Poreklo stanovništva sela Podbukovica, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Zahvata krajnje jugozapadno p0dručje cucke teritorije, koje se graniči sa Krivošijama. Dio je teško prohodne, besputne i uveliko izolovane planinske zone koja se pruža od Zaljuti ka Grahovskom polju. Kao takvo ono je u procesu naseljavanja cucke oblasti za dugo bilo katunsko područje, koje se vremenom, poput Zaljuti ili Kobiljeg Dola i Rokoča, preobrazilo u stalno naselje. Brojni dolovi, vale i glavice koji maltene ispunjavaju čitavu podgorinu planine Bukovice, predodredili su takvu topografsku situaciju da se u njoj razmjestilo jedno pravo naseobinsko, razbijeno sazvježđe, sastavljeno više od usamljenih nego od grupisanih kuća. Naselje je upućeno na put Cetinje — Grahovo; od svog mjesnog središta u Trešnjevu udaljeno je oko 6 km, od Cetinja oko 45 i od Risna oko 30 km. Relativno veliki i morfološki složeni prostor njegovog atara, graniči se, počev sa sjevera, od Dobrogleda, pa, mimoilazeći Trešnjevačke doline, vodi na Bašinu prodo, te odatle ka istoku na Žukovicu i spuštajući se na jug preko Lokvene zgrade, Pydinica i Đinovske kape izbija na Zečje aluge. Odatle se nastavlja na sjever i preko Bukovice izlazi na Nakovanj i kotu Bjeloš, pa dalje preko Vjetrošića izlazi na Granicu i odatle putem za Trešnjevo do na Dobrogled. Tako uokviren prostor čija je dužina (Z–I) 7 i širina (S—J) 3 km zahvata površinu od 16,23 km2. Sredina sela je na visini od oko 740 m.
Istorijat.
Brojna „seoca” y ovom naselju su relativno novijeg postanka. Imena mjesta, međutim, y kojima su naseobine, iz davnašnjeg su vremena. Ovo je toponomastičkom analizom ustanovio Erdeljanović. On nalazi da je relativno obilje toponima y ovom području ostatak od ranijeg, starog stanovništva. Godine 1865. Podbukovica je imala 26 d. Erdeljanović je y ,.seocima” koja danas ulaze u atar Podbukovice evidentirao 18 kuća. U Rečniku mesta iz 1925. godine naselje nije posebno evidentirano, već y sklopu Trešnjeva, tako da tačne podatke o njemu imamo tek iz novih popisa. Naime, 1948. god. naselje je imalo 33 d. sa 179 stanovnika, a zatim: 1953 (38: 190), 1961 (31:174) i 1971 (20:91).
Sastav domaćinstava prema broju članova y zadnja dva popisa bio je: sa 1 (2:1), sa 2 (4:4), sa 3-5 (6:9), sa 6–8 (17:3) i sa 8 i više (2:3).
Istovremene promjene y glavnim grupama starosno–polne strukture, pokazuju ovi podaci: y prvoj 80 : 37 (ž. 30 : 32), y drugoj 62 :32 (ž. 33 :22) i u trećoj 32 : 22 (ž. 17 : 10).
Struktura stanovništva.
Ujedno su obrazovna obilježja mještana bila: bez škole 81:32 (ž. 50 : 16), sa četvorogodišnjom 41:34 (ž. 13:17), sa osmogodišnjom 3 : 12 (ž. 0 : 9), ca srednjom 0 : 1, kvalifikovanih radnika 0 : 2 i nepismenih 40 : 20 (ž. 24 : 12).
S druge strane, posjedovna i dohodovna struktura domaćinstava u istom periodu bila je: bez zemlje (0 :0), do 2 ha (4 :2), sa 2–5 (3:3), sa 5-10 (3:1), sa 10-15 (0 : 6) i sa 15 i više ća 12:9, Odnosno poljoprivrednih 22 : 13, mješovitih 9 :3 i nepoljoprivrednih 0:4.
U 1953. godini 70 aktivnih izdržavalo je 109 lica; u poljoprivredi 67:101, a lica sa ličnim primanjima bilo je 11. Za naredna dva popisa taj odnos se promijenio ovako: aktivnih je bilo 46:30, izdržavanih 122:57, u poljoprivredi 43:26 i 107:45, a sa ličnim primanjima 6 : 4.
Tip sela.
Podbukovpca je po broju naseobinskih jedinica i njihovom razmještaju izrazito razbijeno naselje. Na pravcu SZ–JI zaseoci i broj kuća y njima su: Radin do (1), Kalačka proda (1), Bogojev do (1), Crnioni do (3), Stažer (1), Papratni do (3), Jabukovac (5), Bašina prodo (1), Grandov do (6), Okolišta (1), Ržišta (1), Careve doline (1),. Ljeskov do (1), Lipov do (1), Trnovi do (1) i Đinov do (2). Srednja udaljenost kuća od središta naselja je oko 2. km.. Od ukupno 26 kuća – 14 je prizemnih i 12 na izbi, pof tiglenim krovom je 5, slamenim 17 i limenim 4 ; sa daščanim plafonom je 9, sa malterisanim 8 i bez njega 9.
U periodu 1918-41. opravke i renoviranja vršena su na 3, a y poratnom na 5 kuća. U selu je popisano 25 stanova sa 985 m2, od. kojih su 10 iz prvog, 7 iz drugog, 2 iz trećeg i 2 iz četvrtog perioda. Ognjište je imalo 8; a zemljani pod 1 stan; prema vrsti su: 22 jednosobna, 2 dvosobna i 1 posebna soba; nastanjeno je 19, a 6 je napušteno na duže vrijeme.
Stanovništvo.
Radi boljeg uvida y nastale promjene poslije 1945. god. ukazaćemo na neke pojedinosti. U Radinom dolu umjesto stare, podignuta je nova kuća. Vlasnik (Pešikan) živi u Beogradu i povremeno dolazi. U Kalačkoj prodoli je 1 kuća, u koju dolaze 3 d. (iz Sarajeva, Bačke Topole i Lovćenca). U Crnionom dolu žive 3 doma:
-Pešikani (2) i:
-Zviceri (1)
a povremeno dolaze 3 d. (iz Herceg–Novog). U Stražeru je 1 d. (Pešikani), povremeno dolaze 2 (iz Risna i Bijele). U Papratnom dolu su 3 d.
-Krivokapići (2) i
Pešikani 1; Pod ravnom stranom su 2 napuštene kuće; vlasnici su u Bijeloj i Herceg–Novom. Vlasnici kuća u Jabukovcu žive y Risnu i povremeno dolaze. U Bašinoj prodoli su 2 kuće napuštene; vlasnici im žive u Trešnjevu, sada se samo jedna kuća može koristiti. U Kopitovom dolu je 1 napuštena kuća; vlasnik živi u Tivtu. U Grandovom dolu živi 1 d. (Krivokapići), a povremeno dolaze 2 iz Nikšića, 2 iz Risna i 2 iz Bijele. U Okolištima je 1 d. (Krivokapići); ima kuću u Bijeloj. U Ržištima je 1 d.
-Banićevići,
u Ljeskovom dolu takođe 1 (Banićevići), y Lipovom dolutakođe 1 (Krivokapići). U Trnovom dolu je 1 kuća napuštena, vlasnik živi u Risnu; u Đinovom dolu su 2 d. (Krivokapići i Banićevići); povremeno dolazi 1 d. (iz Bijele) i u Carevim dolinama je 1 d. (Krivokapići). Ovdje, dakle, ima nekadašnjih „seoca”, koja to više nijesu, jer su opustjela; u njima niko ne živi. Poslije rata (uglavnom poslije 1950. god.) iz Podbukovice se iselilo preko 40 mještana. U Vojvodinu su kolonizirana 4 d. Ranije je na rad y druge zemlje išlo 20 mještana. Po svemu sudeći, ovo naselje je jedan od najizrazitijih primjera raseljavanja i „zamiranja” sela u Staroj Crnoj Gori.
Vode.
Selo se inače vodom opskrbljuje iz izvora, ublova i lokanja. Prvi je Trnovski potok u istoimenom dolu; ima jako vrelo, ali na 50–ak metara ponire. Koristi ga dobar dio domaćinstava, osobito ranije, y vrijeme suše. Sljedeći je Mlinski potok u Mliništu; u sušnom periodu presušuje, zatim u Jabukovcu istoimeni izvor i Vodena pećina u Ržištima. Ove vode koriste pojedini dijelovi sela; ranije su ih koristila (posebno za stoku) i okolna sela. A išlo se tamo i za „burilo dobre vode”. Poznat je i ubao Riđica, koji se nalazi u Vjetrošićima. Bistijerni ovdje nema, ali zato ima oko 20 lokanja. Oni su za stočarstvo imali neprocjenjiv značaj. U svojini su čitavog sela i u nuždenim prilikama (suša) korišćeni su, bez obzira na udaljenost pojedinih sela, od svih, a u normalnim prilikama od onih domaćinstava (prvenstveno za pojenje stoke) koja su pojedinim Od njih najbliža.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Planinsko bespuće, raštrkanost i udaljenost sela uveliko ga čine izolovanim. Može se reći da se za dogledno vrijeme ovdje teško može računati na električno osvjetljenje. Zbog svega toga, sem manjih izuzetaka, promjene y pogledu novije opreme kuća i pokućstva uopšte su veoma male.
Čitavo područje Bukovice je izrazito stočarski kraj. Bilo je domaćinstava koja su imala i preko 200 grla stoke, najviše koza. Ovaj kraj zajedno sa Krivošijama je y komplementarnom smislu vršio istu ulogu i imao isti značaj za Risan i Orahovac koji su Njeguši imali za Kotor. Podbukovičani su sa odnosnim dijelom Boke održavali i razvijali iste oblike trgovine kao i Zaljućani. Stoka, stočni proizvodi, suvo meso, koža, vuna, drvo, viš i dr. činili su osnovu te trgovine. Ona je mnogo manje bila upućena na Grahovo pa i na Trešnjevo.
Veoma razvijenom ekstenzivnom stočarstvu, pored velikih i najčešće od kuća izvjesno udaljenih površina za brst, listober i ispašu bile su potrebne i brojne pojate. Sem 12 kuća, čije se izbe koriste za stoku i ostavu, y selu, prema podacima iz ankete, sada postoje 32 manje i veće, pretežno suvozidne pojate. Razumije se da ih je ranije bilo više, a postojeće se koriste u neuporedivo manjoj mjeri nego ranije.
Prostorija, međutim, koje specijalno služe za magazine, nema, već se u tu svrhu koriste „tavani kuća” (potkrovlje) i pojata ili njihovi vrlo mali dijelovi „krajevi“.
U okolini kuća ima slobodnog prostora, ali on manje—više nije uobličen kao dvorište, jer najčešće nije „ograđen“. Praktično su jedino torovi ograđeni prostori, i to sa lokacijama koje se povremeno mijenjaju.
Razbacane kuće po „seocima” raštrkale su se u stvari zbog pasišta i manjih privatnih površina po depresijama, slijedeći na taj način nekadašnje priboje. Oko njih su stoga glavnine ziratnih površina koje ujedno, y cjelini, predstavljaju okućnice. Pored takvih okućnica, tačnije rečeno imovinskih „glavnica”, ostali dijelovi ziratnih imanja su razbacani po delovima, dok su pasišta, brstovi ili gora za sječu i list po stranama, kosama i krševitim, neravnim površima udaljeni od kuća i po koji kilometar.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)