajiški narod naziva cimom nadzemni deo (stabljiku) krompira. Pokazalo se da cima (od latinskog cyma, cima), što znači mlado lišće od kupusa, kelja, zeleni deo repe, „perje“ mladog luka, za šta se poteže  gomolj ili deo biljke pod zemljom.

Isto tako je u Budvi zabeležen izraz čomuga, što znači bubuljica, nabreklina od udarca, kad dobiješ čvrgu i naraste čvoruga. Cima se pruža u dužinu. Drugi krak značenja ide u tom smeru. Tako se kraj konopa ili konopca uopšte naziva cima. Mornar s parobroda baca cimu (konopac-privez) na mol (obalu), gdje ga dočekuje cimar ili cimor. Glagol cimati znači ljuljati, klimati, trzati, drmusati, drmati, povlačiti, potezati (otkidanje zaperaka). Deca se cimaju na stolicama (uprkos stalnim opomenama starijih da to ne rade).

Seoba Cimeša kreće iz Crne Gore, od plemena Drobnjaka, a sa Kosova iz okoline Dečana. Na Kosovu su stigli iz Stare Hercegovine. Migracija kreće još u vreme Cara Dušana. Na pordručje Dalmacije, Bosne, Like i Korduna pojavljuje se između 15. i 17. veka. Seoba ide  u talasima. Između dva svetska rata neke Cimeše sa Korduna dolaze u Makedoniju i dobijaju prezime Cimešić ili Cimešik, a neki zadržavaju prezime Cimeša.

Na području Velike Kladuše u naselju Glina evidentira se 1 kuća Cimeša (1 kuća na Aovu), slava Đurđevdan, došli pre Okupacije iz Gate.

Cimeše su danas najviše rasprosranjeni u Srbiji, preko 250, u Hrvatskoj preko 100, Francuskoj preko 50, po ostalim delovima sveta između 5 i 10 članova. Prema telefonskom imeniku Srbije prezime Cimeša se pojavljuje u Beogradu (50), Somboru (50), Kragujevac, Kraljevo i još nekim mestima u Vojvodini.

Prezime Cimeša nosi 622 ljudi. Prema podacima iz 2014. godine, Cimeše su rasprostanjeni u: Sbiji 472, Hrvatskoj 69, dobrim delom u okolini Duge Rese i Karlovca. U prošlom veku relativno najviše s ovim prezimenom  rođeno je u okolini Duge rese i u Karlovcu. U Branimirovcima (Našice) svaki deseti stanovnik se prezivao Cimeša, Bosni i Hercegovini 38, Sloveniji 36 i Crna Gora 5 porodica.U Evropi su prisutni u: po 1 porodiva u Češkoj  i Nemačkoj. Naročito ih ima mnogo u Španiji kao i na američkom kontinentu.

U genocidu hrvatske države nad Srbima 1941-1945. godine stradalolo je 144 osobe Cimeša.

35. DŽAKULA 1 kuća (1 kuća na Rajakovu brdu), slava Petrovdan, potomak Dragić došao u Donju Gatu oko 1950. godine sa područja Ženidbom sa Vurdelja Marom formira porodicu. U tom braku rađaju dvoje dece: sina Vladu (1954-) i kćerku Miru (1956-). Mara napušta porodicu i preudaje se u Rujnicu za Milana-Crnog Puđu. U bračnoj svađi, Mara gine od Milanove prve supruge. Nakon tog događaja, 1965. godine, Dragić se preseljava u Crvenku gde se ženi drugi put. Njegovo imanje u Donjoj Gati kupuju komšije Kovačevići. Nakon rata u Kovačevića kući vršilo se prvo opismenjavanje omladine iz Donje Gate i okolnih sela koja je ostala nepismena zbog rata. Učitelj je bio Mićo Davidović, pružajući polaznicima osnove učenje slova, pisanje, čitanje i računanje.

Milan Karanović „Pounje u Bosanskoj krajini“ Beograd (1925.), Džakule evidentira u: Dobro Selo (Bosanska Krupa) – Džakule 3 kuće, Petrovdan, iz Like pre Omerpaše; – Mrazovac ((Bosanska Krupa) – Džakule 1 kuća, Petrovdan, iz Like pre Okupacije; Stabandža (Velika Kladuša), Džakula 1 kuća, Petrovdan iz Like, pre Omerpaše; Klišević (Bihać) Džakula 3 kuće (Podljutoč 2 kuće i u Kliševiću 1 kuća), Petrovdan sa Udbine, posle Okupacije iz Like; Seoce (Bihać) – Džakule 1 kuća (u Veliko Seocetu 1 kuća), Petrovdan, Pre okupacije iz Like; Vidovska (Cazin) Džakula 1 kuća, Petrovdan, od Unca, pre Okupacije; Johovica (Cazin) -Džakula 3 kuća, ( 1 kuća u Adžin Potoku i 2 kuće na Pećkoj Johovici), Petrovdan, oko 1865. sa Korduna. Slavili su pre Đurđevdan. Jednom kada su orali u oči Đurđevdana zaobadaju im se volovi i odvuku plug u šumu. Zaludu su ih tražili, nisu ih nigde mogli da naću. Uoči Petrovdana izbiju volovi vukući plug. Nije se ni špica ni otik izgubio. Od tada počnu da slave Petrovdan. Šiljkovača (Slunj) – Džakule, Petrovdan iz Like, posle Omerpaše.

Prezime Džakula potiče iz Like. Išle su Džakule i na druge teritorije gde su došle krajem 16. veka, odnosno 17 veka na poziv tadašnje Austrougarske. Svojom propagandom Austrougarska mamila je doseljenike u svoje opustošene krajeve uz granicu sa Osmanlijskim carstvom.  Tako su i Džakule  došle zajedno sa ostalim pripadnicima tadašnjih plemena i postali su hajduci i usokoci i branili Hrišćanstvo. Zbog krivog upisivanja u knjige tadašnjih pojedinih austrougarskih činovnika od prezimena  Džakula nastalo je i prezime Žakula, dakle to je jedno te isto prezime, koje je originalno još nije tačno određeno, da li DŽ ili Ž.

Za sad postoje dve verzije o Džakulama u Lici.  Za istoričare, jedna verzija je da su došli sa prostora stare  Hercegovine, današnje Crne Gore, između Pljevalja i Nikšića. Zbog unutar plemenskih sukoba krajem 15. veka moraju napustiti pleme, zbog krvne osvete, odakle se sele prema severu, odnosno Bosni, gde osnivaju svoje selo Džakule koje i danas postoji u opštini Gračanica kod Doboja, poreg kojeg se nalazi stari srednjovekovni grad Soko koji se pominje 1429. godine, a bio je u vlasništvu vladarske porodice Kotromanić. U tom selu nije rođen ni jedan Džakula, zna se sigurno barem 200 godina unazad. To je isključivo bošnjačko-muslimansko selo i niko se ne preziva Džakula. Dakle pretpostavka je da su Džakule koje su osnovale to selo napustili te krajeve turskim osvajanjem Bosne i pozivom Austrugarske  da hrišćansko stanovništvo da dođu da brane granice Austrougarskog carstva, a za uzvrat dobijaju zemlju i vlasništvo nad njom. Druga verzija je da su zbog plemenskih sukoba i krvne osvete morali napustiti svoje pleme u staroj Hercegovini, odnosno u današnjoj Crnoj Gori, i da su promenili prezime, to jest da se u pradomovini prezivali drugačije, a dolaskom u Bosnu uzeli prezime Džakula da zavaraju trag. To su za sada dve predpostavke ljudi koji su istraživali ovo prezime. Uglavnom njima svima je zajedničko da su iz Like rodom, dakle to se zna iz predanja i priča sa kolena na koleno. U razgovoru sa svim navedenim Džakulama iz tih krajeva, svi kažu da su poreklom iz Like i svi slave Petrovdan. Samo Džakule na Kordunu iz sela Slavsko Polje slave Nikoljdan, što bi moglo značiti da je neki predak uzeo slavu žene ili je namerno promenjena zbog možda sukoba između samih Džakula. Uglavnom slava se retko menjala, a kad je dolazilo do promene, trebalo je dobar razlog ili da si domazet ili neke plemenske porodične svađe.

Džakule katolici odnosno Hrvati poreklom su iz istočne Hercegovine iz opštine
Stolac kod Mostara, iz sela Ješivac Kula u kom selu je dosta zastupljeno prezime Džakula. Iz opštine Čapljina iz sela Čeljevo, Srnići, Višići, neki od njih su kolonizovani u perodu 1945-1948. u selo Novi Slankamen (Vojvodina), gde i danas neki žive. Drugi su prešli  u Slavoiju pa tako danas Džakula katolika ima u selima odštine Đakovo, Strizivojna, Kućanci Đakovački i u samom Đakovu, a u Dubrovačkom kraju u selima Mokošica, Sustjepan i u samom Dubrovniku. U južnoj Dalmaciji u gradovima Split, Metkovići, Klis, Solin, Kaštekl Štaflić, Trilj, kao i u Zagrebu.  Svi su oni rodom iz istočne Hercegovine. U kontaktima sa njima u Hercegovini saznaje se nešto veoma zanimljivo, rečeno je da su tu već 7 generacija unazad, ali da se priča u familiji da su došli tu iz Like, što je svakako interesantno i otvara nove spoznaje, tako da je moguće a i verovatno su to srodnici odnosno da su istog plemena, samo što je njihove pretke nešto nateralo  da napuste Liku i odu dalje i to na jug, e sad da li su dolje primili katoličanstvo. Kako je sve to išlo je za istraživanje.

Prezime Džakula-Žakula u početku je bio nadimak čoveka koji je nosio jaknu, mušku gornju odeću, reč je izuzeta iz nemačkog jezika „Jacke“, da li je to bio komad neke gradske odeće ili neke uniforme teško je reći, ali uglavnom tako je bio idntifikovan u društvu po svom odevanju. Umesto da ga zovu Jakula, zvali su Džakula ili Žakula. To je sad najbolje objašnjenje za kasnije prezime Džakula odnosno Žakula, mada neki kažu da prezime ima latinskog porekla, znači da su Latini nego da je naziv Latinski, a treće je da je iz naroda, od reči džak, a postoji i ovo objašnjenje da je od ličnog imena pošto su imena bila u neko vreme pre Radul, Drakul, Sekul itd. Prezime Džakula je staro hajdučko i uskočko prezime, koje ima veona interesantnu i bogatu istoriju, rasprostranjeno je danas skoro po svim državama i regijama eks Jugoslavije.

Za vreme Arsenija Crnojevića trećeg 1690. godine izvršeno je veliko iseljavanje Srba sa Kosova, okoline Karadaga, Morave, topličnog i jednog dela vranjanskog okruga gde su krenuli prema Beogradu, kada se jedan deo naroda odvojio od Arsenija među kojima su bile Džakule i otišle u Sentandreju (Mađarska). Oni su tamo živeli izvesno vreme nakon čega su počeli da kupuju imanja u Rumuniji oko Arada. Selo Sefkerin se pominje od 1742. godine, a Džakule su došle 1771. godine na poziv Marije Terezije. Najvažniji u porodici Džakula u Sekerinu bio je po struci geometar tako da je imao tu privilegiju da odmeri sebi i drugim Džakulama zemlju na samim granicama atara u proseku svaki Džakula je dobio oko 20 lanaca zemlje.

Džakula ima u Lici, ima ih u selu Visuć, opština Udbina, u selu Lički Osik opština Gospić, Koreničko Vrelo opština Korenica i slave krsnu slavu Svetog Petra i Pavla. U selima Oština Bihać, uz samu granicu Like i Bosne u selima Izačić, Tačić,  Donja Gata i njihova krsna slava je Svezi Petar i Pavle.

Džakule se nalaze i na Kordunu u selu Slavsko Polje (Vrginmost), gde postoji ceo zaseok Džakule, sa nekih desetak kuća, njihova krsna slava je Nikonjdan. U selu Poljani (Topusko)  slave Nikoljdan. U selu Bogovolja (Cetingrad)  i Nova Kršlja (Slunj) slave krsnu slavu Svetog Petara i Pavla. Džakula ima i na Baniji u selima Majske poljane i Bijele Vode (Glina) i Veliki Šušnjar (Petrinja) i svi slave Svetog Petra i Pavla.

Džakula ima i u Moslavini selo Stupovača i u zapadnoj Slavoniji, slave Svetog Petra i Pavla i došli su iz Like početkom 20. veka.

U selu Korenički Jasikovac (Lica) postoji potok koji se zove Džakulovac, a nalazi se kod porodica Žakulinih kuća u podnožju Džakulovog brda. Ovaj podatak sve govori  o isprepletenosti ovih dvaju prezimena i da je to jedno te isto prezime. U Majskim poljanama (Glina) popisano je 3 kuće Džakula sa 14 osoba.

Tako su Džakule u Vlaškoj ulici u Sefkerinu dobili svi iste kuće kao i ostale Srpske porodice. Taj geometar za koga nemamo ime imao je tri sina Kirilo, Ostoja i Šijak. Oni su bili rodonačelnici tri porodice Džakula. Kirilo je imao nadimak Ćira, odnosno Ćirini, po Ostoji se zovu Ostojini, a po Šijaku se zovu Šijački. Porodica Džakula Šijaka više ne postoji pod prezimenom Džakula, već sada koriste prezime Nadlački i dalje žive u Sefkerinu. Porodica Džakula Ostoje i dalje živi u Sefkerinu, a ima ih i u Zrenjaninu. Na sajtu porodice Džakula trenutno imamo granu samo Ćirinih, od kojih neki žive u Pančevu, Beogradu i Zrenjaninu. Za vreme Arsenija Crnojevića jedan od Džakula je bio vitez Viteškog reda Zmaja koji je osnovan 13 decembra 1408 godine čiji je član bio Stefan Lazarević despot Srbije. Osnovni zadatak reda je bi odbrana krsta od neprijatelja, naročito od Turaka.

Džakule na teritoriji Vojvodine kolonizovani su svi pre ili kasnije svetskih ratova 20. veka, u Banatu između Pančeva i Kikinde. Prisutni su u Kačarevu, Žitište, Banatsko Karađorđevo, Rusko Selo, Krajišnih, Banatsko Veliko Selo. Džakule svih ti sela su kolonizovani iz zapadne Bosne, odnosno iz sela Opštine Bihać, koja se naslanja na Liku, Izačić, Račić, Gata iz okoline Bihaća i svi oni slave krsnu slavu Petrovdan. U Bačkoj su Džakule kolonizovane u sela Kljajićevo, Čonoplja sa Korduna iz sela Bogovolja kod Cetingrada, Kršlja koja se nalazi kod Slunja na samoj granici sa Bosnom. Oni takođe slave Petrovdan. U Sremu su Džakule kolonizovane u Obrež iz zapadne Bosne, iz sela Glinica, Dobroselo, opština Bosanska Krupa, slave Petrovdan, kao i iz sela opštine Bihać Račić, Vrelo u Inđiji slava Petrovdan.

Od svih njih danas u Srbiji živi veliki bro porodica Džakula, jako mali deo ostao je u selima, većina su u velikim gradovima u Beograu, ima oko 30 porodica Džakula, u Novom Sadu oko 20 porodica, Rumi oko 6 porodica, Kikindi, Zrenjaninu, Temerinu oko tri porodice, što se tiče sela najbrojnije su Džakule u Obrežu oko 20 porodica, pa u Kljajićevu, Krajišniku, Sefkerinu, Banatskom Velikom Selu oko pet porodica.

Džakule su danas i u Republici Srpskoj: u Banja Luci, u selu Prosjek opština Prnjavor, u Novoj Topoli (Gradiška), u Drakseniću i Demirovcu (Dubica), oni su takođe što posle poslednjih ratova devedesetih, tako i posle svih ostalih ratova u 20. veku su se selili iz Like i slave Petrovdan. Džakula je bilo i u selima Oštra Luka (Sanski Most) slave Lučindan. U Federaciji BiH Džakula ima u Živinicama jedna porodica, u Sarajevu dve porodice, Takođe i u Neumu u Mostaru, Stocu i Čapljini živi oko četiri porodice. Takođe Džakula ima i u Crnoj Gori, tamo živi jedna porodica od oficira koji je zbog posla u vojci otišao u Crnu Goru, a rođen je u Slavskom Polju na Kordunu, skrasio se u Risnu; osnosno u Bijeloj (Heceg Hovi), a njegova unučad u Podgorici. Krsna slava im je Nikoljdan. U Sloveniji se nalazi oko pet porodica Džakula, koje su razmeštene u Ljubljani, Kranju i Postojni.

Kretanje stanovništva kroz popise.

Posle osvajanja Bosne i Hercegovine, Turska za vreme svoje vladavine stanovništvo BiH popisuje četiri puta.

Prvi popis stanovnišva BiH izvršen je po turskom osvajanju 1468. i 1469. godine. Popisima stanovništvo se evidentira prema veroispovesti, čime se veroispovest uzima kao osnov stanja popisanog stanovništva, a ne prema nacionalnoj pripadnosti, što donekle ne daje realno stanje popisanog stanovništva. Zabeležene promene stanovništva po veroispovesti, daje netačan odnos pomeranja strukture  u korist jedne ili druge veroispovesti. Tada se dešavaju značajne zabeležene promene u popisima. U Bosni i Hercegovini je zarobljeno oko 130.000 stanovnika što se pre svega odnosi na pravoslavno stanovništvo, uključujući mladiće koji su kroz „danak u krvi“ pripremani za tursku vojsku.

U prvom popisu stanovništva zabeleženo je na ovom prostoru  37.125 hrišćanskih i 332 muslimanske kuće.

Drugi popis, iz 1489. beleži kako u bosanskom sandžaku postoji 25.068 hrišćanskih i 4.485 muslimanski kuća.

Popis iz 1528/29 beleži 635.000 stanovnika. 57% muslimana, 34 katolika i 9 % pravoslavaca. Ova radikalna promena u strukturi stanovništva se objašnjava prelascima pravoslavnog stanovništva na islam i njihovo iseljavanje.

Popis iz 1624. pokazuje oko 450.000 stanovnika (67% muslimana, 22% katolika i 11% pravoslaca). Brojni ratovi koji su sledili konstantno smanjuju broj stanovnika Bosne i Hercegovine.

Drastično smanjenje populacije Bosne i Hercegovine beleži se od 1813. do 1815. kada epidemija kuge skoro prepolovlja broj stanovnika.

Sledeći demografski šok Bosna i Hercegovina doživlja 1875. do 1878. godine tokom ustanka protiv Turaka, kada Bosna i Hercegovina gubi 13,64%.

Berlinskim kongresom Bosna i Hercegovina 1878. godine pripada Austrougarskoj kada Austrougarska vrši okupaciju BiH.  Već 1879. Austrougarska vrši prvi popis stanovništva u BiH. Izjašnjavanje po veroispovesti uglavnom je jednako izjašnjavanje po nacionalnosti (pravoslavci-Srbi, katolici-Hrvati, Slaveni muslimani čine 31% stanovništva u BiH čini razliku  od skoro 8% u odnosu na broj izjašnjenih muslimana po veri, što verovatno pokazuje udio Turaka u stanovništvu BiH (8%).

Za vreme rane austrougarske okupacije, BiH beleži porast broja stanovnika u razdoblju od 10 godina  za 254.000 stanovnika. Po prvi put Austrougarska u okviru širih zajednica, Donju Gatu iskazuje kao samostalnu celinu sa podacima koji se mogu upoređivati i analizirati. Od prvog popisa 1879. do četvrtog popisa 1910. godine broj stanovnika u Donjoj Gati je povećan za 153 stanovnika ili 31,94%. Ovaj rast se može pripisati mirnom i stabilnom razdoblju. U ovom razdoblju Donja Gata je čišto poljoprivredno naselje i poljoprivreda je osnovno zanimanje stanovništva.

Demografski rast BiH zaustavlja I svetski rat u kome BiH gubi 19% stanovništva. Ulaskom u Kraljevinu SHS, smanjuje se broj stanovnika i politika Kraljevine u mnogome utiče na stanovništvo BiH. Iz Donje Gate dobar broj stanovnika će otići u kolonizaciju uglavnom u Vojvodinu. Pojačano je iseljavanje u zapadno evropske i prekookenaske zamlje.

Šematizmom srpske pravoslavne crkve iz 1883. godine, Donja Gata, tada Gata Beširevića pripada Dabrobosanskoj mitropoliji, parohiji Rujnica, kada se evidentira 42 kuće sa 265 duša.  Upoređivanjem ovog podatka  sa Austrougarskim popisom iz 1885. godine, razlika je za 119 stanovnika  u korist popisa Austrougarske. Nejasno je da se pojavljuje ovolika razlika za samo dve godine.

Prema istim izvorima 1911. takođe  u parohiji Rujnica, sada se Gata evidentira kao Gata Cazinska sa 73 doma i 502 duše. U Tržačim Raštelima formira se komunalna osnovna škola sa 68 učenika pravoslavne veroispovesti (62 muškarca i 6 ženski). Kada se ovaj podatak uporedi sa austrougarskim podatkom iz 1910. godine  neznatna je razlika u korist parohijske evidencije (23).

* Zbog početka Drugog svetskog rata 1941. godine, Kraljevina Jugoslavija ne uspeva izvršiti planirani popis stanovništva.  U Donjoj Gati 1941. godine evidentirano je 101 kuća sa 621 stanovnikom. Do ovog stanja stavovnika 1941. godine došlo se prema izjavama preživelih Donjogaćana i njihovih potomaka o broju članova svakog domaćinstva.

Popisom stanovništva posle Drugog svetskog rata, u prvom popisu stanovništva u FNR-SFR Jugoslaviji 1948. godine, selo Donja Gata je popisana u Mesnom narodnom odboru (MNO) Vrelo, srez Cazin. U odnosu na 1941. godinu, kada se prema prikupljenim podacima  došlo do stanja da je Donja Gata imala 621 stanovnika.  Iz navedenog proizilazi da je Donja Gata, u apsolutnom broju, ostala bez 370 ili 59,58% stanovnika. Od toga najveći broj, 272 ili 73,51%  je stradao je u ratu, dok je ostali broj stanovnika kolonizovan u tzv Osmoj ofazivi ili je ostao na službi u Vojsci i Miliciji. Mnoga deca, ratna siročad, ostala je u mestima gde su bila smeštema, završili školovanje, tu se zaposlila i formirali porodice. Drugim popisom 1953. godine Donja Gata je popisana u novoformiranoj oštini Vrsta, srez Bihać. U ovom popisu broj stanovnika je prikazan ukupno za opštinu i ne može se praviti bilo kakvo poređenje i analiza. U narednim popisina Donja Gata se popisuje kao posebno naselje u opštini Bihać. Ako se uporedi popisano stanje 1961. i 1948. godine, broj stanovnika u odnosu na 1948. godinu povećao se za 126 stanovnika ili 33,72%, čime se Donja Gata biološki oporavila posle pogroma tokom Drugog svetskog rata. Od 1961. godine broj stanovnika u narednim popisima pada, 1971. godine  za 19, 1981. za 176, a 1991. zadnji popis u SRFJ, za 3 stanovnika. Ovo je period kada dobar broj, posebno mlađih muškaraca odlazi  pre svega u zapadnu Evropu na rad i sa njima će kasnije krenuti i njihove porodice. Istovremeno, u ovom periodu ekonomski se Donja Gata oporavlja u okviru Cazinske krajine. U naselju se ravija stočarstvo i poljoprivreda, gde mnogi Donjogaćani nalaze zaposlenje. Iako su ekonomski uslovi daleko povoljniji, uslovi za život mnogo bolji, ipak se broj stanovnika u zadnja tri popisa smanjuje. Depopulacija je sve prisutnija. Manjim delom jedan broj stanovnika prelazi u najbliži gradski centar Bihać.

Na kraju, raspad SFR Jugoslavije i građanski rat u Bosni i Hercegovini 1992.-1995. godine, muslimanska paravojska 16. jula 1992. godine Donjogaćane proteruje sa svojih vekonih ognjišta i naselje ostaje bez Srba i danas neprepoznatljivo. Cazinska krajina postala je čisto jednoetnička muslimanska teritorija.

Spomen park „Garavice“ kod Bihaća je memorijalni komplekst na Ćamića Brdu. Sastoji se od dvanaest skulptura-kenotafa[13] rasporedenih na prirodnom uzvišenju sa pristupnim stazama. Autor ovog ostvarenja je arhitekta Bogdan Bogdanović. Spomenik je obeležje  stravičnog zločina koji su tokom letnjih meseci 1941. godine  ustaške snage počinile nad građanima bihaćkoh prostora, pre svega nad Srbima, zatim Jevremima i Romima i manjim brojem Muslimana. Tom prilikom ubijeno je oko 12.000 civila, prema nekim podacima 15.000 i više. Ova lokacija po broju žrtava nalazi se odmah iza Jasenovca i Jadovna i predstavlja treće najveće srpsko stratište za vreme Drugog svetskog rata u NDH. Spomen-park Garavice podignut je 1981. godine. Inicijativu za gradnju spomenika pokrenula je opština Bihać 1973. godine. Spomen-park je izveden na lokalitetu dve masovne grobnice u kojima je sahranjeno oko 7.000 tela žrtava.

Iz Donje Gate tokom meseca jula (20. 24 i 31.) u naselju ustaše su pohapsile 69 muškaraca-civila, odveli na Garavice i likvidirali u masovnoj likvidaciji.

Uticaj istorijskih događaja na kretanje stanovništva Donja Gata.

Raspad SFR Jugoslavije i građanski rat u Bosni i Hercegovini od 1. marta do 14. decembra 1995. godine  je poguban  za nestanak srpskog stanovništva u naselju Donja Gata. Na teritoriji Cazinske krajine to je  jedino naselje sa srpskim stanovništvom. Sva okolna naselja su bila čisto muslimanska ili mešovita. Održani višestranački izbori  1990. godine, stanovništvo se opredeljuje prema nacionalnim strankama. Izborni rezultati su uticali na formiranje  organa vlasti. Zbog različit nacionalnih interesa, tako formirana vlast  dovodi do sve većih međunacionalnih tenzija,  Gubi se međunacionalno poverenje. Sa formiranjem stranaka, stranačko vodstvo formira stranačku paravojsku, što je posebno karakterično za muslimansko stanovništvo koje od samog formiranja Stranke Demokratske Akcije (SDA), već u aprilu 1990. formira i naoružava muslimansku paravojsku. Napetost sve više raste.  Stanovništvo se masovno naoružava.  Raste broj incidenata. Međunacionalni dogovori se ne poštuju. Iz mešovitih naselja kupe se Srbi i odvode u Dževerušu kod Ćoralića u cazinskoj opštini.

Donja Gata je u potpunom  okruženju muslimanskog stanovništva. Oni ne žele bilo kakav dogovor o zajedničkom suživotu Muslimana i Srba. Njihov jedini cilj jeste da se srpsko stanovništvo iz Donje Gate protera. Dana 9. juna 1992. godine organizuju napad iz Trstovca, Mutnika, Marin Mosta, Bukovice i Velike Gate. Donjogađani pružaju oružani otpor, ali su svesni da se višetruko nadmoćnijem neprijatelju ne mogu odupreti. Odlučuju 10. juna da predaju imajuće oružje i da napuste selo. Utovaraju deo pokretne imovine uglavnom na traktore i krenu da izađu iz naselja. Muslimanska paravojska ih zaustavlja na Bistričkoj strani kod Gata-Ilidže i vraća natrag u selo gde čekaju sedan dana, radi razmene za Muslimane iz Orašca kod Bihaća, čiji je izlazak zadržala srpska strana do izlaska Srba iz Donje Gate, Vrela, Osredka i drugih sela gde je bilo Srba. Razmena se ostvaruje na dan 16. juna na tzv. Japanska krivina kod Izačića, kada snage UNFROFOR-a, samo sa ručnim prtljagom, prevoze Donjogaćane preko Vrste, Ličkog Petrovog Sela, do Frkašića (Donji Lapac) a odatle prelaze na desnu stranu reke Une kod Ripča. Toga dana Donja Gata ostaje bez svog stanovništva. Razmenjeni oraščanski Muslimani ostaju u Bihaću i obližnjim selima, ali se od njih niko ne nastanjuje u Donjoj Gati. Četiri kuće su naselili Muslimani, dve su nenaseljene, a sve drugo je porušeno, zaraslo u šipražje. Jedino u upotrebi majdan od porodice Kovačević koga je novi vlasnik  proširio, a vlasnici useljenih kuća bave se ovčarstvom. Nekada četiri Gate (Donja, Velika, Mala i Ilidža) danas je pod jednim imenom Gata, ali bez Srba. Što nisu ostvarili „didovi, ostvarili su unuci“.

Danas je memorijalni spomenik bihaćkim žrtvama genocida zapostavljen od strane lokalne vlasti, zarastao u visoku travu i išaran grafitima. Čak se išlo toliko daleko da je u pripremi bila organizacija i muzičkih priredbina tom stratištu Srba.  Šira okolina je pretvorena u građevinsku zonu.

Poslednji rata koji je zadesio Bosnu i Hercegovinu drastično je izmenio demokrasku sliku, posebno na prostorima masovnog proterivanja stanovništva.

Ostaci Donje Gate.

Tužne su slike koje pokazuju ostatke ovoh naselja. Samo ovih par slika pokazuje u kakvom je stanju danas selo Donja Gata.

DONJOGATSKA UZREĆICA JE „SVI MI SVOJI“

NEMA SEOSKIH MOBA ZA OBAVLJANJE POLJOPRIVREBIH RADOVA, NEMA IGRANKI, PRELA I PESME, NEMA AŠIKONJA I UDVARANJA, NEMA POZNATIH ZBOROVA NA ILINDAN KOD CRKVE U RUJNICI (GATA-ILIDŽA), NA VELIKU GOSPOJINU KOD CRKVE U VRELU I NA PETROVDAN KOD CRKVE U OSREDKU.

DONJA GATA NIJE ZA PREPOZNATI

Izvori: – Milan Karanović “Pounje u Bosanskoj Krajini” Beograd 1925. godine

– Petar Rađenović “Unac” Beograd 1925. godine

– Petar Rađenović “Bjelajsko Polje i Bravsko” Beograd 1925. godine

– Dr Velimir Mihajlović “Srpski prezimenik”

– Dušan D. Miljković “Stradanja u Cazinskoj krajini i antifašistička borba

(1941-1945), Beograd 2011. godine;

– Milan Bogunović “Žrtve Drugog svetskog rata u Cazinskoj krajini”, Beograd,

podaci  prikupljeni i obrađeni materijal 1961. godine;

– Muzej žrtava genocida Beograd, Žrtve rata 1941-1945. godine

– Vikipendija, slobodna enciklopedija

               – D. Kašića: „Srpska naselja i crkve u sjevernoj Hrvatskoj i Slavoniji“;

– Vladimir Skendžić „ Monografija ličkog sela Turjanski“

Priredio: Ilija Šikman

Prilog broj 1

Ž  R  T  V  E[14]

genocida-pokolja  u Drugom svetskom ratu 1941-945. godine naselja Donja Gata, opština Bihać, Bosna i Hercegovina

1.1. Bajić Vuje Dušan, rođen 1914. Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (27), likvidiran od strane

2.2. Bajić Vuje Ilija, rođen 1910. Srbin, poginuo u NOB-u 18. jula 1942. (32), Mašvina (Slunj);

3.3. Bajić Dušana Božo, rođen 1939. Srbin, ubijen od ustaša 1943. (4), Donja Gata;

4.4. Bajić Dušana Dušan, rođen 1940. Srbin, ubijen od ustaša u zbegu 1943. godine (3), Donji Lapac;

5.5. Bajić Ilije Vujo, rođen 1876. Srbin, umro od tifusa 1943. (67), Donji Lapac (Lika);

6.6. Bajić Laze Rade, rođen 1920. Srbin, poginuo u NOB-u januara 1942. (22), Bihać:

7.7. Bajić Rade Lazo, rođen 1910. Srbin, poginuo u septembra NOB-u 1944. (34), Banja Luka;

8.1. Vurdelja Vajana Novak. rođen 1910. godine, Srbin, poginuo u NOB-u od partizana januara 1943. Bihać;

9.2. Vurdelja Vida dev. Mudrinić, rođena 1895. godine, Srpkinja, poginula od Nemaca u zbegu 1943. (48). Grmeč;

10.3. Vurdelja Đurana Stevan, rođen 1889. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (52), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

11.4. Vurdelja Mile Dušan, rođen 1915. godine, Srbin, odveden od kuće jula  1941. (26), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

12.5. Vurdelja Stana dev., rođena 1895. godine, Srpkinja, poginula od Nemaca u zbegu februara 1943. (48), Radić, Bosanska Krupa;

13.1. Gluvajić Vukadina Savo, rođen 1920. godine, Srbin,  umro od tifusa kao pripadnik NOB-a 1943. (23), Fruška Gora (Srem);

14.2. Gluvajić Gavre Nikola, rođen 1902. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (39), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

15.3. Gluvajić Gojka Ljubomir, rođen 1940. godine, Srbin, nestao u zbegu 1943. (3), Skakavac, Bosanski Petrovac;

16.4. Gluvajić Đure Pajo, rođen 1926. Srbin, poginuo u NOB-u 1945. (19), Vukovar;

17.5. Gluvajić Đure Rade, tođen 1907.odveden od kuće 2. avgusta 1941. (34), likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaviji Vučije jama, šuma Osoje, Vrsta, kod Bihaća:

18.6. Gluvajić Jove Gojko, rođen 1910. Srbin, odveden od kuće, ubijen od strane ustaša 1941. (31) na Bisovcu, Bihać;

19.7. Gluvajić Jove Ilija, rođen 1890. godine, Srbin, uzet od kuće 31. jula 1941. (51), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

20.8. Gluvajić Jove Miloš, rođen 1892. Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (49), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

21.9. Gluvajić Jovice Gojko, rođen 1912, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (29), likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaciji na Garavicama kod Bihaća;

22.10. Gluvajić Jovice Mile, rođen 1904. Srbin, poginuo u NOR-u 1943. (39), Bosanski Petrovac;

23.11. Gluvajić Jovice Mile, rođen 1910. Srbi, odveden od kuće 31. jula 1941. (31), likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

24.12. Gluvajić Luke Dušan, rođen 1920. Srbin, odveden od kuće 1941. (21), likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Cerovci (Garavice) kod Bihaća;

25.13. Gluvajić Milana Marijan, rođen 1941. godine, Srbin, umro od bolesti 1941. (0), Gonja Gata, Bihać;

26.14. Gluvajić Milana Milan, rođen 1941. godine, Srbin, umro od bolesti 1941. (0), Donja Gata, Bihać;

27.15. Gluvajić Milana Milica, rođena 1937. godine Srpkinja, umrla od tifusa 1943. (6), Vrsta, Bihać;

28.16. Gluvajić Mile Dragutin, rođen 1904. Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (37), likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

29.17. Gluvajić Mile Luka, rođen 1899. Srbin, ubijen od strane ustaša 1941. (52), Donja Gata, Bihać;

30.18. Gluvajić Miloša Mirko, rođen 1926. godine, Srbin, uhvaćen i zaklan od ustaša 1942. (16), Vrelo, Cazin;

31.19. Gluvajić Sava dev. Žiga, rođena 1909. Srpkinja, umrla od tifusa u zbegu 1943, (34), oko Bosanskog Petrovca;

32.20. Gluvajić Save Gojko, rođen 1906. godine, Srbin, odveden od kuće, likvidiran u masovnoj likvidaciji  od ustaša 2. avgusta 1941. (35), u šumi Osoje, Vrsta (Bihać);

33.21, Gluvajić Save Đuro, rođen 1904. Srbin, ubijen od strane ustaša 1941. (37), Donja Gata, Bihać;

34.22. Gluvajić Save Spase, rođen 1888. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (53), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciju na stratištu Garavice kod Bihaća;

35.23. Gluvajić Spase Branko, rođen 1924. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (17), likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća:

36.24. Gluvajić Spase Milan, rođen 1911. Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (30), likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

37.25. Gluvajić Stevana Milica, rođena 1908. godine, Srpkinja, ubijena od strane ustana u zbegu 1943. (35), Vrsta kod Bihaća;

38.26. Gluvajić Trifuna Mićo, rođen 1881. Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (60). likvidiran od strane ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

39.1. Grahovac Gligorija Petar, rođen 1910. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1942 (32), Tržačka Raštela, Cazin;

40.2. Grahovac Mile Gligorije, rođen 1927. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1944. (17), Negoslavci, Srem;

41.3. Grahovac Mile Savo, rođen 1924. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1943. (19), Bravski Vaganac, Bosanski Petrovac;

42.4. Grahovac Mile Stana, rođena 1901. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša 1943. (42), Donja Gata, Bihać;

43.1. Davidović Alekse Ilija, rođen 1908. godine, Srbin, poginuo od ustaša jula 1942. (34), Donja Gata, Bihać;

44.2. Davidović Vuje Jovan, rođen 1888. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1942. (54), Donja Gata, Bihać;

45.3. Davidović Vujo, rođen 1860. godine, Srbin, bačen sa tavana u kući 1942. (82), Donja Gata, Bihać;

46.4. Davidović Ilije Vlado, rođen 1941. godine, Srbin, ubijen od Nemaca u nemačkoj ofanzivi u zbegu 1943. (2), Bosanski Petrovac;

47.5. Davidović Jagoda dev. Radaković, rođena 1893. godine, Srpkinja, umrla 1943. (50), Donja Gata, Bihać;

48.6. Davidović Mane Petar, rođen 1917. gofine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (24), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

49.7. Davidović Nikole Savo, rođena 1923. godine, Srbin, poginuo u NOB-u, godina smrti i mesto, nepoznati;

50.8. Davidović Ostoje Vlado, rođen 1862. godine, Srbin, zaklan od ustaša u masovnom pokolju 1942. godine (80), u Donjoj Gati (Bihać);

51.9. Davidović Ostoje Vujo, rođen 1862. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1942. (80), Donja Gata, Bihać;

52.10. Davidović Todora Ilija, rođen 1887. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1942. (55), Trstovac, Cazin;

53.1. Zec Luke Ljubo, rođen 1892. godine, Srbin, umro od tifusa 1943. (45), Donja Gata, Bihać;

54.2. Zec Nikole Milovan, rođen 1899, Srbin, odveden od kuće jula 1941. (52), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

55.3. Zec Petra Mirko, rođen 1925. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1943. (18), planina Šator;

56.4. Zec Stoja dev. Stanišić, rođena 1900. godine, Srpkinja, umrla od tifusa 1943. (43), Donja Gata, Bihać;

57.1. Zorić Bogdana Milka, rođena 1941. godine, Srpkinja, umrla od tifusa u zbegu februara 1943. (2) Donji Lapac, Korenica;

58.2. Zorić Bogdana Novak, rođen 1920. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941.  (21), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

59.3. Zorić Vlade Mileva, rođena 1941. godine, ubijena od ustaša 1945. (4), Donja Gata, Bihać;

60.4. Zorić Dušana Bosiljka, rođena 1925. godine, poginula u NOB-u 1943. (18), planina Šatar;

61.5. Zorić Dušana Milijan, rođen 1930, Srbin,  ubijen od ustaša 1942. (12), Donja Gata, Bihać;

62.6. Zorić Dušana Nevenka, rođena 1927. godine, Srpkinja, poginula u NOB-u 1943. (16), planina Šator;

63.7. Zorić Đurađa Nikola, rođen 1901. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (40), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Vučije jame u šumi Osoje Vrsta kod Bihaća;

64.8. Zorić Jovo Dušan, rođen 1898. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1942. (44), Donja Gata, Bihać;

65.9. Zorić Mara dev. Jazić, rođena 1863. godine, Srpkinja, umrla od tifusa u zbegu februra 1943. (80), Donji Lapac, Korenica;

66.10. Zorić Mika dev. Čubrilo, rođena 1885. godine Srpkinja, ubijena od ustaša septembra 1944. (59), Donja Gata, Bihać;

67.11. Zorić Miće Bogdan, rođen 1895, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (46), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

68.12. Zorić Miće Rade, rođen 1895. godine, Srbi, odveden od kuće juna 1941. (46), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

69.13. Zorić Nikole Milica, rođena 1926. godine, Srpkinja, poginula u NOB-u aprila1945. (19), Petrova Gora, Kordun;

70.14. Zorić Petra Vlado, rođen 1914. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (27), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

71.15. Zorić Petra Marko, rođen 1922. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (19), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

72.16. Zorić Petra Stoja, rođena 1937. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša septembra 1944. (7), Donja Gata, Bihać;

73.17. Zorić Rade Milka, rođena 1931. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša septemra 1944. (13), Donja Gata, Bihać;

74.18. Zorić Rade Stoja, rođena 1925. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša septembra 1944. (19), Donja Gata, Bihać;

75.19. Zorić Rade Stojan, rođen 1922. godine, Srbin, odveden od kuće juna 1941. (19), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

76.20. Zorić Trivuna Đurađ, rođen 1876. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (65), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

77.21. Zorić Trivuna Petar, rođen 1880. godine, Srbin, odveden od kuće 2. avgusta 1941. (61), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Vučije jame u šumi Osoje, Vrsta kod Bihaća;

78.1. Jazić Nikole Jovo, rođen 1921. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1944. (23), Zaprešić, Zagreb;

79.2. Jazić Sime Milan, rođen 1936. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1942. (6), Krndija, Cazin;

80.3. Jazić Sime Mile, rođen 1885. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (56), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji Jadovno kod Gospića;

81.4. Jazić Todora Mile, rođen 1887. godine, Srbin, uzet od kuće 31. jula 1941. (54), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

82.1. Jakšić Anđa dev. Vukelić, rođena 1910. godine, Srpkinja, nestala 1943. (30), mesto nepoznato;

83.2. Jakšić Bosiljka dev. Ilić, rođena 1916. godine, Srpkinja, umrla od bolesti u zbegu 1943. (27), Ličko Petrovo Selo, Korenica;

84.3. Jakšić Vučena Božo, rođen 1913. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (28), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji, Vrsta kod Bihaća;

85.4. Jakšić Vučena Stevo, rođen 1911. godine, Srbin, uzet od kuće 31. jula 1941. (30). likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

86.5. Jakšić dev. Latinović, rođena 1910. godine, Srpkina, odvedena od kuće 1941. (31), ubijena na Dubravama, Donja Gata, Bihać:

87.6. Jakšić Dmitra Dragić, rođen 1913. godine, Srbin, ubijen od ustaša u masovnom teroru u Grabovcu, Slunj;

88.7. Jakšić Dragića Mara, rođena 1937. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša 1944. (7), Velika Gata, Bihać;

89.8. Jakšić Dušana Ilija, rođen 1937. godine Srbin, zaklan od ustaša u masovnom pokolju 1944. (4), Gradina, Cazin;

90.9. Jakšić Zorka dev, Rajak, rođena 1912. godine, Srpkinja,  zaklana od ustaša septembra 1944. (32), Donja Gata, Bihać;

91.10. Jakšić Marka Milan, rođen 1924. godine, Srbin, poginuo u NOB-u u 4. neprijateljskoj ofanzivi od Nemaca marta 1943. godine (19) na planini Šator, Bosansko Grahovo:

92.11. Jakšić Marka Nevenka, rođena 1926. godine, Srpkinja, poginula u NOB-u od Nemaca oktobra 1943. (17), mesto nepoznato;

93.12. Jakšić Mitra Dragić, rođen 1912. godine, Srbin, uzet od kuće 1941. (29), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

94.13. Jakšić Nikole Dušan, rođen 1911. godine, Srbin, uzet od kuće 1941. (30), zaklan od ustaša u Trstovcu, Cazin;

95.14. Jakšić Pavla Tode, rođen 1889. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1943. (54), mesto nepoznato;

96.15. Jakšić Perice Đuro, rođen 1924. godine, Srbin, uzet od kuće 31. jula 1941. (17), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

97.16. Jakšić Perice Marko, rođen 1907. godine, Srbin, uzet od kuće 1941. (34), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihać;

98.17. Jakšić Petra Cvijo, rođen 1914, Srbin, odveden od kuće 1942. (28), ubijen o ustaša na Dubravama, Donja Gata, Bihać;

99.18. Jakšić Sava dev. Milanović, rođena 1916. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša u masovnom pokolju 1944. (28), Gradina, Cazin;

100.19. Jakšić Tode Milan, rođen 1924. godine, uzet od kuće septembra 1941. (17), ubijen od ustaša na putu do Vrste, Bihać;

101.20. Jakšić Cvije dete, rođeno 1941. godine, Srbin, umrlo u zbegu od bolesti 1943. (2), oko Drvara;

102.21. Jakšić Cvije dete, rođeno 1941. godine, Srbin, umrlo u zbegu od tifusa 1943. (2), oko Drvara;

103.22. Jakšić Cvije Perica, rođen 1943. godine, Srbin, ubije od ustaša u nemačkoj ofanzivi 1943. (0), Ličko Petrovo Selo, Korenica;

104.1. Karan Đuro, rođen 1880. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (61), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

105.2. Karan Žarka Draga, rođena 1941. godine, zaklana od ustaša u masovnom pokolju 1941. (0), Donja Gata, Bihać;

106.3. Karan Mara dev. Latinović, rođena 1885. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša 13. septembra 1944. (59), Donja Gata, Bihać;

107.4. Karan Mile Žarko, rođen 1912. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (29), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na Garavicama kod Bihaća;

108.5. Karan Mile Milan, rođen 1928. godine, odveden od kuće 31. jula 1941. (13), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

109.6. Karan Mile, rođen 1885. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (56), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

110.7. Karan Petra Branko, rođen 1925. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1944. (19), Istra;

111.8. Karan Petra Nikola, rođen 1910. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1943. (33), Donja Gata, Bihać;

112.9. Karan Trivuna dev. Latinović, rođena 1880. godine, Srpkinja, ubijena u zbegu januara 1943. (63), Mali Radić, Bosanska Krupa;

113.1. Knežević Dušana Branko, rođen 1913. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (28), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

114.2. Knežević Dušana Jovo, rođen 1924. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (21), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

115.3. Knežević Dušana Nikola-Nine[15], rođen 1923. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (18), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

116.4. Knežević Jove Dušan, rođen 1891. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (50), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

117.5. Knežević Mile Lazo, rođen 1909. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula  1941. (32), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice  kod Bihaća;

118.6.  Knežević Novaka Velimir, rođen 1936. godine, Srbin, ubijen od ustaša Donja Gata, Bihać;

119.1. Kovačević Vaja dev. Uzelac, rođena 1889. godine, Srpkinja, poginula od nemačkog bombardovanja februara 1943. (54), Grmeč;

120.2. Kovačević Danica dev. Koruga, rođena 1912. godine, Srpkinja, poginula u zbegu od nemačkog bombardovanja februara 1943. (31), Suvaja (Bosanski Petrovac);

121.3. Kovačević Laze Mile, rođen 1887. godine, Srbin, odveo ga prijatelj musliman i zaklao avgusta

122.4. Kovačević Mile Stojan, rođen 1917. godine, umro u NOB-u od tifusa 1943. (26), Majkić Japra, Bosanska Krupa;

123.5. Kovačević Stojana Dane, rođen 1939. godine, Srbin, ubijen od ustaša u zbegu u nemačkoj ofanzivi 1943. (4), Suvaja, Bosanska Krupa;

124.6. Kovačević Stojana Mara, rođena 1940. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša u zbegu u nemačkoj ofanzivi 1943. (3), Suvaja, Bosanska Krupa;

125.7. Kovačević Stojana Rade, rođen 1940. godine, Srbin, poginuo od nemačkog bombardovanja u zbegu februara 1943. (3), Grmeč;

126.1. Končar Vase Božo, rođen 1900. godine, Srbin, odveden od kuće jula 1941. (41), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

127.2. Končar Vida, dev. Bajić, rođena 1905. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša aprila 1943. (38), Rastovača, Bihać;

128.3. Končar Dosta dev. Jazić, rođena 1886. godine, Srpkinja, umrla od tifusa  u zbegu 1943. (57), Kestenovac, Donji Lapac;

129.4. Končar Laze Radonja, rođen 1888. godine, Srbin, poginuo od ustaša 1942. (54), Donja Gata, Bihać;

130.5. Končar Nikole dete, rođena 19. godine Srpkinja, umrla od straha 19. godine (0) u Donjoj Gati, Bihać.

131.6. Končar Radonje Vujo, rođen 1927. godine, Srbin, nepoznata godina,  način i mesto pogibije;

132.7. Končar Radonje Ilija, rođen 1932. godine, Srbin, zaklan od ustaša aprila 1943. (11), Rastovača, Bihać;

133.8. Končar Radonje Lazo, rođen 1924. godine, poginuo u NOB-u maja 1943. (19), Rujnica, Cazin;

134.9. Končar Radonje Nada, rođena 1935. godine, Srpkinja, ubijena od Nemaca u zbegu 1943. (6), Suvaja, Bosanska Krupa;

135.10. Končar Steve Milivoj, rođen 1935. godine, Srbin, ubijen od Nemaca u zbegu 1943. (6), Suvaja, Bosanska Krupa;

136.11. Končar Steve Rade, rođen 1918. godine, poginuo u NOB-u 1943. (25), Donja Gata. Bihać;

137.1. Lončar Vasilija dev., rođena 1878. godine, Srpkinja, umrla od tifusa maja 1943. (65), Donja Gata, Bihać;

138.2. Lončar Dušana Danica, rođeva 1925. godine, Srpkinja, zaklana u masovonom pokolju od ustaša 1941. godine, (16) u Vrelu (Cazin);

139.3. Lončar Dušana Đorđe, rođen 1931. godine, Srbin, zaklan u masovnom pokolju od ustaša 1941. godine (10), u Vrelu (Cazin);

140.4. Lončar Dušana Žarko, rođen 1929. godine, Srbin, zaklan u masovnom pokolju od ustaša 1941. godine (12), u Vrelu (Cazin):

141.5. Lončar Dušana Mileva, rođena 1926. godine, Srpkinja, zaklana u masovnom pokolju od ustaša 1941. godine (15), u Vrelu (Cazin);

142.6. Lončar Dušana Sava, rođena 1928. godine, Srpkinja, zaklana u masovnom pokolju od ustaša 1941. godine (13), u Vrelu (Cazin);

143.7. Lončar Jove Simo, rođen 1887. godine, Srbin, umro od tifusa maja 1943. (56), Donja Gata, Bihać;

144.8. Lončar Mara dev.Malešević, rođena 1914. godine, Srpkinja, umrla od tifusa maja 1943. (29), Donja Gata, Bihać;

145.9. Lončar Mile Vojin, rođen 1923. godine, Srbin, poginuo u NOB-u od ustaša septembra 1943 (20), mesto nepoznato;

146.10. Lončar Sime Stojan, rođen 1918. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (23), likvidiran od ustaša u masavnom pokolju na stratištu Garavice kod Bihaća:

147.11. Lončar Spase Milan, rođen 1902. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (39), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

148.12. Lončar Spase Rajko, rođen 1923. godine, poginuo u NOB-u 1943. (20), Bravsko, Bosanski Petrovac;

149.13. Lončar Stevana Mile, rođen 1872. godine, Srbin, umro od tifusa 1943. (71), Prijeboj, Korenica;

150.14. Lončar Trivuna dev. Tankosić, rođena 1880. godine, Srpkinja, umrla od tifusa 1943. (63), Donja Gata, Bihać;

151.15. Lončar Cvijeta dev. Bogunović, rođena 1867. godine, Srpkinja, umrla od tifusa 1943. (76), Donja Gata, Bihać;

152.1. Mudrinić Sime Danica, rođena 1939. godine, Srpkinja, umrla od od tifusa 1943 (4) u Donjoj Gati, Bihać:

153.2. Mudrinić Sime Stana, rođena 1941. godine, Srpkinja, umrla od tifusa 1943. godine (2) u Donjoj Gati, Bihać

154.1. Odžić Đuja dev. Knežević, rođena 1910. godine, Srpkinja, poginula od Nemaca u zbegu 1943. (33), oko Bosanskog Petrovca;

155.2. Odžić Đure Nikola, rođen 1881. godine, Srbin, zaklan od ustaša  6 maja 1943. (62), Donja Gata, Bihać;

156.3. Odžić Nikole Nikola. rođen 1922. Srbin, odveden u zarobljeništvo juna 1941. (19), Nemačka;

157.4. Odžić Cvije Đukan, rođen 1920. godine, Srbin, poginuo od Nemaca u zbegu 1943. (23), oko Bosanskog Petrovca;

158.1. Pilipović Đure Simo, rođen 1906. godine Srbin, zaklan od ustaša 13. avgusta 1941. (30), Donja Gata, Bihać;

159.2. Pilipović Milija dev., rođena 1887. godine Srpkinja, zaklana od ustaša u masovnom pokolju 1942. (55), Osredak, Cazin;

160.3. Pilipović Nikole Luka, rođen 1940. godine, Srbin, zaklan od ustaša u zbegu 1943. (3), Bjelaj Bosanski Petrovac;

161.4. Pilipović Nikole Smilja, rođena 1940. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša u masovnom pokolju 1943. (3), Vrelo, Cazin;

162.5. Pilipović Rade, rođen 1910. godine, Srbin, zaklan od ustaša avgusta 1941. (31.) Donja Gata, Bihać;

163.6. Pilipović Rade Tomo, rođen 1926. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1944. (18), Sremski front;

164.7. Pilipović Sava, dev. rođena 1893. godine, Srpkinja, nestala 1943. (50), Kulen Vakuf, Drvar;

165.8. Pilipović Sime Luka, rođen 1934. godine, zaklan od ustaša u zbegu 1944. (10), Vrtoče, Bosanski Petrovac;

166.9. Pilipović Sime Savka, rođena 1940. godine, zaklana od ustaša u zbegu, 1943. (3), Bjelaj. Bosanski Petrovac;

167.1. Poznan Vladeta, dev., rođena 1907. godine, Srpkinja, umrla od tifusa 1943. (36), Donja Gata, Bihać;

168.2. Poznan Vuje Mile, rođen 1919. godine, Srbin, poginuo od ustaša u NOB-u 1943. (24), Glina, Banija:

169.3. Poznan Vuje Mile, rođen 1920. godine, Srbin, poginuo od Nemaca u NOB-u 1944. (24), Cazin;

170.4. Poznan Ilije Dragan, rođen 1927. godine, Srbin, umro od tifusa 1943. (16), Donja Gata, Bihać;

171.5. Poznan Mara dev. Lešić, rođena 1896. godine, Srpkinja, umrla od tifusa u 4. neprijateljskoj ofazivi 1943. (46), na području Drvara;

172.6. Poznan Milana Bosiljka, rođena 1932. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša 1942. godine (10), u Donja Gata (Bihać);

173.7. Poznan Milana Dara, rođena 1942. godine, zaklana od ustaša 1942. godine (0), u Donja Gata  (Bihać);

174.8. Poznan Mile Danica, rođena 1943. godine, Srpkinja,  ubijena od ustaša u zbegu u zbegu u 4. neprijateljskoj ofanzivi 1943. (0), Drinić, Bosanski Petrovac;

175.9. Poznan Mile Milan-Crni, rođen 1911. godine, Srbin, poginuo od partizana 1945. (34), Bihać:

176.10. Poznan Sime Mara, rođena 1896. godine, Srpkinja, nestala 1943. (47), oko Drvara;

177.1. Radišić Đure Ruža, rođena 1941. godine, Srpkinja, umrla od tifusa aprila 1943. (2), Donja Gata, Bihać;

178.2. Radišić Koste[16] Milan, rođen 1893. godine, Srbin, ubijen 1943. (50), Račić, Bihać;

179.3. Radišić Koste Nikola, rođen 1895. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1943. (48), Dubovik, Bosanska Krupa;

180.4. Radišić Marija dev. Varićak, rođena 1890. godine, ubijena od Nemaca u zbegu 1943. (53), oko Livna;

181.5. Radišić Mika de. Mandić, rođena 1923. godine Srpkinja, poginula od Nemaca 1944. (21), Marin Most, Cazin;

182.6. Radišić Nikole Branko, rođen 1936. godine, umro od tifusa u zbegu 1943. (7), Kestenovac, Donji Lapac;

183.7. Radišić Nikole Draga, rođena 1941. godine, Srpkinja, umrla od tifusa u zbegu 1943. (2), Gorjevac, Bihaća;

184.8. Radišić Rade Mara, rođena 1942. godine, Srpkinja, ubijena od Nemaca u zbegu 1943. (1), Prekaja, Drvar;

185.9. Radišić Ružica dev. Kesić, rođena 1902. godine, umrla od tifusa 1943. (41), Donja Gata, Bihać;

186.10. Radišić Spase (Paje) Đuro, rođen 1921. godine, Srbin, poginuo od Nemaca u NOB-u aprila 1945. (24), Vaganac, Slunj;

187.1. Rajak Bože Bosiljka, rođena 1940. godine, Srpkinja, ubijena od Nemaca u zbegu u 4. neprijateljskoj ofanzivi 1943. godine (3), Drvar;

188.2. Rajak Bože Branko, rođen 1935. godine, Srbin, ubijen od Nemaca u zbegu u 4. neprijateljskoj ofanzivi 1943. godine (7), Drvar;

189.3. Rajak Bože Vlado, rođen 1923. godine, Srbin, poginuo od Nemaca februara 1944. (21), Bukovica, Cazin;

190.4. Rajak Bože Dušan, rođen 1927. godine, Srbin, poginuo od Nemaca februara 1944. (14), Bukovica, Cazin;

191.5. Rajak Bože Lazo, rođen 1937. godine, Srbin, ubijen u zbegu od Nemaca u 4. neprijateljskoj ofanzivi 1943, godine (5), Drvae;

192.6. Rajak Bože Milorad, rođen 1920. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1943. (23), istočna Bosna;

193.7. Rajak Bože Nikola, rođen 1929. godine, poginuo od Nemaca u zbegu 1943. (14), u 4. neprijateljskoj ofanzivi, na području Grmeča;

194.8. Rajak Božo-Grbo, rođen 1892. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (49), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

195.9. Rajak Vuje Ilija, rođen 1895. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (46), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

196.10. Rajak Vujo, rođen 1890. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (51), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na Garavicama kod Bihaća;

197.11. Rajak Đure Branko, rođen 1924. godine, Srbin, poginuo od ustaša u NOB-u 1944. (20), Velika Kladuša;

198.12. Rajak Đure Milan, rođen 1920. godine, Srbin, poginuo od ustaša-Nemaca u NOB-u 1944. (24), Cazin;

199.13. Rajak Ivana Petar, rođen 1896. godine, Srbin, odveden od kuće jula 1941. godine ( (45), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na Garavicama, Bihać;

200.14. Rajak Ilije Đuro, rođen 1923. godine, Srbin, poginuo u NOB-u oktobra 1943. (20), Prijedor;

201.15. Rajak Janka Božo, rođen 1912. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (29), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

202.16. Rajak Jović, rođen 1885. godine, Srbin, odveden od kuće 31, jula 1941. (56), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

203.17. Rajak Jovića Novak, rođen1920. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1945. (25), Karlovac, Hrvatska;

204.18. Rajak Laze Đuro, rođen 1936. godine, Srbin, zaklan od ustaša u masovnom pokolju 1943. godine (9), Donja Gata, Bihać;

205.19. Rajak Luke Rade, rođen 1914. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. ((27), likvidiran u od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

206.20. Rajak Marija dev. Kovačević, rođena 1910. godine, Srpkinja, poginula od Nemaca u zbegu u 4. neprijateljskoj ofanzivi februara 1943. (33), na području Grmeča;

207.21. Rajak Marija, dev. rođena 1896. godine, Srpkinja, ubijena u zbegu u 4. neprijateljskoj ofanzivi 1943. (47), na području Bosanskog Petrovca;

208.22. Rajak Marija, dev. rođena 1896. godine, Srpkinja, ubijena u zbegu u 4. neprijateljskoj ofanzivi 1943. (47), na području Bosanskog Petrovca;

209.23. Rajak Milka, dev., rođena 1911. godine, Srpkinja, umrla 1942. godine (31), nepoznato mesto, Bihać;

210.24. Rajak Milka, dev., rođena 1901. godine, Srpkinja, umrla od tifusa u zbegu 1943. godine (42), Plitvički Ljeskovac, Korenica;

211.25. Rajak Marka Mile, rođen 1904. godine, Srbin, odveden  od kuće 1941. ((37), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

212.26. Rajak Marka Mihajlo, rođen 1903. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1945. godine (42), Donja Gata, Bihać;

213.27. Rajak Mika dev. Lešić, rođena 1895. godine, Srpkinja,  umrla od tifusa u zbegu marta 1943. (48), Grmeč;

214.28. Rajak Mile Boja, rođena 1938. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša, godina i mesto nepoznati;

215.29. Rajak Mile Desa, rođena 1937. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša 1943. (8), Bogdanović;

216.30. Rajak Mile Dušan, rođen 1941. godine, Srbin, poginuo 1942. (1), Velika Gata, Bihać;

217.31. Rajak Mile Milan, rođen 1923. godine, Srbin, poginuo od Nemaca u NOB-u 1945. (22), Karlovac, Hrvatska;

218.32. Rajak Milka dev. Zec, rođena 1913. godine, Srpkinja, poginula od Nemaca u zbegu 1943. (30), Suvaja, Bosanska Krupa;

219.33. Rajak Miloša Lazo, rođen 1901. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (40), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Vučije jame, Vrsta kod Bihaća;

220.34. Rajak Miloša Nikola, rođen 1927. godine, poginuo u NOB-u 1942. (15), Drinić, Bosanski Petrovac;

221.35. Rajak Mihajla Bosiljka, rođena 1926. godine, poginula u NOB-u 1943. (17), Sutjeska;

222.36. Rajak Pavle-Papa, rođen 1865. godine, Srbin, ubijen od ustaša avgusta 1941. (76), Donja Gata, Bihać;

223.37. Rajak Pajo, rođen 1895. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (46), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

224.38. Rajak Perka dev.,Srpkinja, nepoznata godina rođena, način i mesto stradanja:

225.39. Rajak Petra Stojan, rođen 1038. godine, Srbin, ubijen od Nemaca u nemačkoj ofanzivi 1943. (5), Bosanski Petrovac;

226.40. Rajak Rade Vojin, rođen 1914. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (27), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

227.41. Rajak Rade Ilija, rođen 1912. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (29), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

228.42. Rajak Rade Mane, rođen 1933. godine, ubijen od Nemaca u nemačkoj oanzivi 1943. (10), Posanski Petrovac;

229.43. Rajak Rade Pane, rođen 1934. godine, Srbin, ubijen od Nemaca u nemačkoj ofanzivi u zbegu februara 1943. (9), Bosanski Petrovac;

230.44. Rajak Rade Rade, rođen 1878. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (63),likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

231.45. Rajak Radić, rođen 1885. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (56), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

232.46. Rajak Radića Vojin, rođen 1912. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (29), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

233.47. Rajak Radića Ilija, rođen 1910. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (31), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

234.48. Rajak Rajka Mile, rođen 1904. godine, Srbin, odveden od kuće jula 1941. godine (37), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na Garavicama, Bihać;

235.49. Rajak Save Petar, rođen 1910. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (31), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

236.50. Rajak Sime Nikola, rođen 1920. godine, Srbin, poginuo od Nemaca u NOB-u 1944. (24), vrelo, Cazin;

237.51. Rajak Smilja dev. Cimeša, rođena 1900. godine, umrla od tifusa 1943. (43), Donja Gata, Bihać;

238.52. Rajak Smilja, dev. rođena 1906. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša u masovnom pokolju 1942. godine (36);

239.53. Rajak Sofija dev. Puđa, rođena 1900. godine, Srpkinja, poginula od Nemaca u nemačkoj ofanzivi u zbegu marta 1943. (43), Grmeč;

240.54. Rajak Spase Vida, rođena 1929. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša 1943. godina Donja Gata, Bihać;

241.55. Rajak Stana dev., rođena 1890. godine, Srpkinja,  poginula od Nemaca u zbegu marta 1943.(53), na području Grmeča;

242.56. Rajak Stoja, dev.,  rođena 1893. godine, Srpkinja, umrla 1943. (50), Donja Gata, Bihać;

243.57. Rajak Stojana Ilija, rođen 1889.godine, Srpkinja, umro 1943. (54), Bihać;

244.58. Rajak Todora Lazo, rođen 1890. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jučla 1941. (51), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

245.1. Repajić dev. Brujić, rođena 1850. godine, Srpkinja, zaklana od ustaša u masovnom pokolju 13. septembra 1941. (90), Donja Gata, Bihać;

246..2. Repajić Ilije Nikola, rođen 1920. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (21), likvidiran u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

247..3. Repajić Ilije Petar, rođen 1918. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (23), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

248..4. Repajić Mara dev. Đukić, rođena 1893. godine, Srpkinja,  poginula od ustaša 1942. ( 50),  Velika Gata, Bihać;

249..5. Repajić Nikole Ilija, rođen 1895. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (46), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

250.6. Repajić Petra Jovan, rođen 1939. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1942. (3), Donja Gara, Bihać;

251.7. Repajić Sime Mile, rođen 1880. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (61), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

252.8. Repajić Sime Pero, rođen 1900. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (41), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

253.9. Repajića Petra Jovica, rođen 1940. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1943. (3), Velika Gata, Bihać;

254.1. Rodić Mile Lazo, rođen 1914. godine, Srbin,  poginuo od ustaša u NOB-u 1942. (28), Udbina, Korenica;

255.2. Rodić Mile Milorad, rođen 1877. godine, Srbin, odveden od kuće 1941. (64), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

256.3. Rodić Petra Mile, rođen 1889. godine, Srbin, zaklan od ustaša u masovnom pokolju 13. septembra 1941. (52), Donja Gata, Bihać;

257.1. Stanišić Jeka dev., rođena 1900. godine, Srpkinja, umrla od tifusa avgusta 1943. (43), Donja Gata, Bihać;

258.2. Stanišić Mile Gojko, rođen 1912. godine, poginuo od Nemaca u NOB-u februara 1943. (31), oko Drvara;

259.3. Stanišić Mile Mićo, rođen 1923. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1944. (21)., Vagana-Drežnik, Slunj;

260.4. Stanišić Miće Mile, rođen 1892. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (49), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

261.5. Stanišić Miće Pero, rođen 1895. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (46), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

262.6. Stanišić Pere Branko, rođen 1920. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1943. (23), Peulje, Bosansko Grahovo;

263.7. Stanišić Pere Grujo, rođen 1920. godine, Srbin, poginuo od četnika 1944. (24), Donja Gata, Bihać;

264.8. Stanišić Pere Milan, rođen 1909. godine, Srbin, poginuo u NOB-u 1943. (34), planina Šator;

265.1. Cimeša Vida dev. Radmanović, rođena 1910. godine, umrla od tifusa marta 1943. (31), Donja Gata, Bihać;

266.2. Cimeša Dušana Mićo, rođen 1886. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (55), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kod Bihaća;

267.3. Cimeša Đuke Branko, rođen 1939. godine, Srbin, ubijen od ustaša 1943. (4), Donja Gata, Bihać;

268.4. Cimeša Đuke Dušan, rođen 1935. godine, Srbin, ubijen od ustaša u zbegu 1943. (8), Prijeboj, Korenica;

269.5. Cimeša Đuke Milija, rođena 1943. godine, Srpkinja, ubijena od ustaša 1943. (0), Donja Gata, Bihać;

270.6. Cimeša Đurana Mićo, rođen 1886. godine, Srbin, odveden od kuće jula 1941. godine (55) likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na Garavicama, Bihać;

271.7. Cimeša Rade Luka, rođen 1912. godine, Srbin, odveden od kuće 31. jula 1941. (29), likvidiran od ustaša u masovnoj likvidaciji na stratištu Garavice kraj Bihaća;

272.8. Cimeša Trivuna dev. Jakšić, rođena 1910. godine, umrla od tifusa marta 1943. (33), Donja Gata, Bihać;

Prilog broj 2

stanovnika Donje Gate odvedenih i likvidiranih na stratištu Gospić-

Jadovno Hrvatska

1. JAZIĆ SIME MILE 1885-1941 (56)

Prilog broj 3

S P I S A K

stanovnika Donje Gate odvedenih i likvidiranih na stratištu Garavice kod Bihaća

Bosna i Hercegovina

Početkom Drugog svetskog rata,  20. i 31. jula 1941. godine u selu Donja Gata, pohapšeni su kod kuća od strane ustaša, odvedeni na stratište Garavice i likvidirani u masovnoj likvidaciji vatrenim oružjem, klanjem i na druge načine:

1.1. BAJIĆ VUJE DUŠAN, 1914-1941. (27)

2.1. VURDELJA ĐURE STEVAN, 1889-1941. (52)

3.2. VURDELJA MILE DUŠAN, 1909-1941. (32)

4.1. GLUVAJIĆ GAVRE NIKOLA, 1902-1941. (39)

5.2. GLUVAJIĆ JOVE GOJKO, 1912-1941 (29)

6.3. GLUVAJIĆ JOVE ILIJA, 1890-1941. (51)

7.4. GLUVAJIĆ JOVE MILOŠ, 1892-1941. (49)

8.5. GLUVAJIĆ JOVICE MILE, 1910-1941 (31)

9.6. GLUVAJIĆ LUKE DUŠAN, 1916-1941. (25)

10.7. GLUVAJIĆ MILE DRAGUTIN, 1904-1941 (27)

11.8. GLUVAJIĆ SAVE ĐURO 1885-1941 (56)

12.9. GLUVAJIĆ SAVE SPASE, 1888-1941. (53)

13.10. GLUVAJIĆ SPASE BRANKO, 1924-1941. (17)

14.11. GLUVAJIĆ SPASE MILAN, 1911-1941. (30)

15.12. GLUVAJIĆ TRIFUNA MIĆO, 1881-1941. (60)

16.1. DAVIDOVIĆ VUJE JOVAN, 1903-1941. (38)

17.2. DAVIDOVIĆ MANE PETAR, 1917-1941. (24)

18.1. ZEC NIKOLE MILOVAN, 1899-1941. (42)

19.1. ZORIĆ BOGDANA NOVAK, 1920-1941. (21)

20.2. ZORIĆ MIĆE BOGDAN, 1896-1941. (45)

21.3. ZORIĆ MIĆE RADE, 1895-1941. (46)

22.4. ZORIĆ PETRA VLADO, 1914-1941 (47)

23.5. ZORIĆ PETRA MARKO, 1922-1941. (19)

24.6. ZORIĆ RADE STOJAN. 1922-1941 (19)

25.7. ZORIĆ TRIVUNA ĐURAĐ, 1876-1941. (65)

26.1. JAKŠIĆ VUČENA STEVO, 1911-1941. 30)

27.2. JAKŠIĆ MITRA DRAGIĆ, 1912-1941. (29)

28.3. JAKŠIĆ PERICE ĐURO 1924-1941. (17)

29.4. JAKŠIĆ PERICE MARKO, 1907-1941. (34)

30.1. KARAN ĐURO, 1880-1941. (61)

31.2. KARAN MILE ŽARKO, 1912-1941. (29)

32.3. KARAN MILE MILAN, 1928-1941. (13)

33.4. KARAN MILE, 1885-1941. (56)

34.1. KNEŽEVIĆ DUŠANA BRANKO, 1913-1941. (28)

35.2. KNEŽEVIĆ DUŠANA JOVO, 1924-1941. (17)

36.3. KNEŽEVIĆ DUŠANA NIKOLA-NINE, 1923-1941. (18)[17]

37.4. KNEŽEVIĆ JOVE DUŠAN, 1891-1941. (50)

38.5. KNEŽEVIĆ MILE LAZO, 1909-1941. (32)

39.1. KONČAR VASE BOŽO, 1900-1941. (41)

40.1. LONČAR SIME STOJAN, 1918-1941. (23)

41.2. LONČAR SPASE MILAN, 1902-1941. (39)

42.1. PILIPOVIĆ ĐURE JOVO, 1893-1941 (48)

43.2. PILIPOVIĆ JOVE MILE, 1927-1941 (14)

44.1. RAJAK BOŽO-GRBO, 1892-1941. (49)

45.2. RAJAK VUJE ILIJA, 1895-1941. (46)

46.3. RAJAK VUJO, 1890-1941. (51)

47.4. RAJAK IVANA PETAR 1896-1941 (45)

48.5. RAJAK JANKA BOŽO, 1912-1941. (29)

49.6. RAJAK JOVIĆ, 1885-1941. (56)

50.7. RAJAK LUKE RADE, 1914-1941. (27)

51.8. RAJAK MARKA MILE, 1904-1941. (37)

52.9. RAJAK PEJO, 1895-1941. (46)

53.10. RAJAK RADE ILIJA, 1912-1941. (29)

54.11. RAJAK RADE RADE, 1878-1841. (63)

55.12. RAJAK RADIĆ, 1885-1941. (56)

56.13. RAJAK RADIĆA VOJIN. 1912-1941. (29)

57.14. RAJAK RADIĆA ILIJA, 1912-1941. (29)

58.15. RAJAK RAJKA MILE 1904-1941 (37)

59.15. RAJAK SAVE PETAR, 1910-1941. (31)

60.16. RAJAK TODORA LAZO, 1890-1941. (51)

61.1. REPAJIĆ ILIJE NIKOLA, 1920-1941. (21)

62.2. REPAJIĆ ILIJA PETAR, 1918-1941. (23)

63.3. REPAJIĆ NIKOLE ILIJA, 1885-1941 (56)

64.4. REPAJIĆ SIME PERO, 1900-1941. (41)

65.1. RODIĆ MILE MILORAD 1923-1941 (18)

66.1. STANIŠIĆ MIĆE MILE, 1892-1941. (49)

67.2. STANIŠIĆ MIĆE PERO, 1895-1941. (46)

68.1. CIMEŠA ĐURANA MIĆO, 1886-1941 (55)

69.2. CIMEŠA RADE LUKA, 1912-1941. (29)

Prilog broj 4

S P I S A K

stanovnika naselja Donja Gata, pohapšenih,  odvedenih i likvidiranih na stratištu Vučije jame u šumi Osoje,  Vrsta kod Bihaća, Bosna i Hercegovina

Drugog avgusta 1941. godine u selu Donja Gata, pohapšeni su od strane ustaša i odvedeni na stratište Vučije jame u šumi Osoje, Vrsta kod Bihaća i likvidirani vatrenim oružjem, klanjem i na druge načine:

1.1. GLUVAJIĆ ĐURE RADE, 1902-1941. (39)

2.2. GLUVAJIĆ SAVE GOJKO, 1905-1941. (36)

3.1. ZORIĆ ĐURĐA NIKOLA, 1895-1941. (46)

4.2. ZORIĆ TRIVUNA PETAR, 1880-1941. (61)

5.1. JAKŠIĆ VUČENA BOŽO, 1919-1941 (22)

6.2. JAKŠIĆ TODE MILAN, 1924-1941. (17)[18]

7.1. RAJAK MILOŠA LAZO. 1901-1941 (40)

Prilog broj 5

S P I S A K

stanovnika naselja Donje Gate, pohapšenih,  odvedenih i likvidiranih u susednom naselju  Trstovac[19], Cazin, Bosna i Hercegovina

1. GLUVAJIĆ MILE LUKA, 1890-1043 (53)
2. ZEC LUKE LJUBO, 1892- 1943 (51).
3. JAKŠIĆ NIKOLE DUŠAN, 1911-1943 (32)
4. KARAN PETRA NIKOLA 1911-1943, (32)
5. KOVAČEVIĆ LAZE MILE 1887-1941, (54), od kuće ga odveveo prijatelj musliman;

Prilog broj 5

S P I S A K

stanovnika naselja Donje Gate, poginulih u građanskom ratu u Bosni i Hercegovini

1992-1995.godine

1. VUKOVIĆ BRANKA SLOBODAN, 1972-1994 (22), poginuo na Peuranovića vrhu (Lipa-Bihać);
2. VURDELJA RANKA STEVAN 1961-1993 (32), građanski rat ga sa roditeljima zatekao u Bihaću, poginu 12. juna 1993. godine u Bihaću;
3. KONČAR RAJKA JOVO, 1957-1992 (35), poginuo na Bihaću
4. PAUNOVIĆ STOJANA VELIMIR, 1962-1992 (30), sa roditeljima bio nastanjen u Gata-Ilidža (Velika Gata), poginuo na putu Knin-Benkovac. Sa njim ranjen Zorić Dragana Milijan;
5. STANIŠIĆ DUŠANA BATO, 1966-1992 (26), poginuo u Ripču. Idntifikovan pomoću DNK analize, posmrtni ostaci prenešeni i sahranjeni u (Bijeljina);
6. CIMEŠA ĐUKE MIRKO, 1954-1992 (28), poginuo u Ličkom Petrovom Selo;

[1] Poreklo stanovništa Bosanske Krajine istraživao je etnograf Milan Karanović. Svoja antropološka ispitivanja započeo je još 1904. godine. Podatke o pojedinim selima prikupljao je prema datim mogućnostima. Za vreme Velikog rata (1914-1918) propale su mu mnoge zabeleške, te je ove krajeve morao po drugi put prelaziti. Intenzivnije je počeo sa ispitivanjima 25. marta 1920. godine, kada je dobio mesto u Zemaljskom muzeju u Sarajevu. Od tada je za tri godine nekoliko puta proputovao kroz Krajinu na ispitivanju sela. U Srednjem Pounju ispitao je  149 naselja, među njima i nekoliko sela severno od Bihaća na levoj obali Une nazvana jednim imenom Gata.  Četiri meseca 1922. godine boravio je u tim selima da verifikuje ranije pribeleške i posmatranja, što objavljuje  u njegovom delu “Pounje u Bosanskoj Krajini”, Beograd  1925. godine.

[2]  U građanskom ratu 1992-1995. godine objekti su potpuno porušeni i ostali su samo temelji. Kasnije je uništena i plaža lešnjaka koja se nalazila pored objekata

[3]  Složena organizacija udruženog rada

[4]  U parohiji Rujnica kojoj pripada i Donja Gata, Cimeše su evidentirane sa slavom Markovdan. Verovtno da se ovde radi o grešci prilikom upisa slave.

[5] Pisac ovih redova u zimu 1956/57. godine,  kao klinac sa majkom Nevenkom bio je na prelu kod kuće Zorić u selu Krndija.  Prisutan u prelu bio je i Ranko Vurdelja iz Donje Gate. Namera mu je bila da ženi Miku (Mikicu) Smiljanić koja je tada stanovala kod sestre Mare Končar, koja se takođe nalazila na prelu. Po završetku čijanja, predenja vune i kudelje i pletenja čarapa i maja, uz tamburicu započinje kolo. Jednog momenta Mika istrčava iz kuće i prtinom kroz duboki sneg putem beži prema kući, da ne bude na silu odvedena. Za njom istrči Ranko, pa pošto je bio šepav, Mika uspeva pobeći i skloniti se u snopove  kukurozovine koja je kod susedne kuće Radića bila stavljena na vrata od štale radi bolje zaštite stoke od jake zime. Ranko uvidevši da je ne može stići, vraća se kod kuće Zorića, kuca na prozor i glasno viče: „Ko je samnom večeras brao kruške i grožđe, zapašće ga rep“. Posle nekoliko vremena Mika se udaje za Ranka, u kom su braku imali jednu kćerku, sada udatu u Bačkoj Palanci.

[6] Verovanje primitivnih naroda u zajedničko poreklo i mistični odnos između jednog plemena i neke vrste životinje, a ponekad i biljaka: takvu životinju ili biljku (totem) su obožavali i smatrali osnivačem svog plemena, pa se obično po njemu i celo pleme nazivalo.

[7]  Curica, kći Nikole umrla je od ogromnog straha bojeći se ustaša. Koliki je to bio strah kod deteta, nije mogla izdržati kada je rečeno „idu ustaše“.

[8] Odžići u Rujnici (Cazin) postali su od Gra(h)ovaca iz Donje Gate (Bihać,  ranije srez Cazin). Dva su predanja o postanku ovih Odžića. Stanko, potomak Vuje navodi da je rodonačelnik Gra(h)ovac Nikola po naseljavanju Donje Gate naseli područje prema muslimanskom naselju Trstovac. Nikola, slušajući hodžu iz Trstovca u vršenju islamske verske službe uspevao je da ga dobro imitira i dobija nadimak odža (Odžić) i porodica  Nikole Gra(h)ovca prihvati i zadrži prezime Odžić. Ženski članovi porodice će kasnije vratiti staro prezime Gra(h)ovac. Nikolin potomak Pajo prizetio se u Rujnici kod Čubrilove udovice Soka, devojački Končar iz Donje Gate,  posle Prvog svetkog rata. Prihvata slavu Odžića, Svetog Iliju umesto Gra(h)ovčeve slave Svetog Stevana Dečanskog.

Druga je priča Milana-Miće Kopanića, poreklom iz Rujnice. Gra(h)ovci u Donjoj Gati su međili sa hodžom (islamski sveštenik). Imajući parcelu zemljišta uz među Grahovaca, hodža to zenljište nije obrađivao, a Gra(h)ovcima je bilo potrebno i hteli su da prošire svoje imanje. Hoće da kupe hodžinu parcelu zemljišta i priključe u svoj posed. Dogovaraju se sa hodžom da im proda to zemljište. Hodža odbija prodaju, ali im  nudi na poklon. Grahovci ne žele poklon već hoće da parcelu plate. Hodža nudi na poklon, ali uz jedan uslov: da zemlju dobiju na poklon uslov je  da uzmu prezime Hodžić. Uz dugo razmišljanje o ponudi, porodice Nikole Graovca prihvate promenu prezimena i uzmu prezime Odžić kako bi dobili ponuđeni poklon. Ozvaniče dogovor i Grahovci umznu prezime Odžić. Kasnije se članovi porodice pobune, naročito žene i vrate na svoje staro prezime, Grahovac. Slično ovoj priči kazuje i Biljana, kćerka Dragana Odžića, samo je u pitanju bogata muslimanska porododica koja nije imala pa je željela pokloniti imanje srpskoj porodici uz uslovov da promene prezime.

[9] Među Srbima  do 1848. godine u upotrebi je bila reč ustaša ili ustanik.  Reč ustaša u tom značenju je koristio i Vuk Karadžić u svojim delima za srpske ustanike. Najpoznatiji ustaša iz Bosansko-hercegovačkoh ustanka 1875. godine bio je proslavljeni i više puta odlikovani francuski legionar kasnije kralj Petar I Karađorđević. Ratovao je pod pseudonimom Petar Mrkonjić. To potvrđuje i sama knjiga Petra I Karađorđevića. Kasnije, 1929. godine Ante Pavelić koristi tu reč za svoje pristalice od koje će nastati hrvatsko ustaštvo.

[10] Cimeše  u eparhiji Rujnica su evidentirani sa slavom Marko Evagelist. Donja Gata je jedino naseljeno mesto sa Cimešama koja pripada eparhiji Rujnica, što znači da je slava Markovdan slava Cimeša iz Donje Gate. Međutin Cimeše u Donjoj Gati su sa slavom Đurđevdan i niko ne spominje da je neko iz porodice Cimeša imao slavu Markovdan ili pak preslavu, što upućuje da je verovatno kod evidentiranja slava pogrešno upisana.

[11] Da je tako potvđuje pas Kusi (ime po kratkom repu), od Miće i Radojke Cimeša. Dočekivao je i ispraćao Kusi članove porodice. Odlazeće članove od kuće ispraćao je do autobusne stanice u Gata-Ilidža ili čak preko 6 kilometara daleko do kuće u Vrelo gde je bila udata njihova mlađa kćerka.  Odlazeće Gaćane 16. juna u vozilima UNPROFOR-a, Kusi trčeći prati kolonu vozila, posebno vozilo u kojem se nalazi njegova vlasnica Radojka. Ispred naselja Vrsta vozač na retrovizoru vozila primećuje kako pas trči za njima, zaustavlja vozilo, uzima Kusija i smešta ga u vozilo kod Radojke.  Na zastanku kolone u Ličkom Petrovom Selu, Radojkin rođak Milan koji se tada nalazio u Slunju, dolazi u Ličko Petrovo Selo da bi se vidio sa Radojkom. Tu Milan uzima Kusiji i odnosi kod sebe u Slunj. Posle par meseci ide kod Radojke u posetu u Bosanski Petrovac i sa sobom vodi Kusija da ga preda Radojski. Neverovatan je njegov susret sa Radojkom, radost samo kako pas može da iskaže.  Dalje zajedno sa Radojkom prolazi sve ratne strahote. Iznenadni odlazak iz Bosanskog Petrovca, gde su privremeno bili smešteni, pred naletom neprijateljskih snaga, opet se Kusi nalazi u nevolji, osećajući da bi ponovo mogao biti ostavljen, ne odvaja se od vozila u koje ulazi Radojka, uskače u vozilo i dolazi u Prijedor. Verovatno i na njega rat  ostavlja traumatične tragove, postaje agresivam i preživljava ranjavanje od čoveka koji je imao kinofobiju zbog ujeda psa u mladosti, i od druželjubivog i miroljubivog psa, koji se slobodno kretao, bili su prinuđeni da ga vežu, da bi posle nekoliko vremena uginuo.

[12] Verovatno slava greškom upisana

[13] Kenotaf je simboličan grob ili spomenik podignut u pomen pokojnika čije se telo nalazi  negde na drugom mestu. iako se kenotafi obično podižu u čast pojedina, ima i onih koji su podignuti u sećanje na grupe pojedinaca, poput izgubljenih ili stradalih vojnika neke države na nepoznatoj lokaciji. Slučaj Garavica je gde su kenotafi podignuti većim delom vam mesta stradalih civila.

[14] Popis žrtava rata od 6. aprila 1941 do 15. maja 1945. godine obavljen je od novembra 1964. do aprila 1965. godine, skoro dve decenije po završetku rata. Savezno izvršno,  tada vlada Socijalističe Federativne Republike Jugoslavije, 10. jula 1964. godine, odlučila je da se načini popis ratnih žrtava 1941-1945. godine. U tu svrhu 17. juna formirana je Savezna popisna komisija dok je obrada podataka poverena Saveznom zavodu za statistiku. Organizaciju popisa trebalo je da sprovedu republičke popisne komisije. Popisom se trebalo utvrditi  stvarni broj žrtava rata. Popisom se ne postiže stvarni rezultat stradalih stanovnika Donje Gate. Područje atara sela Donja Gata, kod naseljavanja, deli se na: Gata, Rajakov potok (ili samo Potok), Grahovčevo Brdo, Rajakovo Brdo, Gluvajića Brdo i Lončarevo Brdo. Prema toj podeli evidentirani su i naseljeni stanovnici. Komisija za popis žrtava, žrtve popisuje za naselje Donja Gata kao celinu. Istovremeno jedan broj žrtava upisan je u susedno selo Velika Gata. Međutim, pojedinci se organiziju i zajedno sa potomcima stradalih prikupljaju podatke o žrtvama i sačinjavaju spisak žrtava devedesetih godina dvadesetog  veka. Entuzijasti na tom poslu su Milan Bogunović iz Bukovice, Dušan Miljković iz Crnaje i Žarko Gluvajić iz Donje Gate i sa brojnim saradnicima potomaka žrtava  sačinjavaju Spiskove žrtava Drugog svetskog rata za srpska naselja Cazinske krajine.. Sve se to čini skoro pola veka po završetku rata.

Završetkom rata izvršena  je kolonizacija. Neki će se povratiti iz kolonizovanih mesta.  U selo se ne vraća deo ratne siročadi koja su ostala po domovima za ratnu siročad širom Jugoslavije. Planirani popis stanovništa  Kraljevine Jugoslavije 1941. godine nije izvršen zbog izbijanja rata. U ratu su popaljene matične i crkvene evidencije. Po završetku rata ustrojava se nova matična evidencija. Ustrojavanje nove evidencije vrši se bez validne dokumentacije. Sećanje je osnovni izvor infomacija za evidenciju. Malo je direktnih potomaka koji mogu dati podatke. Uglavnom to čine komšije i poznanici. Novoustrojena evidencija se kasnije ne koristi za vršenje popisa, već se i popisi vrše opet po sećanjima. Sećanjem se upisiju različite godine rođenja za pojedina lica. Isti slučaj je i sa upisanim imenima. Imamo slučaj da je isto lice upisano sa imenima Jovan, Jovo, Jovica, Joja, a radi se o istom  licu. To se takođe dešava i sa imenima roditelja, kao Petar, Stanko, Gavro, Pero. Tako imano slučaj da je porodica sa 6 članova popisana sa 18 članova. Da bi se dobili što približniji podaci o stanovništvu i žrtvama rata sela Donja Gata načinjen je spisak porodica sa brojem članova zatečenih 6. aprila 1941. godine.. Najveći problem je evidentiranje dece rođene neposredno pred i na početku rata. Mnoga deca su kao žrtve ostala bezimena. Jedan broj žrtava iz okolnih naselja popisan je u Donjoj Gati. Uporedbom Spiska žrtava državne komisije iz 1964. godine i Spiska koji je uradila ekipa na čelu sa Milanom Bogunovićem,  sastavljen je ovaj jedinstveni Spisak  žrtava rata koji je napribližniji stvarnom stanju stradalih Donjogaćana.

[15] Iako se Nikola vodi kao žrtva na stratištu Garavice (Bihać), on je uspeo preživeti  likvidaciju i pobeći. Porodici se nikada nije javio sve do 1989. godine kada država Australija posle njegove smrti traži rodbinu kao naslednike njegove ostavštine. Zaostavštinu dobija njegova sestra Milka i potomci brata Mile. Nezna se razlog njegovog  ne javljanja porodici. i kako je došao do Australije. Pretpostavlja se kada je uspeo pobeći sa rake, pobegao prema planini Plješevica, prešao u Liku i priključio se ličkim četnicima. Na kraju rata  sa četnicima napušta Jugiju i dolazi do Australije. To je sigurno i razlog što se nikada nije javio porodici da je preživeo stradalište Garavice. Sestra Milka je stalni imala predosećaj da je brat Nikola živ.

[16]  Kosta je bio veliki prijatelj-dost sa muslimanom iz Trstovca. Kosta ostareo i teško bolestan traži da ga prijatelj musliman obrije. „Prijatelj“ Musliman napravi tri poteza brijačem, zastane, ruka mu zadrhti i kaže Kosti: „Nemoj da te Turčin brije, đođe mi da ti vrat presječem“

[17]  Nikola se uspeo spasiti likvidacije. Da je živ niko nije znao sve do 1989. dok država Australija nije tražila srodnike posle njegove smrti.

[18]  Likvidiran  na putu od Gata-Ilidža do Vrste.

[19] Trebalo se osloboditi okorelih krvnika i koljača srpskog naroda. Jedan od poznatih ustaša koljača bio je Mujaga Perviz  iz Trstovca. Počino je strašne i masovne pokolje  Srba po srpskim i mešovitim selima Cazinske krajine. Poklao je na stotine nemoćnih žena, dece i staraca. Muslimani ga veličaju kao junaka sa dva srca i neustrašivog ustašu u borbi protiv „četnjaka“. Perviza su se  plašili i izbegavali i mnogi muslimani. Grupa odvažnih ustanika iz partizanskog odreda „PO“ Rujnica, 15/16. oktobra 1941. godine  likvidira koljača Mujagu. Ustaše iz Trstovca ne mogu se pomiriti sa gubitkom „svog saborca po nožu“.  Marta  1943. godine upadaju u susedno selo Donja Gata i nekoliko okolnih srpskih sela, kupe iz kuća 14 muškaraca, odvode u Trstovac i nad njima čine odmazdu za likvidiranog koljača Mujagu Perviza.