Poreklo Velimira-Bate Živojinovića

POREKLO VELIMIRA-BATE ŽIVOJINOVIĆA

O Velimiru – Bati Živojinoviću (1933-2016) ne treba mnogo pisati. Svi znamo njegove legendarne uloge i koliku je slavu stekao svojom filmskom karijerom, ne samo na jugoslovenskim prostorima, nego i u celom svetu.

Ono čime ćemo se u ovom članku pozabaviti je poreklo ovog našeg proslavljenog glumca. Rođen je u Jagodini, ali je detinjstvo proveo u Koraćici podno Kosmaja, odakle i jeste njegovo poreklo.

U Koraćici postoje dva roda sa prezimenom Živojinović i sa istom slavom Đurđic (Obnovljenje hrama Svetog velikomučenika Georgija, 16/3. novembra). Đurđic je, inače, najčešća krsna slava među koraćičkim rodovima – oko tri četvrtine domaćinstava slavu ovu slavu. Jedni Živojinovići pripadaju širem bratstvu Jovićana, najbronijem bratstvu u Koraćici, koji su tu došli iz okoline Đakovice. Drugi su od bratstva Đuričića. Bata Živojinović je od ovih drugih.

Postoje tri veća bratstva sa predanjem da su podno Kosmaja doseljeni od Sjenice i Pešteri. Predanje kaže da su oni najstariji doseljenici u Koraćicu. Nije sasvim pouzdano, ali u narodu postoji i predanje da su ova tri bratstva nastala od tri brata. Verovatno tako i jeste bilo, s obzirom da se bratstvo deli na tri grane. Međutim, upitno je da li su se ta trojica braće doselila u Koraćicu, ili su oni sinovi (potomci) tog prvog doseljenika. Predanja nekih drugih rodova istog porekla, u drugim okolnim mestima, govore o inokosnom doseljeniku, o čemu će biti više reči. Najbrojniji ogranak ovog bratstva su Petkovići, koji su se vremenom razgranali na nova prezimena: Pavlovići, Petrovići – Ćerimovići, Ivanovići, Džudžići, Milenići, Đurići, Brankovići, Radosavljevići, Serdarovići, Bakalovići, Čokići, Živanovići–Milančevići, Milošičići. Zatim po brojnosti slede Đuričići, sa novijim prezimenima: Živojinovići, Jankovići, Kuzmići, Stejići, Dakići. Treće bratstvo su Čulići, koji se na uže prezivaju Markovići i Lazarevići. Kao što je pomenuto, svi slave Đurđic.

Što se tiče vremena doseljenja predaka ovih rodova u Koraćicu, vredan je podatak o godini rođenja kneza Vićentija Petrovića (jednog od znamenitih vojskovođa srbskih ustanaka i oberkneza Gročanske nahije), oko 1770. godine. Ukoliko su Petrovići tada nosili to prezime, možemo pretpostaviti da se njihov predak Petko, ili još verovatnije zajednički predak sva tri ogranka šireg bratstva, tu doselio najmanje dva kolena ranije, što pada, najverovatnije posle Velike seobe 1690. godine.

Koraćička bratstva doseljena „od Sjenice“ imaju srodnike istog porekla u muškoj predačkoj liniji u Jasenici, to su Manojlovići-Jokići u Despotovici (Topola), čije predanje pamti i imena trojice braće koji su se doselili: Stanko, Vidoje i Reskija. Stanko je ostao u Despotovici, a druga dvojica odu dalje, jedan u Kovačevac, a drugi u Koraćicu.

Drugo predanje ne pamti imena i u nekoliko je drugačije: „Predanje veli da su najstariji rodovi u Koraćicu došli od Sjenice i Pešteri. Najstariji doseljenik je pošao sa braćim i sa njima se sporazumeo da svaki ostane onde gde mu pevac zapeva. Jednome je pevac zapevao u Trešnjevici (Jasenica), drugome u Lipovcu (Jasenica). trećem u Topoli (Jasenica), četvrtom u Kovačevcu a petom u Koraćici“. Vidimo da je u oba predanja u Koraćicu došao inokosni predak.

U Ameriću je veliki rod zajedničkog imena Vujičići, danas razgranat na prezimena: Radojkovići, Milosavljevići, Uroševići, Ivkovići, Milinkovići, Milivojevići, Gavrilovići, Jovanovići, Milićevići; zatim veliko bratstvo u Kovačevcu Čokići-Milojevići, koje se deli na prezimena: Čokići, Vlajići, Rakići, Ivkovići, Jovanovići, Ivanovići-Katanići, Stevanovići, Ristići i Pantići; kao i Marinkovići u selu Vlaška (svi takođe slave Đurđic), koji su svi istog porekla kao i koraćički rodovi. Zanimljivo je predanje Vujičića iz Amerića da su im preci najdaljom starinom „od Skadra“, dok predanje Čokića iz Kovačevca kaže da je u osamnaestom veku jedno jako, udruženo bratstvo prebeglo „iz Crne Gore od plemena Kuča“. Genetika nije potvrdila vezu pomenutih Čokića iz Kovačevca, s obzirom da je kod dvojice testiranih pripadnika ovog roda utvrđena haplogrupa R1b Y6669.

Sasvim drugačiju verziju porekla Živojinovića u odnosu na predanja koja se navode po etnografskoj literaturi, čuo sam od samog ovog roda. Ovo predanje kaže da se rodonačelnik Živojinovića zvao Živojin Radojković. Živeo je na Pešteri, odakle je morao da beži nakon što je ubio nekog Turčina koji mu je prethodno silovao sestru. Došavši u Koraćicu, da bi zavarao trag, prozove se Živojin Živojinović, a staru slavu Đurđevdan zameni za drugi praznik istog svetitelja – Đurđic. Prema rodoslovu koji čuvaju potomci Velimira-Bate Živojinovića, pasovi od danas do rodonačelnika Živojina idu ovako: Velimir (rođen 2001) – Miljko (1961) – Velimir-Bata (1933) -Dragoljub – Velimir – Mihailo – Živojin. Prema nekom prosečnom rasponu od oko 30 godina između dva pasa, ispada da je Živojin rođen početkom 19. veka, tako da bi njegovo preseljenje u Koraćicu bilo najranije 1820-ih godina. Predanje dodaje i da Živojinovići nisu srodni Đurićima (iz ogranka Petkovića), od kojih je majka Velimira-Bate Živojinovića. S obzirom da su navedena tri bratstva nastala, po predanju, od trojice braće u Koraćici iz znatno veće davnine, postavlja se pitanje da li su Živojinovići njima srodni, ili možda ovo predanje o Živojinovom doseljenju nije tačno.

Genetički rezultat Živojinovića

Testirana su trojica pripadnika ovog roda: Miljko Živojinović, sin Velimira-Bate Živojinovića, zatim jedan relativno blizak srodnik Batinoj liniji (njegov čukundeda je zajednički predak), kao i jedan nešto dalji srodnik. U sva tri slučaja utvrđena je haplogrupa R1a M458. Haplotipovi druge dvojice (s obzirom da je gospodin Miljko testiran kod 23andMe, te nam, utoliko, nije dostupan njegov haplotip) poseduju dve neuobičajene vrednosti, prilično visoku vrednost 13 na markeru DYS439, i za ovu haplogrupu nezabeleženo nisku vrednost 8 na markeru DYS392, pa upravo zbog ovih vrednosti haplotip Živojinovića nema naročito bliskih poklapanja među do sada testiranim pripadnicima ove haplogrupe.

Haplogrupa R1a M458, podgrana L1029, je opšteslovenska haplogrupa, prisutna kod svih slovenskih naroda, a najveću učestalost pokazuje među Zapadnim Slovenima: Poljacima, Lužičkim Srbima, Česima i Slovacima. Deli se na dve velike grane, granu L260 koja je zastupljena najvećim delom među Zapadnim Slovenima, i granu L1029 koja je relativno ravnomerno raspoređena među svim slovenskim narodima. Smatra se da je ova grana nastala u pograničnom području između današnjih država Poljske i Belorusije, i da se odatle širila na istok i zapad. Kod Srba, i uopšte kod Južnih Slovena, ova grana je zastupljena najvećim delom sa podgranom L1029. Raznovrsnost i visoka zastupljenost haplogrupe R1a M458 u Poljskoj ukazuje da ova grana nastala upravo na tom području. Najraniji nosioci ove haplogrupe bi mogli biti pripadnici Pomeranske kulture (7-3. vek pre Hrista), odnosno kasniji Vendi ili Veneti (Venedi, Venethae, Venethi), koji se pominju u starorimskim izvorima od sredine 1. veka. Krajem 3. veka pre Hrista, ekspanzija germanskih plemena iz Gotlanda potiskuje Pomeransku kulturu (Vende) prema istoku. Verovatno tu dolazi do stapanja R1a M458 sa baltoslovenskom haplogrupom R1a Z280, a kasnije i staroevropskom I2 YP196. U suživotu i mešanju ove tri populacije nastaće Sloveni.

Grana L1029 YP417 je najzastupljenija grana R1a M458 na Balkanu. Najprisutnija je na ruskom etničkom prostoru, a na Balkanu je prisutna najviše u jugozapadnoj Bugarskoj, Makedoniji, severnoj Grčkoj, kao i među danas albanskim rodovima sa područja Debra. Naročito se u severozapadnoj Makedoniji, uključujući i šire područje Šar planine, kao i granične albanske predele, pokazuje povećano prisustvo haplogrupe R1a M458. Sudeći prema današnjem rasporedu ove genetike, moglo bi se zaključiti da se radi o nekom istočnoslovenskom plemenu koje se istočnim pravcem, preko Donjeg Podunavlja, doselilo u tradicionalnu Makedoniju, verovatno u 6. veku.

Što se daljeg porekla Živojinovića tiče, moglo bi se pretpostaviti da su njihovi preci živeli u Staroj Srbiji, s obzirom na područja za koja je navedeno povećano prisustvo haplogrupe R1a M458 – iz šarplaninskog kraja ili krajnjeg juga Metohije, odakle su prešli na Pešter, a zatim u Šumadiju. Pešterska visoravan je kroz našu prošlost bila usputna stanica u seobama sa juga, tako da ne bi trebalo vezivati poreklo Živojinovića za ovo područje, a naročito imajući u vidu navedenu zastupljenost haplogrupe R1a M458. Možda bi se doseljenje njihovih predaka moglo vezati za povlačenje Srba iz Stare Srbije na sever tokom jedne od dve velike seobe – 1690. (verovatnije, s obzirom na pominjane vremenske odrednice) ili 1737. godine. U prilog pretpostavci da je starije poreklo Živojinovića i ostalih pobrojanih rodova upravo u tim krajevima ide i predanje druge veće grupe rodova – Jovićana, takođe sa slavom Đurđic, a koji su u Koraćicu došli iz Đakovice.

S obzirom na navedeno predanje samih Živojinovića, koje se potpuno razlikuje od ostalih, bilo bi veoma značajno da se testiraju i pripadnici ogranaka Petkovića i Čulića, kao i barem još jedan rod iz ogranka Đuričića kojem pripadaju Živojinovići. Na ovaj način bismo saznali da li postoji srodstvo između navedenih bratstava.

Fotografije u tekstu iz lične kolekcije Miljka Živojinovića

Naslovna fotografija sa https://www.novosti.rs

Izvori:

Borivoje Drobnjaković, Kosmaj, 1930.

Miladin Stankić, 150 godina škole u Koraćici, 2003.

Borivoje Drobnjaković, Jasenica, 1923

Bora Stefanović, Kovačevac i kovačevačke familije, 2008

Rista Nikolić, Okolina Beograda, 1903

Srpski DNK projekat

https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=3769.0

http://www.poreklo.rs/2012/05/03/prezimena-selo-kora%c4%87ica-mladenovac/

Kazivanje Miljka Velimirovog Živojinovića