Poreklo prezimena, selo Pertate (Lebane)

Poreklo stanovništva sela Pertate, opština Lebane – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Donja Jablanica“.   Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Pertate se nalazi negde u sredini Donje Jablanice; oko 11 kilometara zapadno od Leskovca i isto toliko istočno od Lebana. Podignuto je na levoj obali reke Jablanice, tačnije između savremenog puta Leskovac – Lebane i reke Jablanice.

Tip sela.

Ekonomski razlozi su diktirali tip ovoga sela. Ono je zbijeno, gotovo gomilasto, selo, kao i sva ostala sela koja ekonomišu sa plodnom zemljom, ili ona koja usled topografskih uslova ne mogu fizički da se šire i granaju.

Ime sela.

Ni jedno selo Donje Jablanice, štaviše i daleko od šireg regiona Kotline, nema takvo, gotovo enigmatično ime. Šta značei Pertate? Čija je to reč? U kome periodu duge istorije je nastala. Koji je narod krstio ovo selo tim imenom? Legende nema. Nauka nema odgovor. Ne zna se odakle potiče naziv ovog sela.

Vode.

Reka Jablanica opasuje selo sa jugoistočne strane. Osim Jablanice postoji potok Vučkova Dolina i Arnautka između Pertata i Bošnjana. Na ovom potoku postoji istoimeni most. U ataru ovog sela postoje dva kladenca; Ovčarski Kladenac i Buk. Bunaare ima svakakuća. Dubina im je od 5 do 15 metara. Oko 50% domaćinstava se služi hidroforom.

Zemlje i šume.

Atar sela Pertate se prostire na 1442 hektara. Posle bošnjačkog, to je najprostraniji atar svih sela Donje Jablanice. Od ove površine pod njivama i baštama je 928 hektara.

Zemlja nosi ove nazive: Jaruge, Gornje Polje, Srednje Polje, Donje Polje, Ridar, Kusa Padina, Staro Lojze, Kitice, Čuka, Blagunje, Jezerke-Jezero, Kopak, Troševine, Delovi, Mala Rija, Prud, Selište i Crkvište*.

*Po predanju ovde je bila crkva posvećena Sv. Jovanu. Pošto je neko „opoganio“, preselila se pod Babičku Goru, sadašnji manastir sv. Jovan Janjuški. Mesto je kultno. Na njemu je bunar sa betonskim santračem, iz novijeg vremena. Nekadašnja crkvena porta je delom pod travom a delom pod sitnim brestovi šibljem i trnjacima. Ovde su bili veliki brestovi pre 3-4 decenije, pa posečeni i grede upotrebljene za popravki krovne konstrukcije u Pertatu.

Crkvište je kultno mesto. Posećuju ga bolesni i ostavljaju belege na grane jednog zakržljalog brestića na mestu gde je nekada građevina čiji su temelji zatrpani. Priča se da su mnogi nakon dolaska ovde ozdravili.

Lokalitet Staro Selo se nalazi na desnoj obali Jablanice, južno od današnjeg sela. Po legendi, tu je najpre bilo Pertate. Dok je selo bilo ovde, umro je neki Pertaćanin. Umrlog je trebalo ukopati na groblju, na drugoj strani Jablanice. Reka je bila strahovito nadošla i kod sprovoda zahvatila kovčeg i odnela ga na svojim talasima. Tada su Pertaćani rešili da selo premeste na današnje mesto.

Postanak sela i prošlost.

Pertate je staro srpsko selo. Vrlo je moguće da je postojalo i pre dolaska Slovena, možda i na desnoj obali Jablanice. U tom selu su svakako živeli Romejci. Etnički su mogli biti poromanjeni Dardanici ili možda nastanjeni isluženi vojnici rimskih legija ko zna kakvog etičkog porekla. Svakako su govorili latinski. Dolaskom Slovena oni su oterani. Pertate pominju turski izvori iz 1516. godine. Profesor dr Milan Vasić, u svom vrlo dokumentovanom radu – Leskovac u XVI vijeku navodi: „Od sela u Dubočici islamizacijom je bilo najjače zahvaćeno selo Pertate. Bilo je to veliko selo. Prema popisu iz 1516. godine, ono je imalo 135 kuća hrišćana, 25 hrišćana upisanih kao muserred, 15 hrišćanskih udovica i 19 kuća muslimana. Daljom islamizacijom smanjio se broj hrišćana a povećao broj muslimana u ovom selu. U vrijeme popisa, oko 1570. godine, selo Pertate imalo je 75 kuća hrišćana, 4 lica upisana kao muserred, dok je broj muslimanskih kuća povećan od ranijih 19 na 65 u ovoj godini.

Pod Turcima je Pertate bilo timarsko selo i menjalo je svoje timarnike. Jedan od timarnika pertatskih zatražio je od sultana da mu izda ferman na osnovu koga on mogao da ubira desetak i od janjuškog manastira Sv. Jovan, jer se, prema tadašnjim shvatanjima, crkva Sv. Jovan u Pertatu „preselila“ kod sela Janjuše, čimeje pertatski beg izgubio pravo na desetak od „preseljenog“ manastira. Beg je dobio dozvolu od sultana, pa je ovaj ubirao desetak od manastirskih dobara.

Prema kazivanju meštana u selu Pertatu su bile tri gospodarske kule. Jedna je bila Ali-begova i u njoj je ovaj Turčin, možda potomak jednog od pomuslimanjenih hrišćana iz XVII veka, živeo sa svojom porodicom. Da li je on bio gospdoar sela nije poznato, kao što nije poznato čije su bile dve preostale kule.

Poreklo stanovništva.

Pertate pozadnjem popisu iz 1981. godine imalo je 334 domaćinsta i 1540 stanovnika. Stanovništvo ovog sela čineovi rodovi:

Starosedeoci:

-Mečkarovi, Cojini, Gerzini, Zarbatovci, Gligorovi, Mladenovići-Đorđevići, Đorđičkini (Đorđevići, Đokići).

Na placu Cocinih je jedan od  dvojice gospdoara Pertata imao svoju kulu, gde su se skupljali Turci na teferič.

Nepoznatog porekla:

-Petričkovi-Petkovići, Cocini (Zdravkovići), Kockini-Stojiljkovići, Mrackini (Milenkovići), Đejini (Stankovići), Đorini (Stojilkovići), Cvetančini, Stamenčini (Zdravkovići, Stamenkovići), Grujini (Đokići), Brigadini-Pešići,Tutunčini (Stankovići), Šatelini (Miljkovići), Gaćini (Pavlovići)*, Dačini (Denčići)**, Bralini (Denčići)**, Jovankovići (Stamenkovići), Kvačkini (Petkovići), Pavlovci (Gaćini, Tomini, Deda-Krstini, Meandžici, Petkovi, Mižici), Žabini (Markovići) i Markovi.

*Iz ovog roda je vladika vranjski Domentijan.

**U međusobnom su srodstvu.

Zanimanje stanovništva.

Pertaćani su pre svega zemljoradnici. Seju pšenicu i kukuruz naizmenično. Povrtarstvo je važna grana njihove poljoprivrede.

Od stačarstva gaje mlečne krave. Kao i kod svih radnih domaćinstava, u proseku po dve. Ovčarstvo se izgubilo. Bivola je nestalo pre dvadesetak godina. Svinjogojstvo je kao u celoj Oblasti.

Poljoprivreda je mehanizovana.

IZVOR: Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Donja Jablanica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.