Srbi u Majšu (Mađarska)

14 komentara

1. 10. oktobar 2018. u 17:49

   Vojislav Ananić

   Baja i Pečuj su zvanično tek 1921. godine pripali Mađarskoj…Pre toga je od 1918-1921. bila Srpsko-mađarska republika Baranja-Baja.

   Posle vojnog poraza Austrougarske u oktobru 1918, teritorija Baranje i Bačke je bila pod kontrolom vojske Kraljevine Srbije i pod administrativnom upravom vojvođanskih Srba, koji su 25. novembra 1918. proglasili prisajedinjenje ovih područja Kraljevini Srbiji i formirali autonomni region pod nazivom Banat, Bačka i Baranja. 1. decembra 1918. ovaj region (kao deo Kraljevine Srbije) ulazi u sastav Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. Mirovna konferencija u Parizu dodelila je severne delove Baranje i Bačke Hortijevoj Mađarskoj. Ova odluka izazvala je generalni štrajk i masovne demonstracije u Pečuju, a protesti su kulminirali velikom narodnom skupštinom 14. avgusta 1921, na kojoj je pred 30.000 ljudi slikar Petar Dobrović predložio osnivanje nezavisne republike koju bi činili delovi Baranje i severni delovi Bačke oko Baje. Njegov predlog je prihvaćen, a Petar Dobrović je postao predsednik Izvršnog komiteta nove republike.
   Vlasti nove republike nisu, međutim, uspele da dobiju međunarodno priznanje svoje nezavisnosti, pa su posle povlačenja vojske Kraljevine SHS, koja je štitila republiku, Hortijeve snage ušle u Pečuj i okončale Srpsko-mađarsku republiku.
   Teritorija kratkotrajne republike (14-21. avgust 1921) je još 1920. godine po Trijanonskom sporazumu dodeljena Hortijevoj Mađarskoj, a južni delovi Bačke i Baranje Kraljevstvu SHS. Međutim, vojna i civilna uprava Kraljevstva SHS nije se povukla iz severne Baranje i Bačke sve do kraja avgusta 1921, kada su se u žurbi i neredu povukle pred nastupajućom mađarskom vojskom. Danas su ovi severni delovi Baranje i Bačke u sastavu Mađarske.

   https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BC%D0%B0%D1%92%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%9A%D0%B0-%D0%91%D0%B0%D1%98%D0%B0

   Odgovori

2. 10. oktobar 2018. u 17:51

   Vojislav Ananić

   Da, Pečuj je kratko bio sediše Baranje i u njemu je stolovao veliki župan, mislim da je to bilo od 1918-1920 (eventualno ’21). Baranja je tada, načelno, zajedno sa Bačkom i Banatom pripojena Srbiji, nezavisno od Države SHS.

   Tako da možemo reći da je Pečuj jedno vreme bio u sastavu Srbije. Čak mislim da imamo u jednoj knjizi u pDb-u promene granica Srbije kroz istoriju, pa se pominje Vilanj npr. u Srbiji, a to je upravo taj period…

   Odgovori

3. 10. oktobar 2018. u 17:53

   Vojislav Ananić

   U Mađarskoj je ostao vrlo mali dio Banata (predgrađa Segedina, manje više), a u tom dijelu su tri sela u kojim su tradicionalno živjeli Srbi. Deska (Deszk), Sirig (Szőreg) i Novi Sentivan (Újszentiván). Deska i Sentivan su 1567. i 1579. bili naseljeni Mađarima, no u Sirigu su obje godine živjeli Srbi. Imali su i popa koji se zvao Cvetko.

   Odgovori

4. 10. oktobar 2018. u 18:10

   Vojislav Ananić

   SRBI U SEGEDINU

   Grad Segedin po izvorima, postojao je već u 12. veku. Dokazano je da je još pre dolaska Mađara bilo Slovena u ovom delu Panonije i da je prvo hrišćanstvo dospelo sa Istoka putem grčkih misionara, i zato ga nazivaju „slovenskim hrišćanstvom“. Najstarija crkva segedinska, koja je sada rimokatolička katedrala, bila je posvećena sv. Dimitriju, a ovaj je bio rimski svetitelj. Dovoljno je pozvati se na pismo pape Inokentija 3. Upućeno mađarskom kralju Emeriku 1204. godine, u kojem žali da u celoj Ugarskoj posstoji samo jedan latinski manastir i mnogo grčkih. U oblasti katoličke nadbiskupije bila je i pravoslavna eparhija. Poznato je da je prvi ugarski kralj Stevan 1. Počinje goniti pravoslavce i to nedaleko od Segedina ka Čanadu i silom ih naterivati da prime zapadnu veru. Po nekima su čak i Segedin Sloveni osnovali na osnovu nekih mitoloških dokaza, ali se ovo kasnije negira od mađarskih pisaca koji tvrde da se slovensko stanovništvo sa Mađarima tek u kasnije doba pomešalo, pošto je Segedin osnovan odmah po po dolasku Mađara sa Arpadom.
   Grad Segedin – u pogledu Srba – počinje vidnu ulogu igrati prilikom dolaska Turaka na Balkansko poluostrvo. Tu se drže ugarski sabori, kao 1444. Godine na kome se pominje i despot Đurađ Branković i učestvuje u sklapanju segedinskog mira. Godine 1458 na segedinskom saboru kralj Matija konfiskuje imanje despota Brankovića i pristane da bosanski prestolonaslednik Stevan Tomašević kao zet despotice Jelene zauzme presto Brankovića. Tomaš je lično bio na tom saboru u Segedinu. Despot je imao velika imanja u okolini Segedina, koja su bila naseljena Srbima. Zapolja ne ode u Mohačku bitku nego sa svojom vojskom — koja je većinom bila srpska — čeka rezultat bitke i nastavlja svoju akciju sa svojim rođakom Petrom Petrovićem. Tu je prebivao i car Jovan Nenad oko 1526. godine. Kada su Turci napredovali u Bačkoj, Segedinci sklope savez sa B. Radičem, šajkaškim zapovednikom.
   Posle zauzeća Budima 1541 godine ceo predeo između Dunava i Tise bio je pod turskom interesnom sferom, iako je zakoniti vladar bio austriski car Ferdinand.
   Turci zauzmu Segedin 1543 godine i ovde koncentrišu svoje snage za dalje napredovanje. Turci vladaju 144 godina u Segedinu. Prvo je bio pod budimskim pašalukom, kasnije pod jegarskim, koji se podeli na tri Sandžaka: Hatvan, Solnok i Segedin. Segedinski Sandžak se prostirao na južni deo čongradske i šoltske županije i na celu Bačku. Na čelu Segedinskog Sandžaka bio je segedinski beg; pod njim su bili gradovi: Subotica, Sombor i Titel. Prvi beg je bio Mustafa, koji je obnovio tvrđavu. Pošto se mađarsko stanovništvo povuklo ka severu, u predgrađu tvrđave u tzv. Palanci behu većinom Srbi. Od 1554. godine duže vreme je bio na čelu Segedinskog Sandžaka Mehmed Sokolović. U 1556. godini u segedinskoj tvrđavi bilo je 35 martalosa „Raca“, a u 1558/59. godini 283 najamnih vojnika. 1552. godine Mihailo Tot, glavni varoški birov segedinski, želeći da oslobodi Segedin od Turaka, pokuša to sa Petrom Bakićem i njegovim hajdudima, ali ne uspe da zauzme tvrđavu nego samo Palanku opustoši.
   Za vreme Turaka od rimokatoličkog sveštenetva ostanu samo Franjevci u donjoj varoši i oni su živeli od narodne milostinje i od bira, ali ih je u skupljanju bira sprečavao mitropolit „racko-vlaški“. Stanovništvo se razbegne. Koliko je Segedin bio opustošen pokazuje ova činjenica: godine 1522. bilo je u njemu 1493 kuće, a iduće godine ostane 246. Turska vojska je stalno prolazila kroz Segedin. Segedin se oslobodi 1686. godine. Stanovništvo se pomalo vraća. Mađari većinom prebivaju u gornjoj i donjoj varoši i po salaševima, dok u Palanci najviše Srbi i Nemci stanuju.
   Mehmed Sokolović 1557. godine obnovi Pećsku patrijaršiju koja je postojala do 1776. godine. Svakako se za to vreme organizovala srpska pravoslavna crkva na teritoriji austriskih careva. U Segedinu je bila srpska Mitropolija „bačke oblasti“.
   Zna se za sledeće mitropolite odnosno episkope: Filipa, Savu, Mardarija, Simeona, Zaharija (1556), Georgija (1578—1581), Mardarija (1603), Neofita (1641), Mihaila (1651), Georgija (1667).
   Dolaskom patrijarha Arsenija Čarnojevića, za segedinskog episkopa beše postavljen Jeftimije Drobnjak 1695. godine sa sedištem u manastiru Bođani zato što je Palanka segedinska bila popaljena i izložena stalnim napadima od hajduka. Rajzner, pisac istorije grada Segedina, spominje „rezidenciju“ rackog episkopa, a i ja sam čuo od starih Segedinaca, da je postojala stara „rezidencija“ na obali Tise, nedaleko od crkve, koja je takođe bila onda na obali. Crkva je porušena usled opravke tvrđave 1716. godine. U crkvenoj arhivi prvi trag o poseti vladike je 1727. godina o Božiću, kada je Sofronije Tomašević prebivao u Segedinu od subote do srede.
   Zasada nemamo pismenog dokaza o tome da je i pre Turaka postojala pravoslavna crkva u Segedinu, ali današnja rimokatolička katedrala poreklom je iz Srednjeg veka i bila je posvećena sv. Dimitriju (Solunskom). Znajući da je ovaj svetac naročito poznat kod južnih Slovena, čak i mađarski istoričari priznaju, da je ova današnja rimokatolička katedrala nekada mogla biti pravoslavna. Što ce tiče sveštenika zasada sam konstatovao sledeće: po zapisima Karlovačkog arhiva i zapisa u segedinskim maticama bili su sledeći sveštenici: 1690. god. prota Kuzma; 1692 se pominje pop Neško (v. zapis br. 1); god. 1714. pop Moisije; 1724. Božidar Lazarević, protoprezviter; od 1727—1733. Đorđe Radosavljević i Arsenije Vasilijević; od 1734—1745. Arsenije Živković, protoprezviter, koji kasnije postane episkop pakrački (1777—1781), zatim bački 1781—1782 g.); Jovan Slivinski, paroh, od 1741 —1759; Jovan Popovnć, namesnik, 1742—1782; Teodor Veselinović, paroh, 1760—1770; Mihailo Živanović 1771—1809; Jovan Ostoić 1782—1799; Prokopije Radulović 1802—1825; Simeon Sarajlić, jeromonah-administrator, 1809—1810 god, ntd.
   U Segedinu je bilo više pravoslavnih crkava. Osim nikolajevske u Palanci, zna se za tzv. „malu“ ili „grčku“ crkvu u gornjoj varoši (Zapis br. 126).
   Pošto su dobar deo posade u tvrđavi sa Turcima sačinjavali i Srbi, svakako je i tamo bila jedna pravoslavna crkva pored turske džamije, što se primećuje po starim bakrorezima, jer katolika nije moglo biti u službi Turaka toliko da im se sazidala crkva. Rajzner, pisac istorije Segedina, priznaje samo dve pravoslavne crkve, a za sve ostale tvrdi da su rimokatoličke. Za crkvu u tvrđavi ne spominje kada je zidana, nego da je posle odlaska Turaka p r e d a t a rim. katol. biskupu! On uopšte ne priznaje da je bilo Srba za vreme Turaka, nego da su Srbi došli tek sa potiskim graničarima, dakle posle Turaka.
   Kad je zidana gornjovaroška crkva posvećena sv. arhanđelima Mihailu i Gavrilu — ne zna se, ali da je postojala ranije dokazuje to što je već od 1727. g. vodila svoj „Tevter cerkovni“. Stare matice su izgorele i postoje tek od 1744. godine. Po tim maticama se zna da su bili sveštenici u gor. varoškoj crkvi: Josif Vitković od 1744—1746 g.; Blagoje Dimitrijević 1747—1757. g.; Andrej Avramovnć 1757— 1761; Teodor Ostojić 1761—1763; Jovan Petrović 1763—1765; Jovan Ostojić 1766—1782; Pro- kopije Radulović 1783—1802; Joanikije Janković, jeromonah -administrator 1811—1813; Sava Gačparović 1813—1819; Teodor Borišević 1820 —1821; Timotej Jovanović 1826—1830; Petar Janković 1830—1832; Dimitrije Janković 1832— 1834; Stevan Paču, admin. 1846—1848 kao poslednji sveštenik gornjovaroške crkve. Posle 1848. godine parohiske dužnosti su obavljali parosi nikolajevske crkve uz posebnu nagradu, ali crkvena opština gornjovaroška je postojala sve do 1853. godine, kada preda crkvu sa imanjem obščestvu nikolajevske crkve tako, da se ona stara za bogosluženja (v. zapis br. 83). Prilikom velike poplave 1879. godine crkva se upola sruši, a 1881. godine varoš je ekspropriše sa crkvenim zgradama zajedno.
   Prilikom osnivanja Potisko-pomoriške granice (1702), među grannčarima su dominirali Srbi. Zapovednici Novak Petrović i naročito Vasa Đulinac (Zapis br. 9) prebivali su u Segedinu i bili „ktniori“ (prnložnici) nikolajevske crkve.
   Koliko je naš narod još i posle Turaka propatio, vidimo iz sledećih podataka: 1689 g. Tisa poplavi Segedin; 1692 izbije kuga; 1697 požar uništi Palanku; 1704 Rakoci spali Palanku; 1706 opet požar; 1708—09 kuga; 1710 sve zgrade izgorele u Palanci.
   Za vreme Rakocijevog ustanka zapovednik tvrđave je bio general Globić, kome su u pomoć dolazili srpski hajduci pod zapovedništvom kapetana Vuling iz Žablja i kapetana Kibe sa oko 3000 Srba, koji su tukli Kuruce kod Čongrada 1703 god. i napadali grad Kečkemet, gde su se Kuruci povukln. 1704 g. Kuruci zauzmu Palanku, ali se povuku. Kasnije sam Rakoci zauzme Palanku, spali je i povuče se. Stanovništvo se razbegne i komandant Globić podeli kuće i zemlju među „Racima“, od kojih mnogi ostave oružje i počnu zemlju obrađivati, a oni koji su ostali u službi zahtevaju, da im se za zapovednike daju njihovn ljudi, t.j. Srbi. Temišvarski paša dozvoljava, da Srbi Segedinci mogu svoju marvu na tursko područje terati na pašu. Kuruci dalje napadaju i uznemiruju Segedin i okolinu. Srbi ih gone i opet napadaju Kečkemet. 1709 g. Rakoci hoće da zauzme Segedin jer ga „Raci“ uznemiravaju, ali pošto temišvarski paša zabrani da se sa njegovog područja snabdeva hranom Rakocijeva vojska, ovaj odustane od napada i više ga i nema. Tvrđava se počinje renovirati posle izlaska Turaka 1686 g., ali usled stalnih ratova prestane se sa radovima i opet se nastavi 1714—1717 g.
   1718 g. komandant tvrđave Herberštajn otpusti 102 grannčara, tako da ostaje samo 294 i od ovih imaju svoje kuće 240, a 108 njih imaju i zemlje. Koliko je varoš bila sirota dokazuje to što je varoš uzajmila od Srba Milovana i Malivuka 600 forinti.
   1722 g. izgore 62 kuće od kojih su samo 10 mađarskih i 1 nemačka a ostale srpske. 1748 g. opet izgori u Palanci 61 kuća, oko desetak mađarskih i bunjevačkih, a ostale sve srpske.
   Što se tiče života srpskog naroda i vere U pravoslavne, tu nam stoji na raspoloženju građa iz crkvenog arhiva segednnskog. Zasada još nisam pregledao Mitropolijski arhiv u Sr. Karlovcima, ali ono što je Rad. Grujić saopštio u Vojvođanskom zborniku dovoljna je i jasna slika o stanju srpskog naroda u to doba u Segedinu.
   – God 1716 usled opravke tvrđave poruši se stara pravoslavna crkva i privremeno je druga podignuta. Skupljaju se prilozi i vrše predradnje za zidanje nove crkve. Ali to je išlo dugo i sporo ne samo zbog stalnih nemira i eleltentarnih nepogoda, nego stoga što Srbi ne behu u takvoj materijalnoj mogućnosti da podignu sebi odgovarajuću crkvu. 1725 g. dobiju od Dvorske komore kao naknadu za porušenu crkvu a za zidanje nove — 526 for. — 1726 god. carska komora daje dozvolu za pečenje 4 miliona cigalja.
   God. 1727 Vasa Đulinac, oberkapetan Banata temišvarskog, pokloni nikolajevskoj crkvi Minej (v. zapis br. 9.).
   1731 godine Srbi se uveliko bore za svoja prava kako građanska tako i verska. Protiv volje Magistrata, koji je sastavljen većinom od Mađara i Nemaca naseljenih u Segedinu, izabere se za senatora Ignjat Gakič (Zapis br. 10,) koji je bio crkveni gutor. Srbi imaju svoje t.zv. „tribune“ i „sirotinjske oce“. Zahtevaju da Srbin može biti varoški kapetan i birov. Sa svojim molbama idu čak do carskog dvora. Carskom naredbom Srbi se opraštaju svetkovanja rimskih praznika.
   1732 god. završi se zidanje privremene crkve. Ove godine Srbi graničari udaljuju se iz Geske (salaši) i svaki dobije oštetu od 400 for.
   1738 god. generalu Piosaskom, zapovedniku tvrđave, Srbi daju „deškrecije“ „na njegov dan“ u vrednosti od 9 for. i 50 kr.
   ‘ 1739 god. senator Gakič podnosi caru tužbu što se Srbima uskraćuju građanska prava. Generalu se daje 18 akova vina na poklon, a 1740 god. 99 f. da pomogne Srbima da dođu do svojih prava, a naročito da ne moraju svoje dućane zatvarati prilikom rimskih praznika i zbog novog kalen- dara.
   1741 god. „đeneralu o Novom Letu odneta kafa i limun u vrednosti 4 f 89 kr. o Uskrsu 5 funti i 2 lota šećera „fajn“ u vrednosti 3 f 80 kr.“
   1744 g. generalno se opravlja privremena crkva.
   1746 g. opština uputi „memorial“ Magistratu o predmetu svetkovanja praznika, koji je poslat u Karlovce i Beč.
   1748 g. Srbi mole pravo „purgerstva“. 1749 g. na crkveni sabor izaslat Vasa Laušev(ič), trgovac. Vrše se predradnje za zidanje (sadanje)
   Crkv. opštinski arhiv iz god. 1726.
   Objavio u „Glasu Istine“ 1884 godine Mladen Josić. Isti je ovu borbu Srba objavio još u četiri članka u istom listu iste godine.

   Dosad je ispečeno 778.700 kom. cigalja. Crkvena opština je imala sada već svoju ciglanu odakle kupuju i stanovnici Segedina, Sente i Martonoša.
   1756 god. stavi se u crkvu cehovski barjak koji je stao 445.87 for.
   1757 god. mađarska dvorska komora upućuje segedinski Senat, da se upražnjeno senatorsko mesto popuni „sa jednim pravoslavinim Ilircem.
   1761 god. sačinjen ugovor sa molerom Joanom Popovičem za molovanje ikonostasa za 320 for.
   1767 god. crkva je dobila bogoslužbene knjige od ruskog carskog dvora (v. zapis br. 28. 29).
   1773 god. Srbi mole Magistrat, da se namesto umrlog senatora Vase Lauševića ponovo izabere jedan Srbin. 1774 god. borba za senatorstvo. Ide se u Karlovce. Najugledniji članovi opštine daju novac za akciju. U Beč poslat Georgije Panin i Georgije Dožić, koji za put dobijaju „crkvenih novaca 450. nemeckih forinti”. Molba se podnese kraljici Mariji Tereziji. Kraljica naredi 9 septembra Magistratu, da se ima jedan senator Srbin izabrati. Crkva ima svoju krečanu te prodaje kreč ne samo Segedincima nego Senti, Horgošu, Kaniži, Sirigu, Martonošu i Moholu.
   1775 god. episkop Arsenije Radivojević šalje blagoslov za zidanje nove (sadanje) crkve. 1777 god. c. opština je dobila dozvolu za pečenje još 3 miliona cigalja. 11 jula 1778 god. smesti se — prilikom osvećenja temelja — olovna ploča sa zapisom o osnivanju crkve. (v. zapis br. 35). 1779 god. građu za crkvu liferuje Rista Tabaković iz Lipove. Stara crkva se poruši i materijal prodaje. 1780 god. c. opština diže zajam od gradonačelnika Franje Babarci koji zajam se vraća 1784 god. (Zapis br. 40).
   1780 god. prvu kuću na sprat sazida Srbin Teodor Damjanović, trgovac.
   1782 god. sastavi se inventar nove crkve. Komandantu tvrđave uzajmi se 1000 for. na koju svotu isti plaća interes. 1788 god. Magistrat donese rešenje, da se srpskom učitelju daje plata iz varoške kase godišnje 150 f. Učitelj je bio Dimitrije Stojanović „Illiri nacio školi Segedinskia učitelj‘% a od c. opštine prima 26 for., stan i ogrev. Zbog rata sa Turcima carsko žito se skuplja i u crkve smešta, ali kasnije Srbi iznajme jednu kuću i tamo smeste žito. 1789 god. iznosi se žito iz obe crkve. Naređuje se blagodarenije za pobedu nad Turcima od generala kavalerije princa Koburga i ruskog generala Suvarovog.
   1790 god. Segedinci prilikom pazara u Pešti sa ostalim deputircima izaberu Monasterliju i Avakumovića da odu u Beč i potpo mognu mitropolita u pogledu privilegija. C. opštini šalje svoja gravamina u 4 tačke u Temišvar na sabor, lično odnesu Marko Steič, Vasilije Bugarinovič i Georgije Veselinovič. Maja 10-og umre u Segedinu Gavril Tenecki, moler iz Arada.
   1791 god. Magistrat osudi Ignjata Marjanovića na 25 batina zbog uvredljivog ponašanja prema parohu Živanoviću, a kazna da se izvrši pred crkvom; na molbu c. opštine kazna se izvrši pred varoškim domom. Za lokalnog direktora srp. škole postavi se senator Georgije Acković. Segedinci se pretplaćuju na „Serbske Novine“ koje izlaze u Beču.
   1792 god. vladika J. Jovanović želi da poseti Segedin, ali ga c. opština odbija sa motivacijom, da nemaju maternjalne mogućnosti da ga prime.
   1793 god. otvori se škola u Senpeteru (salaš) u kojoj je prvi učitelj Jovan Radotić sa platom 80 for. godišnje, stan i ogrev. Za vre. me francuskog rata caru se šalje 1000 for. preko agenta Stefana novakovnća u Beču.
   1794 god. prota iz Mohola javlja da episkop namerava o Roždesgvu Hristovom u Segedin doći „da mu se spremi čnst kvartir, horšpan sa 6 konja i hamova i jedče kočije za ba- gažiju“. Na pisma episkopa J. Jovanovića u kojem upućuje c. opšginu da za paroha ištu sesiju, odgovaraju da oni neće dosađivati Magistratu; jer i za školu odnosno učpteljsku platu su samo preko velikovaradskog proinspektora mogli doći.
   1795 god. generalna opravka škole. Učntelju se zabranjuje da u crkvi grčki i vlaški peva „pošto takvog naroda nema“ (tj. u Segedinu). Sazida se nova škola 1797 godine (v. zapis br. 44). 1800 god. za zndanje škole — tj. da mogu vratiti za zidanje ranije uzajmljenn novac—uzajme od Dimitrija Anastasijevića Sabova iz Karlovaca 5000 for. Na istoj obveznici Marija ot Anastasijević poklanja školi polgodišlji interes od 150 for.
   1805 god. počinju se održavati srpski „balovi“ u školskoj dvorani. Po iskazu ešggropa bilo je troška 85.47 for.; serviralo se jelo i piće, napr. 2 para ćurana po 3 for = 6 for; za meso 5 f; 2 i po akova vina 20 f; jedna bečka piva 5 f, za muziku 16 for. itd. — Ove godine se svečano osveti nova crkva od episkopa Jovana Jovanovića (v. zapis br. 48). Pršškom osvećenja crkve episkop se honoriše sa 200 for., arhimandrit 25 f., subotički namesnik 10 f., otac Simeon Kanjiški 10 f., đakon 20 for. itd. Kao crkveni komesar fungira već od ranije Arkadije Belan, senator. Ove godine se osnuje „školska fundacija“ za izdražvanje škole; najveći Založnici su: Atanasnje Arsenijevnć, Joan Gavri- lović, Petar Čavrgov, Georgije ot Dožič, Arkadije ot Belan, senator. 1810 god. gornjovaroška c. opština osnuje „sveštennčku fundaciju“; najveći priložnici su: Teodor Harnš iz Halaša, Joan Panaotovič iz Halaša, Kiro Rac, Nikola Damjan(ovič) iz Halaša, Joan Stefanovič iz Majše, Georgaje Fottn nz Segednna, Gavrilo Palkovnč, Georga Joannovnč, Petar Georgievič, Aron Gvozden svi iz Halaša. — I nikolajevska crkva osnuje svešt. fundaciju sa kapitalom od 15.325 for.; najviše priložnln: Arkadije ot Belan, senator, Joan n Petar ot Dožič, Petar Čavrgov, Sofronije Stojšič. Petar Čavrgov st. — Grad Segedin ište i dobija zajam od segedinske srp. c. opštine u svoti od 2300 forintn.
   1812 god. počnlje se voditi školskn protokol; učntelji Teodor Jerković p Petar Petrovič, nadziratelj Georgpjs ot Dožič, katiheta Dimitrije Dimitrijević, admtor paroh, došao izDalja. Po školskom protokolu ove 1812 god. šmdo.čova srpsknh 120; duša muških: 526 ženskih: 520, svega: 1026. Dece od 6—12 god. muš- kih: 58, ženskih: 47, svega 105. U ovaj protokol su uvedene sve naredbe za školu.
   1813 god. izgorn goršovaroška crkva, skupljaju se prnlozi za opravku.
   1814 god. urgnra se kod Magpstrata, da segedinski paroh dobije platu nz varoške kase.
   15 avg. 1820 god. udarn gro.m u toraš nikolajevske crkve, požar jako ošteti crkvu, ikonostas je spasen. 1821 god, skupljaju se prnlozi za Drkvu, Magistrat daje 1000 for. (v. zapis br. 36).

   Odgovori

5. 10. oktobar 2018. u 18:12

   Vojislav Ananić

   Nastavak;

   1823 godine Joanu Kneževiću, proigu.manu hilandarsko.č, daje se prilog 20 for. 1825 god. Dobije se prilog za opravku torša od „plemenitog Obščestva” novosadskog. Duša je ove godine bilo u Segedinu 1883.
   1829 god. crkv. opština moli crkvenu vlast, da se sačo jedan paroh ostavi pošto ne mogu dva paroha izdržavatn. Komesar je pri c. opštini senator Jovan Petrovnć. Po cirkularnoi protokolu prote u potiskom distriktu,
   U 1828/29 škol. godnne od 8360 škol. obveznika pohađalo je školu 3375 učenika. 1833 god. određuje se plata novom parohu iz varoške kase 600 for. val; od crkvene ošntine 300 for. 10 JUtara ze.člje, koju je poklonno Justin Pavlović; bir od 70 pari i štola. Za paroha se ište Pavle Stamatović iz Jegre, koji se doseli 1834 godine.
   1836 god. epnskop bački Stefan Stanković poseti Segedin. (Zapis br. 70). Segedinci se pretplaćuju na „Narodni Serbski List“. Po iskazu Stamatovićevom u parohiji je bilo duša muških: 356, ženskih: 376, svega 732.
   1839 god. Stamatović pokreće akciju za Črkvenu autonomiju.
   1840 god. c. opština upućuje poziv svima većim c. opštinama u Mitropoliji karlovačkoj da se pridruže akciji: da car sazove nar. c. sabor. Crkvena opština u Trstu odgovara, da se ne može odazvati pozivu, da ne bi austriske vlasti zamerile.
   1841 god. c. opština razašilje štampan proglas i poziv za akciju, da se sazove nar. c. sabor — delo P. Stamatovića. — Osnuje se „sirotinjska fundacija.
   1842 god. Stamatović izabran za deputirca Kongresa (sabora) od strane sveštenstva eparhije bačke.
   1844 godine paroh Pavle Stamatović odlazi u Golubince, ostavlja lepo oproštajno pismo.
   Namesto Stamatovića dolazi za paroha odnosno administratora Aleksandar Vuković.
   1846 god. reši c. opština da podnese tužbu caru, što se Dimitrije Popović, koji je ovde bio đakon i učitelj, ne potvrđuje za paroha.
   1847 god. Stevan Petrović, senator i komesar, protivi se tome, da se pošalje molba caru radi postavljanja Dim. Popovića za paroha i zato se njemut. Petroviću u sednici crkv. opštinskoj izglasa nepoverenje i od Magistrata se ište za komesara Nikola Kotuljar, senator i veliki kapetan. Od strane crkvene vlasti imenuje se za paroha Aleksandar Vuković; skupština protestuje i ne dozvoljava instalaciju. Uloži se protest kod kralja zbog povrede patronatskog prava. — Caru se šalje molba radi saziva nar. crkv. sabora i da se popuni stolica bačke eparhije. — Ove godine bude naređeno od mađarskih vlasti da se matice imaju „na vengerskom jeziku voditi“.
   1848 god. administrator Vuković sa nekoliko Srba izbegne iz Segedina. Na izbor sabor. poslanika pošalje se od strane c. opštine Dr Jovan Sremac. Postavi se mađarska zastava; skida se dvoglavi orao sa najvećeg barjaka i stavlja se mađarski grb. Maja 30-og održi se poslednja sednica crkvene opštine u kojoj se apelira na Magistrat zbog ubistva Srba. (Zapis br. 79′.
   1849 god. prota ruske vojske Platon Menčic osveti nikolajevsku crkvu 24 jula, pošto je bila oskrnavljena od Mađara (v. zapis br. 80). Arsenije Stojković kao zamenik vladike bačkoga iz manastira Grgetega naređuje parastos za vojvodu Stefana Šupljikca za nedelju 18 decembra. —
   1850 god. vrati se administrator Vuković na parohiju. Privremeni učitelj je Ilija Popović. — Crkv. opština se ponovo sastaje u sednice i vode se zapisnici. Okolnim selima, koja su izgorela za vreme „bunta“, pozajmljuju se crkvene knjige i utvari. — Zvona segedinske crkve nikolajevske bila su odneta u Arad i Veliki Varad..— pronađena su i vraćaju se.
   Vasilije Radoslav je sačuvao crkveni kapital nikolajevske crkve za vreme prevrata i to crkveni kapital u svoti 4091 for. i 17 kr i svešteničku fundaciju od 4096 f. 56 kr. svega 8187 for. i 73 kr. Novac preuzima novi tutor Dimitrije Lotić, kasnije se izdaje pod kamatu. — U prvoj sednici crkv. opštine 12 febr. ove God. komesar je bio Vasilije Dimitrijević, senator. U sednici konstatovano, da su „košutovci“ dva zvona odneli. Izdaje se uverenje Josifu Dicgenu što je 11-og oktobra 1848 god. prilikom napada na Srbe „našu crkvu od puka odbranio“. — Gornjovaroški manual iskazuje crkveni kapital 6750 for.
   1851 god’. Konzistorija saopštava, da je „dalekopisec“ (telegraf) povučen od Segedina do Temišvara i Novbga Sada odnosno do Petrovaradina. 1852 god. balovi se i nadalje održavaju. —Konzistorija naređuje: pre rukopoloženja svaki Svršeni klirIk ima dve nedelje u eparhijskoj Kancelariji vežbati se; pred’ samim rukopolo- ženjem 2—3 dana ima pred komisijom ispit polagati iz svih bogoslovskih predmeta. Po rukopoloženju novi đakon ima u Novom Sadu 4 nedelje prebivati i svakodnevno se u bogosluženju vežbati. Svaki đakon pred rukopoloženjem za prezvitera ima u prisustvu Konzistorije jednu propoved održati o slobodno izabranoj temi. — Episkop saopštava da se odriče svoga prihoda sinđeliskog; otsada će izdavati sinđelije bez takse.
   1853 god. gornjovaroška crkv. opština parentira pokojnog Aleksandra Subiča, koji je „od rebella kao mučenik ubijen“ (v. zapis br. 83).
   1857 god. Franja Josif I poseti Segedin.
   1861 god. gimnazisti pijarističke gimnazije — Srbi — primaju se uz honorar za crkvene pojce; ove godine su bili Petar Perić i Dušan Stojanović, učenici VII. razreda — Na svečanost Matice srpske crilikom 100-godišnjice rođenja Save Tekelije za 17 avgust izaslati su od strane crkv. opštine Stefan Petrović i Jovan Sremac.
   1862 god. učitelj Toma Janikijević počinje voditi „Spomenicu“ t.j. školski letopis. — Skupljaju se prilozi za srp. narodno pozorište i za pravnu Akademiju.
   1865 god. Stefan Savić, crkveni II tutor, skuplja pretplatu na dela Vuka Karadžića. Skupljaju se i popisuju članovi za Maticu srpsku. Konstantin Pavlovič, ruski državni savetnik, ostavi segedinskoj crkvi 2000 holandskih forinata, do koje ostavine crkva nije nikad mogla doći.
   ‘ 1867 god. postane glavni tutor Jovan Sremac, glavni kapetan Grada Segedina.
   1869 god. na izbor poslanika na nar. crkv. sabor u Kulu izašilju se Mihailo Lefter i Jovan Sremac, varoški kapetan, i pošto gradonačelnik ne dozvoljava Sremcu, i Lefter se zahvali te ee na njihovo mesto izaberu Gavril Laušević i Pera Milić. Crkv. opština izglasa nepoverenje patrijarhu Samuilu Mašireviću što je samovlasno raspustio nar. crkv. sabor, a poverenje Jovanu Subotiću — pismeno sastavio Jovan Sremac. — Postoji. omladinsko društvo „Sloga“. Na osnovu kralj. reskripta organizuje se crkvena ogaitnna. Pretsednik Mihailo Lefter, advokat, podpredsednik Jovan Damjanović, perovođa Jovan Sremac, glavni varoški kapetan; odbornici: Stefan Petrović, bivši veliki župan, Đorđe Čakovac, Jovan Božić, Roman Sremac, Đorđe Nešković, Mrnua Krestić, Stevan Savić trgovac, Đorđe Karačo- nji, Gavrilo Laušević, Stevan Savić, poreski | inspektor, Jovan Hariš i Petar Milić.
   1870 god. Srpsko trgovačko pevačko društvo vežba se u školi. Za paroha izabran Isidor Zubanović. Ukida se bir; plata iz va- roške kase 650 for., štola, stan i 10 jutara zemlje.
   1871 god. crkv. opštnna pošalje pretstavku mađarskoj vladi, da se potvrde zaključci nar. crkv. sabora.
   1874 god. srednjoškolci osnuju pevačko dru- štvo.- U srp. osnovnoj školi ima 31 učenik. Ukida se segedinski protoprezviterat i sedište postane Stari Bečej, protiv čega c. opština ulaže protest.
   1875 god. zamenik gradonačelnika Segedina postaje Vasilije Veselinović. Srpska dobrotvorna zadruga Srpkinja postoji već nekoliko godina. — U lokalnom listu segedinskom „Segedi Hirado“ izađe članak u kojem se napadaju Srbi, da u školi zanemaruju mađarski jezik; ovo demantuje školski odbor srp. c. opšpše, Učitelj Toma Janikijevnć odlično vodi poslove; pretsednik škol. odbora je Jovan Sremac, a upravitelj škole je paroh Isidor Zubanović.
   1879 godine Tisa poplavi ceo grad osim onog dela Palanke gde se nalazi nnkolajevska crkva i njena najuža okolina, pošto je to najviši deo grada. Evangelička crkv. opština moli, da može držati bogosluženje u srpskoj gornjovaroškoj crkvi, pošto su njena crkva i zgrade pod vodom. Ovo se dozvoli, ali za kratko vreme i gor. var. crkva bude opkoljena vodom. Izdaje se proglas za skupljanje priloga za nastradalo stanovništvo. Gradonačelnik moli da se u porti nikolajevske crkve mogu barake podići za živalj koji je ostao bez krova. Crkv. opština odgovara da, iako je već u crkvene zgrade smešteno preko 40 duša, dozvoljava zidanje baraka pod uslovom, da se respektuje svetinja mesta. I sama crkv. opština je stradala utoliko, što su se zgrade gor. varoške crkve sve srušile u vodi; sama crkva je u vodi i sklona padu; grobnice nikolajevske crkve se napuniše s vodom tako, da se patos spušta i ikonostas je u opasnosti.
   Podnese se izveštaj gradonačelinku o materi- jalnoj šteti od poplave: nikolajevska crkva je oštećena u vrednosti od 1000 for. gor. varoška crkva sa 500 for.; duša ima 400: imovne stanje c. ošntnne je u kapntalu 7886 f. 13 kr. ne uračunavši sirotnnjsku fundaciju od 1993for.i 15 kr.
   1881 god. ekspropriše se gornjovaroška crkva sa zgradama i prpmljeno je u crkv. blagajnu 5754 for. — Opravlja se nikolajevska crkva; na svodu muškog hrama slikar Hodina izltala lepu fresku (v. zapis br. 98).
   1883 god. umre paroh Isndor Zubanović a na njegovo mesto se nzabere Đorđs Jevrić iz Temišvara. Franja Josif I poseti Segedin (v. zapis br. 100). Srpska ženska zadruga podnosi račune: kapital 1553.39 f. kojn se držn u banci; od kamate i prnloga deca se zimi snabdevaju odelom.
   1885 god. o Bogojavljeniju za prangije i barut potrošn se 8.50 f; o uskrsu za bengalsku vatru se potrošn 35 for. Mesna ko.maida zahvaljuje, što je c. opština dala jedan hektoltitar vina vojnicima, kojn su učestvovali na Voskreseniju. Sofnja Damjanović iz Telššvara poklanja crkvn ikone i pošalje Ljubomira Aleksandrovia, akad. slpkara, radn pregleda mesta U crkvi, gde će se ikone smestiti.
   1886 god. Dr Jovan Sremac upućuje tutora da isplati pomoć od 5 f. Petru Boškoviću, vojvodi crnogorsko.m. Spisi o legatu 2000 hol. for. Konstantina Pavlovića iz Rusije nalaze se U Novom Sadu. Mnlan Pstrovnć, kralj. srpski potporučnnk artiljerije i profesor jezika na Akade.čnji, molp po.moć da može otići u Beograd; dobija 5.30 f.
   1888 god. državnn školskn nadzornik sa- opštava da je zabranjena „Istorija srpskog naroda“ od Koste Mandrovića, štampapa u Beču 1885 godnne.
   1893 god. umre mnogozaslužni učitelj Toma Janikijević.
   1894 god. Antonije Malenica, profesor iz Srbije, dobije pomoć od 3 for Za manastir Gračanicu se daje prilog od 5 for.
   1896 god. umre paroh Đorđe Jevrić i na njegovo mesto dolazi Lazar Šević iz Ade. Za učitelja izabran Janko Đ. Ćosić iz Arada. Upravitelji raznih mađarsknh srednjih škola u Segedinu šalju izveštaje parohu o učenicima pravoslavne vere radi katihizacije.
   1897 god., dobiju pomoć Andrija Grujić i Marko Tomašević, Crnogorci iz Nikšića. U veronaučnoj nastavi se obučavaju osim redovnih srednješkolaca i 50 šegrta. Udova paroha Đ. Jevrića sa sedaoro dece voljna je izaći iz paroh. Doma, ako joj se dodeli stan u kojoj crkvenoj zgradi. 33 jula u nedelju na dan arh. Gavrila U Crkvi peva hor Dimirija Agrenjeva SlavJanskog, na čemu c. opština blagodari. god. umre Stevan Savić, koji ostavi crkvi 20.000 for.
   1898 god. arhimandrit gračanički dobije pomoć 10 f. Dr Petar pl. Despinić, sudija, podnosi ostavku na pretsedništvu c. opštine, pošto odlazi iz Segedina.
   O školi ćemo još osim navedenog papomenuti sledeće: Naša osnovna t. zv. narodna škola je postojala svakako pored segedinske Mitropolije još za vreme Turaka, jer u segedinskom Crkvenom arhivu postoji popis od 1700 god. o skupljanju priloga za crkvu i školu po bačkim šančevima: Temerin, Kać, Vrbas, Petrovac, Kucura, Sivac, Sentomaš, Turija, Piroš, Čenej, Palanka, Sombor, Vutok, Feudvar i Bečej — „na škulski dolazak i arač.
   Škole su u više mahova zidane svagda pored crkve. Sami Srbi su je izdržavali sve do 1788 god. kada su posle velike borbe izvojevali da se iz varoške kase dobije godišnje 150 for. Gornjovarošani nisu imali svoju školu, nego su svoju decu slali u „palanačku“ školu i doprinosili izdržavanju iste.
   1736 god. — ranijih podataka nema — spominje se magister Atanasije Cvejić. Učitelja je bilo i zvonara, ali samo privremenih i u malo slučajeva. Bilo je stalnih učitelja, đakona i sveštenika. Za vreme rada rusko-slovenske škole Maksima Suvorovog. segedinska srpska narodna škola imala je dva Rusa učitelja i to su bili: Manuil Sofroniev od 1736—1740 g. i Joann Slivinski, đakon-učitelj od 1740—1742 godine. Da li su oni došli sa Suvorovim ili su bili njegovi učenici — ne znam. Slivinski postaje paroh segedinski i služi kod nikola- jevske crkve od 1742—1759 god. Traga nema u arhivu segedinske crkve da je Suvorov prebivao u Segedinu. Ako su pisma ili kopije i nestali iz tih godina, ali postoji Tevter u kojem su zavedene plate svagdašnjih učitelja i po tome Tevteru sve do 1736 odnosno 1738 godine plaćen je jedino učitelj Atanasije Cvejić. U 1736 god. od marta do oktobra bio je privremeni učitelj Petar Živković, kada je došao Manuil Sofroniev. Poznavajući Suvorova po opisu Rad. Grujića u spomenutom delu, ne mogu pretpostaviti da bi on učiteljevao bez ikakve plate, osim ako ga nije pomagao vladika bački Visarion Pavlović. U tol! slučaju može biti da je Suvorov Cvejića, Živkovića i Sofronievog i kasnije dospelog Slivinskog i eventualno druge u Segedinu poučavao, pošto je u Segedinu prebivao od jeseni 1735 do avgusta 1736 godine. Iz istih pisama karlovačkog Arhiva, koje navodi R. Grujić, jasno se vidi, koliko su se Segedinci starali za školu i učitelja. Taj Ignjat Rakič, koji je lično bio u Beču, beše trgovac i glavni epitrop crkveni već 1726 godine, kada ide lično vladici Sofroniju Tomaševiću radi učitelja. Isti Rakič 1731 godine bude izabran protiv volje Magistrata za gradskog senatora; god. 1744 kao delegat segedinske c. opštine ide na narodni sabor u Karlovce.
   1797 god. podignu Segedinci sasvim novu zgradu za školu koja se obeleži mermernom pločom sa crkveno-slovenskim i latinskim natpisom (v. zapis br. 44). 1793 god. kao što sam naveo podigla se škola i na salašu Sentpeteru, ali nije bila dugog veka; poslednji podaci o istoj školi su iz 1800 godine odnosno 1832 godine, kada je zgrada prodata.
   Srednje škole u Segedinu su mađarske. Pijariste imaju svoju gimnaziju od 1721 godine, kada se otvorio I—II razred: parva principija; 1722 god. III—IV razred: sintaksis, gramatika; 1724 i 1725 god.: V—VI razred: poezis, retorika; kasnije 1792 god. otvori se VII razred: filosofija-logika i prozove se Licej; 1793 god. VIII. razred-fizika. Decenijama je ova gimnazija bila jedina srednja škola u južnoj Ugarskoj u XVIII veku i pošto još nije bilo naše gimnazije ni u Karlovcima ni u Novom Sadu, mnogi iz Bačke, Banata, Srema i Slavonije slali su svoju decu u ovu gimnaziju. Posle turaka prvo su Pijariste vršili svešteničke dužnosti i propovedali na „ilirskom“ i nemačkom jeziku.N
   Zanimanje naših Srba u Segedinu. — Kada se raspustiše graničari, Srbi se bave zemljoradnjom i stočarstvom — osim onih koji se još i za vreme turaka bavili trgovinom. Već 1712 god. Hadnađ Subo drži pod zakup pustaru Majšu; Vasa Đulinac Atokhazu i pustaru Ileš za 40 fl.; Vasa arendira i Sirig, Sentivan, Desku i još neke pustare. Jovan Damjanović, senator, 1731 god. isto uzima pod zakup zemlje od varoši. Ali ve- ćina stanovništva palanačkog bavi se trgovinom i zanatstvom. Od 1720 godine dolaze zanatlije, većinom Nemci, koji osnuju cehove i to sa Srbima zajedno. Srbi jorgandžije i abadžije sa Mađarima se pogode, da svake treće godine bude za ceh- majstora izabran Srbin i da se jedna trećina čistog prihoda daje srpskoj crkvi, ali 1725 god., kada je trebao biti izabran Srbin, izabere se opet Mađar. Na ovo se Srbi odvoje i osnuju poseban ceh. Cehovsko pismo nisam pronašao, ali barjak se još 1936 godine, kada sam napustio Segedin, nalazio u nikolajevskoj crkvi (barjak se ovde spominje u 1756 godini).
   Trgovci. Još za vreme Turaka bave se Srbi trgovinom. Georgije Kara 1640 god. liferuje marvu vojsci. U Segedinu su bili čuveni vašari (sajmovi) kako nedeljni tako i godišnji. Trgovci su na ovim sajmovima na leđima nosili svoju robu i tako prodavali — a bili su većinom Srbi koji su materijal u Beogradu kupovali i usljed tok. segedinske vlasti behu u tesnoj vezi sa beogradskvm vlastima, koje su zahtevale da se utera dugovanje. Tako 1722—1726 god. Stevan Radivojević, birov beogradski, požuruje uterivanje potraživanja beogradskih kreditora. Kada 1739 god. Beograd ponovo padne pod Turke, jedan deo trgo- vaca Srba i Nemaca skloni se u Segedin. Srbi trgovci i zanatlije zahtevaju građanska prava i dolaze u sukob sa Magistratom. Sukob i borba traju godinama. God. 1822 osnuje se trgovačko udruženje. Na čelu ovog udruženja su Srbi: Nikola Rakić, Teodor Damjanović, Stevan Savić, Jovan Žeravica, Gavra Laušević,i još 7 Nemaca i Mađara.
   God. 1854 udruženje je imalo 63 člana, među njima Srbi: Dimitrije Božić, Simeon Hariš, Danilo Janikijević, Josif Jaššijević, Blažo Krestić, Pavle Ljubišić, Josif Muntil (Munćan) Georgije Nikolić, Braća Savić, Jovan Žeravica, među šima već i dosta Jevreja. Prilikom godišnjih sajmova 1742 god. Magistrat naredi da prvo mesto dobiju trgovci sa voćem (Mađari), za njima dolaze budimski sabovi, pa grčki, jer- menski, racki i turski trgovci.
   Bila je i štamparija u Segedinu, koja je imala ćirilska slova. Osnovao je Filip Urban Grin, koji je iz Beča došao. U toj štampariji štampane su i srpske knjnge ona manja nzdanja. Od 1801—1825 god. štampane su knjige ili članci od Isidora Sekulića, Atanasija Trandafilovića; od 1826 do 1849 godiie od Trifuna Atanackovića, Stevana Petrovića, Pavla Stamatovića, Ignjata Stratimirovića i Jovana Subotića. Ovo je u najkraćim potezima opic života i uloge naših Srba u Segedinu od 1700 do 1900, dakle za 200 godina, da bi se donekle nagaisi i zapisi bolje razumeli. U natpise i zapise uneo sam takoreći sve što sam u Segedinu našao i nekoliko koji su strani, ali se odnose na Segedin. Zapise dajem tačno, kako su u oripgaalu; nisam ih razvezivao, da bi olakšao stručnjacima pravilno čitanje. Izvori su uglavnom crkveni i gradski arhiv. U gradskom arhivu postoji i t. zv. tajni arhiv, koji se ne stavlja na raspoloženje strancima, ipak do nekoliko podataka došao sam iz tog arhiva. — Bečki Dvorski — ratni arhiv mogao sam — nažalost — samo nekoliko godina pregledati i podatke za segedinske Srbe ispisati. Što se tiče I n v e n t a r a, isti je tačan sve do 1936 god, dok sam prebivao u Segedinu. Da li postoje još i danas ove starine, ne znač, pošto su za vreme okupacije — po čuvenju — stranci ulazili u crkvu. Dodao sam i prepis tri d o m o v n a protokola (,,ispovjedajuščih“) iz kojih se vidi, koliko je bilo porodica i sa koliko članova. Iz njih se vidi, da su u Palanci većinom živeli trgovci i zanatlije, a ostali Srbi na salaševima. U ovim protokolima nije navedeno pojedinačno zanimanje, mesto i godina rođenja, to se iskazuje u kasnijim protokolima.

   Rajzner: Istorija Segedina. III. str. 359.

   Izvor. Stevan S. Đurđević – SRBI U SEGEDINU
   (Primljeno na II skupu Odeljenja društvenih nauka Z-Š-1956.)

   Odgovori

6. 25. februar 2019. u 19:00

   Vojislav Ananić

   SRBI U MAĐARSKOJ

   https://www.youtube.com/watch?v=tV54OuDYqGM

   SRPSKE OAZE U MAĐARSKOJ

   https://www.youtube.com/watch?v=2cNcD4qUGNY

   Odgovori

7. 9. mart 2019. u 12:22

   Vojislav Ananić

   IKONOSTAS PRENET U SENTANDREJU

   Ikonostas pravoslavne crkve iz Ostrogona, nalazi se u Eparhijskom muzeju u Sentandreji, kao i ikona iz arhijerejskog trona ostrogonske crkve, na kojoj je prikazan lik vladike Arsenija Čarnojevića i koji se smatra najverodostojnijim prikazom. Eparhija budimska je zadužila jeromonaha Varnavu Kneževića da ubuduće organizuje bogosluženja u našim nekadašnjim hramovima koji danas nisu u vlasništvu Eparhije budimske, a i dalje postoje. Biće to ujedno i pomen nekada brojnim Srbima, koji su živeli na teritoriji današnje Mađarske.

   PRVA CRKVA PODIGNUTA PRE VELIKE SEOBE

   Arheološki nalazi potvrđuju da je na mestu današnje, postojala starija crkva, brvnara, a nekoliko vekova ranije, tu je postojao i manastir. Jedan Srbin putopisac, koji je davne 1886. boravio u Ostrogonu, zabeležio je, između ostalog: „Varoš se deli na dve strane, zapadnu i južnu, i onaj deo naselja kraj Dunava, koji zovu mitropolitski, jer se tu nalazi srpska pravoslavna crkva, uz koju je novi primasov dvor“. I ovaj istorijski izvor govori da je u prošlosti na ovom području živelo srpsko pravoslavno stanovništvo.

   Izvor: SRPSKE NEDELJNE NOVINE, Budimpešta, br. 1O/2019

   Odgovori

8. 15. mart 2019. u 12:08

   Vojislav Ananić

   Sveta arhijerejska liturgija u Nikolajevskoj crkvi u Đuru

   PODSEĆANJE NA BROJNE GENERACIJE SRBA I NJIHOVE ZNAMENITOSTI

   Episkop budimski Lukijan služio je 28. februara Svetu arhijerejsku liturgiju u hramu Svetog Nikole u Đuru (Győr). U drugoj polovini 90-ih godina ova crkva je ustupljena grkokatolicima na dugoročno korišćenje. Pošto je bila u lošem stanju, grkokatolička episkopija je imala obavezu da je obnovi, što je ona učinila, ali je zakonski i administrativno hram i dalje u vlasništvu Eparhije budimske
   Grkokatolički sveštenik Tamaš Taši dočekao je vladiku Lukijana, sveštenstvo Eparhije budimske i vernike, a potom je i sam prisustvovao liturgiji. Vladika Lukijan je nakon liturgije govorio najpre istorijskom mestu crkve Svetog Nikole, odnosno Prenosa moštiju Svetog Nikole. Rekao je da je crkva vekovima bila srpska, ali da su se, nažalost, društvene okolnosti izmenile i da u Đuru više nema nijedne srpske porodice.
   Na Svetoj arhijerejskoj liturgiji, vladiki Lukijanu je sasluživalo sveštenstvo Eparhije budimske: protojerej-stavrofor Vojislav Galić, protojerej Lazar Pajtić, protojerej Zoran Ostojić, jerej Ljubisav Milisavić, jeromonah Varnava Knežević i đakon Stefan Milisavić. Liturgijsku službu je posebno ulepšalo pojanje Bojane Čoban Simić i Čarne Golub iz Pomaza, zajedno sa nekoliko učenica Srpske gimnazije „Nikola Tesla“.
   Vladika Lukijan je ovom prilikom služio pomen ktitorima i svim počivšim sveštenoslužiteljima i parohijania u ovom gradu, a na kraju je pozvao sve prisutne na prigodan prijem. Kako saznajemo, u planu je da u vreme Uskršnjeg posta sledeća crkva u kojoj će se služiti Sveta arhijerejska liturgija bude hram u Balašađaru, a posle njega i hramovi Vacu i Komoranu.
   „Naš narod je dao brojne junake, književnike i ugledne ličnosti koji su istorijski vezani i za ovo mesto. Pavle Bakić je sa svojom braćom, u pratnji konjanika i mnoštvom naroda, prešao Ugarsku uoči Mohačke bitke, na poziv kralja Lajoša II. On je već došao kao ugledna ličnost, ali je stekao poverenje svekolikog srpskog stanovništva u Ugarskoj i ugarske vlastele, jer se svuda isticao svojim vojničkim i moralnim vrlinama. U velikoj meri je doprineo odbrani Beča od turske opsade 1529. godine pa ga je kralj Ferdinand postavio za vrhovnog zapovednika šajkaša sa zadatkom da ojača šajkašku flotu na Dunavu, Muri i Savi i da iz Turske preseli što više Srba. Posle uspešne odbrane Beča, njegovo ime je postalo simbol junaštva, te je za svoje izuzetne usluge kralju i hrišćanstvu dobio velike posede. Bakić je pod svojom komandom imao dve hiljade srpskih konjanika. Poginuo je u Slavoniji u borbi protiv Turaka. Turci su ga posekli, ali nisu mogli da poseku njegovu slavu u borbi za hrišćanstvo“, istakao je vladika Lukijan.
   On se posebno obratio učenicima Srpske gimnazije iz Budimpe šte, prigodnom besedom: „Bog se može spoznati kroz svoju tvorevinu. Vi učite i možete napisati hemijsku formulu čoveka, jer se zna koliko je čovek procenata vode, a koliko drugih elemenata. Ali ima nešto što se ne može izraziti ni hemijskom formulom, a to je duša u čoveku. Čovek sa dušom ima isti sastav kao i onaj bez duše, ali je razlika velika, jer jedan je živ, a dugi je mrtvac.“
   Inače, Đur je nekada bio grad srpskih šajkaša, koji su dolazili iz svog porobljenog zavičaja sa željom da osnaže borbu protiv turske najezde. Zauzvrat su od mađarskih kraljeva dobijali posede i zvanja. Među titularnim srpskim despotima u Ugarskoj bili su i Radič Božić i Pavle Bakić, koji su učestvovali u Mohačkoj bici 1526.

   GRADNJA SRPSKIH CRKAVA

   Prvu crkvu, Srbi u Đuru podigli su još 1320. godine. Srpski oficiri se u pisanim dokumentima pominju u 16. veku. Tokom 17. veka Đur je pogranično utvrđenje habzburške monarhije prema Otomanskom carstvu. U njemu su Srbi podigli novu crkvu posvećenu Sv. Nikoli, 1730. godine, za koju je ikonostas radio Anton Kuhelmajster. U 18. veku Srbi ovde imaju i svoju školu. Sadašnja pravoslavna crkva građena je krajem 18. veka u stilu zrelog baroka. Ikonostas je slikao nepoznati grčki majstor. On se danas čuva u Sentandreji. U Đuru više ne postoji ni srpsko groblje, a ni nadrgobni spomenici.

   SRPSKI INTELEKTUALCI U ĐURU

   U Đuru je bilo i uglednih srpskih intelektualaca, svetovnih i crkvenih. Pop Aron Georgijević je 1801. godine preveo pravoslavni “Katihizis” na mađarski jezik. Jovan Pačić je prvi kapetan konjički i “spisatelj srpski” zatim, Gavril Stefanović Venclović srpski književnik koji je u Đuru bio jedno vreme kapelan i gde je 1736. godine preveo sa ruskog, delo episkopa Lazara Baranovića: „Mač duhovni”. Braća Demetrović su 1813. godine u Đuru skupljali pretplatu za „Novine serbske” koje su izlazile u Beču. Ovi podaci govore o dobroj kulturnoj klimi kod Srba u Đuru.

   Slavica Zeljković

   Izvor: SRPSKE NEDELJNE NOVINE, Budimpešta, br. 11/2019.

   Odgovori

9. 22. mart 2019. u 09:35

   Vojislav Ananić

   U POSETI SRPSKOJ GIMNAZIJI „NIKOLA TESLA“ U BUDIMPEŠTI i EPARHIJI BUDIMSKOJ U SENTANDREJI

   https://www.youtube.com/watch?v=CIsPkePc1YE

   Odgovori

10. 22. mart 2019. u 14:04

    Vojislav Ananić

    SRPSKA GIMNAZIJA U BUDIMPEŠTI

    https://www.youtube.com/watch?v=c903nqvOyug

    Odgovori