Poreklo stanovništva sela Gornja Lokošnica, Grad Leskovac – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Gornja Lokošnica se zaselila ispod poslednjih povijaraca Babičke gore, na mestu gde Lokošnička reka izlazi iz dubokih dolina koje je ona usekla kroz jezerske terase silazeći u najmanje tri vodotoka sa svojih izvorišta iznad sela Goleme Njive, Oraovice i Crkovnice (Starog Sela), na blagoj padini koja postepeno prelazi u aluvijalnu ravan Lokošničke reke, koju je ova izmodelirala u najnižoj diluvijalnoj terasi Leskovačke kotline. Na povijarcu blagog pada prema jugozapadu i s okomitije strane u pravcu reke, locirane su kuće sela Gornje Lokošnice.
Tip sela.
Gornja Lokošnica nije planinsko, ali nije ni ravničarsko selo. Za njega bismo mogli reći da je potplaninsko selo, zbijenog tipa: iznad njega se dižu sa severoistočne strane bregovi i planina, a na jugoistoku ravno polje.
Gornja Lokošnica je starije seosko naselje od Donje Lokošnice. Istina, i ono je zaseljeno usred šume, od koje i sada postoje tragovi: nekoliko divovskih hrastova u blizini sela, ali Morava nije blizu, mada u Gornjoj Lokošnici ima tekućica.
Ime sela i istorijat.
Ima jedna stvar koja, kada je reč o ovoj neobjašnjivoj reči — Lokošnica, kao i kod imena sela Kaštavara, pada u oči i tera na razmišljanje. To je ovo: Iznad sela Gornje Lokošnice postoje ostaci stare tvrđave koja je, po svemu sudeći, bila neki rimski ili ranovizantijski kastel, na trasi puta koji je išao desnom obalom Južne Morave. Reč Lokošnica kao da u svome korenu nosi reč latinskog jezika (Locus), to jest mesto, okolina, zemljište, ali i kuća, stan, pa i varoš. Nije li možda, kao što je obično i bivalo, ispod rimske, odnosno ranovizantijske citadele, kao suburbijum, na mestu današnje Gornje Lokošnice, bilo neko naselje, neka varoš naseljena rimskim građanima, Romejcima koji su, kao kulturniji, ostavili našim slovenskim precima u nasleđe reč lokus u značenju sela, naselja, a oni ga u svome govornom jeziku pretvorili u Lokošnicu?
Putevi.
U Gornju Lokošnicu se dolazi makadamskim putem preko Donje Lokošnice. Put je uzan, ali tvrde podloge i dolazi do sela. Tim putem Gornjolokošničani silaze u Leskovačko polje, idu u Leskovac kao u svoj administrativni centar i tržište. Ovaj put, kad iziđe iz Donje Lokošnice, i kada premosti Južnu Moravu betonskom, ali laički pravljenom ćuprijom, vodi preko Bogojevca u Leskovac, ali i za Pečenjevce u njegovu železničku stanicu, kada se ide u Niš ili dalje ka Beogradu. Sem ovih puteva, postoje međuseoski poljski putevi i veze sa Razgojnom, kojim se služe učenici viših razreda osnovne škole poreklom iz Gornje Lokošnice, zatim put za Drćevac, kao i za Oraovicu.
Vode.
Pored sela Donje Lokošnice sa jugoistočne strane protiče reka koju seljaci zovu Suvodol. Izvire iz Kruševice, to jest dela planine Babičke gore izvan Crkovnice (Starog Sela). Na teritoriji koja pripada ataru sela postoje kladenci: „Zelena bara“ iznad sela; drugi se zove „Golema padina“. I ovaj izvor je iznad sela. Treći izvor se zove „Gabrovica“ i nalazi se u pravcu sela Babičkog. Iz ovih izvorišta, to jest iz „Zelene bare“ i „Goleme padine“ kaptirana je voda i dovedena u petnaest domaćinstava u selu.
Zemlje i šume.
Atar sela Gornje Lokošnice prostire se na 421 hektaru. Od ove površine njive i bašte zahvataju 180 hektara, voćnjaci 14, vinogradi 51, livade jedan, pašnjaci 19, šuma 118, a neplodno je 28 hektara.
Zemlja nosi ove nazive: „Rid“ — njive i vinogradi; „Popovo gumno“ — šuma, livade i voćnjaci. U Letopisu Lokošničke crkve, pop Stojan Lazarević je zabeležio da je na ovom mestu pop Ranđel čuvao stoku: ovde mu je bila trla i gumno. „Delovi“ su po odlasku Turaka izdeljena turska imovina na domaćinstva. Pod raznom je kulturom „D*lga arnica“ – pašnjaci na kojoj su tri kuće sela Crkovnice. „Šindrova njiva“ – šuma (korija) u poslednje vreme usađena je borom. „Bel kamen“ šuma; „Gradište“ je breg pod šumom na čijem temenu postoje tragovi stare tvrđave. Breg je sa jugoistočne strane opasan dubokom dolinom, po čijem dnu teče potok. Tragovi bedema se dobro poznaju. Na njima ima kamenja i odlomaka vizantijske tegule.
Na „Gradište“ me odveo učenik osnovne škole u Razgojnu Srba Popović, a od jednog pastira ispod „Gradišta“ saznao sam ovu priču: pastiru Proki-Kopčetu pripovedao je njegov otac Krista da mu se nekada u potoku ispod Gradišta izgubile plovke – „šatke“. Plovke su ušle u nekakav kanal i izgubile se! Kočin otac Krista ih je našao na vrhu „Gradišta“. U narodu se priča kako je taj kanal pregrađen u dnu u rečnom koritu gvozdenom kapijom i da je vodio u tvrđavu, pa se njime posada služila za zahvatanje vode iz potoka, a u strateške ciljeve: da iznenada oružana jedinica izađe iz grada i nađe se iza leđa neprijatelju koji grad opseda. Za „Gradište“ seljaci kažu da je latinski grad (tvrđava). Lokalitet „G’brak“ — šuma u potesu „Beli kamen“; ,Nuka“ – paša. Ovde je i groblje. ,Nokina njiva“ — livade. „Raskrsje“ – pašnjak i omladinsko igralište. „Prisoje“ — kamen i pašnjak; ,Nukar“ – njive i vinogradi; „Stojiljkova dolina“ — šuma; „Navaj“ („navivale žene osnovu za platno“) – arnica i šuma; „Racepen kamen“– šuma; „Širine“ – njive; „Skoruše“ — njive i vinogradi; „Kod zapis“ – vinogradi; „Dolnjo lojze“ — njive; „Lojzište“ — pašnjak; „Kocine trle“ — i sada postoji zgrada za stoku, pa u nju dovode krave. Tu je i veliki hrast – zapis.
Stanovnici.
Gornja Lokošnica je odmah posle oslobođenja od Turaka imala samo 15 domaćinstava. Popisom od 1953. godine utvrđeno je da u njoj ima 53 domaćinstva sa 296 stanovnika, a 1971. godine popisano je 57 domaćinstava sa 234 stanovnika. Prilikom prikupljanja materijala u toku leta 1977. godine, ja sam u ovom selu popisao sledeće rodove:
- Stepanovci, iz Samokova | 18 kuća
- Stevanovci, iz niškog sela Knjižice | 11 kuća
- Popovi | 3 kuće
- Deda–Kocini, doseljeni iz Babičkog | 10 kuća
- Milčini, iz Babičkog | 2 kuće
- Dimitrinci, iz Knjižice 5 kuća.
- Babićevi, poreklom iz Babičkog 3 kuće.
- Dankini – Koidanci, nepoznatog porekla 3 kuće.
- Lazar Savić, iz Crkovnice (Starog Sela) 1 kuća
- Vlajini, doseljeni iz Babičkog 2 kuće
- Žabarci, srodni sa Stevanovcima, iz Knjižice 3 kuće
- Pavlović Borivoje, iz roda Stepanovci 1 kuća.
Iz prošlosti sela.
Ako prihvatimo izloženu pretpostavku o imenu sela Gornje Lokošnice, to jest da potiče od reči latinskog jezika lokus (Locus), mesto, kuća varoš, onda je Gornja Lokošnica podignuta na mestu gde je bila rimska, odnosno ranovizantijska naseobina, koja je od njenih stanovnika tako nazivana. Romejci koji su preživeli slovensku najezdu verovatno su potražili sklonište u Babičkoj gori, kasnije se pomešali sa Moravanima i na njih preneli ime svoje naseobine, potonjeg slovenskog naselja, transformisanog od ovih poslednjih u Lokošnicu. Dakle, prihvatimo li ovu pretpostavku kao moguću i možda i tačnu, onda iz ovoga sledi da je selo Gornja Lokošnica staro slovensko, potom srpsko naselje, zaseljeno kada i ostala sela u ovom kraju.
Po zabeleškama popa Stojana Lazarevića, u Letopisu crkve lokošničke, zasnovanim na kazivanjima Todora Milenkovića, iz Gornje Lokošnice, seljaci ovoga sela su na njegovoj teritoriji pronalazili stare grobnice, pa su našli i jedno crkveno zvono koje je odneseno u crkvu Sv. Petku u Kumarevu. Pripovedač Todor bio je unuk popa Ranđela, osnivača roda Popovi iz Gornje Lokošnice. On je, kako je zabeležio sveštenik Lazarević, smatrao da su grobnice i zvono, tragovi „latinskog naselja“ na mestu današnje Gornje Lokošnice. Nažalost, o selu Gornjoj Lokošnici nemamo nikakvih podataka u izvorima stare srpske države. Ali činjenica da se u turskom defteru iz 1516. godine pominje Gornja Lokošnica kao timarsko selo u nahiji Dubočici, jasno govori o tome da je ovo selo postojalo pre dolaska Turaka. Gornju Lokošnicu je posle tanzimatske reforme turskog carstva podvlastio neki moćni Turčin sa titulom bega koji se, prema zabelešci u Letopisu lokošničke crkve, zvao Rušit Beg. U navedenom izvoru zapisivač Stojan Lazarević kaže da je ovaj Turčin bio moćan i gospodar 70 srpskih sela „od Belotinca do Vlasotinca“. Prema zabeleškama Lazarevićevim u Letopisu, Turci su Gornju Lokošnicu zvali Zir Lokošnica, što bi trebalo da znači Stara Lokošnica.
Zanimanje stanovnika.
Stanovnici sela Gornje Lokošnice bave se zemljoradnjom kao osnovnim zanimanjem i stočarstvom kao privrednom granom koja nužno prati seljačku privredu našeg vremena. Na svojim njivama seju sve vrste žita. Gaje krompir. Bave se i kulturom duvana. Od povrća proizvode papriku kojaje pod imenom „lokošnička paprika“ bila čuvena sve do pojave novih vrsta paprika stvorenih ukrštanjem u specijalizovanim institutima. Na glasu su i kao vinogradari. Gaje vinovu lozu na SI hektaru zemlje, što ukazuje na to da im je proizvodnja grožđa jedna od važnijih grana privrede. Peku rakiju od šljiva i grožđa i njihova rakija je uvek bila na dobrom glasu, što je i pop Stojan Lazarević zabeležio u Letopisu.
Od stoke čuvaju krave i to u proseku dve na domaćinstvo. Nekada su imali dosta ovaca. Sada y selu pet domaćinstava čuva oko 25 brava. Čuvaju i konje i u godini moga istraživanja (1977) bilo je u selu 25–30 grla. Omladina, sela, kao i svuda, posle osmogodišnjeg osnovnog obrazovanja traži zaposlenje u Leskovcu u raznim preduzećima. Manji broj se opredeljuje za poljoprivredu i seljački način života.
IZVOR: Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)