Poreklo stanovništva sela Prediš, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Ovo glavno i najstarije bjeličko selo nalazi se oko grupe dolova i manjih vala okruženih brdima Gajem, Vilinjakom, Grguljem i Kulinom. Prema naselju se od mjesta Milušina pećina na putu Cetinje – Čevo ide krčanikom (dugim 2,5 km) ka zapadu preko Jagnjila i Sinadinovog dola. Od Cetinja je udaljeno 30 km, od Čeva 5 i od Danilovgrada 35 km. Za područje Prediša se može reći da y pogledu prirodnih osobina ponajbolje predstavlja tipične pejzaže Stare Crne Gore. U njemu su zastupljene gotovo sve kategorije oblika (izuzev polja) karakterističnih za kraške terene. Njihova panorama ispunjava relativno veliki prostor seoskog atara, čija granica sa sjevera počinje od puta Cetinje – Čevo, te njime dalje prelazi stazu za lješev Stup i kod Trnovice izlazi na stazu za Tomiće, kojom produžuje do blizu Jesenica, odakle skreće na zapad do Grdetina dola, a odatle na sjever preko Čelinca, Voluje lastve i Dubokog dola, te, obuhvatajući Ljušin do, dolazi kod škole, gdje prelazi put Cetinje – Čevo. Odatle preko Ruđina počivala, Gaja, Krša i Alužnice vodi na stazu za Pejoviće, te prelazeći je izbija na Peterig, odakle skreće na istok i preko Prekoljuća izlazi na put Čevo — Cetinje. U tom okviru on sa dužinom (SZ-JI) od 5,4 km i širinom (CI-JZ) od 2,4 km ima površinu od 16,25 km2. Visina naselja (kod crkve) je 770 m.
Istorijat.
O pomenima i podacima za Bjelice, čije je jedno od teritorijalnih jezgara bio Prediš, govorili smo y prethodnim odjeljcima o bjeličkim selima. Dodajmo da je po turskim defterima iz 1521. i 1523. god., kao mahala sela Bjelica, Prediš imao 27, odnosno 7 kuća. Godine 1865. imao je 89 d. (obuhvatajući svakako i Pejoviće), dok je Dub, koji je, izuzimajući Tomiće i Mikuliće, obuhvatao ostale dijelove Bjelica, imao 69 d. Bjelice su 1879. popisane kao selo sa 198 d. i 1059 stanovnika, a 1903, obuhvatajući Dub sa 132 d. (uključiv Prediš), Malošin Do sa 15, Lješev Stup sa 15, Tomiće sa 36 i Mikuliće sa 39 d. – 237 stanovnika. Erdeljanović je u selu (bez Pejovića) zapisao 40 d. a 1925. bilo ih je 45, sa 258 stanovnika, pa zatim: 1948 (30:127), 1953 (38:161), 1961 (35:144) i 1971 (16:93). U zadnja dva popisa domaćinstva su prema broju članova bila: sa 1 (8:1), sa 2 (3:0), sa 3–5 (14:6), sa 5—8 (7:4) i sa 8 i više (3 :5). Istovremene promjene y glavnim grupama starosno–polne strukture pokazuju naredni podaci: u prvoj 62:44 (ž.36 :22), u drugoj 58:35 (ž. 29 : 18) i u trećoj 24 : 14 (ž. 14:7).
Struktura stanovništva.
Ujedno su mještani prema obrazovnim obilježjima bili: bez škole 55:30 (ž. 49:24), sa četvorogodišnjom 44:42 (ž. 15 : 16), sa osmogodišnjom 1:0, sa srednjom 3:0 (ž. 1:0), sa višom 0 : 1, a nepismenih je bilo 36 : 21 (ž. 28 : 17).
S druge strane, promjene u posjedovnom i dohodovnom sastavu domaćinstava bile su sledeće: bez zemlje (5:0), do 2 ha (1 :1), sa 2–5 (2:3), sa 5–10 (2:4), sa 10—15 (4:2) i sa 15 ha i više (21 :6), odnosno poljoprivrednih 15:8, mješovitih 15:15 i nepoljoprivrednih (5 : 3).
U 1953. godini 61 aktivni izdržavao je 88 lica; u poljoprivredi 56:86, a sa ličnim primanjima bilo je 12. Taj odnos se za dva naredna popisa izmijenio ovako: aktivnih je bilo 45:33, izdržavanih 82:55; u poljoprivredi 38:29 i 60:47, a sa ličnim primanjima 17 : 5 lica.
Tip sela.
S obzirom na to da Prediš sačinjavaju glavnina sela sa 12 kuća i 4 zaseoka. Zakonj (4), Ovsišta (1), Boričkov do (2) i Velje Ždrijelo (1), može se reći da on pripada polurazbijenom tipu naselja. Srednja udaljenost kuća od središta sela iznosi oko 0,5 km. I područje Prediša je dosta neprohodno. Pa ipak zbog nevelike udaljenosti od pomenute glavne saobraćajnice i od Čeva kao mjesnog središta ne može se reći da je izolirano u „kritičnoj“ mjeri. Kuće su razmještene pri stranama brda i glavica, Odnosno oko dolših ili valastih imanja. Od postojećih kuća 17 je prizemnih, a 3 su na izbi ; pod tiglenim krovom je 7, a pod slamenim 13; daščani plafon imaju 3, malterisani 11 i bez njega je 6 kuća. U selu je popisano 20 stanova sa 952 m2, Od kojih je 9 iz prvog, 6 iz drugog, 3 iz trećeg i 1 iz četvrtog perioda; ognjište je imalo 12, a zemljani pod 1 stan. Prema vrsti su: 14 jednosobnih, 5 posebnih soba i 1 dvosobni, a prema korišćenjum16 je nastanjenih i 4 napuštena na duže vrijeme.
Stanovništvo.
U selu sada žive ova domaćinstva:
-Mrvaljevići (4),
-Vukovići (4),
-Abramovići (3),
-Tatari (2) i po jedan dom:
-Milića, Pejovića i Crvenica.
Poslije prvog svjetskog rata y Metohiju se iselilo oko 20 d., od kojih se 1941. god. vratilo 10-ak, a poslije 1945. god. raselilo se 27 d. sa 85 članova. Od njih je u Vojvocinu kolonizovano 11 d., a vratilo se 7. Najviše novijih iseljenika nastanilo se na Cetinju i u Boki. Povremeno dolazi 14 d. Ranije na rad u druge zemlje išlo je 17 mještana.
Vode.
Selo se vodom opskrbljuje iz 1 izvora, 7 ublova i 7 bistijerni. U Boričkovom dolu su 2 zajednička ubla i 4 privatne bistijerne; u Predišu 1 izvor, 2 zajednička ubla i 2 bistijerne i u Zakunju 3 ubla, od kojih je jedan zajednički (presušuje), i 2 privatna kao i 1 bistijerna. Ranije je od velikog značaja bio veliki i veoma stari ubao, zvani Peterig, koji se nalazi između Pejovića, Čeva (Donji kraj) i Prediša i služi kao pojište za šire područje.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Budući bez kolskih puteva i električnog osvjetljenja, selo u novije vrijeme „nije moglo biti zahvaćeno jačim preobražajem. Istina, mnoge kuće su obnovljene i izvjesno preuređene, ali y opremi kuća, y stambenom standardu nije bilo krupnijih promjena. Tako 5 d. koristi samo ognjište, 11 šporet i ognjište, 16 stari pribor za pečenje, 8 verige, 6 starije vrste krveta, sva stolovače i tronoške, 7 skrinje, 10 novije postelje, 7 tranzistor, 8 gusle itd.
Znatnije promjene zapažaju se na prepravljenim starijim i dograđenim, novijim pomoćnim objektima, teracama i stepeništima, uvećanim prozorima i sl. Pored 3 izbe u dvobojnim kućama y selu ima 20 štala, od kojih je 7 novijih. Ima takođe 17 živinarnika male veličine dok se za ostavu koriste dijelovi kuće, izbe ili štale, i to ponajviše potkrovlje. Novije dograđene prostorije obično su dozicane uz kuće i koriste se bilo kao sušare (za meso, žito) ili kao kuhinjice sa šporetom.
Za Prediš su karakteristične brojne suvozidine. Njima je praktično ograđeno sve što je za ograđivanje. A toga nije malo. To su parcelisana imanja, pa tu i tamo i šume i branjevine, obori i dvorišta.
Zbog neravnog zemljišta mnogo je međa, podzide i ograda pored staza i prolaza. I to je posljedica velike krševitosti i ogolićenosti ovoga kraja. Ovdje sve kuće imaju dvorišta. Sva su praktično na kamenitoj podlozi, djelimično ili potpuno uravnjena i u dijelu bližem kući obično popločana. Do njih ili u njihovom sastavu su obori, takoreći više potrebni od samih dvorišta, jer se Prediš, kao osnova svog opstanka, oduvijek držao stočarstva. Ujedno, gotovo sva domaćinstva imaju okućnice, čija se veličina kreće od 0,2 km2 do 2 rala. Na drugoj strani, djelimična razbijenost sela približila je imanja kućama, tako da iako je atar relativno veliki, ipak srednja udaljenost livada, pasišta, šume i branjevina ne prelazi (oko) 1,3 km, a oranica 0,7 km.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)