Poreklo stanovništva naselja Staniselići (po knjizi Staniseljići), opština Podgorica – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Pružaju se južnim podnožjem brda Krivog vrha, Dobroškice i Tunja. Okružavaju ih sela Parci, Gradac, Buronji, Kornet, Liješnje i Brežine. Između njih i prvih dvaju sela prolazi pomenuti put od Krnjičke kamenice prema Progonovićima i Štitarima. Sa njima su novezani krakom dugim 0,7 km, izgrađenim 1966. god. Od Titograda su udaljeni 20, od Cetinja 34 i od mjesnog središta y Gradcu – 1,5 km. Naselje se smjestilo y „plitkoj, prostranoj vali koja se blago spušta od jugozapada ka sjeveroistoku. Poniže kuća, potezima prema odnosnom međuseoskom putu steru se imanja, a poviše njih su dosta strme brdske goleti. Granica atara, počev sa Debelog rasta, tj. zapadno od Kalačke glavice (Kota 393 m), vodi prema jugu preko Krivog vrha (kota 498 m) i silazi na Radačinu gomilu, odakle y pravcu jugoistoka izlazi na Osišta (sjeverno od Pribojevića), na dalje — istočno, preko Brasinih poljana na Turanovu jamu. Tu povija ka sjeveroistoku, te preko Bačenske glavice i sjeverozapadno preko Planih brda izlazi na Gnojeve, a zatim se y pravcu zapada, preko Ravni, završava na Debelom rastu. U tom okviru atar je dug (Z–I) 2,8, širok (S–J) 1,5 km i zahvata 4,32 km2 površine. Nalazi se na visini (kod crkve) od 370 m.
Istorijat.
Naselje ,je, poput susjednih sela, takođe relativno staro. Pominje se (u vezi sa međama između Brežina i njega) u povelji Đurđa Crnojevića 1492. god. Po turskim defterima iz 1521. i 1523. god., selo je imalo 40, odnosno 43 kuće. Erdeljanović je zabilježio „da u Staniseljićima ima dosta uspomena na poturčenjake koji su y njima živjeli“. Zna se, kaže on, da je na mjestu Grobovlju „bila suhomeđna džamija i groblje poturčenjačko“. Poturčenjaci su u doba izgnjanja Turaka pobiveni. . . , ali je selo stradalo u vrijeme drugog Đupriličkog napada (1714). Selo se je tada omalilo (smanjilo se –PR), jer su Turci tražeći arač udarili na njega. Početkom 19. vijeka Dipre i Somijer navode da je selo imalo 60 domova i 125 vojnika. Godine 1.865. imalo je 42 d., a 1879. 25 d. sa 146 stanovnika (74 m. i 72 ž.). Erdeljanović je u njemu popisao 38 d. Isto toliko ih je (sa 203 stanovnika) bilo i y 1925. Do 1948. broj prvih se uvećao za 8, a drugih se smanjio za 14. Zatim je bile: 1953 (50 : 187), 1961 (43 :149) i 1971 (31 :113). Od zadnjeg broja: te godine u selu je živjelo 86, a 27 se doselilo, i to 11 prije 1945. a ostali poslije. U posljednja dva popisa sastav domaćinstava prema broju članova bio je: sa 1 (10 : 11), sa 2 (6 :4), sa 3-5 (17:4) sa 5-8 (8:10) i sa 8 i više (2:2). Tada je struktura glavnih starosno–polnih grupa izgledala ovako: prve 56:43 (ž. 31:26), druge 62:46 35:22) i treće 43:24 (26 : 18).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovanju, mještani su bili: bez škole 51:34 (ž. 43:28), sa četvorogodišnjim 62:39 (ž. 4:18), sa osmogodišnjom 3 : 11 (ž. 0:6), sa srednjom 1:4 i kvalifikovani radnici 0:4 (ž. 0 : 1), a nepismenih je bilo 36:20 (ž. 32:19).
S druge strane, tada je posjedovna i dohodovna struktura domaćinstava bila: bez zemlje (0:2), do 2 ha (7:20), sa 2–5 (15:7), sa 5-10 (15 :2), sa 10–15 (2:0) i sa 15 i više ća (4:0), odnosno poljoprivrednih 23 : 14, mješovitih 20 : 10 i nepoljoprivrednih (0 :7).
U 1953. god. 82 aktivnih izdržavalo je 90 lica; u poljoprivredi (73:67), a sa ličnim primanjima bilo je 15. U naredna dva popisa taj odnos je bio sljedeći: aktivnih (49:49), izdržavanih (84:51); u poljoprivredi (36:37) i (53:32), a sa ličnim primanjima (16 : 13).
Tip sela.
Staniseljići su zbijeno naselje. Sastoje se iz istoimenog glavnog, središnjeg dijela sa 36 i dva zaseoka – Lokve sa 3 i Pribojevića sa 2 kuće. Prvi je od glavnog dijela udaljen 1,5, a drugi 1 km. Celo ima 10 prizemnih i 31 kuću na izbi. Sem 3 pokrivenih pločama, ostale su pod tiglom; daščani plafon je u 25, malterisani u 12 i bez plafona sa 4 kuće. Kuće su razmještene bez nekog reda. Na njima, kaže anketar, između dva rata nijesu vršene nikakve opravke a poslije oslobođenja selo je gotovo iz temelja izmijenilo svoj lik… od 1850—1900. god. nije podignuta nijedna kuća. Stambeni fond sačinjavaju 42 stana sa 1622 m2, od kojih su 13 iz prvog, 10 iz drugog, 13 i trećeg i 6 iz četvrtog perioda.. Te popisne (1971) godine 24 stana imala su ognjište, 9 zemljani pod i 30 električno osvjetljenje. Prema vrsti cy: 21 posebna soba, 19 jednosobnih i garsonjera 1, dvosobnih i 1 trosobni. Od njih je 31 bio stalno nastanjen, dok ih je 11 bilo napušteno na duže vrijeme.
Rodovi.
U selu su maja 1974. godine živjeli:
-Bogojevići (16 d.),
-Popovići (7) i:
-Pejovići i Davidovići (po 2 d.).
U međuratnom periodu iseljeno je 10–ak porocica sa 35-40 članova (u Peć, Podgoricu i Ulcinj), a poslije 1945. god. 96, od kojih 86 u Titograd. Povremeno ih dolazi 62. Ranije je y Ameriku išlo 19 mještana u Carigrad 2; sada dnevnih emigranata (do Titograda) ima 8. Starijih od 55 godina u selu je bilo 27, a penzionera 9.
Vode.
Selo se vodom opskrbljuje iz uzlova i bistijerni. U glavnini sela su 2 ubla (u đeru), zvana Dobroš i Gnjileš. Seoska su svojina; nalaze se na periferiji sela. Do balkanskih ratova koristili su ih i Vukčevići i Bojanići, a takođe, kada su bile suše, i mještani iz susjednih sela. Smatra se da su stari oko 350 godina. Sem njih ovde sada ima 39 bistijerni, od kojih je 7 u đeru, a ostale su u cementu. Jedna je, zvana Lokvica — zajednička, jedna bratstvenička (Pejovića i Bogojevića) i jedna svojina polovine sela, dok su ostale privatne. Poslije 1945. god. izgrađeno je 15 bistijerni. Priličan brbj ih je male kubature – izgrađene su pored kuća i u vinogradima. U zaseoku Lokvi su 2 ubla i 2 bistijerne. Ublovi su veoma stari i zajednički su za Gradac, za bratstvo Kunice iz Buronja i za Staniseljiće, a bistijerne (izgrađene u međuratnom _periocu) su privatne. Pribojevići imaju 4 privatne bistijerne; Od njih su 3 izgrađene poslije 1945. godine.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Električno osvetljenje uvedeno je 1962. gol.. Od tada do marta 1973. mještani su pribavili 7 električnih šporeta, 8 frižidera, 1 televizor i 12 radio–prijemnika. Ujedno je vidno ponovljena i druga oprema stanova, naročito onih što su u novije vrijeme opravljeni, rekonstruisani, dograđivani ili nanovo izgrađeni. U starim stanovima znatno su prisutne starije stvari, razmještene posebno u kućama „izjedna” bez nekog reda. U tom pogledu između ovog i okolnih sela nema razlike.
Sličnosti su takođe znatne i u njihovom opštem izgledu. Manje razlike ogledaju se samo u onoj mjeri y kojoj su topografski činioci odredili raspored kuća, odnosno njihovu zbijenost i smještaj pomoćnih objekata. U ovom naselju i jedno i drugo je, naročito u nekim dijelovima, „gomilasto’“ grupisano, tako da su dvorišta relativno mala, a ni prilazi im nijesu povoljni. Takve mikrolokacione okolnosti i ovdje, kao i u drugim sličnim selima, imaju negativan odraz na higijenske uslove. Doduše, takav njihov uticaj je sada u odnosu na ranije stanje umnogome smanjen, jer je naseljenost manja pa je ujedno i stočni fond jako opao. Uoči poslednjeg rata, na primjer, selo je držalo oko 900 ovaca. a danas svega oko 150. Prije je oko 30 domaćinstava davalo stada na planinu (Kom i Moraču), a sada samo 5. Smješteno pri sjevernoj strani vale, dakle, pri brdskim stranama, selo je, „držeći se topografskog pravila” za položaj svih starocrnogorskih sela, u mogućnosti da koristi dvije privredno različite zone: donju – ziratnu i plodotvornu i gornju, više goletnu – pasišnu i branjevinsku, najčešće komuničnu. I u donjoj i u gornjoj imovinski potesi se uglavnom „ređaju“ po bratstveničkim dionicama, koje su obično paralelne sa bratstveničkim grupacijama kuća. Na donjim su okućnice i glavnice imanja, dok su manje parcele izdvojene po udaljenijim dijelovima atara. Ovdje su, recimo, prve udaljene od 0,3 do 0,5 km, a druge od 1 do 2,5 km. I za ovo selo je karakteristično „naglo“ uvećanje zalivađenih na račun oraničnih površina. Prvih je prije rata bilo 80-90 rala, sada gotovo 200; drugih prije 120—140, a danas oko 60 pala.
Brdske strane poviše sela, od kojih je inače (za ispašu) malo koristi, do danas su se održale kao seoska komunica. Međutim, što se tiče šume (niskogorice), pogodne za sječu, ona je izdijeljena na privatne posjede.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)