Poreklo stanovništva sela Turje, opština Debarce (S. Makedonija). Prema studiji Jovana F. Trifunoskog “Ohridsko-struška oblast”, SANU, Beograd, 1992.
Položaj i tip.
To je malo, čisto, zdravo i vrlo prijatno selo. Leži u izvorišnom delu Turjanske ili Mramoračke reke, leve pritoke Sateske. Kuće su na blagim stranama i u dolovima. Okolna su naselja Slivovo i Mramorec. U neposrednoj blizini Turja je granica Ohridsko–struške oblasti prema susednoj Kičevskoj kotlini.
Stanovnici se služe vodom iz brojnih izvora. Pojedini izvori zovu se: Rajčec, Podpeš, Dobra voda, Latkoec, Svinjurka, Mitrov kladenec, Češma, Izvorče, Oreše, Njegovište itd. Turje i najbliže selo Mramorec spadaju u sela Debarce, koja su osobito bogata izvorskom i tekućom vodom.
Atar oko sela je veoma prostran. Na njemu su potesi: Gola krasta ili Golak (1.466 m), Golema krasta, Lokvište, Struganica,
Češma, Raskrsnica, Pepelkojca, Bukov zabel, Preku rid, Čukica, Begovište, Straža, Rajkov osoj, Krasta, Dijalo, Latkoec, Stankoec, Otale grob, Vrboo, Bučalo, Zmijina krastica, Šiloec, Vlči kamen, Opalenik, Podzadel, Kraišta, Zadel, Strana, Miajlev dol, Kasapnica, Preodište, Kolovoz, Kerdžanoj padini, Tejla krasta, Podpeš, Padinje, Rajčev rid, Zad–krasta, Popov rid, Crven zadel, Ajšin grob, Pod–sunalište.
Turje ima razređen tip. Pojedine grupe kuća zovu se po rodovima, na primep: Trpčevci, Andreevci, Nikolovci itd. Naselje ima
29 domaćinstava (1979. g.).
Prošlost sela.
B. Skarić izneo je mišljenje da su imena geografskih objekata kao Turije, Turijak i slična izvedena od životinja, kojih više nema. Stoga to su stara geografska imena. U istorijskim izvorima selo Turje prvi put se pominje 1582. g. Bilo je dervendžijsko naselje sa 21 hrišćanskim domaćinstvom. Dervendžijsko selo je ostalo i u XVII veku. I narodno predanje navodi da je Turje osobito staro naselje. Kraj današnjeg sela je, sa zapadne strane, niže zemljište zvano Kasapnica. Nekada je tamo ležalo Turje. Međutim, jednom pod Turcima, to selo je uništeno i mnogi stanovnici ubijeni. Veruje se da je zato selište dobilo ime Kasapnica.
Iza navedenog događaja 7—8 preživelih domaćinstava osnovala su Turje na današnjem položaju. To je verovatno bilo krajem
XVIII veka. Od tih stanovnika potiču današnji starinački rodovi: Trpčevci, Andreevci, Nikolovci i dr. Do 1900. g. selo je naraslo na oko 30 uglavnom zadružnih kuća.
U Turju svi stanovnici imaju dve slave: Sv. Nikolu „letnjeg“ i V. Gospojinu. Za prvu slavu primaju goste iz okolnih sela. Druga
slava je i crkvena. Mala crkva posvećena V. Gospođi nalazi se kraj selišta Kasapnica. Ona postoji još iz vremena kada je Turje
bilo na tom selištu. Stanovnici kažu: „Našata crkva je najstara vo ovoj kraj.“ Neki navode da je to „rimska crkva“ i slično. Groblje je oko crkve i zajedničko je.
U Ilindenskom ustanku 1903. g. Turje je bilo zapaljeno. Njegovi stanovnici tada su oko 50 dana proveli y šumi na mestu zvanom
Latkoec. Slično se desilo i u proleće 1944. g.: tada su stanovnici Turja bežeći pred albanskim okupatorom dva meseca proveli
u demir–hisarskim selima – Prostranju i Velmevcu.
Na seoskom ataru jedan lokalitet nosi ime Popov rid. Tamo je nekada ubijen sveštenik iz Turja. Na lokalitetu Stalev grob
ubijen je stanovnik iz ovog sela po imenu Stale. Ha potesu Pruta, tokom turske vladavine ubijen je neki Malisorac. Bio je
učitelj u susednom selu Mramorecu, inače rodom iz Struške Malesije.
U Turju očuvana je i tradicija iz vremena nekadašnjih turskih spahija i poljaka. Spahije su uzimale svaki treći snop hod žita,
dok je selo poljaka plaćale „so 100 kila“ žita godišnje. Kaže se da je neki spahija u Turju ubijen od strane seljaka Andre zato
što spahija „sakal nevesta“. Ipak, kako kažu stanovnici u Turju, „poljacite bile poteški od spaiite“.
Na uzvišenju Straža kraj sela, kako se priča, stalno je stražario po neki od seljaka. Njegova je dužnost bila da opominje stanovnike ako bi njihovom naselju zapretila opasnost.
Ovde iznosimo brojno stanje kuća i stanovnika od 1921. do 1971. g.:1921. g. 80 d. 417 st.
1948. g. 85 d. 492 st.
1961. g. 66 d. 338 st.
1971. g. 49 d. 205 st.
Stanovništvo.
U Turju ima starinačkih i doseljenih rodova.
Starinci su: Trpčevci (6 k.), Andreevci (5 k.), Nikolovci (4 k.), Todorovci (Z K.), Stefanovci (2 K.), Tuntevci (2 k.), Zdravevci (2 k.) i Vojnevci (1 K.). Od roda Tuntevci potiče jedan lekar u Ohridu.
Sasvim su iseljeni starinački rodovi: Tanevci i Debeljakovci. U navedenom rodu Trpčevci zna se sledeća genealogija: Stojmir (živ, 67 godina) – Bogoja–Đorđe—Micre–Riste—Trpče, osnivač roda. On je kpajem XVIII veka sa sedišta Kasapnica prešao y današnje selo. I preci ostalih rodova imali su kuće na pomenutom selištu.
Doseljeni rodovi su: Kordžanovci (Z k.) i Petrevci (1 K.). Prvi su iz nekog sela u okolini Korče u Albaniji. Drugi cy iz poljskog sela Izdeglavja u središnom delu Debarce. U rodu Kordžanovci zna se sledeća genealogija: Sandre (nmv, 70 mamma) — Kostadin—Joan—Trpe, osnivač roda doseljen u prvoj polovini XIX veka.
Zanimanja.
Do Drugog svetskog rata stanovništvo se brzo množilo. Najviše se živelo od gajenja stoke i od planinske zemljoradnje (gajili su: raž, ječam, ovas). Godine 1940. celo selo imalo je oko 4.000 ovaca i koza, oko 200 goveda i oko 100 konja. Tada bi na Đurđevdan ohridski trgovci dolazili u Turje i sa stanovnicima pogađali su se u vezi sa otkupom mleka. Trgovac koji bi postigao dogovor u selu je imao zgradu zvanu „bačilo“. U njoj bi radnici vršili otkup mleka i pravili sir, urdu i maslo. Najjači udar napretku sela zadala je okupatorska vlast tokom pomenutog rata i masovna iseljavanja. Sada je u selu malo stoke, a veoma je opala i zemljoradnja. Na ataru vide se napuštene stočarske zgrade zvane „košare“. Oko njih su ranije njive sada obrasle travom.
Iseljenici.
Rod Toplevci (3 k., „Martinija“) živi u kičevskom selu Lazarovci. Tamo su doseljeni iz Turja.
Iza Drugog svetskog rata i stanovnici ovog sela, kako je već rečeno, našli su se u periodu kada utiču razvoj industrije i škole. Zato jedni iseljenici povlače druge. Najviše je iseljenika u Kičevu (15 k.), Ohridu (10 k.), Skoplju (10 k.) i Bitolju (10 k.). Dosta iseljenika (oko 20 K.) kolonizovano je u Prilepskom polju, u naselju Slavej. Zbog toga u Turju sada ima samo 5 učenika. U pojedinim kućama žive samo starci i starice. Ima i kuća koje su sasvim prazne.
IZVOR: Jovan F. Trifunoski, “Ohridsko-struška oblast”, SANU, Beograd, 1992.
Komentari (0)