Beogradske podstanarske adrese studenta Gojka Stojčevića, potonjeg patrijarha srpskog Pavla

Patrijarh Pavle se kao beogradski student često selio – u dva navrata stanovao je preko puta Patrijaršije, a jednom pored hrama Svetog Save (u izgradnji). Promene adresa boravka vidljive su u njegovom „kartonu žitelja“ koji je samo jedan od preko milion digitalizovanih kartona koje je učinio javno dostupnim Istorijski arhiv Beograda u svom digitalnom repozitorijumu.

Počivši patrijarh srpski Pavle (svetovno Gojko Stojčević, 11.09.1914. – 15.11.2009) došao je u Beograd 1936. godine kao brucoš Bogoslovskog fakulteta. Iz njegove biografije poznato je da je u početku stanovao u kući očevih rođaka, a potom po raznim iznajmljenim sobama. Zahvaljujući poduhvatu Istorijskog arhiva Beograda, koji je digitalizovao celokupnu Kartoteku žitelja Beograda (period od 1922. do 1952), u obilju građe pronašli smo kod koga je sve i na kojim adresama stanovao tadašnji student, a potonji monah, episkop i patrijarh Srpske pravoslavne crkve.

Karton žitelja Beograda na ime Gojko Stojčević otvoren je 5. oktobra 1936. Uz njegovo porodično i rođeno ime, u ovom zvaničnom dokumentu Uprave grada Beograda stajalo je da je po zanimanju student teologije, državljanin Jugoslavije, te da je rođen 29. avgusta 1914. godine (11. septembra po novom kalendaru) u mestu Kućanci, srez V. Mihaljevački, što mu je, kako se navodi, i „zavičajna opština“. Još stoji da je po bračnom stanju neženjen, vere pravoslavne, te da mu je rođeno ime majke Ana.

Prva patrijarhova adresa stanovanja u Beogradu bila je u ulici Živka Davidovića broj 14, kod stanodavca Lazara Okrajnova. Na ovoj adresi boravio je do 15. jula 1937. kada se odjavio i prijavio u svom rodnom mestu Kućancima. Od 6. oktobra 1937. Gojko se vraća na istu beogradsku adresu i tu ostaje tek nešto više od mesec dana (do 16. novembra 1937), kada se odjavljuje i prijavljuje boravak u Belišću. Na adresi u Živka Davidovića 14, koja se nalazi nedaleko od Cvetkove pijace na Zvezdari, danas se nalazi manja kuća sa pripadajućim dvorišnim objektima i verovatno je to ista zgrada u kojoj je na početku svog studentskog života boravio patrijarh Pavle.

Nova patrijarhova beogradska prijava stana je od 31. marta 1938. godine na adresi Zeleni Venac 13 kod stanodavca Živojina Đukića. Sledi period čestih selidbi. Već 4. maja iste godine, Gojko Stojčević se seli u Vrazovu 28 (stanodavac Pavle Pavlović), a 16. maja u Gračaničku 7/IV kod Radivoja Jocića, gde ostaje do 17. jula iste godine, kada odlazi na raspust u Belišće. Na današnjoj adresi Zeleni Venac 13 nalazi se nova zgrada, dok na brojevima u Vrazovoj i Gračaničkoj i dalje postoje predratni objekti.

Po povratku u Beograd, 22. novembra 1938, budući srpski patrijarh iznajmljuje sobu u ulici Kralja Ferdinanda 19 (stanodavac Ivan Perišić). Reč je o današnjoj Resavskoj ulici koja je kroz istoriju više puta menjala ime (Fruškogorska > Resavska > Kralja Ferdinanda > Generala Ždanova > Resavska). Na ovoj adresi student teologije Gojko Stojčević zadržao se do 13. januara 1940. kada se seli na Kosančićev Venac broj 14 kod stanodavca Danila Cvetkova, gde ostaje do početka rata. U periodu dok se vodio na adresi Kosančićev venac, patrijarh je avgusta 1940. otišao u vojsku na šest meseci (u vojnu bolnicu u Zaječaru), a po povratku iz vojske kratko vreme je radio kao sekretar u kabinetu ministra vera Vojislava Janića. Inače, kućni broj 14 na Kosančićevom Vencu danas ne postoji, a verovatno je reč o objektu koji je stradao u nacističkom bombardovanju Beograda 6. aprila 1941. godine. Tad je, u neposrednoj blizini, pogođena i uništena zgrada Narodne biblioteke Srbije.

Iz razrušenog Beograda, Gojko Stojčević odlazi u rodne Kućance, koji ulaze u sastav fašističke tvorevine NDH. Spasavajući živu glavu (njegov rođeni brat Dušan u tome nije uspeo – stradao je u borbama sa ustašama u Slavoniji 1942. u Siraču kod Orahovice), Gojko se vraća u Beograd i nalazi stan u Zadarskoj 14 kod Nikodija Jevtovića. Zadarska ulica nedavno je promenila ime u ulicu Dobrice Ćosića, a broj zgrade u kojoj je živeo patrijarh i dalje postoji. Inače, kao i adresa na Kosančićevom vencu 14, tako je i Zadarska 14 u neposrednoj blizini Patrijaršije, u kojoj je patrijarh Pavle proveo poslednjih 20 godina života (1990-2009).

Prve ratne dane Gojko Stojčević, kao apsolvent teologije, preživljava radeći na građevini i često menja mesta stanovanja. Već posle mesec dana napušta sobu u Zadarskoj 14 i prelazi u zgradu pri crkvi Sv. Vavedenja u ulici Ljube Jovanovića, a 14. oktobra nalazi sobu na Dorćolu kod Leposave Popović u Karađorđevoj 41. Već 13. novembra novi stanodavac mu je Đoko Bojanić u Ulici Sanje Živanovića 33. Na ovoj adresi zadržava se do uoči Božića 1942. kada (5. januara 1942.) prelazi u Manastir Rakovica, mesto koje je danas njegovo večno počivalište.

Od 13. aprila 1942. Gojko Stojčević je prijavljen na adresi Katanićeva 21. u Društvu Kneginje Ljubice, nadomak zidina hrama Svetog Save (tada u izgradnji). Sa te adrese se odjavljuje 8. aprila 1943. i prijavljuje u Ovčar Banji. Međutim, on je i pre ove prijave, od proleća 1942. godine stigao u manastir Svete Trojice u Ovčaru, gde ga je pozvao njegov školski drug, jeromonah Jelisej (Popović). U to vreme, Gojko Stojčević sreće na Ovčaru arhimandrita i profesora univerziteta dr Justina Popovića, koji je boravio u ruševinama obliženjeg manastira Sretenje. Tokom te ratne 1942. godine, Gojko Stojčević okončava studije na Bogoslovskom fakultetu, položivši poslednji ispit (Liturgiku).

U ovom ratnom periodu uz ime Gojka Stojčevića stoji još jedna kratkotrajna prijava boravka u okupiranom Beogradu – 10. marta 1944. prijavljuje se kod Đorđa Bojanića (verovatno je to ranije pomenuti stanovadavac Đoko Bojanić), sada na adresi Tolstojeva 15, ali već pet dana kasnije ponovo se prijavljuje u Ovčar Banji. Ovo je ujedno i poslednji podatak o promenama adresa boravka patrijarha Pavla koji se nalazi u njegovom kartonu žitelja Beograda. Tokom proleća i leta 1944, Gojko Stojčević je radio kao vaspitač i veroučitelj u domu za decu izbeglu iz Bosne, u Banji Koviljači. Spasavajući jedno dete iz Drine, u koju je skočio bez razmišljanja, znojav, Gojko se razbole i dobi tuberkulozu. Lekari su mu dali tri meseca života, a za to vreme prihvatili su ga monasi na konak u manastiru Vujan.

Po završetku rata, 1945. starešina manastira Vujan, iguman Julijan (Knežević) iznenada je premešten u manastir Blagoveštenje, a za njim je prešao i tadašnji iskušenik Gojko Stojčević. U istom manastiru se zamonašio 1948. godine i dobio monaško ime Pavle. Adrese stanovanja ubuduće su mu bile isključivo u manastirima i drugim objektima Srpske pravoslavne crkve.

IZVORI:

Kartoni žitelja Beograda (Digitalni repozitorijum, Istorijski arhiv Beograda)
Jovan Janjić, Budimo ljudi (život i reč patrijarha Pavla), Novosti, Beograd, 2009. (str. 10-29)

Sadržaj preuzet sa portala poreklo.rs mora imati navedeno ime i prezime autora sadržaja, kao i potpis poreklo.rs sa linkom ka izvornom tekstu na portalu Poreklo.