Poreklo stanovništva sela Raičevići, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Slično Erakovićima, Raičevići su zbijeno naselje. Pružaju se istočnim i sjeveroistočnim obodom Njeguškog polja, odnosno zapadom pedgorinom Lovćena, podno Goliša, Mjestimične, međusobno toliko nepocvojene grupacije kuća da bi se mogle smatrati zaseocima, mještani označavaju kao dijelove sela. To su: Župani, Poduba i Glavica. Pružajući se blizu puta Cetinje – Kotor, naselje je od prvog grada udaljeno 20, a od drugog 22 km. Njegov atar najvećim dijelom obuhvata planinsko zaleđe Lovćena, kao i manji dio Njeguškog polja, u čijoj se ravni nalazi i prema kome je okrenuto.
Granica mu počinje od zadružnog doma i ka istoku vodi putem Cetinje – Kotor, a zatim skreće na jug preko Zaugljina, Veljeg vrha, Beljanovog dola, Rošćenja, Koprivog i Markovog dola do na Blatište. Tu prelazi put Ivanova Korita – Cetinje i preko Treštenika izlazi na put Cetinje – Ivanova Korita – Njeguši, odakle preko Lazina i Tičeve glavice, ponovo prelazeći isti put i obuhvatajući državnu šumu i Mijačev brijeg, ide preko Travnih dolova, podnožja Velje prodoli i kod Radovog dola prelazi put Njeguši – Ivanova Korita, pa se dalje nastavlja Zlataricom do Vukotine strane, te obilazeći Božove doce ide preko Goliša, Gustog gruma, Ševrlje i Pijavice do zadružnog doma.
Tako uokvirsn on obuhvata najviše (Štirovnik, Jezerski vrh) i glavne dijelove (Velji i Mali Bostur, Ivanova Korita, Kuk, Babljak i dr.) Lovćena. Dug (S–J) 5 i širok (Z—I) 3 km, atar zahvata površinu od 15,19 km2. Samo naselje je na visini od 860 m.
Istorijat.
Prošlost sela tijesno je povezana sa susjednim naseljima (Erakovićima, Dugim Dolom i Kopitom) u Njeguškom polju. Njihovi pomeni i podaci o njima iz prošlosti, dati y mjeri koja proizilazi iz koncepcije našeg tretiranja naselja, ·odnose se i na Raičeviće. Sa stanovišta prirocnih činilaca njihov razvoj je indentičan zbog toga što su manje–više padjednako upućeni na dvije zone – planinsku, poglavito stočarsku, u lovćenskom zaleđu, i ravničarsku, pretežno rataroku, u Njeguškom polju. Tom razvoju takođe su doprinijeli istovjetni geografski položaj i istorijske okolnosti o kojima smo naprijed govorili. Postojeće razlike, pak, u njihovoj veličini (uključujući, naravno, atare) proističu iz veličine i „jačine“ bratstava koja ih naseljavaju, njihovog množenja, moći potiskivanja „starijeg stanovništva” i teritorijalnog širenja. Godine 1865. Raičevići su imali 90 d. a 1879. 92 sa 380 stanovnika (180 m. i 200 ž.) i 1883. i 1903. 110, odnosno 120 d. Obuhvatali su i sadašnje, statistički podvojeno naselje Njeguše. Erdeljanović je ovdje po bratstvima popisao 112 d. Godine 1925. bilo ih je 110, sa 464 stanovnika, a zatim: 1948 (59:271), 1953 (66 : 300), 1961 (68 :267.) i 1971 (51:187). Sastav domaćinstava prema broju članova u zadnja dva popisa bio je: sa 1. (12 : 8), sa 2 (11 : 9), sa 3-5 (26:23), sa 5—8 (17:9) i sa 8 i više (2:2). Istovremeno je starosno–polni sastav glavnih grupa stanovništva bio: prve 104:55 (ž. 58 :35), druge 112:84 (ž. 68:44) i treće 39:48 (ž. 35:26).
Struktura stanovništva.
Prema obrazovanju, mještani su bili: bez škole 90 : 55 (ž. 72 : 48), sa četvorogodišnjom 124:95 (ž. 51:41), sa osmogocišnjom 4:0, sa srednjom 5:1, sa višom 0:4 (ž. 0:1), a kvalifikovanih radnika je bilo 1:8 (ž. 0 :2) i nepismenih 54:37 (ž. 49 :37).
S druge strane, sastav domaćinstava prema veličini posjeda i izvorima dohotka bio je: bez zemlje (7:3), do 2ha (32:28), sa 2–5 (20:20), sa 5–10 (5:0), sa 10–15 (1:0) i sa 15 i više ha (3 :0), odnosno poljoprivrednih 25 : 16, mješovitih 36 : 16 i nepoljoprivrednih 7 : 19.
U 1953. godini 133 aktivna izdržavala su 145 mještana; u poljoprivredi 112:75, a sa ličnim primanjima bilo je 2:2. Taj odnos se za naredna dva međupopisna perioda izmijenio tako da je aktivnih bilo 83:69, izdržavanih 160:99 ; u poljoprivredi 50 : 51 i 71:53, a sa ličnim primanjima 24:23.
Tip sela.
S obzirom na to da su na sredokraći između Cetinja i Kotora, te ujedno na domaku „varošice“ Njeguša, gdje su mjesno središte, pošta, škola, prodavnica i ugostiteljski objekti, Raičevići imaju povoljan geografski položaj. U njima je od primarnog značaja prvi činilac, koji je selu omogućio da vremenom trgovinu prisvoji i razvije kao tradicionalno zanimanje. Ona je uz uticaje koji su navirali iz primorja bila solidna osnova za takvo fizionomiranje kuća i naselja, kakvo se, sem u ovom, ne sreće tako često y drugim krajevima Stare Crne Gore. Ambijentalno i arhitektonski, kako smo naprijed istakli, kuće i naselje u cjelini, poput susjednih, predstavljaju specifičnu njegušku, odnosno simbiotičku podlovćensko–primorsku naseobinsku fasadu. Građene y čvrstoj kamenoj konstrukciji, one su stamene kao monolitne cjeline. Od ukupno 62 kuće, prizemne su 43, a na izbi, ili, kako ovdje češće kažu, „na volat” 19. Pod tiglenim krovom je 59, a pod slamenim 3: sa daščanim plafonom je 36, sa malterisanim 24 i bez plafona 2. Srednja udaljenost između kuća je oko 50 m. U međuratnom periodu djelimična renoviranja su izvršena na 10, a poslije 1945, naročito u zadnjoj deceniji, na 38 kuća. Ova novija se najviše svode na „prebijanje“ kuća na dvije prostorije – obično na veću kuhinju i manju sobu. Ovdje je popisano 58 stanova sa 2942 m2, od kojih su 34 iz prvog, 11 iz drugog, 8 iz trećeg i 5 iz četvrtog perioca. Ognjište je imalo 9, a električne instalacije 52 stana. Prema vrsti su: 34 jednosobna i garsonjere, 19 posebnih soba, 3 dvosobna i dva trosobna, a prema korišćenju – 51 je bio nastanjen, a 7 napušteno na duže vrijeme. Međutim, prema našem nalazu, avgusta 1973. u selu je bilo 6 zapuštenih i 8 napuštenih kuća.
Vode.
Naselje se volom opskrbljuje iz 3 javne česme dovedene u međuratnom periodu iz vodovoda sa Koritnika, 8 privatnih bistijerni i 2 ubla, od kojih je 1 svoltan a drugi nije.
Stanovništvo.
U pomenuto vrijeme u selu su bila 52 d.:
-Radonjići (16),
-Stanišići (6),
-Ševaljevići (6),
-Radonjići (5),
-Markovići (4),
-Bećiri (4),
-Maštrapi, Popovići, Čavori i Maroši (po 2) i:
-Perunovići, Ćutke i Peškiri (po 1).
Poslije 1945. iselila su se 82 lica; najviše y Kotor, Cetinje, Titograd, Lovćenac, Tivat i Risan. U Vojvodini su kolonizovana 22 d. (Lovćenac i Feketić), od kojih se vratilo 7. Povremeno dolazi oko 40 iseljenika. Ranije je na rad y Ameriku išlo 17 mještana; danas van svog mjesta (on 24 uposlena) radi 19 lica (u Kotoru i Cetinju).
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Velike ispaše na Lovćenu od davnina su opredijelile Raičeviće za glavno zanimanje – stočarstvo. Njihova planina, zvana Veliki i Mali Bostur, zahvata područja podnožjem Jezerskog vrha (sjeveroistočne padine Lovćena), zatim dalje ka Kuku, između Babljaka i Štirovnika i u Dolovima, jugozapadno od Ivanovih Korita. Seljani tamo imaju privatne posjede, koji obuhvataju njive, pašnjake, livade, šume i kamenjare. Sem njih, tu su i njihove komunice – pašnjaci i šume, koje koriste na isti način kao Erakovići. Tamo su staje i torovi; torovima nađubrene njive (torovi se premještaju svaki treći ili četvrti dan) obrađuju se počev od mjeseca maja, a frut se ubira i oprema (krompir, kupus, raž, ječam) s jeseni, do kada se ostajalo sa stokom.
I Raičevpći su uzimali stoku iz primorja i drugih naselja na ljetni izjavak ; uzimali su po 5–6 hiljada grla i Od njih ubirali velike prihode. Sami su išli po nju i vraćali je. Na jaloviš su od davaoca dobijali so, a na svako muzno grlo uzvraćali su po kilogram (primorcima, tj. najviše Grbljanima), odnosno po oku sira onima iz nahija.
Zimi, međutim, svoju sitnu stoku sjavljivali su u primorje. Takođe su mnogo trgovali stokom, prvenstveno suvim mesom – kastradinom i pršutom. Analogno trgovcima iz obližnjih sela, stoku su kupovali u Ćeklićima, Čevu, Brdima, Drobnjacima i Hercegovini, klali je, na najbolji način sušili i uveliko prodavali.
Za jednu i drugu svrhu i ovdje su bili neophodni mnogi smještajni objekti, čak i uz kuće koje su na konobi. Ukoliko pored kuća nijesu podvojeno pravljeni, a ono uglavnom jesu u slučajevima gdje oko njih ima više prostora, tada su najčešće dodatno nadogr’ađeni bilo uz listre ili uz zadnja rebra kuća. Zidani u suvomeđi ili y kreču, oni su do nedavno pretežno pokrivani slamom, a izvjesnim dijelom i sada. Potkrovlje im se koristi za ostavu stočne hrane, slično potkrovljima kuća, koja, mada u novIje vrijeme manje, služe za ostavu fruta i drugih domaćih potrepština. Sem njih, osobito y zadnjoj deceniji dograđuju se „kužine“, koje prvenstveno služe za sušenje mesa, koje je, kao što smo istakli, veoma unosno. Za nešto više od 10 godina napravljeno ih je 25. Krupnije promjene “u standardu sela otpočele su poslije 1955. godine, kada je uvedeno električno “osvjetljenje. Tako danas samo ognjište koriste 3 d., ognjište i šporet 30, obični i električni šporet 12, samo obični šporet 5, frižicer 13, televizor 8, radio–prijemnik 35 (tranzistor 25, gramofon 20), pa zatim crepulju, sač i verige 30, starije vrste kreveta 5, stolovače 20, skrinje 10, postelje novijeg tipa 47, kauče 20, savremene ormane za ostavu 45 itd. Unutrašnji izgled kuće se sada znatno izmijeni; prostor je funkcionalnije iskorišćen, stvari urednije namještene i higijena mnogo prisutnija nego prije.
Promjene su takođe vidne i na vanjskom izgledu kuća i na njihovoj okolini. Prve se ogledaju y pravljenju većih prozora, novih vrata ili, iako rijetko, u malterisanju zidova, a druge na više oblikovanim i urednijim, često popločanim dvorištima, ogradama i sl. Niže kuća su uglavnom manji okućnički dijelovi imanja a u polju i na planini veći. Najveća udaljenost ovih u planini je oko 17 km, a srednja Udaljenost ostalih je oko 1,5 km. Velika pokretljivost, odnosno seljenje mještana u novije doba, umnogome je poremetila, bolje reći „promiješala”, stare bratstveničke imovinske potese.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)