PIŠE: Saradnik portala Poreklo Snežana Aleksić
U današnjem vremenu nemoći nacionalnog bića, moguće je samovoljom pojedinaca porušiti portansko platno kojima su ktitori bili Srpski ustavobranitelji. No da li Srpskom nacionalnom biću savremeni rušitelji mogu porušiti pamćenje na ustavobranitelje?
Stojan i Aleksa, sinovi Đorđa i Bisenije Simić, rođeni su u Boljevcima, iz kojih ih životni put vodi u sam vrh nacionalne istorije. Obojica su bili ustavobranitelji i izuzetno značajni ljudi svog vremena.
Rano su ostali bez majke, koja se upokojila 1803. godine. Sahranjena je u Boljevačkoj porti, sa severne strane crkve. Godine 1835. sinovi Stojan i Aleksa podižu majci Biseniji nadgrobnu spomen-ploču. Ista je sačuvana u izvornom obliku, do danas.
Stojanovim i Aleksinim trudom i sredstvima tada je, a radi dodatnog obezbeđenja majčinog groba, ciglom sazidano masivno portansko platno – ograda oko crkvenog dvorišta. Portansko platno je jednim svojim delom, ka ulici, ozidano preko seoskog bunara, koji je neposredno pre izgradnje ograde, sticajem tragičnih okolnosti, stavljen van upotrebe. Iz tradicije mesta saznaje se da je neka nesrećna žena izvršila samoubistvo skočivši u taj bunar. Tako je čitavo mesto ostalo bez pijaće vode. Nužda je tada naterala Boljevčane da brzo, nakon tragičnog događaja, iskopaju novi bunar sa suprotne strane ulice. Ovaj bunar postojao je sve do kraja 80-ih godina HH veka, kada je neopravdano uklonjen tokom izvođenja radova uređenja Velikog raskršća.
Stotinu godina ranije, početkom 90-ih godina XIX veka, jutoistočni Srem zadesio je snažan zemljotres. U Boljevcima i okolnim mestima mnogi objekti su oštećeni, neki i porušeni. Masivno boljevačko portansko platno, ktitorstvo ustavobranitelja Stojana i Alekse Simića, u ovom zemljotresu nije oštećeno. U susednim mestima mahom su stradale sve crkvene ograde, koje su shodno mogućnostima parohijana, početkom HH veka obnavljene u skladu sa tadašnjom modom – umesto zidanih ograda pravljene su nove ograde od kovanog gvožđa.
Sama crkva u Boljevcima u zemljotresu je pretrpela manja oštećenja – napukline zidova i tavanice. Stoga je 1894. godine Srpska pravoslavna crkvena opština boljevačka kojom je predsedavao Lazar Dacević, uz odobrenje Karlovačkog arhimandritskog odbora, pokrenula radove popravke crkve.
Zidarski radovi podrazumevali su popravke napuknuća zidova i tavanice. Tada je crkva živopisana. Na severu, ispred oltara prikazan je u sredini Bog-otac, sa strane po dva jevanđelista na oblacima. Na svodu naosa – figure Cara Lazara, Sv. Stevana Štiljanovića, Sv. Save, Sv. Simeona, Sv. Cara Dušana, Sv. Stevana Dečanskog, Sv. Paraskeve i Sv. Majke Angeline. Na zapadnom naosu prikazana je kompozicija Vaskrsenje Hristovo. U ovoj rekonstrukciji pozlaćeni su ikonostas i pevnički stolovi, a na stolovima u muškoj i ženskoj crkvi izvedene su ”stolarske namazne radnje”, odnosno lakiranje.
Za razliku od srpskih parohijskih crkava u jugoistočnom Sremu, i manastira Feneka, crkva u Boljevcima tokom Velikog i Drugog svetskog rata, voljom Božijom, nije pretrpela ni najmanje skrnavljenje. Tako je boljevačka crkva u odnosu na sve okolne, do nedavno, bila jedina originalna u pogledu arhitekture i crkvenog inventara. Godine 2005. uvrštena je u red kulturnih dobara na području grada Beograda. (Službeni glasnik RS br. 108/05).
Nažalost, tokom građevinskih radova koji su otpočeli krajem druge decenije HXI veka, i to bez znanja, odobrenja i nadzora referentnih institucija kulture, došlo je do devastacije fasade i unutrašnjosti crkve, čime je narušena arhitektonsko-urbanistička vrednost ovog sakralnog objekta. Inventar crkve, koji je kao i sama građevina proglašen kulturnim dobrom u delu likovnih i primenjenih umetnosti Srba XVIII i XIX veka u donjem Sremu, volšebno je devastiran.
Tokom ovih radova, u jednom delu, srušeno je i portansko platno. Crkvena ograda, ktitirstvo srpskih ustavobranitelja odolevala je ćudima prirode i vihorima rata tokom XIX i HH veka. Danas u HXI veku, pod čudnim okolnostima kojima očito gospodari Mamon, portansko platno se obrelo pred poduhvatom apsolutnog rušenja.
Nažalost, danas živimo u vremenu kada se sve ono što je nacionalno, srpsko, našlo u nezavidnom položaju. Pod izgovorima ”modernizacije” sprovodi se razračunavanje sa kulturnim nasleđem i identitetom Srba. Stoga, nije na odmet podsetiti savremene ”reformatore” da je preživeo ovaj narod razna vremena, te da će i posle ovog trenutka doći ono doba kada o svima i svemu svoj konačni sud daju Gospod i istorija.
U današnjem vremenu nemoći nacionalnog bića, moguće je samovoljom pojedinaca porušiti portansko platno kojima su ktitori bili Srpski ustavobranitelji. No da li srpskom nacionalnom biću savremeni rušitelji mogu porušiti pamćenje na ustavobranitelje?
*
Stojan Simić, rođen u Boljevima marta 1797. U Srbiju odlazi 1806. kada mu je otac koji se borio u prvom ustanku postao starešina u Kruševcu. Posle propasti Srbije 1813. vratio se u Srem, i borio se u austrijskoj vojsci kao dobrovoljac, protiv Francuza. Potom je bio u Bukureštu kao padur kod Miloševog agenta Mihajla Germana. Septembra 1820. doneo je, kao kurir, s opasnošću po život, poruku knezu Milošu iz Bukurešta, da ne prima ustupke, koje mu je tada Porta nudila. Knez Miloš ga je tada uzeo za svoga tatarina. Zatvoren je u Carigradu 1821, zajedno sa srpskim deputatima, kojima je bio doneo uputstva od kneza Miloša, ali je posle nekoliko meseci našao načina da pobegne iz Carigrada. Knez Miloš ga je 1824. uzeo u državnu službu, 1827. i 1831. slao ga je kao člana deputacije u Carigrad. Jedan je od vođa Miletine bune, pod kratkovečnim Sretenjskim ustavom član Saveta. Od 1835. do 1839. bio je nadzornik Miloševih dobara u Vlaškoj, potom 1893. postao je prvi član, pa ona predsednik Saveta. Stajući uz Ustavobranitelje u njihovoj borbi protiv kneza Mihaila, 1840. morao je napustiti zemlju. Do 1842. boravio je u Vlaškoj, gde je trgovao solju. Posle izbora kneza Aleksandra Karađorđevića, bio je predsednik Saveta, ali je 1843. napustio službu. Počasni je član Društva srpske slavesnosti od 1845. Upokojio se u Beogradu 1852.
Aleksa Simić, rođen 18. marta 1800. u Boljevcima. U Srbiju odlazi 1819. gde postaje pisar u kancelariji kneza Miloša, 1824. bio je bazrđan-baša u Beogradu, 1835. ministar finansija, zatim prvi ađutant kneza Miloša. Pripadao je stranci Ustavobranitelja, koja se borila za Ustav protiv kneza Miloša i kneza Mihaila (1838-1842). Bio je kapućehaja u Carigradu 1842, kneževski predstavnik i ministar Inostranih dela 1843-1844. Potom je proveo pet godina van politike na svojim dobrima u Vlaškoj. Po povratku u Srbiju postaje ministar pravde i prosvete 1849-1852, ministar unutrašnjih dela 1852-1853, kneževski prestavnik i ministar inostranih dela 1853-1855. U ovom poslednjem položaju imao je težak zadatak da sačuva neutralnost Srbije za vreme krimskog rata. Od 1856-1857. bio je kneževski prestavnik, nakon čega je penzionisan. Bio je jedan od stubova ustavobraniteljskog režima i jedan od najbogatijih ljudi svoga doba. Bio je aktivan u Društvu srpske slovesnosti, čiji je predsednik od 1849 do 1952. Od 1853. počasni je član ovog društva, a u Srpskom učenom društvu za počačsnog člana naimenovan je 1864. Upokojio se u Beogradu 1872.
IZVORI:
Aleksić S., Boljevci u izvorima i arhivskoj građi – rukopis u pripremi
Aleksić S, Okamenjena ćirilica iščitavana između i preko redova, Beograd, 2017.
Komentari (0)