Poreklo stanovništva sela Vrba, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Nalazi se u zapadnom dijelu Njeguškog polja, pored puta Cetinje – Kotor, od kojih je podjednako udaljena (oko 22 km). Od mjesnog središta u Njegušima Udaljena je oko 2 km. Pored pretežno ravničarskog, atar sela zahvata i okolno brdsko područje. Graniči ga linija koja počev sa sjevera vodi od Tovarišta na jug – stazom Vršanj – Vrba i preko Babulova dola, Gajca, ivicom šume preko Kračevica i Polja, gdje kod Vučje rupe prelazi put Kotor – Cetinje, pa dalje preko Stijenja (kod državne šume prelazi put Njeguši – Lovćen) i grebenom Njiva do puta Cetinje – Kotor, a zatim, povijajući zapadno preko Makovica, skreće ka sjeveru potokom za Krstac do Laništa. Odatle se nastavlja preko Mravljenika, Razdolja i Crnih dolina do na Tovarište. Dug (S–J) 2,9 i širok (Z–I) 1,3 km, atar zahvata 3,66 km2 površine. Naselje je (kod crkve) na visini od 900 m.
Istorijat.
Prema predanju i lokalnim toponimima, Erdeljanović je konstatovao da je „ovo selo vrlo davnašnje“. U kotorskim spomenicima prvi put se pominje 1334. godine. Kovijanić napominje da je naziv Njeguši obuhvatio Vrbu „negdje krajem 14. vijeka, u vrijeme kad se gubi ime Ledinca“. Otuda su „stanovnici Vrbe iz prve polovine 14. vijeka uvršteni u stanovnike Ledinca, a oni iz 15. i 16. vijeka u stanovnike Njeguša, kako se oni sami kazuju”. Prema turskim defterima iz 1521. i 1523. god. Vrba je imala 20, odnosno 19 kuća. Relativno česti pomeni Vrbljana u kotorskim spisima, kao uostalom više–manje i drumx stanovnika iz Njeguških sela, neposredno ukazuju na rane veze i stalne komplementarne ekonomske i trgovinske odnose Kotora sa njeguškim zaleđem. Oni takođe posredno ukazuju na njihov intenzitet, te na raznovrsne povode i motive kontakta njeguškog življa s kotorskim vlastima, trgovcima, zanatlijama i drugim. To što su se mještani iz pojedinih njeguških sela obično kazivali Njegušanima svakako je posljedica činjenice što su ta sela u Njeguškom polju relativno zbijena i što predstavljaju izraženu teritorijalnu cjelinu. Otuda se i podaci u konsultovanim izvorima sve do potkraj prošlog vijeka odnose na Njeguše kao cjelinu.
Gocins 1865. selo je imalo 49 d., a 1879. 41 sa 203 stanovnika (102 m. i 101 ž.) i 1883. i 1903. 39, odnosno 46 d. Erdeljanović je u Vrbi evidentirao 41 d., a 1925. bilo ih je 55, sa 217 stanovnika. Zatim: 1948 (35 : 141), 1953 (31:121), 1961 (24:93) i 1971 (21:77). Od zadnjeg broja te godine u selu je od rođenja stanovalo 48, a 29 ih se doselilo iz seoskih naselja iste (15) i drugih opština C. Gore (7), te drugih republika (5). Od njih se do 1945. doselilo 20, a poslije te godine 9. U zadnja dva popisa domaćinstva su prema broju članova bila: sa 1 (5:6), sa2 (3:4), sa 3-5 (7:3), ca 6—8 (9:6) i sa 8 i više (0:2).
Ujedno je sastav glavnih starosno–polnih grupa bio: prve 33:27 (ž. 19:13), druge 42:31 (ž. 25:16) i treće 18 :19, (ž. 12 :14).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovnim obilježjima mještani su bili: bez škole 29:12 (ž. 24:19), sa četvorogodišnjom 40:32 (ž. 21:16), sa osmogodišnjom 1 : 9 (ž. 0 : 4), sa srednjom 1 : 0 i kvalifikovanih radnika (2 : 5), a nepismenih je bilo 20 : 15 (ž. 17 :4).3
U isto vrijeme posjedovna i dohodovna struktura domaćinstava izgledala je ovake: bez zemlje (1:2), do 2 ha (14:9), sa 2–5 (7 : 10), i sa 5–10 (7 :0), odnosno poljoprivrednih 18:4, mješovitih 5:10 i nepoljoprivrednih 1 :7.
U 1953. god. 61 aktivnih izdržavalo je 50 lica; u poljoprivredi 56:39, a sa ličnim primanjima bilo je 10 lica. Tokom dva naredna međupopisna perioda taj odnos se izmijenio tako da je aktivnih bilo 30:30, izdržavanih 59:39; u poljoprivredi 22:20 i 52:25, a sa ličnim primanjima 4:8.
Tip sela.
Vrba, poput drugih sela u Njeguškom polju, ima povoljan geografski položaj. Naselje je, bilo svojom glavninom, bilo pojedinim dijelovima, locirano u rubnoj zoni Polja, tj. podnožjem dotičnih ogoljelih brda. Krak puta, dug 0,7 km, izgrađen 1959. g0d., povezuje ga sa glavnim putem Cetinje – Njeguši – Kotor. U nedalekom, mjesnom središtu na usluzi su mu pošta, škola, prodavnica, ugostiteljski objekti i autobuske veze prema Cetinju i Kotoru. Naselje se sastbji iz glavnog istoimenog dijela sela sa 14 kuća i zaselaka – Krstac sa 4, Knež do sa 4 i Vratnica sa 5 kuća. Srednja udaljenost kuća od središta naselja je oko 0,8 km. Selo ima 21 prizemnu, 4 na izbi 11 1 dvospratnu kuću: 25 je pokriveno tiglom, a 2 slamom; daščani plafon je u 16, malterisani u 9, a bez plafona su 2 kuće. U periocu 1918–41. god. prepravkama je (poglavito unutrašnjim) bilo zahvaćeno 5 kuća, a poslije 1945. god. 11. Uglavnom su se svodile na to da su podvajane sobe od kuhinje, kao i na djelimičnu dogradnju ili obnavljanje. U selu je popisan 31 stan sa 1259 ma, od kojih su 26 iz prvog, 2 iz drugog, 2 iz trećeg i 1 iz četvrtog perioda. Tada ih je bilo 7 sa otvorenim ognjištem i 21 sa električnim osvjetljenjem. Prema vrsti cy: 16 jednosobnih i garsonjera, 9 posebnih soba, 5 dvosobnih i 1 trosobni, a prema korišćenju – 20 je nastanjenih, a 11 napuštenih na duže vrijeme.
Stanovništvo.
U selu su septembra 1973. živjeli:
-Vučkovići (5),
-Vujkovići (3),
-Prorokovići, Đurovići i Radonjići (po 2) i:
-Vrbice (1 d.).
Bilo je 16 domaćinstava koja povremeno dolaze iz Kotora, Cetinja, Nikšića, Beograda. Poslije 1945. iselilo se 50 lica (najviše y Kotor i Cetinje). U Vojvodini je kolonizovano 7 d. sa 24 osobe.
Vode.
Povoljni prirodni uslovi za opskrbu vodom, prvenstveno u najstarijem, središnjem i danas glavnom dijelu sela, primarno su, pored povoljnog položaja, uticali na rano osnivanje naselja. U njemu su 4 „žive vode“ na tzv. „točkoVima“ (što znači ozidane i izvedene na ravnomjerno odlivanje), zvane Pištet, Stara voda, Rezervoar i Vocica, koje su zajedničke. Pištet se nalazi u podnožju brda Mrvaljanika; udaljen je od sela (Vrbe kao glavnog dijela naselja) oko 0,6 km, a ostale vode su u selu. Ovdje je i jedna privatna nedavno izgrađena bistijerna.
Druge vode su: jedna bistijerna (državna), izgrađena 1937/38, kao i tri privatne bistijerne izgrađene ranije – na Krscu; tri privatne bistijerne y Knež dolu, 1 živa voda, zvana Nova voda (svojina je čitavog sela) i 5 privatnih bistijerni (od kojih su poslije 1945. izgrađene 2) u Vratnici.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Poslije uvođenja električnog osvjetljenja 1955. gsd. izvršene su znatne promjene u opremi stanova. Sada, na primjer, električni šporet ima 8, frižider 3, televizor 6 i radio-prijemnik 15 d. Manji broj domaćinstava i dalje se služi jedino ognjištem, ali ima i takvih koja ga samo povremeno koriste, naročito za sušenje mrsa. Promjene su takođe znatne i u stvarima smještenim u sobama, koje se u tom pogledu gotovo ne razlikuju od onih u gradskim kućama. Može se reći da y tom pogledu naselje (zajedno sa drugim selima u Njeguškom polju) ima i određenu tradiciju. Vrbljani su se ranije uveliko bavili trgovinom i bili pod uticajem primorja, posebno Kotora. Znatan broj ih je išao „u svijet” i na školovanje. Do prvog svjetskog rata u selu su postojale dvije „doganje“ (prodavnice) prehrambenih proizvoda. Među ovdašnjim trgovcima u drugoj polovini prošlog vijeka bio je poznat Pero Vrbica, koji je direktno trgovao sa Italijom, a imao je i svoje ortake u Kotoru. S jeseni je klao ipo 500 ovaca, sušio i prodavao kastradinu. To trgovačko bogaćenje i kontaktiranje sa „svijetom“ odrazilo se na veličinu i izgled jednog broja kuća, koje se mogu uvrstiti y red njeguških „palata“. ‘
Ostale vrste objekata, namijenjene stočarstvu i spremištu roda, stočne hrane, oruđa za rad, bijelog i stočnog mrsa i sl. analogne su objektima te vrste u susjednim njeguškim selima. Razlika je pak u tome što oni (bar što se tiče glavnog dijela sela) izvjesno stješnjavaju ionako zbijene kuće. Otuda y njemu ni dvorišta, pa ni širi potezi oko kuća nijesu dovoljno „otvoreni” kao što su u drugim dijelovima sela ili recimo u Erakovićima i Raičevićima.
Glavni i najveći dijelovi seoske imovine pružaju se u Krstačkom, odnosno, kako ga ovdje nazivaju, Gornjem polju. To je u stvari dio Njeguškog polja od Vrbe do Krsca. Njegov veći dio je znatno manje plodan od drugih dijelova Njeguškog polja, jer mu relativno tanki sloj živice počiva na šljunkovitoj podlozi. Stoga se najviše, ili gotovo jedino koristi za ispašu. Na drugoj strani, Vrbljani u Lovćenu imaju relativno malu komunicu, koju su najčešće arendirali, dajući je drugim selima u zakup. Preko zime, pak, za ispašu su korišćene kotorske strane.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)