Doseljavanje stanovništva iz „Srpskog“ Polimlja u Šumadijsku Kolubaru

AUTORI: Zoran A. Antonijević, Snežana D. Popović

Želja da se opiše ovo Šumadijsko-kolubarsko područje, kod mene se javlja vrlo rano, još u osnovnoj školi, ali sam se više puta suočio sa nedostatkom građe i materijala, što mi je oduzimalo mnogo snage i vremena. Ipak sada kada su dostupnije informacije iz svakolikih izvora taj zadatak izgleda malo lakši, ali: „Da li je baš tako?”.

U ovom radu bih se pozabavio temom koja je naslovom najavljena i to predstavlja samo deo obimnog zadatka koji stoji pred istraživačem. Naime, pre svega treba definisati područje Šumadijske Kolubare kako ga je nazvao Petar Ž.Petrović (1) ili Aleksandar, Aca, J. Stefanović Beogradska Kolubara (2), ili Vladimir Karić Donja Posavina.

Predeli, neposredno uz samu reku nose nazive Gornja i Donja Kolubara.

Oblast oko levih pritoka (Tamnava) reke Kolubare (3) naziva se Tamnava, a oblast oko desnih pritoka (Onjeg, Ljig, Peštan, Turija, Beljanica i Barička reka), se prosto zove samo Kolubara. (Pritoke su naznačene samo za ovaj kraj).

Granice Kolubare na severu su: reka Sava, od ušća Kolubare u reku Savu, pa do mesta Duboko (ispod sela Bariča i iza sela, a na putu Beograd-Obrenovac).

Zapadna granica ide rekom Ljig do njenog ušća u Kolubaru, pa potom rekom Kolubarom do njenog ušća u Savu.

Južna granica ide vencem (koji razdvaja slivove reke Peštan i reke Kačar), od brda Šutice, preko Orlovice, Vagana, zatim kosom koja razdvaja slivove reke Onjega i Kačera, do ušća reke Lipovice u reku Ljig.

Istočna granica ide od Dubokog, linijom preko državne šume Lipovice, pa onda kosom koja razdvaja slivove Barajevske i Topčiderske reke, a potom linijom koja razdvaja kolubarska sela, od kosmajskih i jaseničkih sela: Arapovac, Mirosaljce i Darosavu od Sibnice, Drlupe, Ranilovića, kao i Misače i Bukovika i izbija na brdo Šuticu.

Ova oblast obuhvata prostore oko reke Ljiga, Peštana, Turije i Beljanice, i obuhvata sela nekoliko opština: Lazarevac, Obrenovac, Lajkovac i Aranđelovac. Obuhvata 54 naselja (Arapovac, Arnajevo, Baljevac, Barajevo, Barzilovica, Barič, Baroševac, Baćevac, Bistrica, Boždarevac, Brajkovac, Burovo, Veliki Borak, Veliki Crljeni, Venčane, Vranić, Vrbovno, Vreoci, Guncati, Darosava, Draževac, Dren, Dudovica, Županjac, Zeoke, Jasenak, Junkovac, Konatice, Kruševica, Lazarevac, Leskovac, Lukavica, Mali Crljeni, Medoševac, Meljak, Mislođin, Mirosaljci, Petka, Prkosava, Progoreoci, Rudovac, Sakulja, Sokolova(o), Stepojevac, Strmovo, Stubica, Trbušnica, Tulež, Ćelije, Cvetovac, Čibutkovica, Šiljakovac, Šopić, Šušnjar); od toga 34 mesta u lazarevačkoj opštini (videti kartu na kraju rada).

Šumadijska Kolubara obuhvata površinu od 420km2 i ima 68.356 hektara. (4)

Šumadijska Kolubara i okolne predeone celine su tokom vremena u nekoliko navrata bile potpuno ispražnjene; što je potom, uz još neke okolnosti, pogodovalo doseljavanju u ove krajeve. (5)

Prvo „zapustenije”, ovih krajeva, bilo je 50-tak godina posle prodiranja Turaka sa istoka na zapad, na Balkansko poluostrvo (krajem 15 veka), kada se iz Srbije iselilo oko 450.000 duša, te tada ne ostaje ni deseti deo stanovništva. (6)

Drugo „zapustenije” se dešava pod Arsenijem Čarnojevićem u Velikoj seobi Srbalja kada uz 30.000 familija preko Save i Dunava odlaze i Kolubarci.

Posle Kočine krajine (1788-1791.g. – Svištovski mir) Turci opraštaju Srbima učešće u ratu, na strani Austrije, i daju im pravo da sami organizuju svoju nahijsku i seosku vlast, što je bila pogodnost za doseljavanje u ove krajeve.

U doba oslobođenja, u početku 19. veka, najveći deo beogradskog pašaluka ili Šumadija, bio je pokriven lugovima i šumama, naročito hrastovim i bukovim šumama. Sela, rasturena po proplancima, bila su udaljena jedna od drugih i malobrojna. Stanovništvo se zanimalo naročito stočarstvom, najviše svinjarstvom, radije nego zemljoradnjom i povrtarstvom. U toku poslednjeg veka izvršile su se mnoge promene u fizičkom izgledu zemlje. Prirodna sredina je sve jače eksploatisana a stanovništvo se sve brže prilagođivalo ovoj sredini. Otuda je poteklo racionalnije iskorišćavanje zemljišta: danas se jasno razlikuju oblasti zemljoradnje, povrtarstva i vinogradarstva. Serija preobražaja se izvršila bez malo na ovaj način.

Sa promenama koje su nastale u geografskoj sredini, sa prilagođivanjem različnih doseljenika ovoj sredini i sa uvećavanjem gustine stanovništva sve se više preobražavalo ovo društvo, sastavljeno u početku od seljaka. Oni se naseljavaju po gradovima, postaju zanatlije i trgovci, počinju da primaju navike gradskoga života.

Početkom 20-tog veka razvojem rudarstva i osnivanjem R. B. Kolubara, dolazi do novih masovnijih doseljavanja, tako da možemo zaključiti da je u ove krajeve vršeno doseljavanje u nekoliko mahova; posle Kočine krajine, za vreme Prvog srbskog ustanka (kada u njemu učestvuje i veliki broj novopridošlih u ove oblast), posle Drugog ustanka i formiranja Knjaževine Srbije, posle Balkanskih i Prvog svetskog rata, pre Drugog (bežeći od ustaškog noža) kao i posle Drugog svetskog rata i razvoja R. B. Kolubara.
„Poslednje“ doseljavanje izvršeno je pred i za vreme najnovijeg rata 90-tih godina ovog veka iz Hrvatske i Bosne.

Doseljavanje u ove krajeve ide raznim pravcima po migracionim strujama (Dinarska, Kosovsko-Metohijska i Moravsko-Vardarska) koje je ustanovio naš veliki antropo-geograf Jovan Cvijić (7), a koje važe za skoro sva doseljavanja:

1. Iz Makedonije dolinom Vardara, pa Južne i Velike Morave,
2. Sa Kosova i Metohije i iz Stare Raške rekom Ibrom, pa potom pravcem planina Rudnik i gornja Jasenica u predele desnih pritoka Kolubare,
3. Iz Starog Vlaha i sa Zlatibora rekom Zapadnom Moravom, pa potom pravcem Rudnik-Kačer-Kolubara,
4. Iz Hercegovine niz reku Drinu, preko Mačve, Tamnave i reke Kolubare,
5. Iz Bosne niz Drinu, preko Mačve u Kolubaru,
6. Iz Srema preko reke Save pa naseljavanja na pravcu Kosmaj-Rudnik.
7. Iz Timoka i Braničeva,
8. Iz stranih zemalja,
9. Cigani (Gurbeti, Cigani iz Rumunije i Cigani iz Mađarske).

Ne može se zaobići činjenica da je ovaj predeo sa širom okolinom bio prostor gde se sakupilo jezgro srbskog naroda i da je ono, po autorovom ubeđenju, centralni bastion srbstva iz kojeg nema daljeg iseljavanja (nema se kud).

U periodu od 1740.g. (80-100.000 stanovnika), pa do kraja 18-tog veka broj žitelja ove oblasti se udesetrostručio.

Doseljavanjem, od 1790. do 1813. god. novo stanovništvo je ponovo zauzelo stara napuštena sela, nazivi su ostali isti, a naselili su uzvišene kose i okoliš ne koristeći „izvorne” lokacije. Uzroci preseljavanja u ove krajeve su pre svega ekonomske prilike i ratovi. Ponekad i pojedinačne sudbine, sklanjanja od krvne osvete ili bežanja od kazne za zločine.

U ovom radu ćemo se pozabaviti i trećom linijom doseljavanja; od onih prvih doseljenika sredinom i krajem 18. veka, pa sve do danas.

Doseljavanje iz Starog Vlaha-Polimlja

Stari Vlah je istorijsko-geografska oblast na jugozapadu Srbije, prostire se severno od Lima (Polimlje) i istočno od Drine u slivu Moravice i Uvca, severno od Sjenice. Na zapadu Stari Vlah se graniči sa Bosnom, na jugozapadu sa Hercegovinom, na jugoistoku sa Raškom oblasti, na istoku sa Šumadijom a na severu sa Kolubarskom oblasti. To je planinska regija gde se stanovništvo uglavnom bavi stočarstvom, a pošto je vlah bio naziv za stočara, otuda vodi i poreklo naziva. Oblast je veoma bogata vodom i podeljena je na Zlatarski Stari Vlah obuhvata planinu Zlatar (Opštine Novu Varoš i Priboj i Prijepolje), Zlatiborski Stari Vlah (obuhata planinu Zlatibor i Užice) i Moravički Stari Vlah (obuhvata sliv reke Moravice). U toku 16. veka Nova Varoš je postala središte Starog Vlaha, a Priboj se smatrao njegovim delom.

Treba napomenuti da u Zlatarski Stari Vlah ne ulaze zlatiborska sela Draglica, Negbina, Bela Reka i Jasenovo koja pripadaju planini Zlatiboru i samim tim ulaze u zlatiborski Stari Vlah, koji je išao južnom granicom Opštine Čajetina, rekom Uvac, ali su 1958. godine ova četiri sela izuzeta upravno iz Opštine Čajetina i pripojena upravno Novoj Varoši, mada po svemu i pripadaju planini Zlatibor a samim tim i upravno Opštini Čajetina.

Pašnjaci i livade čine polovinu ukupne teritorije, a oko 35% je zastupljeno četinarskim i bukovim šumama, dok je golih kraških terena zanemarljivo malo.

Polimljem se nazivaju oblasti koje se nalaze u slivu reke Lima. Pošto je Polimlje geografska regija čija je okosnica jedna reka, razni delovi Polimlja se nalaze u sklopu drugih oblasti, u ovom slučaju Sandžaka i Starog Vlaha, a manjim delom i Raške oblasti. U Polimlje spadaju sve one opštine kroz koje protiče reka Lim. Polimlje se deli na Gornje i Donje u pravcu sjever-jug.

Donje (severno) Polimlje odgovara srpskim opštinama kroz koje protiče Lim, a Gornje (južno) crnogorskim. Centri ove oblasti su u Srbiji: Priboj, Prijepolje, Nova Varoš, Brodarevo. U Crnoj Gori: Bijelo Polje, Berane, Andrijevica, Gusinje (gde Lim protiče kao Ljuča) Plav, i Rudo (Bosna i Hercegovina).

U Polimlju žive većinom Srbi, zatim Crnogorci, Bošnjaci (odnosno delimično Muslimani u Crnoj Gori) i Albanci na samom jugu (Albanaca ima veoma malo u odnosu na broj ostalih naroda i površinu koju oni zauzimaju).

U pogledu geografskih oblasti, Polimlje obuhvata zapadne, južne i jugoistočne
delove Sandžaka (pruža se pravcem
severozapad-jugoistok u odnosu na Sandžak, koji se pruža pravcem istok- zapad). Donje Polimlje obuhvata južne delove Starog Vlaha. Polimlje se na severu graniči sa Zlatiborom (granica je reka Uvac), na istoku sa Raškom oblašću (na granici se nalazi Sjenica), na jugu sa crnogorskim Brdima, na jugozapadu ivično sa Starom Hercegovinom (Pljevlja), a na zapadu sa opštinom Rudo, Donjim Polimljem, odnosno sa širom regijom Podrinja.

Region Polimlje jedna je od retkih teritorija zapadnog Balkana gde su se na malom prostoru tri današnje države (Crna Gora, Srbija, Bosna i Hercegovina) susrele, preplitale i ostavile snažne tragove – rimska, pravoslavna i islamska kultura i tradicija. (8)

U vezi sa seobama Jovan Cvijić je zapisao: „ (…) Stanovništvo se kretalo poprečnim putevima, kroz prevoje i metanostazičke vratnice. (…) Po jednom starom običaju, bar jedan član zadruge ostajao je sa svojima na starome ognjištu i njemu su ostavljane nepokretnosti i glomazne stvari, koje se nisu mogle nositi. Sve ostalo je nošeno na konjima koji su
u redu išli na čelu povorke. Uz iseljeničke porodice ide nešto ovaca, zatim koje tele i krava ali nisam video volova.”

Pri seobama, neke familije su dolazile direktno iz starog kraja, dok su se opet druge prvo spuštale u dolinu Morave pa odatle stizale u Šumadiju i Kolubaru.

Šumadiski varijetet čine stare etničke grupe, starije od velikih migracija, i različne doseljene etničke grupe: dinarsko stanovništvo koje je sišlo sa planinskih krajeva na jugu, kosovsko i vardarsko stanovništvo i razno drugo.

Ovo je stanovništvo bilo zajednički i snažno preglo da se oslobodi Turske i da stvori nezavisnu državu. Doseljenici su imali da se prilagode novoj geografskoj i društvenoj sredini. Svi su se međusobno proželi i izjednačili.

Više od polovine doseljenog stanovništva činili su stočari koji su se morali prilagoditi zemljoradnji. Ukoliko se više zemlja krčila, doseljenici su svi postali zemljoradnicima, katkad ne bez mučnih napora.

Najpre su se lugovi i šume sve više krčili, zatim su iščezle mnoge baruštine koje su bile po dolinskim ravnima, naročito u gustim lugovima. Površine za obrađivanje postale su prostranije za sedam ili osam puta. Sela koja su ranije bila naročito po brežuljkastom zemljištu i u planinama spuštala su se sve više u dolinske ravni i postala veća. Stanovništvo je promenilo zanimanja i obrnulo se zemljoradnji. Šljivaci su počeli pokrivati sve veću površinu. Pojavilo se moderno vinogradarstvo. Do 1842. god. novi su doseljenici mogli iskrčiti šume i iskrčena zemlja pripadala im je bez ikakvih formalnosti. Čak i posle 1842. god. su doseljenici mogli dobiti zemljišta u oselinama ili se nastaniti u hataru (10) nekoga sela.

Preobraženo dinarsko stanovništvo ostavilo je u karakteru Šumadinaca sa tragovima stočarske bezbrižnosti instikt za nezavisnošću i snagu – osobine, koje su retke kod doseljenika sa juga. Opšti način mišljenja i rada, nacionalni i društveni ideal postali su im zajednički. Iako dinarsko stanovništvo čini većinu u Šumadiji, obrazovala se usled mešanja doseljenika i starog stanovništva nova etnička grupa koja nema čiste dinarske osobine. Ona pretstavlja snažnu etničku kombinaciju u kojoj su na dinarske psihičke osobine jako uticale osobine drugih grupa i često ih znatno izmenile.

S druge strane, u Šumadiji se konstatuju, naročito u toku poslednja dva veka, najveće promene u geografskoj i društvenoj sredini i u zanimanju, promene koje su sa svoje strane uticale na mentalitet stanovništva.

Familije koje su se doselile

Ovde ćemo navesti primere doseljenih porodica za koje se pouzdano zna odakle su došli kako iz već objavljenih materijala o mestima Šumadijske Kolubare tako i iz priča i sećanja najstarijih stanovnika kojima su prenosili, s kolena na koleno, njihovi stari kako ne bi zaboravili. (11)

Većina stanovništva Šumadijske Kolubare (kao i Jesenice i Kačera) došla je iz Sandžaka i to oko 1806-1809. godine posle prodora Karađorđeve vojske u te krajeve i povlačenja u Šumadiju. P. Ž. Petrović u svojim materijalima (12) navodi da su iz Starog Vlaha došla 43 roda, iz okoline Nove Varoši 2, iz ok. Bjelog Polja 2, Prijepolja 5, itd. Takođe napominje da je bilo jače učestvovanje bosanskih i panonskih rodova u Šumadijskoj Kolubari nego u drugim oblastima u Šumadiji, pa navodi taj odnos: ovde 144 bosanska roda, a u ostaloj Šumadiji (Kosmaj, Smederevska Podgorina, Gornja Jasenica, Gruža, Kačer, Ljubićka sela) 120 rodova; panonski doseljenici 85 rodova, a kod ostalih 159 rodova.

Za period koji je ispitivao P. Ž. Petrović karakterističan je bio život u zadrugama tako da je tada najbrojnija zadruga bila u Vreocima Ljubomira (Ljube – ekonoma) Nešića iz Vreoca, pa zadružna kuća Tomaševića u Venčanama od 29 duša, M.Krdžalića u Junkovcu od 26 duša itd.

U sadašnjem vremenu skoro da nema uopšte života u zadrugama, već po negde šire domaćinstvo sa do 10-tak žitelja (otac i majka, sa sinovima, snajama i unucima). Većinom se živi u jednoporodičnim domaćinstvima. Posebno treba izdojiti jedan broj rodova za kojih se sa velikom pouzdanošću mogu izložiti njihova prezimena od starina kao i ona koja su u međuvremenu promenili ili razbijanjem zadruga izdvojili kao posebna i za koje su lokalni istraživači potrošili dosta vremena i truda da ispitaju njihove potpunije rodoslove.

Kao što danas Srbina koji se vrati iz Amerike nazivamo „Amerikanac”, tako smo i Srbe koji su u Šumadiju prebegavali, usled nevolje ili sklanjajući se od krvne osvete, nazivali: Arnauti, Bugari, Vlasi, Grci, Mađari, Švabe, Ere, Sremci, Šopovi i td. Istorijski se pouzdano zna i kad je koji talas doseljavanja zapljuskivao Šumadiju, pa i Kolubarsku, te je to našlo odraza i u nazivima tla i pojedinih porodica. Tako su dobeglice od Timoka i Stare planine nazivali „Bugarima”, „Bugarašima” ili „Šopovima”, iz Stare Srbije i Starog Vlaha „Turcima” i „Erama”, iz Srema „Švabama”, sa Kosova „Arnautima” itd. (13)

Dmitrovići

Jedna od najstarijih doseljenih „familija” je svakako i ona iz koje je potekao pop Ranko iz Rudovaca inicijator Drugog srbskog ustanka u čijoj kući je održan prvi sastanak srpskih knezova, sveštenika i viđenijih ljudi.

Ovaj rod se starinom nazivao Jovanovići (po Jovanu), pa Dmitrovići (po Dmitru Jovanoviću) i onda Rankovići (po Ranku Dmitroviću; Mitroviću; Jovanoviću), a od njegove braće i strica su Davidovići, Mihailovići-
Pantelići i Aćimovići.

Ovaj rod je došao iz Polimlja (s one strane Lima, tačnije istočna Hercegovina) odakle su prvo otišli u crnogorska brda a odatle preko Sandžaka i Golije niz Ibar, pa preko Rudnika u Rudovce, oko 1806. godine. (14)

Babići danas Petrovići, Ivanovići-Babići i Matići, doseljeni iz Bjelog Polja u Liplje, a zatim u Rudovce.

Rankovići su se doselili iz Starog Vlaha u prvoj polovini 19-veka u Arapovac. Slave Đurđevdan.

Borisavljevići i Đorđevići su jedan rod i doselili su se sa Zlatibora u prvoj polovini 19-veka u Arnajevo. Slave Đurđic.

Radovanovići su starinom od Sjenice. Slavili su Sv. Arhanđela, a onda preuzeli ženinu slavu Sv. Jovana. Žive u Arnajevu.

U Baljevac se nisu doseljavali iz Polimlja ni starinom ni u sadašnje vreme.

Palačići-Pavlovići doselili su se od Prijepolja u prvoj polovini 19-veka u Barajevo i slave Sv. Jovana.

Jovanovići su od Sjenice. Došli su u prvoj polovini 19-veka u Barajevo i slave Sv. Jovana.

Barzilovica se prostire desnom obalom reke Onjega, a na pobrđu se dosta strmo spušta od stubičkog visa. Krajem 18-tog i početkom 19-tog veka doseljava se nekoliko rodova: Matijaševići (Radovanovići, Đorđevići, Nikići) slave Sv. Jovan, a doselili su se od Sjenice (dva brata Nikaš i Matijaš);

Marinkovići u Barzilovicu došli iz Starog Vlaha a starinom su iz Hercegovine i slave Sv. Jovana. Doselili se početkom 19-tog veka.

U Barič selo na desnoj obali Kolubare, nedaleko od ušća u Savu, nije bilo doseljenih iz Polimlja.

Baroševac je selo u srednjem toku Peštana sa obe njegove strane.

Đorđevići su rod koji je došao pre Karađorđevog ustanka u Baroševac (kuća im je bila deveta u selu-po predanju), slave Sv. Đurđic i verovatno su od Sjenice kao i Pantelići (od kojih su Radojičići, Pajići i Paunovići) koji takođe slave Sv.Đurđic, a u Baroševac su došli početkom 19-tog veka.

Baćevac je selo koje ne obiluje izvorskom vodom i skoro svaka kuća nje imala bunar; nalazi se na kosi koja čini razvođe rečice Magačke ili Brčkote i potoka Lipovače.

Pre Karađorđevog ustanka doselili su se Šindije, od kojih je nastalo desetak rodova, a svi slave Sv. Đurđic i starinom su od Sjenice, kao i Doktorovići (Matejići) koji slave Sv. Arhanđela. Ćosići su iz Bihora (teritorija Bjelog Polja-„Crnogorsko” Polimlje), slave Sv. Tomu.

Posle prvog srpskog ustanka doseljavaju se Filipovići iz Starog Vlaha, slave Sv. Nikolu.

Mihailovići su došli u Bistricu u prvoj polovini 19-tog veka od Sjenice. Slave Sv. Nikolu.

Bađići od kojih su nastali Jovanovići, Mitrovići, Jovičići, Nikolići, Radosavljevići, slave Sv.Đurđic, a došli su krajem 17-tog veka od Sjenice u Boždarevac.

Obradovići (Jovanovići) su starinom došli od Sjenice, u Brajkovac. Slava Sv. Jovan.

Otaševići (Martinovići, Slavkovići, Đorđevići) došli posle Krađorđevog opsedanja Sjenice 1809.g. u Brajkovac. Slava Mitrov dan.

Radosavljevići su od Sjenice. Oni su pod vođstvom Arsenija Čarnojevića, velikom seobom došli prvo u Trnavu kod Čačka, da bi se iz to mesta preselili u tadašnji Smrdljikovac, danas Brajkovac u zaseok Debelo brdo. (15)

Burovo je malo naselje s leve strane Peštana, u njegovom donjem toku. Nekada se to mesto zvalo Pevalice. Nema doseljenih iz Polimlja.

Plamenići (Jelići, Matejići, Pavlovići, Tomići, Jovičići, Jankovići) slave Sv.Đurđic. Po predanju došle su dve sestre, Prhuta i Gunjavka iz Starog Vlaha u Veliki Borak. Prhuta je dovela dva sina od kojih su Jelići, Matejići i Pavlovići, a Gunjavka je imala jednog sina, od koga su današnji Tomići, Jovičići i Jankovići. (16)

Ninkovići su došli u prvoj polovini 19-tog veka iz Starog Vlaha u Veliki Borak. Slava je Sv.Stevan.

Markovići i Nastasići su takođe došli odnekud iz Starog Vlaha u Veliki Borak. Jedan su rod i slave Sv.Đurđic. (17)

Pakići (Jeremići), Kokorovići (Ilići), Paunovići, Radojičići, su jedan rod i doselili su se odnekud iz Stare Srbije (neki pominju da su od Sjenice) još u 17-om veku u Velike Crljene. Slave Đurđevdan.

Aćimovići i Grčići su jedan rod i doseli su se iz „Stare Srbije” početkom 19-tog veka u Velike Crljene. Slave Sv.Nikolu. (18)

Joksimovići i Konstantinovići su jedan rod, slave Đurđev dan, a došli su „ozgo“ verovatno iz Starog Vlaha u Venčane pre Karađorđevog ustanka.

Posle Karađorđevog ustanka doselilo više rodova od Sjenice u Venčane, a među njima su: Ćirići i Obradovići su jedan rod slave Sv.Nikolu. Milinkovići slave Sv.Arhanđela. Lazarevići slave Sv. Jovana.

Lakićevići su od Bijelog Polja slave Sv.Stevana a doselili su se 1879.g. u Venčane. (19)

Lakići su došli u Vranić od Sjenice u drugoj polovini 19-veka. Slave Sv. Nikolu. (20)

Vrbovno je postalo od raseljenog konatičkog zaseoka Poljana „za prve Miloševe Srbije” odakle su se preselili Stepanovići (Kuzmanovići, Nikolići, Rankovići, Jovanovići, Ivankovići, Dimitrijevići, Milovanovići, Trivunovići, Obradovići, Pantelići) starinom od Sjenice a od kojih su nastali ovi mlađi rodovi (u zagradi). Svi slave Sv.Jovan.

Lazići (Davidovići i Stepanovići) u Vrbovnu su takođe starinom od Sjenice, doseli li su se 1809. g. i slave Đurđevdan. (21)

Vreoci je najveće selo u Šumadijskoj Kolubari. Naseljeno mesto prema popisu iz 2002.g ima 1088 domaćinstava i 3210 stanovnika sa nekoliko hiljada svakodnevno prisutnih radnika Kombinata Kolubara. U prošlim vremenskim periodima bilo je jedno od najvećih mesta opštine Lazarevac sa brojem stanovnika koji je prelazio broj stanovnika Lazarevca (do 1960-tih). Zbog izuzetno povoljnih uslova za život (obilje vode, pašnjaka i šuma, oranica prve i druge ratarske klase, četiri reke koje su presecale mesto sa svih strana, velikih šuma, zasada svih vrsta voća i dr.) oduvek je privlačilo stanovništvo pa beležimo njihovo prisustvo unazad nekoliko vekova.

Pisani tragovi datiraju s početka 16-tog veka i sve do danas se uočava porast broja domova i stanovništva. Ime je dobilo po vrelcima, vodama kojih je bilo svuda, ili po lokalnom vrelu (južno od sadašnjeg groblja koje su Austrijanci u 18. veku zatvorili sirovim goveđim kožama, jer je često izazivalo poplave). Naziv mesta se menjao nekoliko puta (Virelca, Vrelca, Vrelaci, Vreljaci, Vreoci). Prva škola je sagrađena 1848-1852.g. Na ovom prostoru, po predanju je bilo više crkava. Sada postoji Nova crkva (sagrađena 1875.g) i crkva brvnara iz 1817.g sagrađena 10-tak metara severnije od prethodne za koju je grof Nojperg 1723.g zapisao da se ne zna kada je sagrađena. Pre nje je u mestu Ključ kod Kolubare postojala prastara crkva od koje su ostali samo kameni „oltari” u brvnari i delovi temelja iskopani i zatrpani pri nadiranju kopova.

1855.godine iskopan je ugalj u Vreocima što će izmeniti istoriju i život čitave oblasti. Danas je ovo, moje rodno selo, od nekadašnjih 19km2 svedeno na četvrtinu površine zbog nadiranja kopa RB „Kolubara” i skoro potpuno raseljeno.

Posle „zapustenija” cele Šumadije i u ovo mesto dolaze familije iz svih Srbskih zemalja od druge polovine 18 veka, tako da nije zabeleženo (niti u predanjima, niti u putopisima) da je bilo starinaca.

Antonijevići se ubrajaju u najstarije rodove u Vreocima, slave Sv. Đurđa i po pričanju Mihaila Antonijevića 1960.g. došao je Anton sa porodicom od Sjenice preko Novog Pazara u drugoj polovini 18-tog veka. (22)

Rankovići, čiji je predak Žuti Ranko koji je znao voće kalemiti a zanat izučio u Zlatnom Pragu (pa po povratku kalemio po Vreocima, Cvetovcu, Medoševcu, Velikim Crljenima i drugde.), doselili su se u Vreoce od Sjenice i slave Mitrovdan. (23)

Selo Guncati je na razvođu između Barajevske Reke, Guncatske reke i Bukovca, sa sviju strana opkoljeno je rečicama i potocima i veoma pogodno za život, ali nije zabeleženo da je se neko doselio iz Polimlja (iz Starog Vlaha, Sandžaka, ili okoline Nove Varoši). Većinom se doseljavalo stanovništvo iz Srema i sa Kosova kao i iz „Srednje Srbije“.

Šestani-Šestanovići (Stanojevići, Grujići (24), Rankovići, Gavrilovići, Milovanovići, Pantelići, Perišići, Prokići, Radojičići, Filipovići) su se doselili u Darosavu krajem 17-tog veka iz Hercegovačkog Polimlja ili Sjenice (drugo kazivanje), ili iz Šestana u Crnogorskoj Krajini. Sve navedene familije su jedan rod i slave Sv.Jovana.

Serdari (25) (Serdarevići (26), Vićentijevići, Gajići, Marinkovići, Milojevići, Jakovljevići, Jovanovići, Stanojlovići, Stančići, Radojkovići, Sinđelići, Tomaševići) imaju zajedničkog pretka i došli su od Sjenice pre Prvog srbskog ustanka u Darosavu.

Pavići slave Mitrovdan iz Starog Vlaha doselili u Darosavu u prvoj polovini 19-tog veka.

Selo Draževac je u donjim dolinama rečice Jasenove i Marice i u ravnici kod ušća Peštana u Kolubaru. Pred kraj 18-tog veka dolaze Arsenovići (Nikolići, Selenići-Petrovići) su jedan rod i došli su od Sjenice. Slave Sv.Nikolu.

Selo Dren (nekadašnji naziv Kuke) ima krajeve koji se nazivaju po rodovima. Nalazi se istočno od Lazarevca i graniči se sa njim ali ne zna se da se neko starinom doselio iz Polimlja.

Selo Dudovica se pominje daleke 1664.g. a po arhivama od 1811.g. Takođe nema doseljenika iz Polimlja. Uglavnom su se doseljavali iz rudničkog kraja.

Lazarevići su od Mokre Gore u Starom Vlahu došli u Zeoke u 19-tom veku i slave Sv. Nikolu.

Lazarevići (Ilići, Lukići, Begovići) su jedan rod i svi slave Sv.Nikolu. Došli su u drugoj polovini 18. veka u Županjac.

Vidakovići su takođe došli u Županjac iz Starog Vlaha krajem 18-tog veka. Slava im je Sv.Arhanđel. U 19-tom veku su došli Radovanovići (Đorđevići) od Sjenice u Županjac. Slava Đurđevdan.

Zeoke je, po predanju najstarije mesto u Šumadijskoj Kolubari, pa posle njega dolazi Šopić. Upamćeno je kao rodno mesto kneza Stanoja Mihailovića. Nije bilo doseljavanja iz Polimlja.

Minići slave Đurđevdan i doselili su iz Prijepolja u Jasenak oko 1870.g.

U Junkovac su se doseljavali uglavnom iz Bosne i Banata kao što je i sa Komnenovićima ili Krdžalićima (Jakovljevići, Markovići, Mijatovići) i Darijevići (Dragićevići) koji slave Đurđev dan, a starinom su od Sjenice.

U Konatice su pre Karađorđevog ustanka od Sjenice došli Kondići slave Sv.Đurđic i Ćosići slave Sv. Stevan.

Sandići (Pantelići) koji slave Sv. Vrače su još pre Karađorđevog ustanka došli od Sjenice u Kruševicu.

Lazarevac je mlado naselje nastalo od Šopića koji je proglašen varošicom 1882.g. a Gornji Kraj Šopića se izdvaja i prozove Lazarevcom 1889.g na 500- godišnjicu Kosovskog boja. Tako nije bilo doseljavanja u Lazarevac u 19-tom veku ali u drugoj polovini 20-tog dolaze porodice iz cele Jugoslavije, zbog RB „Kolubara“, pa i iz Polimlja (biće naznačeno u delu koji se odnosi na doseljavanja u drugoj polovini 20-tog veka).

Erići, došli u Leskovac u 19-veku iz Selevca ali su starinom iz Starog Vlaha.

Lukavica je u vrhu doline rečice Lukavice i poznata je kao selo sa 1.000 violina, ali u ovo mesto se nisu doseljavali iz Polimlja ni ranije ni u „novija” vremena.

Mali Crljeni se nalaze na levoj obali reke Peštan, a prema ranijim podelama delili su se na Gornji kraj, Donji kraj i Petkovaču. U ovom naselju je živeo starinački rod Crljenci koji se iselio u selu Pinosavu kod Beograda, pa je verovatno po njemu ovo selo dobilo ime. Na prostoru Petkovače nekada je bilo naselje Donja Bistrica u koje se ponovo doseljavaju starinci Crljenci i to posle velike seobe 1690.g. kada se ime naselja menja u Mali Crljeni (27) (jer već postoji mesto Veliki Crljeni severnije na oko 20-tak km. prema Beogradu.

Milosav (28) (rođ.oko 1775.g.) začetnik familije Milosavljevići, doselio se iz Sandžaka i slava im je Sv.Đurđic.

Pantelija (29) je začetnik familije Pantelić (rođ.1770. umro pre 1827.g.) doselio se iz Sandžaka od Sjenice oko 1880.g. Slave Petrovdan.

Petar Vuković (30) (rođ.oko 1775. umro pre 1827.g) doselio se sa porodicom iz Sandžaka od Sjenice oko 1800.g. čiji su potomci koristili prezimena: Vuković, Petrović, Stepanović a slava im je Đurđevdan.

Karići (Vasiljevići, Markovići, Matići) slava je Sv. Luka, Nedeljkovići slave Sv. Stevana i doselili su se od Sjenice posle Karađorđevog vojevanja oko 1809.g. u Male Crljene, kao i Radivojevići i Veselinovići.

U selo Medoševac, koje je dobilo ime po medu divljih pčela što je kapao sa drveća ili po travi „medljika“ koje je bilo u velikim količinama na livadama od davnina je znano kao naseljeno mesto. Ovde su se najstariji rodovi doselili iz Starog Vlaha i od Sjenice. To su Miljojčići (slava Sv.Đurđic), Subotići, Kumrići (slava Sv. Pantelija) od Sjenice, a Negovanovići (Kovačevići danas Mitrovići, su jedan rod i slava im je Mitrov dan); sa kojima su istovremeno došli i Pandurovići, Kneževići (Milosavljevići) koji slave Sv. Arhanđela iz Starog Vlaha i to još u 18 veku.

Lazarevići (Savići i Mirkovići) jedan rod i slave Lazarevu subotu došli od Sjenice početkom 19-tog veka u Meljak.

Osnivači sela Mirosaljci su bili Jeremići, još pre Karađorđevog ustanka, ali su oni izumrli. Rankovići (Mijatovići, Brankovići, Markovići, Petrovići) slave Mitrovdan (posvećen Dimitriju solunskom), a doselili su se od Sjenice-Stari Vlah.

Mislođin je na desnoj obali Kolubare nedaleko od njenog ušća u Savu i prvi put se pominje 1721.g. Nema podataka da se neko u 18. i 19. veku doselio iz Polimlja. Inače je oskudno izvorima i vodom za piće.

Za selo Petka koje je između reka Kolubare i Ljiga, postojali su braća Petko (osnivač sela), Marko i Stepan i sestra Doka što je zabeležio Magarašević (31) uz napomenu da je to po predanju. Pre Karađorđevog ustanka od Sjenice su se doselili Tomanići i slave Sv. Jovana. Ivankovići (Rosići, Rakići, Stošići, Ivanovići, Pavlvići, Bliznakovići, su jedan rod), slave Sv. Stevana, došli su od Sjenice. Familija Đinđić se doselila iz Prijepolja krajem 19-tog veka i slave Sv. Nikolu.

Prkosava je selo blizu Rudovaca i najverovatnije je od njega i nastalo. Naseljavaju ga doseljenici iz okoline Novog Pazara i jedna familija, Markovići-crnogorci slave Sv. Nikolu došli su iz Sandžaka od Sjenice kao i Milisavljevići, Vučićevići i Đakovići oko 1809. Imaju istu slavu. Milićevići su došli isto iz Sandžaka od Sjenice, a slave Lazarevu subotu. Pavlovići su takođe došli iz Sandžaka od Sjenice nešto kasnije od prethodnika. Slave Sv.Nikolu. Ristanovići (Nedeljkovići, Vukadinovići) dolaze iz istog kraja u Prkosavu i slave Đurđevdan. Ćirići (Ilići- Pavlovići) došli iz Sandžaka iz mesta Bihor, slava Sv.Jovan. (32)

Spasojevići je najstariji rod u selu Progoreoci (Progorevci) i došli su od Sjenice, pre 1800-te godine. Popovići su od Joksimovića u Orašcu a starinom su od Berana i slave Sv.Mratu (Sv.Stefan Dečanski-24.novembar).

Babići (Petrovići, Ivanovići i Matići) po predanju današnjih potomaka su doselili u Rudovce pre 1800.g. (smatraju se starinskim rodom) iz Bjelog Polja i slave Sv. Jovana. Za mirkoviće se nezna odakle su ali su u Rudovcima bili pre 1800.g. slave Sv.Jovan i došli su iz Kadine Luke ali se predpostavlja da su starinama i oni iz Bjelog Polja, Polimlja. Mirko, rodonačelnik familije umro je pre 1827.g.

Damljanovići su se doselili u Rudovce početkom 19 veka posle (oko 1809.g.) posle karađorđevog vojevanja u Sandžaku pa se može pretpostaviti da su od Sjenice. (33)

Sakulja spada u najmanja naselja Šumadijske Kolubare i sredinom 20 veka imala je oko 8 rodova ali nema saznanja da je neko došao iz Polimlja.

Za selo Sokolovo, nema saznanja da se neko doselio iz Polimlja.

Stepojevac je ranije nosio naziv Batašina i u prvoj polovini 18. veka imalo je svega 7 kuća, a onda se još pre 1800.g. doseljavalo stanovništvo uglavnom od Sjenice i to rodovi: Lesandrići (Tomići, Đurišići, Miloševići) koji slave Sv. Stevana, pa Milosavci (Brkići, Ćirići, Ilići) slave Đurđevdan, Mićići, slave Đurđevdan, pa Vićentijevići (slava Sv.Ilija), Ranđići slave Đurđevdan.

Strmovo je malo selo na kosi koja čini razvođe Turije i Peštana. Trenutno „visi” iznad površinskog kopa „Polje B“. Litija se nosi na Beli četvrtak, azavetni dan su Mladenci. Osnovao ga je tufegdžija-puškar Čola Nerandža sa svoja četiri sina, a došli su od Drima. Nekako u isto vreme dolaze iz okoline Sjenice Čavići (Miloševići) koji slave Srđevdan – 7. oktobar. U drugoj polovini 19-tog veka doseljavaju se Strarovlašani Simići koji slave Đurđevdan.

Sredojevići su familija koja se u Stubicu doselila iz Mileševa kod Prijepolja, posle Karađorđevog ustanka, i slave Đuđevdan. Ovo je jedini rod koji se iz Polimlja doselio u Stubicu u kojoj je porodica Novičić starinački rod.

Selo Trbušnica je na razvođu Peštana i Onjega i naselje se deli na dva kraja: Crnišavu i Radiški kraj. Sa dosta sigurnosti se može tvrditi da je Trbušnica postojala još u 13-tom veku jer reč terb, koja je u nazivu mesta je u nemanjićkoj državi, znači izbočinu, uzvišicu tj. selo na bregu što Trbušnica i jeste. (34) Postoje nazivi atara i predanjaa koja ukazuju na srednji vek. Iz Starog Vlaha, najverovatnije 1792.g. doseljavaju se porodice Subotići, Stevanovići i Živkovići(35). Posle Karađorđevog ustanka, doseljavaju se Nedeljkovići koji slave Sv.Đurđic.

Selo Tulež nekada se zvalo Ravnobaća, a po predanju današnje ime je dobilo kada je neki vladika putovao na konju koji tu posustane i leže. Vladika sav očajan reče: „Zar tu leže!” te se od tada ovo selo naziva Tulež i Tuleže. Od Sjenice se u ovo mesto doseliše još u 18. veku Adamovići i Oputići (Avramovići, Jedoksići) koji slave Đurđevdan.

Ćelije su selo koje se u obliku trougla zavlači između reke Ljig i reke Kolubare. U njemu su se vodile žestoki bojevi za vreme Kolubarske bitke 1914.g. i to skoro na celoj teritoriji. Po predanju u istoimenom manastiru je sahranjen slepi Grgur sin despota Đurđa Brankovića. Postoji i čuveno Anište (Anine), naselje iz doba rimske imperije, koje je korišćeno i u srednjem veku.

Pre karađorđevog ustanka ovde se doselio predak današnjeg roda Nenadovića ali iz Bosne i slave Đurđevdan. Moguće je da su došli iz dela Bosanskog Polimlja.

Cvetovac je selo na aluvijalnoj ravni između reka Kolubare, Lukavice, Peštana i njihovih otoka Peštanca i Brzaka. Staro naselje je bilo na mestu Starom selu gde su se doseljavali od Sjenice prvi rodovi sredinom 18 veka. Ovde su do 80-tih godina 20. veka bili sačuvani spomenici najstarijih doseljenika bez natpisa i šara, ali sam iz priče Dragomira N. Lukića hroničara vrelačkog saznao da je tu bio i spomenik Antonija, rodonačelnika moje familije Antonijevića koji je došao negde od Sjenice.

Iz ovog naselja se premeštanjem stanovništva naseljavaju zapustelo Vreoce, a na mestu Boračke vodenice sa najboljim cvetnim livadama, gde su bile četiri kolibe za stoku vreočana, formira se naselje Cvetovac.

Ovo naselje je zvanično proglašeno za selo 1874.g. (36) a dotle je bilo zaselak Vreoca. Cvetovac se pominje i mnogo ranije u defterima turskim još 1528.g. (37)

Čibutkovica je selo Šumadijske Kolubare u koje se doselilo najviše porodica iz Polimlja ili kako meštani kažu: „Od Lima“.

Selo se pominje kao Kovač (38) pre nego što je dobilo ime Čibutkovica. Litija se nosi o Belom četvrtku po Duhovima. Zavetina se nije držala, ali grad potuče letinu na dan letnjeg Sv.Arhanđela Mihajila 1883.g. te od tada taj dan postao zavetan i praznuje se. Od vode Lima su se u 19-tom veku, doselili sledeći rodovi: Crnorečani (Radosavljevići, Tadići) koji slave Sv.Nikolu; Jovanovići čiji se predak Petar Bukva doselio od Lima i slave Sv. Jovan; Pavlovići slave Sv.Đurđic, a predak im se doselio iz Pirlitora na Limu; Milutinovići, slava Sv. Nikola, čiji se predak, ded Klempo doselio iz Rutoša kod Nove Varoši; Lukići su došli iz Umčara kod Beograda, a starinom su od Sjenice i slave Sv.Luku.

U selo Šiljakovac koje je u dolini rečice Oparne, između Vranića i Velikog Borka, nije bilo doseljavanja iz Polimlja.

Šopić je jedno od većih sela i u Šumadijskoj Kolubari i prostire se između rečica Lukavice, Peštana i Kolubare. Nedaleko od železničke stanice izoravani su temelji nekog starog naselja. Od ovog mesta je na prostoru brda Zbegovac nastao Lazarevac koji je proglašen za varošicu 1889.g.

Birčevići su stari rod čiji se predak doselio od Sjenice i u Šopiću zatekao 5 kuća. Od Birčevića su nastali i ovi rodovi Pavlovići, Gotovčevići, Stajčići, Milivojevići, Miloševići, Nikolići, Novakovići, Ostojići i Mikići i svi slave Sv.Arhanđela.

Petronijevići (Jakovljevići, Đorđevići, Simići, Jeremići) slave Sv. Vrače i za njih govore da su došli iz Bosne, ali je verovatnije da im se predak Petar Brka doselio od Sjenice u vreme Karađorđevog ustanka.

Selo Šušnjar je nastalo od zaseoka Petke na krčevinama guste šume pa je po tome i dobilo ime.

Pre Karađorđevog ustanka ovde se doselilo tri roda.

Jedan od njih je i u selu najstariji rod Đuketići koji slave Sv. Nikolu i doselio se od Prijepolja. Njihov predak je Đuketa Petrašinović-prijepoljac čiji su sinovi učestvovali u pohodu na Sjenicu sa Karađorđem u Prvom srpskom ustanku 1809.g.

U prethodnom delu rada obratili smo više pažnje najstarijim naseljavanjima Šumadijske Kolubare koristeći, istraživanja, radove i putopise Petra Ž. Petrovića, Georgija Magaraševića, Miloša Milojevića, Jovana Cvijića, Mila Nedeljkovića i drugih uvaženih istraživača kao i radove lokalnih istorika i rodoslovaca koji su u više knjiga, stručnih radova, novinskih članaka i studija obrađivali ovaj kraj, posebno mesta opštine Lazarevac. (Aleksandar Stefanović, Milisav Pantelić, Miomir Plećević, Miroslav Živanović, Radmila Vasiljević, Zoran A.Antonijević, Dragomir Lukić i dr.)

Želeli smo da obuhvatimo sva 54 mesta koja se „ubrajaju” u Šumadijsku Kolubaru mada ovaj pojam nije definisan u geografiji, ali je zbog specifičnog mentaliteta stanovnika, istorisjkih događanja na ovim prostorima kao i vrlo karakterističnog položaja gde su se prelamali interesi velikih sila i postavljale granične karaule prihvaćena
„definicija” Petra Ž.Petrovića kao i karta ove „oblasti” koju su kasnije koristili svi oni koji su pisali radove i knjige ovog područja. Tako da su i autori ovoga rada saglasni da se ova odrednica koristi i nadalje.

Sredinom 20-tog veka u Šumadijsku Kolubaru se doseljava veliki broj porodica iz svih krajeva Jugoslavije tražeći posao u RB „Kolubara” i firmama koje su (skoro sve) upućene na saradnju sa rudarskim basenom „Kolubara”. Pa tako dolaze i iz oblasti Polimlja i tu se, zbog dobrih materijalnih uslova (solidna plata, stanovi i mogućnost nepredovanja), zadržavaju, zasnivaju porodice i ostaju. Nije bio redak slučaj da dođu i čitave familije i ostaju i do danas u ovoj oblasti.

Kako je u pitanju veđi broj doseljenih porodica u ovom radu ćemo se zadržati uglavnom na doseljavanje iz „srpskog” Polimlja dok napominjemo da ih ima dosta i iz „crnogorskog” Polimlja, posebno iz Bjelog Polja i Berana.

Istraživanja smo sproveli u periodu od 3 meseca i uspeli smo da kontaktiramo sve dole navedene familije, porazgovaramo sa njima ali su ostala obećanja da u detaljnijem analiziranju posvetimo veću pažnju njihovim korenima, rodoslovima, običajima i dr.

Rakonjci, najverovatnije poreklom od Drekalovići dolaze u bjelopoljski kraj na područje Sjenice u sela Višnjice, Boguti i Bogačiće početkom 17-veka, a odatele seobama se „kreću“ po celoj bivšoj Jugoslaviji, pa i svetu. Slave Sv.Nikolu. Porodica Vukajla Rakonjca dolazi u Lazarevac sredinom 20.veka i tu zasniva porodično ognjište. (39)

Bezarević porodica se doselila u Lazarevac 1980.g. iz Kolovrata od Prijepolja i slave Lazarevu subotu.

Bulatovići u Lazarevac 1980.g. doseli se iz Ravne Rijeke opš. Bjelo Polje. Slave Lukindan (Sv.Luku).

Vekovići su doselili iz Lužca kod Berana u Lazarevac 1970.g. slave Đurđic (prenos moštiju Sv.Đorđa).

Vekovići doselili se iz Berana u Petku 1984.g. slave Đurđic.

Vidakovići su iz sele Izbičaj kod Prijepolja doselili se u Lazarevac 1960.g. Slave Sv:Nikolu.

Damjanovići su doselili u Lazarevac 1968.g. iz Pribojske Banje. Slave Ilindan (Sv.Ilija Gromovnik, narod mu je prepisao osobine staroslovenskog boga Peruna koji je upravljao munjama i gromovima; ne raditi na ovaj dan).

Drobnjak familija doseljava se u Vrbovno 1989.g. iz sela Hrta kod Prijepolja i slave Sv.Đorđa.

Drobnjak (druga familija) doseljava se u Lazarevac 1987.g. iz sela Poda kod Bijelog Polja i slave Đurđic.

Dubonjići su iz Pribojskih Goleša i doselili su u Petku 1987.g. Slava im je Đurđevdan.

Jadžići su starinom iz Pljevalja ali su doselili iz sela Amzići opština Nova Varoš u Vreoce 1985.g. u Barajevo 1980.g. i još u Vrbovno i Šiljakovac.

Kuburovići su iz Orovca kod Prijepolja doselili u Lazarevac 1989.g. i slave Nikoljdan (Sv.Nikola).

Matovići su se doselili u nekoliko mesta iz Kosatice kod Prijepolja i svi su jedan rod. Slave Nikoljdan (Sv.Nikola). Došli su u Lazarevac 1978.g., u Leskovac 1972.g. u Velike Crljene 1957.g. i 1978.g. u Barajevo 2005.g.

Miloševići su se doselili u Lazarevac 1990.g. iz Đurašića kod Prijepolja i slave Jovan(nj)dan (Sv.Jovan Krstitelj).

Opančine iz sela Pavino polje kod Bjelog polja, doselili su se u Kruševicu 1977.g. slave Sv.Nikolu.

Opančine iz Lučice-Kolovrat opština Prijepolje doselili u Vreoce 1965.g. i slave Sv.Nikolu.

Parandilović došli od Prijepolja u Leskovac oko 1980.g. Slave Lučindan.

Pešterac je doselio u Lazarevac 1985.g. iz sela Čelice (iznad Nove Varoši) i slavi Đurđevdan (Sv.Đorđe pobedonosac).

Prčetići su doselili u Stepojevac 1980.g. i u Lazarevac 1990.g. Slave Đurđevdan.

Rađenovići se doseljavaju u Lazarevac 1991.g. iz Krajčinovića-Krnjače od Priboja i slave Lazarevu subotu (vaskrsenje Lazara Četvorodnevnog).

Stanići su se u Lazarevac 1974.g. doselili iz Krnjače Pribojske. Slava je Đurđevdan.

Topisirovići su doselili u Čibutkovicu 1998.g. iz Priboja, slave Mratindan (Sv. Stefan Dečanski).

Cmiljanovići su se doselili iz sela Đurašić od Prijepolja, slave Sv. Đorđa u Vreoce 1965.g. i u Lazarevac 1989.g.

Čpaljak su došli u Leskovac u drugoj polovini 20-tog veka. Slave Tomindan. Čpaljak slave Tomindan (Sv.apostol Toma) a doselili se u Lazarevac 2012.g. iz Prijepolja.

Šalipur je familija došla iz Pribojskih Goleša u Lazarevac 1975.g. Slava je Sv. Jovan.

Napominjemo da ima i dosta doseljenih iz „Crnogorskog“ Polimlja (40) kao što su: Iz Berana porodice Marković, Babović, Joksović, Kastratović, Todorović, Đorđević, Ljubić, Joksovići i dr. …

Iz Bijelog Polja porodice Rakočević, Jočić i dr. … Iz Andrijevice porodica Milović i dr. …

Iz Plava porodica Šoškić.

Umesto zaključka

Takav je bio ceo 17. vek, najzlokobnije stoleće naše istorije, sa Velikim seobama kao završnim činom. I u sledećem veku, na čijem smo početku, u sredini i na kraju preturili velike ratove preko naših glava, ponavljaju se seobe. Posle jedne od njih, po zamašnosti nazvane Druga velika seoba, počinje ponovo da se narodom puni Šumadija, poprilično zapustela. Između dve velike seobe (1690. i 1736. godine) u nju pristižu i usput, deleći se, razmeštaju mnoge porodice. Posle Drugog svetskog rata u Šumadijsku Kolubaru dolaze mnoge porodice, kako naš narod kaže: „trbuhom za kruhom”, i naseljavaju uglavnom mesta u opštini Lazarevac, prvenstveno zbog razvoja rudarskog basena Kolubara.

U Šumadiji (pa i u Šumadijskoj Kolubari) je zgusnuta snaga srpskih zemalja, kako dinarskih tako i kosovsko- vardarskih. Rodoljublje je postalo izrazita crta narodnog karaktera. Ova je nacionalna duša našla u nezavisnoj srpskoj državi najpovoljnije zemljište. Junaštvo dinarskog tipa pojačano je vojničkom organizacijom, čiji su se mnogi ratni podvizi manifestovali u balkanskim ratovima i za vreme Velikog rata.

Intelektualne sposobnosti su iste sposobnosti kao karakteristične za dinarski tip uopšte. Ali u Šumadiji se često sreću seljaci široke i objektivne inteligencije, koji posmatraju stvari i događaje i daju svoje mišljenje tek kad se potpuno obaveste. Sem toga najdarovitiji shvataju mnoge stvari intuicijom i osećajem.

FUSNOTE:

(1) Petar Ž.Petrović, Šumadijska Kolubara, SAN-u (iz Srpskog etnografskog zbornika knj.LIX Naselja i poreklo stanovništva knj.31), Beograd, 1949.
(2) Aleksandar J.Stefanović, Beogradska Kolubara, Vožd, Kosmos, Beograd, 1991.
(3) D.Vidojevića,Osnovne karakteristike sliva Kolubare, Agencija za zaštitu životne sredine (Reka Kolubara, dužina toka 86,4km, najviša tačka 1346m, najniža 73m),
(4) Aleksandar Stefanović, Kolubara, Kulturni centar „Hadži Ruvim”, Lajkovac, 2005.
(5) Spasić B.Radomir, Spasići iz Rudovaca u Šumadijskoj Kolubari, Zapis, Aranđelovac, 2007.
(6) O tome je govorio Atanasije Đakon Srbin, Spomenik Srpske kraljevske akademije (XLII), Mitropolija beogradska,
(7) Jovan Cvijić, Naselja srpskih zemalja, SKA, državna štamparija Kraljevine Srbije, Beograd 1905.
(8) Slavoljub Pušica, Polimlje: Susret civilizacija i kultura na svetim vodama lima, Zbornik druge i treće konferencije, Banjaluka, 2009.
(9) Zoran A.Antonijević, Vreočani- stanovništvo i društveni život u XIX i XX veku, radni materijal za serijal knjiga o Vreocima, Lazarevac, 2013.
(10) Hatar, atar znači predeo, kraj, područje.
(11) Milisav Pantelić, Kruševica, Rudovci, Mali Crljeni, Prkosava, Darosava, Progoreoci, Zeoke, više knjiga iz biblioteke „Hronike sela“ odbor SANU, Beograd, od 1997 do 2005.
(12) Petrović je obilazio ove krajeve od 1933-1936.g. materijale završio 1939.g. primljeni u SANU 1946.g.
(13) Miodrag-Mile Nedeljković, Ko su Šumadinci, feljton u Glasu javnosti od 12.03-03.06.2001, Beograd.
(14) Milisav S.Pantelić, Rudovci, Odbor SANU za proučavanje sela, Beograd, 2005.g.
(15) Bogoljub Višnjić-Boća, Da se ne zaboravi-Brajkovac, Lazarevac, 2017.g.
(16) Petar Ž.Petrović, Šumadijska Kolubara, SAN-u (iz Srpskog etnografskog zbornika knj.LIX Naselja i poreklo stanovništva knj.31, str.133), Beograd, 1949.
(17) Isto str.133, (U Veliki Borak),
(18) Isto str.135, (U Velike Crljene),
(19) Isto str.139, (U Venčane),
(20) Isto str.143, (U Vranić),
(21) Isto str.144, (U Vrbovno),
(22) Zoran A.Antonijević, Vreočki RODoslov, za serijal knjiga o Vreocima, radni materijal Dragomira N. Lukića (iz zapisa vođenih sa starim vreočanima od 1958.g. do 1963.g.), Vreoci, 2007.
(23) Isto.
(24) Od Grujića je bio poznati državnik Jevrem Grujić,
(25) Po serdaru Milovanu koji je dizao ustanak sa Karađorđem protiv dahija,
(26) Od Serdara je bio hajduk Petar Maksovac, glavni lik u romanu S.Rankovića „gorski car”, koji je poginuo u poteri u Darosavi (posle drugog sv.rata Darosava je do skoro nosila naziv Partizani).
(27) Milisav S.Pantelić, Mali Crljeni prošlost i sadašnjost, knj.301 biblioteka „Hronike sela”, st.19, Beograd 2006.g.
(28) Isto, str.137.
(29) Isto, str.184.
(30) Isto, str.194.
(31) Đorđe Magarašević, Putovanje po Srbiji u 1827.g. Etnološka knjižnica, knj.1 st.44, Beograd 1934.g.
(32) Milisav S.Pantelić, Prkosava, biblioteka Hronika sela knj.331, Beograd 2008.g.
(33) Milisav S.Pantelić, Rudovci, biblioteka Hronika sela knj.263, Beograd 2004.g.
(34) Miomir Ž.Plećević, Istorijski pregled okoline Trbušnice i poreklo stanovništva Trbušnice, knjiga 1, Trbušnica, maj 1991.g. (autorsko izdanje).
(35) Isto.
(36) Srpske novine od 26 marta 1874.g.
(37) Hazim Šabanović, Turski izvori za istoriju Beograda. Katastarski popisi Beograda i okoline 1476-1566.g., Beograd, Istorijski arhiv Beograda, 1964.
(38) Evlija Čelebija, Putopis, Sarajevo 1967. g.
(39) Vukajlo V.Rakonjac, Knjiga o Rakonjcima, autorsko izdanje-štampa graficom/uno, Novi Beograd, 2006.
(40) Svi su se uglavnom doselili u Lazarevac