Saradnica portala Poreklo Smiljka Kitanović objašnjava kako da izučavate pretke iz lokaliteta u današnjoj Hrvatskoj i Srbiji*
*prevod teksta koji je objavljen u časopisu Internet genealogy, koji možete da pročitate na engleskom posredstvom sledećeg linka:
Smiljka Kitanovic – Explore Your Roots in Croatia and Serbia
Možda ste saznali o vašim hrvatskim ili srpskim korenima od članova porodice ili ste ih sami otkrili prilikom izučavanja vašeg porodičnog porekla. Dokumenti, poput imigracionih putničkih spiskova (immigration passenger lists), ponekada jasno ističu da je imigrant doputovao iz Jugoslavije, Hrvatske ili Srbije. No mnogi geneolozi se u svojim pretraživanjima rano suočavaju sa preprekama, zbunjeni dokumentima koji navode Austriju ili Mađarsku kao mesto porekla pretka. Verovatno bi ih iznenadilo saznanje da takav predak možda potiče iz lokaliteta u današnjoj Hrvatskoj ili Srbiji.
Istraživanje porodičog porekla može biti dalje otežano činjenicom da neki preci, rođeni u mestima koja danas pripadaju Hrvatskoj ili Srbiji, nisu ni Hrvati ni Srbi. Tokom istorije, Balkan je bio stecište naroda, kultura i religija. Tu su ljudi različitih etničkih pripadnosti živeli i borili se jedni protiv drugih, poput Hrvata, Srba, Mađara, dunavskih Nemaca (Folksdojčera), Muslimana, Jevreja i Talijana. Zbog burne istorije ovoga regiona, geneolozi se suočavaju sa jedinstvenim izazovima, kao i neočekivanim ishodima pretraživanja. Mogu otkriti neočekivane činjenice u porodičnoj istoriji ili naglo privesti istraživanje kraju zbog uništene ili nestale dokumentacije.
Dok su Hrvati i Srbi vekovima naseljavali susedne regione, poput Bosne, u žiži ovoga članka je izučavanje porekla predaka iz sela i gradova koji se danas nalaze u Hrvatskoj ili Srbiji.
Odakle vaš predak zaista potiče?
Važan korak u otkrivanju vaših korena je saznavanje mesta porekla pretka koji je migrirao iz Evrope. Možda ste čuli o takvom mestu iz porodičnih priča. Ili možda posedujete lične dokumente takvog pretka, koji navode rodno selo ili grad: dosije o naturalizaciji (naturalization record), prijava za pasoš, vojni dokumenti ili drugo. U nedostatku takvih dokumenata, imigracioni putnički spiskovi dostupni onlajn mogu pružiti podatke o mestu porekla.
Međutim, ponekada je veoma teško otkriti ne samo mesto, već i rodnu zemlju pretka. Zbog promena u granicama i jurisdikcijama, rodno mesto pretka, koje je bilo prema imigracionim putničkim spiskovima locirano u Austriji ili Mađarskoj, danas se može naći u Hrvatskoj ili Srbiji. Istraživanje može dodatno otežati činjenica da su za imigrante na ostrvu Elis (Ellis Island), koji su poticali iz istoga mesta, bile ponekada zapisane različite zemlje porekla. Prema spiskovima pristiglih putnika na ostrvu Elis (Ellis Island Passenger Arrival Records), imigranti iz Bilja su tokom 13-godišnjeg perioda došli iz sledećih zemalja:
◦ imigranti 1907, 1910 i 1911: Bilje, Austrija (Austria)
◦ imigranti 1910: Bellye, Mađarska (Hungary)
◦ imigranti 1920: Belje, Jugoslavija (Jugoslavia)
Drugi nazivi korišćeni za zemlju porekla imigranata iz mesta koja su danas u Hrvatskoj ili Srbiji su Yugoslavia, J. Slav., Ju. Sl. i S.H.S.
Upotreba različitih naziva za zemlju u kojoj se nalazilo jedno selo ili grad odražava složenu istoriju Balkana. Za imigrante koji su ulazili u SAD između dva svetska rata, kao zemlja porekla bila je često navedena Jugoslavia ili S.H.S. (akronim za Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca). Za druge je bila zapisana preciznija lokacija−Srbija ili Hrvatska.
Između 1867. godine i Prvog svetskog rata, veći deo današnje Hrvatske i severna Srbija su bili pod upravom Austro-Ugarske. Zbog toga su Austrija ili Mađarska zavedene kao zemlje porekla imigranata koji su migrirali iz tih krajeva pre Prvog svetskog rata. No pošto je veći deo današnje Srbije bio nezavisna zemlja između 1878. i Prvog svetskog rata, Srbija je bila zabeležena kao zemlja porekla za predratne imigrante odatle.
Google vam može pomoći da saznate u kojoj se zemlji danas nalazi rodno mesto vaše pretka. No ako sumnjate da je naziv mesta zastareo, posetite veb-stranicu JewishGen da doznate savremeno ime rodnog mesta pretka (www.jewishgen.org/communities/LocTown.asp). Iako su u žiži pažnje ove veb-stranice mesta sa jevrejskim zajednicama, naći ćete tu takođe i mnoga mesta koja se danas nalaze u Hrvatskoj i severnoj Srbiji. Mesta možete pretraživati po starim i savremenim nazivima.
Iako su nazivi nekih mesta imali slične varijante (npr. Bilje, Bellue, Belje), nazivi drugih mesta su se međusobno veoma razlikovali. Na primer, srpski grad Novi Sad se tokom istorije zvao Neusatz (austrijski naziv) i Újvidék (mađarski naziv). Ovi naizgled različiti nazivi znače isto i mogu se prevesti kao Novi Sad (nova plantaža, nova teritorija). Sva tri naziva za taj grad su se pojavljivala u imigracionim putničkim spiskovima. No budite oprezni, jer ponekada isti ili slični nazivi za mesta se ponekada odnose na sasvim različita mesta koja su danas u različitim zemljama.
Savladavanje jezičkih prepreka
Dok su hrvatski dokumenti najčešće zapisani latinicom, većina srpskih dokumenta je zapisana ćirilicom. No pored latinice, i ćirilica i glagoljica se pojavljuju u dokumentima iz nekih krajeva danas u Hrvatskoj. Na primer, matične knjige pravoslavnih Srba u Krajini su zapisane ćirilicom. Glagoljica, stvorena u 9. veku, se koristila duž jadranske obale sve do 19. veka. O ovom pismu možete doznati više iz članka “Glagoljica i njena primena u crkvenim dokumetima u Hrvatskoj,” dostupnom na engleskom na veb-stranici www.feefhs.org/journal/12/mcdaniel.pdf.
Zavisno od istorijskog perioda i regiona, drugi jezici se pojavljuju u dokumentima iz Hrvatske i Srbije, kao na primer latinski, mađarski i nemački. Geneološke liste reči za ove jezike možete naći na veb-stranici www.familysearch.org/learn.
Geneološki dokumenti iz Hrvatske
Kao i u mnogim drugim zemljama Evrope, osnovi izvor geneološkh podataka su matične knjige. Među najstarije očuvanim u Hrvatskoj, nalaze se matične knjige iz Umaga (od 1483) i Labina (od 1536). Mnoge su matične knjige iz Hrvatske snimljene na mikrofilmove koji su danas dostupni istraživačima u Biblioteci porodične istorije (Family History Library) u Solt Lejk Sitijy (Salt Lake Sity), Juta (Utah), SAD. Mikrofilmovi sadrže snimljene matične knjige različitih veroispovesti: rimo-katoličke, grko-katoličke, pravoslavne, kalvinske, evangelističke i jevrejske. Crkve su takođe stvarale cenzuse− Status animarum (stanje duša)−od kojih su neki snimljeni na mikrofilmove. No sada više ne morate posećivati Biblioteku porodične istorije ili njene ogranke da biste proučili ove mikrofilmove. Od Juna 2012, oko milion dokumenata skeniranih iz matičnih knjiga Hrvatske je dostupno na veb-stranici www.familysearch.org. Jednostavna (i ujedno besplatna) registracija vam omogućava pristup ovom bogatstvu dokumenata, stvorenih između 1516. i 1949. godine.
No, neke matične knjige su samo dostupne u Hrvatskom državnom arhivu. Na njihovoj veb-stranici možete naći usluge koje pružaju, kao i cene (www.arhiv.hr/en/index.htm). Ovaj arhiv takođe ima ogranke po većim gradovima Hrvatske, poput Osijeka, Splita i Dubrovnika, gde se možda nalaze dokumenti vaših predaka.
Ako odlučite da posetite Hrvatski državni arhiv, proučite prvo uputstva na veb-stranici arhiva. Da biste tamo istraživali, neophodno je da popunite prijavu i platite korišćenje usluga arhiva. Preporučljivo je nazvati arhiv unapred da se raspitate o materijalu koji biste želeli pregledati, jer posetiocu dnevno nude samo ograničeni broj knjiga ili kutija sa dokumentima. Radno vreme se razlikuje po ograncima arhiva, ali se većina zatvara u ranim poslepodnevim satima.
Osoblje arhiva će vam uz naplatu skenirati željene dokumente i prirediti vam CD sa kopijama dokumenata, koji podižete sledećeg dana. U arhivu možete takođe proučavati oporuke, školske imenike, stare geografske karte i druge dokumente. Svakako se raspitajte o literaturi koju prodaje arhiv, poput knjiga i časopisa.
Drugi važni geneološki izvori koje možete naći online su snimci državnih matičih dokumenata od 1895 do ranog 20. veka (www.familysearch.org). Noviji dokumenti se čuvaju po matičnim uredima u Hrvatskoj.
Korisne podatke o predačkim domaćinstvima pružaju cenzusi, poput Mađarskog cenzusa za oporezivanje imovine iz 1828 (Vagyonösszeírás), koji je dostupan na mikrofilmovima u Biblioteci Porodične Istorije ili, uz pretplatu, na veb-stranici www.worldvitalrecords.com. Mađarska je 1828. godine bila deo Habsburške Monarhije, kojoj je pripadala i Hrvatska. U cenzusu iz 1828, mesta u današnjoj Hrvatskoj bila su zavedena po okruzima u kojima su se tada nalazila: Verocze, Pozsega,Szerem, Baranya, Belovár-Körös, Varasd i Zágráb. Pošto su mikrofilmovi za cenzus iz 1828. organizovani po okruzima, neophodno je da prvo ustanovite okrug u kome se nalazilo rodno mesto vašeg pretka. Okrug možete otkriti pomoću tkz. 1828. Census Village List MS Word file, dostupnom na veb-stranici www.iabsi.com/gen/public/CensusMain.htm#1828Census. Upotrebite Find funkciju u MS Word programu da biste fajl pretražili unošenjem rodnog mesta vašeg pretka. Ako vaša pretraga ne donese željeni rezultat, uzmite u obzir raznovrsne nazive predačkog rodnog mesta. Na primer, hrvatski grad Osijek se u ovom cenzusu pojavljuje kao Eszék, kako su ga tada zvali Mađari.
Cenzus iz 1828. pruža podatke o domaćinstvima koja su posedovala nekretnine ili prihode podložne oporezivanju. Za svako takvo domaćinstvo je navedeno ime glave porodice, a povremeno i ime sina ili zeta. Osobe oslobođene poreza, poput plemića i nekih stručnjaka (činovnika, sveštenika, učitelja, lekara, apotekara, veterinara, umetnika i drugih) su uglavnom bile izostavljene iz ovog cenzusa. Za svako prijavljeno domaćinstvo bio je također naveden i broj članova podložnih oporezivanju (između 18 i 60 godina života), uključujući i poslugu. Ako su vaši preci uključeni u ovaj cenzus, možete saznati da li su bili kućevlasnici ili podstanari, kao i da li su posedovali polja, voćnjake, vinograde ili stoku.
Ako je vaš predak bio zanatlija ili vlasnik radnje, možda je zapisan u Mađarskom imeniku industrije i trgovine iz 1891. godine. Ovom se imeniku pristupa uz pretplatu na veb-stranici www.radixindex.com. No pored imena zanatlija i trgovaca, njihovog mesta stanovanja, kao i vrste zanata ili trgovine kojima su se bavili, drugih podataka o precima u ovom imeniku nema.
Preci koji su služili u austrijskoj ili austro-ugarskoj vojsci su obično bili regrutovani u odrede po mestu stanovanja. Da biste otkrili odred vašeg pretka, proučite tabele u članku na veb-stranici www.feefhs.org/journal/9/blodgett2.pdf. Kad ustanovite odred vaše pretka, možete pogledati vojnu dokumentaciju odreda dostupnu na mikrofilmovima Biblioteke porodične istorije. O austrijskim vojnim dokumentima možete saznati na veb stranici www.feefhs.org/journal/9/blodgett.pdf.
Geneološki dokumenti iz Srbije
Srbija se 1830. godine izborila za autonomiju u okviru Otomanskog carstva, što je pogodovalo stvaranju značajne geneološke dokumentacije na srpskom jeziku, poput cenzusa i matičnih knjiga. No, veoma malo matičnih knjiga iz Srbije je dostupno geneolozima u SAD. Snimljene na mikrofilmove Biblioteke porodične istorije su matične knjige austrijske vojske i rimokatoličke crkve iz mesta u severnoj Srbiji, koja su pripadala Austro-Ugarskoj do 1918. godine. Neke od matičnih knjiga rimokatoličke crkve su uključene u indeks pod nazivom “Hungary Catholic Church Records, 1636-1895,” na veb-stranici www.familysearch.org.
Dok se mnoge matične knjige pravoslavne crkve danas čuvaju po lokalnim arhivima u Srbiji, novije matične knjige su u opštinama. No neke opštine takođe drže matične knjige rođenja u kojima su registrovana deca rođena još davne 1876. godine. Najstarije srpske pravoslavne matične knjige u arhivima datiraju iz kasnog 18. veka. Lokalni arhivi takođe čuvaju rimokatoličke, jevrejske, evangelističke, adventističke, kao i druge dokumente.
Veb-stranice nekih arhiva, kao na primer Istorijskog arhiva u Pančevu (www.arhivpancevo.org.rs/arhive.htm), pružaju detaljne opise njihovih mikrofilmova. Ako lokalni arhiv u oblasti vašeg pretka pruža premalo podataka na svojoj veb-stranici, uspostavite vezu sa arhivom i pitajte da li dokumentacija vezana za vašeg pretka postoji. Nažalost, mnoge su matične knjige u Srbiji bile unišene tokom Drugog svetskog rata.
Ako je dokumentacija vašeg pretka očuvana, verovatno ćete morati posetiti lokalni arhiv lično ili unajmiti geneologa da saznate o pretku. Arhivima je po zakonu zabranjeno slati kopije dokumentacije u inostranstvo, uključujući i kopije stranica iz starih matičnih knjiga. Ako planirate posetu, unapred se uputite u pravila arhiva. Možda ćete u arhivu moći praviti samo beleške ili naručiti overene izvode iz matičnih knjiga. No možete dobiti i znatnu podršku−tokom moje nedavne posete Istorijskom arhivu Beograda (www.arhiv-beograda.org/index.php/en/), njihovo osoblje mi je sa entuzijazmom pomoglo da pronađem dokumentaciju mojih predaka.
Ukoliko su matične knjige iz rodnog mesta vašeg pretka uništene, ne očajavajte. Važan izvor geneoloških podataka iz 19. veka u Srbiji su cenzusi: ukupno 16 cenzusa je stvoreno između 1843. i 1910. U starijim cenzusima su imenovani muški članovi domaćinstava, dok su žene samo prebrojane. Međutim, od cenzusa iz 1862/1863, žene su takođe imenovane.
Iako su mnogi cenzusi uništeni, među očuvanima se nalazi cenzus iz 1862/1863, kao i cenzusi iz 1834, 1844, 1849, 1857 i 1884. Da biste doznali da li su očuvani cenzusi za lokalitet vašeg pretka, posetite www.demogr.mpg.de/papers/working/wp-2012-018.pdf. Očuvani cenzusi se danas drže u Arhivu Srbije u Beogradu (www. archives.org.rs).
Moguće je da su neki stanovnici severne Srbije bili uključeni u Mađarski cenzus za oporezivanje imovine iz 1828 i u Mađarski imenik industrije i trgovine iz 1891. (vidite Geneološke dokumente iz Hrvatske). Okruzi navedeni u cenzusu iz 1828, koji uključuju mesta sada locirana u Srbiji, su Bacs-Bodrog, Szerem, Toronal i Temes.
Prezimena srpskih predaka predstavljaju izazov geneolozima, kako objašnjava Slavica Jović, stručnjak za mikrofilmove iz Istorijskog arhiva Srbije. Pre 1830-tih godina, mnogi su Srbi samo koristili lična imena uz opis zanimanja. Oko 1830, srpski knez Miloš Obrenović je uveo obavezu uzimanja prezimena po očevom ličnom imenu (patronimik).
Međutim, toj naredbi se nisu svi pokorili. Neki su Srbi stvorili prezimena koja su ukazivala na njihovo poslednje poznato mesto porekla. U retkim slučajevima, potomci su uzimali prezimena po ličnom imenu majke ili nekog drugog rođaka. Na primer, moj predak Stanoje Đorđević (deda mog čukundede), bio je naslednik brata Kitana, koji nije imao potomke. Stanoje je u čast svog brata uzeo prezime Kitanović i preneo ga na svoje potomke. No konačno su svi Srbi zakonom iz 1859. godine bili prinuđeni da se drže samo jednog prezimena. Osim žena koje su menjale prezimena po udaji, promene prezimena su posle 1859. godine bile veoma retke (i obično registrovane u knjigama).
Zaključak
Možda ćete otkriti da imate duboke korene u Srbiji ili Hrvatskoj, ili da su svega jedna do dve generacije vaših predaka živele tamo. Nemojte se iznenaditi ako vas istraživanja odvedu u neku drugu zemlju. Na primer, ukoliko pretražujete pretke koji su bili dunavski Nemci, možda ćete naći da su prethodno došli iz Mađarske, a pre toga iz Austrije ili Nemačke. S druge strane, možda otkrijete da je predak, koji je Hrvat ili Srbin, došao izvana: jedan moj srpski čukundeda se u drugoj polovini 19. veka doselio u Beograd iz Temišvara.
Budite spremni da možda nećete vašim istraživanjima daleko doseći u prošlost, naročito ako su dokumenti vaših predaka uništeni. No, takav nepoželjan ishod ne treba da vas spreči da izučavate kulturu i zemlju vaših predaka, kao i da sami posetite rodno mesto pretka jednog dana.
5. decembar 2018. u 04:02
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (11): Progon ćirilice u Istočnoj Slavoniji
Za razliku od Slavonije – “sestrinske” hrvatske subregije, ukupno stanovništvo se u Istočnoj Slavoniji poslednjih 131 godinu više nego udvostručilo, ali je i ovde slika drastično izmenjena s poslednjim građanskim ratom (1991-1995) i onim što se kasnije događalo. Srbi su i u Istočnoj Slavoniji od naroda koji je činio trećinu stanovništva došao u poziciju da ih je sada manje od 15 procenata.
“Učešće dva većinska naroda, hrvatskog i srpskog, u ukupnom stanovništvu ove slavonske subregije (ostale manjinske etničke grupe zastupljene su sa svega oko 10 procenata) bio je relativno uravnotežen sve do 1991. godine i kretao se između 35,64% prema popisu iz 1900. i 65,01% prema popisu iz 1991. hrvatskog stanovništva, i 19,83% koliko je zabeleženo 1981. i 25,75% srpskog stanovništva zabeleženo na popisu iz 1961.
Međutim, nakon ovog perioda, odnosno 2011. godine, taj odnos se sveo na 80,53% hrvatskog i 14,66% srpskog stanovništva”, navodi Livada u svojoj poslednjoj knjizi “Biološki slom i nestajanje Srba u Hrvatskoj – 1880-2011”.
Revanšistička politika
Ovoliki manjak srpskog stanovništva u Istočnoj Slavoniji 2011, u odnosu na situaciju zabeleženu samo dve decenije ranije, profesor Livada objašnjava činjenicom da tu “razliku” zapravo čine prognani stanovnici i oni koji su poginuli ili nestali tokom građanskog rata u Hrvatskoj.
“Prema Veritasu, broj poginulih u ovoj subregiji iznosi 1.000, a broj nestalih 135. Prema popisu od 1991. broj srpskih stanovnika ove subregije bio je 77.761, dok je popis 2011. registrovao 40.356 stanovnika, dakle manje 37.405 stanovnika. Kada se od toga broja oduzme 1.135 poginulih i nestalih, dobije se broj prognanih, dakle 36.270 prognanika. Naravno ova je računica orijentaciona jer polazi od pretpostavke da se broj stanovnika nije menjao u međupopisnom razdoblju, odnosno da je ostao isti kao i 1991. godine”, naglašava Livada.
On podseća da je u Zapadnoj Slavoniji ključan događaj iz građanskog rata koji je najviše doprineo progonu srpskog življa, bila Vojno-policijska akcija “Bljesak”. U posleratnom periodu “nastavljeno je sprovođenja nacional-šovinističke i revanšističke politike” tadašnjeg rukovodstva Hrvatske.
Tenzije i nacionalizam
“Očigledno je da i dalje traje trend smanjivanja srpskog stanovništva u ovoj slavonskoj subregiji, na što ukazuju podaci poslednja dva popisa stanovništva, prema kojima se broj Srba od 2001. do 2011. godine smanjio za daljnjih 6.694 stanovnika ili za 14,2%, iako je ovo područje hrvatska vlast, a tako i mediji, proglasila kao ‘jedinstven primer mirne reintegracije u hrvatski korpus’. Međutim, projekat suživota dva većinska naroda na ovom području hrvatskog i srpskog i dalje ostaje otvoren i nerešen, opterećen nizom vitalnih problema, od privređivanja i zapošljavanja, normalnog održavanja celokupnog načina i kulture življenja, do biološke reprodukcije, zbog tenzija i iskrenja integralnog nacionalizma, koji očito dolaze od strane jednog i drugog etniciteta”, navodi Livada i objašnjava da događaji i tenzije izazvani nacionalističkom netrpeljivošću u ovoj slavonskoj subregiji i dalje potiču i izazivaju otvoreno pitanje pregrupacije i homogenizacije etniciteta.
“Na ovim našim prostorima još uvek se ‘pozivamo i odzivamo’ ne civilizacijski kao čovek – građanin, odnosno ljudi-građani, nego po etničkom kodu”, zaključuje profesor Livada.
On navodi da je sprovođenje aktuelne, revizionističke politike u Hrvatskoj, izvor životne nesigurnosti i neizvesnosti, ali i “neverice u mogućnost suživota”. Ova pojava nije zaobišla ni Istočnu Slavoniju, a podjednako pogađa i Srbe i Hrvate.
“Ovi razlozi prisiljavaju mlađe naraštaje da potraže mesta i uslove školovanja i zapošljavanja izvan ovih prostora. Osim toga, srpsko stanovništvo se i danas stigmatizuje i talibanski progoni zabranom i sramoćenjem ćiriličnog pisma, zajedničkog kulturnog nasleđa svih slovenskih naroda, posebno hrvatskog, čija je istorija u svojoj polovini ispisana ćiriličnim pismom bosančicom”, precizira Livada.
Hrvati se utrostručili
Livada navodi da je hrvatsko stanovništvo prema podacima iz popisa stanovništva, u Istočnoj Slavoniji raslo znatno brže od ukupnog stanovništva i skoro se utrostručilo, što, kako tvrdi, približno odgovara srednje očekivanom rastu za ovako dugoročan period.
“Međutim, ukupno srpsko stanovništvo, uz kontinuirani rast sve do 1971. godine do kada se ono povećalo za nešto više od dva i pol puta (bazni indeks 1971 – 264,03), beleži značajne fluktuacije u razdobljima 1971-1981, 1991-2001. i 2001-2011. godine, kada dolazi do njegovog značajnog smanjenja, odnosno ono se brojčano gotovo prepolovilo. Od 78.520 stanovnika 1971. na 40.356 stanovnika 2011. ili za 38.164 stanovnika odnosno za 48,60%, zapaža Livada.
Brojke i popisi
Prema podacima s prvog regularnog popisa stanovništva održanog u Hrvatskoj 1880. godine, Hrvata je tada u ovoj regiji bilo 120.396, odnosno činili su 66,26% ukupnog stanovništva. Istovremeno, Srba je tada bilo 29.739, odnosno 24,70%.
Međutim, već na popisu iz 1900. Hrvata je bilo skoro pa duplo manje. Od ukupnog broja stanovnika koji je tada iznosio 147. 729, Hrvata je bilo 52.652, a Srba 33.308.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/719737/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-11-Progon-cirilice-u-Istocnoj-Slavoniji
Sutra – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (12): Tuđmanov “san” u Gorskom kotaru
6. decembar 2018. u 05:53
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (12): Tuđmanov “san” u Gorskom kotaru
Prema mišljenju profesora Svetozara Livade zasnovanog na opsežnoj analizi statističkih podataka stanovništva Hrvatske od 1880. do 2011, teritorija Gorskog kotara je klasičan primer kako je antisrpska politika vladajućeg HDZ-ovog državnog režima bila teritorijalno sveobuhvatna, s glavnim ciljem da se po svaku cenu smanji broj srpskog stanovništva na što je moguće niži nivo.
On tu tvrdnju temelji i na činjenici da ovo područje nije bilo zahvaćeno ratom 1991. godine, i da nije pretrpelo direktne posledice oružanih sukoba, ali i da su one indirektne izgleda bile mnogo opasnije.
Iako se uvidom u dugoročni razvoj stanovništva ove regije može zaključiti da broj i Hrvata i Srba uglavnom stagnira, zbog čega se u posmatranih 131 godinu ukupan broj stanovnika povećao za svega 6, 54 odsto, odnosno tek za 4. 695 ljudi, profesor Livada upozorava da je to značajnije izraženo kod srpskog stanovništva, a uzroci su najpre ljudski gubici u Drugom svetskom ratu, a zatim i događaji tokom i posle građanskog rata 1991-1995. godine. No, krenimo redom.
Ustaški masakri
Prema prvom validnom popisu stanovništva iz 1880. godine, bilo je 49.067 Hrvata (68,30 posto) i 22.173 Srba (30,87 odsto). Međutim, posle prvog posleratnog popisa iz 1948. godine broj Srba se smanjio na 19.379, odnosno 28,71 procenat, u odnosu na 70.49 odsto Hrvata. “Prvo krizno razdoblje su godine Drugog svetskog rata kada je srpsko stanovništvo bilo izloženo užasnom masakru i pretrpelo velike gubitke. Na to ukazuje podatak o broju srpskog stanovništva prema prvom poratnom popisu 1948. godine, kada je brojilo 19.379 stanovnika, što je u odnosu na stanje 1910. godine manje 22 odsto ili 5.432 stanovnika. Kod hrvatskog stanovništva postotak gubitka je 4,61 odsto ili 2.301 stanovnik”, ukazuje Livada.
Na sledećem popisu 1953. godine, broj Srba se neznatno uvećao (bilo ih je 20.146), da bi od 1971. taj broj konstantno padao da bi ih na popisu iz 2011, na kraju bilo tek 5.986, odnosno 14,67 odsto.
Svetozar Livada smatra da je upravo period poznat kao Hrvatsko proleće i talas hrvatskog nacionalizma najviše uticao na početak iseljavanja srpskog življa.
“Popis stanovništva iz 1981. registrovao je 23,64 procenata manje srpskog stanovništva ili 4.073 stanovnika, nego što ga je bilo 1971”, zaključuje ovaj stručnjak.
Pritisci i strah
Tako je Srba na popisu iz 1981. bilo 13.155, odnosno 22, 96 odsto, a deset godina kasnije, uoči početka građanskog rata ukupno 13.317.
“Međutim, posle 1991. godine, srpsko je stanovništvo pretrpelo još jači udarac. Iako ovo područje nije bilo zahvaćeno građanskim ratom, za razliku od prethodno analiziranih regija, ipak se u njemu snažno osećala antisrpska politika vladajućeg HDZ-ovog režima, pa su mnogi pojedinci i porodice srpske pripadnosti pod pritiskom, zbog gubitka posla, pretnji i iz straha iseljavali, unutar i izvan Hrvatske. O tome govore podaci iz popisa 2001. i 2011, kada je ukupan broj Srba sveden na 16,22, odnosno 14,67 procenata”, navodi Livada i poentira:
“Izraženo u apsolutnim brojevima, srpski demografski korpus je izgubio u odnosu na stanje 1991. godine više od polovine svog stanovništva, egzaktno 7.331 duša ili 55,09 odsto. U istom razdoblju hrvatsko stanovništvo se smanjilo za 10,12 odsto. Ova regija je primer kako je antisrpska politika vladajućeg HDZ-ovog državnog režima bila teritorijalno sveobuhvatna, a po metodama delovanja prilagođena kako ratnim tako i mirnodopskim uslovima. Njegov glavni cilj je bio, kako je i sam Tuđman javno govorio, da se smanji broj srpskog stanovništva na što je moguće niži nivo”, zaključuje ovaj stručnjak.
O pravim razmerama egzodusa Srba u Hrvatskoj možda je najbolje doći posmatrajući sunovrat jednog naroda u gradovima.
Stoga se Livada u svom istraživanju bavio podacima iz najvećih gradskih sredina po broju stanovnika i nekoliko karakterističnih po broju stanovnika do 1991. godine. U narednih nekoliko nastavaka biće reči o promenama strukture stanovništva u Zagrebu, Kninu, Splitu, Rijeci, Dubrovniku, Vukovaru, Daruvaru…
Dve trećine Hrvata
Svetozar Livada navodi da se u prvih 40 godina od kada su obavljani popisi stanovništva, od 1880, ukupno stanovništvo povećalo za svega za 4.695 stanovnika, što je ispod nivoa prosečne proste reprodukcije.
“Hrvatsko stanovništvo ima isti trend, ali na još nižem nivou. Naime, ono se povećalo za samo 1,64 procenta ili za 807 stanovnika, dok se srpsko stanovništvo u istom periodu relativno najviše povećalo, tj. za 11,90 odsto ili za 2.681 stanovnika, što su, realno je pretpostaviti, novodoseljeni graničari. Što se tiče nacionalnog sastava ukupnog stanovništva, ono je bilo stabilno u tom razdoblju i kretalo se u razmeri 2/3 hrvatskog naspram 1/3 srpskog stanovništva.
Veza sa Jadranom
Ova regija je deo planinske Hrvatske preko koje prolaze saobraćajnice povezujući središnju Hrvatsku sa jadranskom obalom. Poznata je po obilju prirodnih lepota, reka, jezera i nacionalnom parku Risnjak.
“Gorski kotar je područje specifično sa stanovišta naseljavanja, rasporeda i tipa naselja. Uslovi života su složeni, zbog relativno malo obradivih površina, klimatskih oscilacija, nagiba tla i znatnih šumskih površina u privatnom vlasništvu. Poljoprivreda i ostale privredne delatnosti su relativno nerazvijene, pa je radno sposobno stanovništvo, posebno školovanje mladih naraštaja, orijentisano prema gravitacionim područjima primorskih centara, što je jedan od razloga da je ovo tradicionalno depopulaciono područje”, objašnjava Livada.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/719842/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-12-Tudjmanov-san-u-Gorskom-kotaru
SUTRA – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (13): Zagreb očišćen od Srba
7. decembar 2018. u 04:26
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (13): Zagreb očišćen od Srba
U do sada najsveobuhvatnijoj analizi podataka iz svih dosadašnjih popisa stanovništva u Hrvatskoj, profesor Svetozar Livada je u knjizi “Biološki slom i nestajanje Srba u Hrvatskoj – 1880-2011”, tu tezu opravdava argumentima – činjenicama dobijenim iz tih statističkih podataka. Livada posebno upozorava na opasan trend da su Srbi, samo u poslednjem građanskom ratu, od 1991. do 1995, bukvalno istrebljeni iz većih gradova. To se, smatra on, najbolje može videti na primeru Zagreba.
Nabujali nacionalizam
Glavni grad Hrvatske uvek je imao dominantno hrvatsko stanovništvo koje je 1880. godine činilo čak 94 odsto.
– Zastupljenost srpskog etnikuma u ukupnom stanovništvu kontinuirano se blago povećavao od 2,09 odsto (1880) do 9,00 posto (1921), da bi u periodu Kraljevine Jugoslavije brojčano rastao, ali relativno po zastupljenosti u ukupnom stanovništvu blago opadao – navodi Livada u uvodnim napomenama i objašnjava da je u Zagrebu 1991. srpska zajednica brojala 6,28 procenata, a da je taj postotak najverovatnije bio i veći.
– Mnogi Srbi u to vreme izjašnjavali su se kao Jugosloveni i statistički bili svrstavani među ‘ostale’ – ističe ovaj stručnjak. Međutim, o razmerama biološkog nestanka Srba u Zagrebu najbolje govore rezultati poslednja dva popisa, iz 2001. i 2011. godine.
“Ti popisi svedoče o posledicama građanskog rata, odnosno u konkretnom slučaju u gradu Zagrebu gde je delovanje vladajuće strukture HDZ-ove vlasti zahvatio nabujali integralni nacionalizam, direktno uperen protiv pripadnika srpske nacije, s ciljem njihovog etničkog čišćenja. Popis iz 2001. godine pokazuje, da je od 44.384 Srba 1991, u gradu Zagrebu, ostalo samo 18.155, što je manje za 26.229 građana, odnosno 59,09 procenata”.
Prema podacima popisa održanog 10 godina kasnije, 2011, pokazao je da se broj građana srpske narodnosti dodatno smanjio i to za 629 ljudi, odnosno za 3,46 odsto.
Gradski prognanici
Zaključak je da se u odnosu na situaciju utvrđenu popisom iz 1991, broj građana srpske narodnosti u gradu Zagrebu 2011. godine smanjio ukupno za 26.858 osoba ili 60,51 odsto.
“To su, u stvari, iseljeni Srbi, većinom srpski gradski prognanici, kojima su oteti zavičaj i imovina, i otežan, najčešće i onemogućen, povratak. Međutim, kada govorimo o tačnom broju iseljenih odnosno prognanih srpskih građana grada Zagreba, onda treba imati u vidu i pojavu tzv. mimikrije u različitim oblicima”, zapaža Livada i zaključuje: “Hrvatska metropola, aktima mržnje i etničkim čišćenjem je devalvirala svoje urbano obelžje i dojučerašnji građanski kredo, otimala je sva dobra drugog i drugačijeg, nekažnjeno, dajući na taj način svoj obol ostvarivanju državotvorne doktrine čiste nacionalne države.”
Metode zastrašivanja
Svetozar Livada ističe da su Srbi proterivani iz Zagreba na razne, perfidne načine.
– Metode kojima su se služili tzv. integralni nacionalisti za isterivanje Srba iz Zagreba su bile veoma različite i često perfidne. Najrasprostranjenija je bila otpuštanje s posla, posredno ili neposredno. To je uzelo masovne razmere u nekim delatnostima, kao što su: televizija, štampa, administracija, policija, školstvo i drugo. Zatim razni oblici zastrašivanja na različite načine, od počinjenih ubistava, do pretnji putem telefona, etiketiranje, često preko javnih glasila, lažnih optužbi, poput onih da je reč o srpskim snajperistima. Jedna od metoda je bila i govor mržnje prema Srbima koja je bila vidljiva u medijima, na javnim mestima, u hrvatskom Saboru… Slede otimanje stanarskih prava, sve do nasilnog useljavanja u stanove srpskih građana, preko ispisivanje grafita na otvorenim i zatvorenim prostorima s porukama mržnje i ponižavanja, koji nisu brisani, nego često trajno ostajali kao svojevrsni memento za sve generacije Srba. U celoj ovoj zločinačkoj raboti značajnu, katkad i presudnu, ulogu odigrali su mediji, posebno televizija i štampao, koji to ne da nisu osuđivali, nego, rekli bismo, često i podstrekivali. Nakon oduzimanja tla pod nogama, odnosno osnovnih pretpostavki življenja, kao što su zaposlenje, stan i vera u mogući saživot sa susedima, šta je ovako ugroženim Srbima drugo preostalo nego da ‘beže glavom bez obzira’, bilo kuda, samo da spaSavaju glavu i negde potraže neko sklonište i mir – zaključuje Svetozar Livada.
Progon manjina
Sličnu sudbinu kao Srbi iz Zagreba, ali u nešto blažoj formi, imali su i ostali nehrvatski etniteti koji se u statističkim podacima vode u koloni “ostali”.
Njihov broj se u periodu od 1991. do 2011, bukvalno prepolovio i iznosi čak 46,12 procenata. Manjine su se u Zagrebu uvek kretale u rasponu od 3,44 procenta na popisu iz 1880. godine, do 18,97 odsto zabeleženih na popisu održanom deset godina kasnije. “Ovaj poslednji relativno visoki postotak ostalih etnikuma u gradu Zagrebu rezultat je određene politike austrijske carevine, koja je bila multietnička država u kojoj su se svuda mogli slobodno kretati njeni upravljači, visoki činovnici i administrativni zvaničnici, zanatlije, trgovci i dr. mađarskog, češkog, slovenskog, židovskog i inog porekla. Osim toga, u to vreme postojao je trend, odnosno vodila se politika mađarizacije, pa je Austrougarska kao multietnička država organizovanlo naseljavala urbane centre svojih pokrajina”, pojašnjava Livada.
Procvat pod Titom
Livada ističe da je Zagreb doživeo procvat tokom trajanja zajedničke države SFRJ: “Postao je najveći privredni, posebno industrijski centar u zemlji Hrvatskoj sa 11 procenata industrijskog potencijala cele države, što se prirodno odrazilo i na razvoj stanovništva. Broj stanovnika dosegao je do tada najviši nivo od preko 700.000. Prosečan priraštaj stanovnika po jednom desetogodišnjem popisnom razdoblju najveći je do tada (85.337 stanovnika), što je četiri puta više nego u vreme Austro-ugarske i za više od jedne desetine nego za vreme Kraljevine Jugoslavije.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/719935/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-13-Zagreb-ociscen-od-Srba
SUTRA – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (14): U Splitu oteto sve srpsko
8. decembar 2018. u 04:25
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (14): U Splitu oteto sve srpsko
Lučki gradić iz starorimskog perioda, poznat po Dioklecijanovoj palati i crkvi Svetog Duje, Split je doživeo ekspanziju tek posle Drugog svetskog rata, u vreme postojanja SFRJ.
Samo u periodu od 1948. do 1991. ovaj grad je učetvorostručio svoje stanovništvo od 48.248 do 189.388 stanovnika te 1991, i sa prirodnim priraštajem od 30.000 stanovnika po jednom desetogodišnjem popisnom razdoblju, što je 12 puta veći priraštaj nego u periodu dok je Split bio deo Austrougarske monarhije.
Kada je reč o etničkom sastavu, hrvatsko stanovništvo je uvek bilo zastupljeno sa više od 90 procenata i to u gotovo svim popisanim razdobljima. Po ovoj činjenici, profesor Svetozar Livada navodi da se odatle Split može nazvati i “najhrvatskijim gradom” u celoj Hrvatskoj.
Promenjena struktura stanovništva
Prema popisu iz 1880. Hrvata je u Splitu bilo čak 98,27 procenata, i mada se u kasnijim popisima ova brojka smanjuje za nekoliko odsto, oni su faktički samo 1981. godine bili na nivou ispod 90 odsto, jer je na tom popisu zabeleženo da ih je 80,07 procenata.
Kada je reč o Srbima, oni su sve do 1910. godine bili gotovo pa simbolično zastupljeni sa manje od jedan odsto. Na popisu stanovništva iz 1880, Srba u Splitu je bilo tek 0,5 odsto, odnosno ukupno 73 osobe koje su se tako izjasnile.
“Tek u periodima posle, za vreme Kraljevine Jugoslavije, Srbi su imali relativno veću zastupljenost, sa više od četiri procenta, pa sve do najveće zastupljenosti od 5,58 odsto, koliko je zabeleženo na popisu stanovništva iz 1971. godine. Ostale etničke zajednice su takođe malo zastupljene u ukupnom stanovništvu, a relativno najveću zastupljenost su dosegle 1910. sa 14,93 odsto udela i 1981, sa 15,11 odsto, što je rezultat politike tada vladajućih režima, odnosno snažnog privrednog rasta i mehaničkog priliva stanovništva u okviru SFRJ”, zapaža Livada.
Ipak, podaci iz dva poslednja popisa stanovništva, prvi iz 2001, a drugi deset godina kasnije – 2011, dakle u periodu samostalne Republike Hrvatske, pokazuju da je došlo do velikih promena u etničkoj strukturi stanovništva grada Splita u odnosu na stanje kakvo je bilo 1991. g.
“Prvo, drastično se smanjuje broj Srba, najpre popisom 2001. za 65,07 procenata ili 5.526 splitskih građana srpske nacionalnosti. Zatim, popisom iz 2011. Srba je dodatno manje za 5,09 odsto ili 433 srpska građanina.
Dakle, ukupno smanjenje broja srpskih građana u gradu Splitu, u odnosu na stanje iz 1991. godine je 5.959 građana srpske nacionalnosti, ili 70,17 odsto. Ovim kvantitativnim promenama udeo srpske populacije sveo se od 4,48 odsto 1991. na 1,42 posto 2011. godine, dakle približno istom onom nivou koji su Srbi imali u 19. veku”, ističe Livada.
Nehumanost na delu
Sličnu sudbinu srpskoj grupi, dodaje Livada, imale su i ostale nehrvatske grupe. Njihov broj se u odnosu na stanje u 1991, dvadeset godina kasnije drastično smanjio i to za 12.087 stanovnika ili za 74,30 procenta, pa se ovim promenama, udeo ostalih etničkih grupa u Splitu sveo od 8,59 odsto 1991. na 3,26 posto 2001, odnosno na 2,35 procenta 2011. godine.
“Podatak da se smanjivanje srpskog i stanovništva ostalih manjinskih etničkih skupina nastavilo i u vreme između dva poslednja popisa, govori da se politika etničkog čišćenja nastavila i u mirnodopskim uslovima. Istovremeno, hrvatsko se stanovništvo u poslednja dva cenzusa povećalo za 8.594 stanovnika ili za 5,22 procenta u odnosu na stanje 1991. godine.
Ova brojčana pomeranja stanovništva, uglavnom su ostvarivana nasilnim putem, naročito kada su u pitanju manjinske etničke grupe, posebno srpska. Vladajući HDZ je pokazao veliki brutalitet prema drugom i drugačijem, u konkretnom slučaju prema Srbima, od kojih neki prevazilaze poznate brutalitete, odnosno nehumane odnose prema ljudskom biću. Obavljane su deložacije, odnosno nasilno iseljavanje Srba iz stanova, koje su legalno koristili kao nosioci stanarskog prava, čime su potvrdili već poslovičnu sintagmu: “Nisu se toliko mrzeli drugi i drugačiji entiteti, koliko su se volela njihova oteta dobra.” Dosta je Srba zatvarano na kraće i duže vreme u zatvorima, a najviše u poznatoj kaznionici “Lora”, što je bilo i “predmet neuspelog i nedovršenog sudskog procesa”, ističe Livada i izvodi zaključak da je Split aktima mržnje i etničkim čišćenjem devalvirao svoje urbano obeležje i dojučerašnji građanski kredo.
“Otimana su sva dobra drugog i drugačijeg, nekažnjeno, dajući na taj način svoj doprinos ostvarivanju državotvorne doktrine čiste nacionalne države”, precizira Svetozar Livada.
Deložacije, prebijanja, prijave
Prema tvrdnjama nekih nevladinih organizacija koje su se bavile slučajevima deložacija Srba iz Splita, na početku je za taj posao bila zadužena jedinica HOS “Rafael vitez Boban”, koja je u to vreme bila paravojna foramacija profašističke Hrvatske stranke prava, a ime je dobila po nacističkom komandantu iz Drugog svetskog rata. Ova grupacija je posebno bila aktivna u Ulici Ruđera Boškovića, u kojoj su skoro svi stanovi bili u vlasništvu JNA, a u kojoj se danas nalazi i spomenik podignut u čast ove jedinice. Kada su iselili Srbe, krenulo je i iseljavanje Hrvata Tonči Majić, predsednik Dalmatinskog komiteta za ljudska prava je tih devedesetih bio najaktivniji u zaštiti Srba, zbog čega je i brutalno pretučen. Nemoguće je tačno reći koliko je srpskih porodica tada izbačeno, a Županijskom sudu u Splitu je podneto 330 kaznenih prijava zbog nelegalnog iseljenja. Procene su ipak, da je taj broj najmanje tri puta veći.
Zatvor “Lora”
Nekadašnja vojna kasarna tokom rata, pa sve do 1997. bila je pretvorena u vojni zatvor u koji su dovođeni ratni zarobljenici i iz Hrvatske, ali i iz Bosne i Hercegovine, kao i meštani sela oko Splita. Kroz logor je prošlo 1.005 registrovanih zatvorenika, a bili su izloženi stravičnoj psihofizičkoj torturi. Prema svedočenjima preživelih, zatvor “Lora” smatran za jedan od najužasnijih logora na prostoru bivše Jugoslavije tokom ratova.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/720130/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-14-U-Splitu-oteto-sve-srpsko
SUTRA – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (15): Etničko čišćenje Rijeke
10. decembar 2018. u 06:13
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (15): Bezumlje u Rijeci
Baš kao i u Splitu, i u Rijeci je broj Srba do 1900. godine bio manji od jednog procenta. Kao grad i luka, Rijeka je svoj procvat doživela tek posle Drugog svetskog rata, sa nastankom SFRJ, kada je došlo do ubrzane industrijalizacije.
To je bio i osnovni razlog da se broj stanovnika uveća za čak šest puta u odnosu na popis 1880. godine. Kada je reč o etničkoj strukturi stanovništva, i u ovom primorskom gradu Hrvati su u velikoj većini i posmatrajući popise do 1991. brojali 72 procenta od ukupne populacije.
Međutim, profesor Svetozar Livada zapaža da to nije uvek bilo tako, i da su Hrvati sve do posle Drugog svetskog rata u nekim periodima bili čak i u manjini u odnosu na ukupan broj stanovnika. Statistički gledano, Hrvati su sve do 1890. bili većinski živalj sa 97,14 odsto u ukupnom broju stanovnika, da bi se na popisu iz 1900. ustanovilo da ih je skoro, pa duplo manje, odnosno 48,16 posto. Na popisu održanom deset godina kasnije, taj broj se još više smanjio i bio je 40,94 procenta. Udeo povećanja nehrvatskog stanovništva se tako sa 2,43 odsto, koliko ih je zabeleženo 1890, uvećao na 51,53 odsto 1900, a 58,47 odsto 1910. godine
.
Duplirani stanovnici
Hrvata je te 1880. godine bilo 29.536, sa tek 53 Srbina u gradu. Međutim, broj stanovnika Rijeke se samo 12 godina kasnije bukvalno duplira, pa je tako narastao na 53,230 stanovnika, od čega 25.638 Hrvata, 163 Srba, a ostalo stanovništvo su činili mahom Italijani.
Broj Hrvata je nastavio da pada, pa je na popisu iz 1910. njihov broj doživeo svoj istorijski minimum u odnosu na posmatrani period od 131 godine. Te 1910. je zabeleženo da je u Rijeci, Hrvata bilo 40,94 odsto u odnosu na ukupno stanovništvo.
– Sasvim realno je pretpostaviti da se to uvećano nehrvatsko stanovništvo sastojalo, pretežno ili isključivo, od državljana Austrougarske. Za vreme SFRJ, neposredno posle Drugog svetskog rata, došlo je do velikog, pretežno dobrovoljnog iseljavanja italijanskog stanovništva, a zatim Rijeka počinje da se industrijski razvija, što je uticalo i na razvoj stanovništva, koje se, 1991. godine, povećalo oko 2,5 puta. Hrvatsko je stanovništvo povratilo svoj većinski status, pa je u tom periodu njegov prosečan udeo više od 72 procenta – navodi Livada.
Kada je reč o srpskom življu, ono je, sve do 1910. godine bilo ispod jednog procenta u ukupno broju stanovnika Rijeke. To se drastično menja tek sa nastankom SFRJ, da bi svoj maksimum dosegao od 11,25 procenta i sa udelom od 18.891 stanovnika.
Kada je reč o udelu srpskog stanovništva u ukupnom broju stanovnika Rijeke, Srba je sve do 1910. godine, bio simboličan broj: ispod jedan odsto, da bi se posle, u okviru SFRJ, od 1948. godine pa nadalje, taj udeo stalno povećavao, da bi 1991. dosegao maksimum od 11,25 procenata ili 18.891 stanovnika srpske nacionalnosti.
Kada je reč o srpsko-hrvatskim odnosima, demografska struktura grada Rijeke je 1991. bila sledeća: Hrvati 69,76 procenata, Srbi 11,25 odsto.
– Ova demografska slika, kao uostalom i u gotovo svim razdobljima u prošlosti, primer je jednog multietničkog grada, sa svim pozitivnim svojstvima i karakteristikama, koje multietničnost sa sobom povlači: tolerantnost, međusobno uvažavanje, urbano rezonovanje i ponašanje, zajednički interes, solidarnost…, što stvara jedan poseban “specifičan mentalitet celokupnog stanovništva” – ističe Livada.
Prema njegovim rečima, tokom i po završetku poslednjeg rata, Srbi iz Rijeke su proganjani na najrazličitije načine, a pre svega zastrašivanjem i pretnjama, ali i ugrožavanjem i oduzimanjem stanarskog prava.
– Ovi su podaci ilustracija bezumlja, koje je zahvatilo ne samo sudbinu novopridošlih, nego i sudbinu onih drugih i drugačijih, kojima je Rijeka bila zavičajno rodno mesto. Primer Rijeke, u kojoj HDZ nikada nije bio na vlasti, govori o snazi, uticaju i sveobuhvatnosti tzv. integralnog nacionalizma centralnih vlasti sa dominacijom HDZ kao kovača građanske strane rata. Ujedno je to poraz lokalne uprave na čelu sa SDP, koja nije štitila stremljenja, interese, koristi i potrebe gradskog stanovništva u celini – zaključuje ovaj stručnjak analizu statističkih podataka u Rijeci.
Drastične promene
Poslednja dva popisa stanovništva sprovedena 2001. i 2011, pokazuju da se demografska slika Rijeke drastično promenila u odnosu na 1991.
Ukupno stanovništvo je smanjeno za nešto manje od jedne četvrtine, odnosno za 39.340 stanovnika ili 23,41 procenta. Hrvatsko stanovništvo je smanjeno za 11.042 stanovnika ili 9,41 odsto, a srpsko za nešto više od polovine, odnosno za 10.445 ili 55,29 posto. Smanjen je procenat i ostalih etničkih grupa i to za više od duplo, pa ih je manje za 17.853 stanovnika ili 55,97 procenata. Sadašnja demografska slika, odnosno etnička struktura stanovništva grada Rijeke je sledeća: Hrvati 82,52 odsto, Srbi 6,57 posto, “ostali” 10,92 procenta. “Ono što je očigledno iz navedenih podataka jeste činjenica, da je od 1991. do 2001, zatim i do 2011. godine izvršeno etničko čišćenje nehrvatskog stanovništva, posebno drastično Srba i pripadnika ostalih etničkih skupina, među kojima verovatno Italijani čine većinu”, navodi Livada.
Italijana sve manje
Kada je reč o ostalim etničkim grupama, italijanska je imala primat sve do 1948. kada se na popisu tako izjasnilo čak 43,37 odsto ukupnih stanovnika Rijeke. Ali, u svim kasnijim popisima stanovništva, broj Italijana se kontinuirano smanjuje, sve do nivoa od 18,99 procenata, koliko ih je zabeleženo 1991.
“To je vreme optacije, kada su se Italijani masovno iseljavali u Italiju”, objašnjava Livada.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/720279/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-15-Bezumlje-u-Rijeci
SUTRA – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (16): Trovanje sonom kiselinom
11. decembar 2018. u 04:17
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (16): Trovanje sonom kiselinom
Osijek, jedan od ključnih slavonskih gradova, uvek je bio primer tradicionalnog multietničkog grada u čijem je sastavu uvek u značajnom obimu bilo zastupljeno stanovništvo različitih entiteta, čiji je udeo u ukupnom broju, u nekim periodima bio čak i iznad 60 procenata.
U knjizi “Biološki slom i nestajanje Srba u Hrvatskoj 1880 – 2011”, profesor Svetozar Livada analizirajući statističke podatke dobijene na popisima stanovništva u poslednjih 130 godina, navodi da su se najveće promene u etničkoj strukturi stanovništva Osijeka dogodile od 1890. do 1910. kada su se masovno doseljavale nehrvatske etničke grupe: Austrijanci, Nemci i Mađari.
– Razne etničke grupe su postale većinsko stanovništvo grada 1990. godine sa 64,94 procenta, da bi se taj procenat smanjio na 54,23 odsto deset godina kasnije. Ako tome pribrojimo Srbe, kao nehrvatsko stanovništvo koje je 1900. brojalo, 6,72 odsto, a 1910, odnosno deset godina kasnije 7,6 odsto stanovništva Osijeka, onda je to ogromna većina nehrvatskog stanovništva od čak 71,66 procenata 1900, odnosno 61,88 odsto 1910. godine – navodi Livada.
Prave posledice rata
Hrvata je u Osijeku, na popisu iz 1880. bilo 15.718, Srba 1.667, a pripadnika ostalih zajednica 2.424. Međutim, samo deset godina kasnije etnički sastav se drastično menja, pa je Hrvata 7. 586, Srba 1.798, a “ostalih” čak 17. 385. Ovakva etnička situacija se potpuno promenila posle sloma Austrougarske monarhije i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije.
U tom periodu hrvatsko stanovništvo postaje većinsko sa udelom od čak 75 procenata. Srba je tada 14, 58 odsto, a svih ostalih etničkih zajednica tek oko deset odsto. Po završetku Drugog svetskog rata, u nekada zajedničkoj SFRJ, i Osijek je osetio sve blagodeti brzog i dinamičnog razvoja, posebno industrije.
To je doprinelo i da se broj stanovnika mnogostruko uveća.
Posmatrajući broj stanovnika u periodu od 1948. do 1991. broj meštana Osijeka se bukvalno udvostručio. Hrvata je na tom prvom popisu stanovništva posle Drugog svetskog rata bilo 38. 622, Srba 6.144, a ostalih 4.271.
– Dinamika etničke strukture u istom razdoblju pokazuje da se povećao udeo raznih nehrvatskih etničkih grupa u ukupnom stanovništvu grada za više od 5 procenata, odnosno od 8,71 odsto na 13,86 posto, zatim Srba, i to za nešto manje od 3 procenata, od 12,53 odsto na 15,26 odsto, dok se udeo većinskog hrvatskog stanovništva smanjio za nešto manje od 8 odsto – navodi Livada.
Prema rečima ovog stručnjaka, popisi stanovništva iz 2001. i 2011. pokazuju prave posledice “hrvatskog integralnog nacionalizma” posle građanskog rata.
Okidač progona
– U prvom naletu do 2001. prognano je, odnosno proterano, 10.813 građana Osijeka srpske narodnosti ili 67,64 procenta od broja iz prethodnog popisa (1991), da bi se taj broj u popisu 2011. smanjio za 1.579 Srba – povratnika, pa je tako ukupan broj prognanih Srba 9.234 ili 54,82 odsto. Slično, ali još drastičnije, stradale su i ostale manjinske etničke grupe. Njih se u prvom naletu do 2001. odselilo, odnosno prognano 8.802 ili 60,61 odsto, a u drugom naletu: od 2001. do 2011. prognano je novih 1.169 pripadnika ovih grupa, što ukupno čini 9.971 ili 68,66 odsto. U istom periodu se povećao broj većinskog hrvatskog stanovništva za 22.492 stanovnika, tako da se njegov udeo u ukupnom stanovništvu grada uvećao od 70,88 na 89,54 procenta – naglašava Livada.
On kao svojevrstan “okidač” progona nehrvatskog stanovništva u Osijeku apostrofira ubistvo Josipa Rahela Kira, načelnika lokalne policije.
– Kir je bio poznat po tome što je zagovarao miroljubivo rešavanje međunacionalnih konflikata, a njegovo ubistvo su pripremili i izvršili ekstremni HDZ-ovi nacionalisti 1991. godine i to je bio nagoveštaj krvavog obračuna sa Srbima, što se i obistinilo u kasnijim događajima. Te događaje otkriva suđenje Branimiru Glavašu, jednom od osnivača HDZ i zapovedniku odbrane grada Osijeka, iz kojega se može shvatiti šta znači etničko čišćenje, represija, vandalsko mučenje, trovanje sonom kiselinom, pucanje kroz glavu i bacanje u Dravu zavezanih ruku sa selotejpom preko ustiju – precizira Svetozar Livada i umesto zaključka, čitaocima nudi jedno svoje razmišljanje:
– Pošto se kulture prožimaju, ranija odnosno već tradicionalna multietničnost ovog grada, udarila je temelje budućim građanskim vrednostima, koje su, kako su to pokazali rezultati poslednja dva cenzusa, nažalost, ozbiljno ugrožene. Šta više, oni su pokazali da se nacionalistička i netolerantna politika prema ‘drugom i drugačijem’ nastavlja i u vremenu daleko posle rata, pa se opravdano postavlja pitanje: Do kada će to trajati? – zaključuje profesor Livada.
Glavaševi zločini
Zločini nad Srbima u Osijeku i okolini su se dešavali u periodu 1991-1992, kada je stradalo više stotina uglavnom civila. Sredinom januara 1991, iz jedinica rezervnog sastava MUP Osijek, formirana je “Branmirova osječka bojna (BOB), kojom je komandovao Branimir Glavaš, tada načelnik Sekretarijata za Narodnu odbranu. Prema izjavama mnogih svedoka, Glavaš je zahvaljujući pripadnicima ove jedinice bio gospodar života i smrti u Osijeku i okolini, jer su pod njegovom komandom organizovana ne samo brojna ubistva, već i kidnapovanja, zastrašivanja, maltretiranja, ucene, pljačke, otimanje stanova… O svemu tome su svedočili i bivši pripadnici BOB-a.
Glavašu se u nekoliko navrata sudilo, u jednom trenutku i pravosnažno je bio osuđen na deset godina zatvora, međutim, odlukom Ustavnog suda Hrvatske iz 2015, ukinuta je presuda Vrhovnog i Županijskog suda u Zagrebu, pa mu se ponovo sudi za zločine nad Srbima 1991. i 1992, a on i njegovi advokati uveliko tuže sve političare i novinare koji ga nazivaju “ratnim zločincem”.
Ubistvo Kira
Prema dostupnim podacima, radikalnom krilu HDZ nikako nije odgovarao načelnik policije koji nije želeo rat i progon Srba iz Osijeka. Zbog toga su čelnici HDZ iz ovog grada osmislili plan ubista Josipa Rahela Kira. Egzekucija je izvršena 29. juna u Novoj Tenji, pored Osijeka, kada su ubijena i dva poslanika u gradskom Veću: Goran Zobundžija i Milan Knežević, a Mirko Tubić je ranjen. Za ovaj zločin se od početka sumnjičio hrvatski policajac Antun Gudelj, ali mu nikada nije suđeno, već je pobegao i skrivao se u Australiji.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/720463/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-16-Trovanje-sonom-kiselinom
Sutra – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (17): Dubrovnik po slici nacionalista
12. decembar 2018. u 04:39
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (17): Dubrovnik po meri nacionalista
Istorijski i turistički dragulj Jadrana, Dubrovnik je jedan od najlepših primorskih gradova Evrope koji je uvršten u Popis svetske baštine UNESKO. U svojoj novijoj istoriji, tačnije u periodu od poslednjih 130 godina, ovaj grad je sa ubedljivo većinskim hrvatskim življem, mada je bilo perioda, kada su ostale etničke zajednice učestvovale u daleko većem procentu nego danas.
Prema analizi profesora Svetozara Livade koji se bavio istraživanjem popisa stanovništva, od prvog, održanog 1880. do poslednjeg iz 2011. godine, stanovništvo Dubrovnika se razvijalo veoma usporeno, sa prosečnim godišnjim priraštajem od svega 2,5 procenata. Do većeg povećanja broja stanovnika došlo je za vreme austrougarske vladavine, a zatim i uspostavljanja Kraljevine Jugoslavije.
Livada naglašava da ova neujednačenost rasta ukupnog stanovništva prati i pojedine kategorije stanovništva, napominjući da je rast srpskog stanovništva bio nešto brži od rasta hrvatskog stanovništva u periodu SFRJ.
– Međutim, ostale etničke grupe su jako varirale u pojedinim popisnim periodima. Tako u periodu Austrougarske monarhije beleže porast više od 40 puta i sa udelom od 25,35 posto u ukupnom stanovništvu značajno menjaju etničku strukturu stanovništva grada. Prema popisu 1910. godine ta je struktura bila sledeća: udeo Hrvata 69,50 odsto, udeo ostalih etničkih skupina 25,35 odsto, udeo Srba 5,14 odsto. Ne raspolažemo podacima o strukturi kategorije “ostali”, ali pretpostavljamo da se radi uglavnom o Austrijancima, Nemcima, Mađarima i Židovima, uz još neke druge etničke grupe. Može se reći da je tada Dubrovnik bio pravi multietnički grad, mada je on to ostao i 1991, ali sa dvostruko manje ostalih etničkih grupa (13,81 odsto) i sa skoro dvostruko više Srba (8,73 odsto), dok se broj Hrvata povećao oko tri i po puta (77,46 odsto) – zapaža Livada.
Neutvrđen broj žrtava
Kada je reč o procentu Srba u ukupnom broju stanovnika Dubrovnika, on se uvek kretao oko 6,5 procenata. Livada zapaža da je veliki pad u broju Srba zabeležen je na prvom posleratnom popisu iz 1948. godine.
– Naime, prema popisu 1931. Srba je bilo 2.003 ili 10,67 odsto, a prema preliminarnim podacima iz 1941. njih je bilo 2.202 ili 9,10 odsto. Popis 1948. beleži pad broja Srba u Dubrovniku za 26 procenata ili 521 srpskog građanina u odnosu na stanje iz 1931. godine, a prema projektovanom stanju iz 1941. pad broja Srba je još veći i iznosi 720 srpskih građana ili 32,70 procenata. Ovo je direktno povezano sa genocidnom politikom tada vladajućeg ustaškog režima Ante Pavelića i njegovih “poverenika” za pojedina područja, a u Dubrovniku to je bio ustaški stožernik Ivo Rojnica. Tačan broj žrtava Srba, Jevreja, Roma i drugih nikada nije istražen i utvrđen, a snimljen je i film o zverstvima i mučenjima civila u to vreme – navodi Livada.
Veći procenat Srba u ukupnom stanovništvu Dubrovnika beleži se tek u periodu posle Drugog svetskog rata, a maksimum je dosegao 1961. i 1971. kada su činili 10, odnosno 10,52 procenta. Livada naglašava da se broj Srba drastično smanjio i tokom i po završetku građanskog rata 1991-1995, a kao razloge navodi i granatiranje Dubrovnika od strane tadašnje JNA. Sve je na kraju za rezultat imalo činjenicu da se broj Srba u ovom gradu drastično smanjio.
“Prvo, ukupno stanovništvo se 2001, u odnosu na predratno stanje (1991), smanjilo za više od 38 procenata, da bi se nakon daljnih deset godina (2011) donekle oporavilo i taj se gubitak smanjio na oko 14 posto. Isti trend je imalo i većinsko hrvatsko stanovništvo, s tim da se ono 2011. vratilo na svoj predratni nivo i sada predstavlja 90,34 procenta ukupnog stanovništva grada.”
Livada ističe i da taj trend važi i za Srbe, ali je on daleko drastičniji.
Bivši građani
“Tako se prema stanju 1991. broj Srba smanjio 2001. za više od 71 procenat, tj. od 4.342 na 1.232 stanovnika i svoj udeo u ukupnom stanovništvu smanjio od 8,73% (1991) na 4,05% (2001), a popisom 2011. stanje se dalje pogoršalo, tako da se njihov udeo sveo na 2,73 odsto. Dakle, iz grada Dubrovnika se iselilo, odnosno prognano je 3.178 građana Srba.”
Livada navodi da su sličnu sudbinu doživele i ostale etničke grupe, čiji se udeo u ukupnom stanovništvu sveo od 13,81 odsto 1991. na 9,29 odsto 2001, odnosno na 6,93 procenta 2011. godine.
“Dakle iselilo se, odnosno prognano je, oko 3.912 pripadnika raznih etničkih grupa iz Dubrovnika. Zajedno sa prognanim Srbima to čini masu od 7.090 sada bivših građana Dubrovnika.”
Otuda profesor Livada zaključuje da su poslednja dva popisa stanovništva u Hrvatskoj, pokazala da je u Dubrovniku drastično promenjena demografska slika, te da je ovaj grad “počeo postepeno gubiti svoje tradicionalno obeležje multietničnosti i pretvarati se sve više u čisti hrvatski grad, prema ‘slici i prilici’ naših vajnih nacionalista i domoljuba. Za Dubrovnik je to najtragičnije, kao stari i nekada mirni i uzorni multietnički urbani aglomerat.
– Kako nismo imali građanske revolucije, nego dva građanska rata, ni u Dubrovniku nismo, kao plemenska zajednica, još mogli izaći iz njihovih posledica – zaključuje profesor Svetozar Livada.
Zločini iz Drugog svetskog rata
Prema podacima iz knjige dr Dragoslava Stranjakovića “Najveći zločini sadašnjice: (Patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj 1941-1945)”, u Dubrovniku je sve do 1. jula 1941. bilo mirno, a tog dana ustaše su iz dubrovačkog zatvora izvele devetoricu Srba među kojima i jereja Vasila Kovačina, paroha iz Metkovića i Marka Popovića, učitelja. Pobili su ih dan kasnije na Rudinama kod Stona, a prethodno su ih međusobno vezali žicom i počeli da im lome ruke, noge, vilice koristeći se krampovima, lopatama i čekićima.
Istovremeno, jedna grupa mladih Dubrovčana je 1. jula otišla u Trebinje i 1. jula ubila veći broj, mahom viđenijih Srba tog mesta. O tome je svedočio tamošnji sveštenik Vladimir Popović.
“Prvoga jula u šest sati izjutra odjeknuli su prvi pucnji i vreli meci ubili su na kućnom pragu Vasa Babića, Vlada N. Popovića, Miloša Brkovića, Vlastimira Palikuću, Gavrila Kovačevića, Radovana Lečića, Šćepa Đurića, Dušana Nogulića, i Iliju Babića.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/720561/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-17-Dubrovnik-po-meri-nacionalista
Sutra – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (18): Vukovar podeljen grad
13. decembar 2018. u 06:16
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (18): Vukovar – podeljen grad
Vukovar je od vajkada slovio kao multietnički grad sa stanovništvom prošaranim različitim etničkim grupama gde su Hrvati i Srbi uglavnom činili većinu.
Prema rezultatima popisa iz 1880. u Vukovaru je živelo 8.741 stanovnik, od kojih 6.422 Hrvata i 1.634 Srba. Sto godina kasnije, ovaj grad je brojao 33.649 ljudi, među kojima 12.760 Hrvata i 8.177 Srba.
Taj popis iz 1981, poslednji je “regularan”, jer onaj održan 1991. mnogi dovode u pitanje zbog naraslog nacionalizma. Prema rezultatima popisa iz te godine od ukupno 44.639 stanovnika, u Vukovaru je živelo 21.065 Hrvata i 14.425 Srba.
Narušeni dobri odnosi
U istraživanju Svetozara Livade u knjizi “Biološki slom i nestajanje Srba u Hrvatskoj – 1880-2011”, ono što prožima etničke strukture stanovništva grada Vukovara tokom trajanja Kraljevine Jugoslavije, a zatim i SFRJ je “multietničnost stanovništva, sa svim njegovim pozitivnim obeležjima”.
– To su tolerancija i međusobno uvažavanje, zajedništvo i miran suživot, negovanje građanskih vrednosti, pre svega, prihvatanje “drugog i drugačijeg”, prožimanje različitih kultura i drugo. To je naročito dolazilo do izražaja za vreme ekonomskog i društvenog prosperiteta u bivšoj zajedničkoj državi, što potvrđuju i neka sociološka istraživanja iz tog vremena – navodi Livada i dodaje da su ti odnosi narušeni najpre tokom Drugog svetskog rata, u periodu kada je Vukovar bio deo Nezavisne države Hrvatske, a srpsko, jevrejsko i romsko stanovništvo grada Vukovara doživelo veliko stradanje.
– Nažalost ni te žrtve nisu prebrojane, ali im je podignut spomenik na mestu stradanja u Dudiku, koji je u ovom građanskom ratu oskrnavljen većim žarom nego što je tugom srodnika i naroda podignut – ističe ovaj autor i posebno se osvrće na period poslednjeg građanskog rata 1991-1995.
Najteži dani u istoriji
– U drugom građanskom ratu na ovim prostorima, nakon punih 50 godina, Vukovar će doživeti najteže dane svoje duge istorije. Pipci podivljalog nacionalizma doprli su najpre baš na vukovarsko područje i u sam Vukovar. Srpsko stanovništvo u Vukovaru, neposredno pred i po izbijanju rata bilo je izloženo šikaniranju i maltretiranju, pa čak i ubijanju, pa je određen broj tada i napustio Vukovar. Neki vinovnici tih događanja nedavno su i sudski procesuirani – navodi Livada i precizira da su uz hrvatske nacionaliste, tome doprinele i borbe JNA da po svaku cenu osvoje ovaj grad.
Posledica ratnih dejstava u Vukovaru je promena demografije, a opipljivi dokazi se mogu pronaći u dva poslednja popisa stanovništva u Hrvatskoj. Livada ističe da ti popisi najpre pokazuju da je došlo do smanjenja ukupnog broja stanovnika. U odnosu na stanje poslednjeg popisa neposredno pred početak rata 1991, broj stanovnika je manji za više od 32 posto koliko je pokazao popis iz 2001. do 38 odsto na popisu održanom 10 godina kasnije. Vukovar je 1991. brojao 44.639 stanovnika, da bi ih 2001. bilo 14.513, a 2011, 16.956 žitelja manje.
– Po kategorijama stanovništva: Hrvata je manje 2001, preko 18,58 procenata, ili brojčano za 3.913 ljudi, a 2011. za 24,60 odsto ili brojčano za 5.184 žitelja hrvatske nacionalnosti. Srba je u tom posmatranom periodu manje za 30,64 procenta, ili brojčano za 4.419 žitelja, a 2011. godine za 33,10 posto ili brojčano za 4.771 ljudi – precizira Livada i dodaje da je 2001. manje i pripadnika ostalih etničkih grupa i to za 32,44 procenta, odnosno za 6.181, da bi ta brojka 2011. bila još dramatičnija, čak 76,52 odsto ili za 7.001 ljudi.
Teška golgota
– Navedeni demografski manjkovi nisu do kraja istraženi, tako da ostaje nepoznato koliko je stanovnika smrtno stradalo (osim nekih parcijalnih podataka), koliko je ranjeno i ostalo invalidi, koliko ih je nestalo, koliko je stanovnika oterano u logore i mučeno, koliko je stanovnika iseljeno odnosno prognano, pogotovo, ne analitički po kategorijama stanovništva (npr. i ono što se delimično zna, odnosi se, uglavnom, na hrvatsko stanovništvo, o žrtvama srpskog stanovništva u Hrvatskoj, pa ni u Vukovaru, nigde ne postoje celoviti i sistematizovani podaci) – smatra Livada i na kraju izvlači zaključak.
– Iskustvo i golgota Vukovara, tradicionalnog multietničkog grada, teški su i preteški, zdravom razumu nepojmljivi, ali nažalost u našoj stvarnosti mogući. Toliko mnogo najtežih i najvećih brutalnosti pretrpelo je stanovništvo Vukovara. Nije li to kob našeg nepredvidivog primitivnog violentnog mentaliteta? Koje samo istorija može promeniti? Demografski podaci su pokazali da se tzv. integralni hrvatski nacionalizam i dalje održava, jer ‘podrazumeva vlast kao instancu vrhovne istine’, i može nestati samo ako ga vlast prestane nametati kao politiku, a ta je politika u stvari jedan oblik nasilja, jer propoveda da je tzv. integralni nacionalizam jedini način ostvarivanja nacionalnog identiteta – zaključuje profesor Svetozar Livada.
Etnički inženjering
Livada ističe da se etnička struktura stanovništva u periodu od 130 godina ima karakteristiku “značajne fluktuacije”. “Tako za vreme Austro-ugarske monarhije hrvatsko stanovništvo se smanjilo za čak 35,77 procenata, a srpsko za 8,20 odsto, dok su se ostale etničke grupe povećale za čak 6,9 puta. Etnička struktura stanovništva 1910. grada Vukovara bila je: Hrvati 39,82 odsto, Srbi 14,48 posto, ostali (ili Austro-ugari i dr.) 45,70 procenata. Prvi put Hrvati su postali manjinsko stanovništvo. Ovo je primer kako se demografska slika nekog entiteta menja ‘mirnim’ putem (bez ‘rata spaljene zemlje’), mehaničkim prilivom stanovništva ili takozvanim ‘humanim etničkim inžinjeringom’, na osnovi vladajuće državne (i demografske) politike”, ističe Livada.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/720630/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-18-Vukovar-podeljen-grad
Sutra – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (19): Iz Knina proterani i ubijeni
14. decembar 2018. u 03:46
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (19): Karlovcu izmenjen lični opis
Karlovac je uvek važio za ekonomski, politički i kulturni centar Korduna. Stanovništvo ovog grada se u značajnijoj meri uvećalo tek posle Drugog svetskog rata, kada je i značajnije promenjena etnička slika stanovništva, pa su Srbi sa 24,22 procenta učestvovali u ukupnom broju stanovnika. U knjizi “Biološki slom i nestajanje Srba u Hrvatskoj – 1880-2011”, profesor Svetozar Livada navodi da je do 1991. godine u gradu bilo 64,22 odsto Hrvata i 11,56 posto “ostalih”, mahom onih koji su se u SFRJ izjašnjavali kao Jugosloveni.
Otimanje stanova
– Stanovništvo grada Karlovca se u periodu od 1948. do 1991. više nego udvostručilo. To je direktno povezano sa ekonomskim, posebno industrijskim napretkom grada, koji je postao značajno industrijsko-regionalno središte, sa nekoliko poznatih fabrika sofisticiranih proizvoda. Uz to, grad je postao značajan administrativno-politički centar, ne samo regije Korduna, nego znatno šire od tadašnje Republike Hrvatske. Uz takav status, u gradu su se razvile i brojne infrastrukturne institucije. Rastao je broj škola, zdravstvenih i kulturnih ustanova, trgovina, zanatskih radnji, vojnih ustanova, vojnih garnizona – navodi Livada i objašnjava da su u kategoriji “Jugoslovena” mahom bili “kolebljivi Srbi”, odnosno ljudi iz mešovitih brakova, ali i da je veći priliv nehrvata doprineo i činjenici da je Karlovac važio za sredinu u kojoj je bio miran suživot svih nacija, kao i tolerancija između različitih etničkih grupa, a posebno Hrvata i Srba.
– Međutim, građanski rat sve ove tekovine mirnog i prosperitetnog života stravično prekida u jednom trenu. HDZ-ova vlast u Karlovcu je otimala stanarska prava Srbima u gradu i prigradskim naseljima, pljačkala srpske imovinu, naseljavala kolonizovane Hrvata, žrtve iste matrice rata, minirala poznate pravoslavne crkve, koja je preživela i zloglasni ustaški režim za vreme Drugog svetskog rata, i razne druge pakosti prema svojim srpskim sugrađanima (pretnjama, zastrašivanjem, grafitima i dr) – navodi Livada.
Nacionalistička politika
O rezultatima takve politike najbolje svedoče podaci dobijeni na popisima stanovništva održanim 2001. i 2011. godine.
Prema tim podacima, broj Srba se 2011. u odnosu na 1991. smanjio za čak 10.069 stanovnika, odnosno za 69,30 procenata. Istovetna sudbina je zadesila i ostale etničke grupe, pa se njihov broj smanjio za 4.832 stanovnika, ili za 69,65 odsto. U istom periodu hrvatsko stanovništvo se uvećalo za 10.607 stanovnika ili za 27,5 posto.
“Etnički sastav stanovništva grada Karlovca koji se formirao 2011. godine je sledeći: Hrvati 88,21 procenata, Srbi 8,01 odsto, i ostali etnikumi 3,78 posto. Od broja iseljenih odnosno prognanih Srba iz Karlovca 2001. (10.607), vratilo se prema popisu 2011. tek 365, ili 3,44 posto, dok popis nije registrovao niti jedan povratak pripadnika ostalih etničkih grupa. Upravo suprotno, njihov se ukupan broj i više smanjio između dva popisa, što očigledno govori o tome da se nacionalistička politika hrvatskih vlasti i dalje nastavlja, ali u drugoj formi, iako nas od svršetka rata deli više od 20 godina”, navodi Livada i zaključuje da i Karlovac pripada onoj grupi gradova u Hrvatskoj u kojoj se predratni epitet tradicionalne multietničnosti, ozbiljno “uzdrmao i ugrozio” zahvaljujući postojećoj politici hrvatskih vlasti.
Zločin na Koranskom mostu
Na Koranskom mostu, 21. septembra 1991, pripadnici Zbora narodne garde su zarobili 25 pripadnika rezervnog sastava JNA, a svirepo ubili 13 zarobljenika. Zločin se odigrao oko 19 časova, kada su pripadnici specijalnih jedinica MUP-a Hrvatske i ZNG zaustavili dva kamiona sa pripadnicima JNA, koji su prevozili vojnike redovnog i rezervnog sastava JNA iz kasarne Mekušije u kasarnu Lorgorište. Tada je zarobljeno 25 pripadnika JNA, a njih 17 je odmah odvedeno sa mosta. Ostalima je naređeno da legnu na asfalt i ruke stave na potiljak. Tada je usledilo iživljavanje. Kada se zastavnik JNA Nikola Babić pobunio protiv tolikog maltretiranja, jedan pripadnik ZNG ga je zaklao, a zatim je počeo krvavi pir i prema drugima. Naređeno im je da se poređaju pored ograde na mostu i otvorili su vatru. Prvo im je pucano u noge, a onda, dok su ležali na zemlji, ubijani su ugavnom klanjem noževima. Trojica pripadnika JNA je uspelo da se spase tako što su skočili sa mosta. Za ovaj zločin, pod pritiskom međunarodne zajednice, Okružno tužilaštvo u Karlovcu u maju 1992. godine podiglo je optužnicu protiv Mihajla Hrastova, pripadnika posebne jedinice policije Policijske uprave Karlovac. Međutim, proces protiv njega je vođen sve do 2012. kada ga je na ponovljenom suđenju, Vrhovni sud Hrvatske osudio na četiri godine zatvora.
Prilikom odlučivanja o kazni, sud je primenio odredbe o zakonskom ublažavanju kazne uzevši optuženom kao značajnu olakšavajuću okolnost protok vremena od činjenja dela, što je uticalo na “optuženikov život, porodične i društvene odnose i profesionalnu karijeru, pa i zdravlje”.
Ubistvo porodice Roknić
Jedan od prvih zločina koji je izvršen nad Srbima Karlovca je ubistvo porodice Roknić od 5. oktobra 1991. Pripadnici tadašnjeg Zbora narodne garde upali su u kuću Srbina Marka Roknića i ubili njega, njegovu sestru Dragicu Ninković i kćerku Danijelu Roknić (14). Preživeli su Markova supruga Branka i njihov sin Nenad Roknić (rođ. 1975) i rođaka Ana Gojak.
Roknići su bili mešovita srpsko-hrvatska porodica i njihov brak je bio primer dobrog slaganja i nacionalne tolerancije. Kada je počeo rat u Hrvatskoj na nagovor oca Marka, Nenad i Danijela su počeli da pišu dnevnik i uveče su to čitali pred roditeljima. Kada je u blizini njih jedna kuća vlasništvo Srbina bila zapaljena, Danijela je napisala u dnevnik kako je jako uplašena. A na dan pre ubistva zapisala je sledeće: “Volila bih da sam se rodila u neko drugo vrijeme i na nekom drugom mjestu. Pred očima su mi samo mrtvačke glave!” (4. 10. 1991) Zbog ovog zločina, karlovačka policija je tek 19 godina kasnije uhapsila jednog od pripadnika Zengi i Roknićevog komšiju, Željka Gojaka. On je presudom Vrhovnog suda Hrvatske osuđen na devet godina zatvora, mada je prema važim zakonima Hrvatske, za ovakav zločin propisana kazna od najmanje 20 godina zatvora.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/720776/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-19-Karlovcu-izmenjen-licni-opis
Sutra – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (20): Odmazda nad Kninom
15. decembar 2018. u 04:54
Vojislav Ananić
Zatiranje Srba u Hrvatskoj (20): Odmazda nad Kninom
Glavni grad neslavno okončane Republike Srpske Krajine, Knin, za poslednjih 110 godina uvećan je za više od devet puta.
Prema analizi statističkih podataka iz popisa stanovništva od 1880. do 1991, profesor Svetozar Livada je došao do egzaktnih podataka o demografskim promenama u Hrvatskoj za poslednjih 130 godina. Kada je reč o Kninu, hrvatsko stanovništvo se uvećalo za oko dva puta, a istovremeno srpsko – za više od 22 puta.
Demografska kretanja
– Ovo je značajno uticalo na promenu etničke strukture: udeo hrvatskog stanovništva od 65,46 procenata 1880. sveo se na 13,46 odsto1991, a srpskog stanovništva u istom periodu od 34,23, popeo se na 80,02 posto, dok su ostale etničke grupe povećale svoj udeo od 0,3 na 6,52 procenta – navodi Livada.
U praksi, te 1880. godine u Kninu je bilo ukupno 1.271 stanovnik, od čega 832 Hrvata i 435 Srba. Prema prvom popisu održanom posle Drugog svetskog rata, Knin je broja 2.763 stanovnika, od čega 1.250 Hrvata i 1.400 Srba. Međutim, samo pet godina kasnije, na popisu održanom 1953. u gradu je ukupno 3.542 ljudi, od čega 1.671 Hrvat i skoro duplo više Srba – 3.064.
Livada napominje da se prava slika kretanja stanovništva dobija tek diferenciranim pristupom prema pojedinim državno-pravnim režimima u kojima se vršio popis.
– Tako za vreme vladavine Austrougarske stanovništvo potpuno stagnira, a etnička struktura se održava na približno istom nivou (Hrvati više od 50 odsto, a Srbi više od 30 posto). Jedino se relativno znatno povećava broj pripadnika ostalih etničkih grupa, čiji se udeo od 0,31 procenat povećao na kraju ovog perioda 1910. na 12,99 odsto (1990. je iznosio 15,20 posto) – navodi Livada i dodaje da se trend usporenog razvoja stanovništva nastavlja i tokom Kraljevine Jugoslavije, da bi se u vreme postojanja SFRJ ukupno stanovništvo Knina uvećalo za 4,5 puta, od čega hrvatsko za jednu trećinu, a srpsko i ostalih etničkih grupa za čak sedam puta.
Međutim, poslednja dva popisa stanovništva u Hrvatskoj, prvi iz 2001, a drugi održan 2011, pokazuju prave rezultate vojno-policijske akcije “Oluja” iz avgusta 1995.
Lažni pozivi
Ukupno stanovništvo se, prema stanju poslednjeg, predratnog popisa 1991. godine, privremeno smanjilo 2001. godine za oko 10 odsto, da bi se prema rezultatima narednog popisa iz 2011. povećalo za oko jednu četvrtinu. Međutim, do najvećih promena dolazi u etničkoj strukturi stanovnika. Naime, hrvatsko stanovništvo se uvećava najpre 2001. za oko šest puta, a potom 2011. za oko sedam puta, ili u apsolutnom broju od 1.660 na 11.612 hrvatskih stanovnika. Kod srpskog stanovništva je registrovan potpuno obrnuti tok. Ono se drastično smanjilo za nešto manje od 90 procenata 2001. godine, da bi 2011. taj manjak bio nešto manji – 64 procenta i to zbog 2.382 Srba – povratnika. Ostale etničke grupe su se smanjile za oko 70 procenata – navodi Livada.
Prema popisu iz 2011. godine Knin je brojao 15.407 stanovnika, od čega je Hrvata bilo 11.612, a Srba 3.551. Livada nudi objašnjenje za ovakvu, drastičnu disproporciju stanovništva. Po njemu, i Knin i okolina doživeli su klasičnu odmazdu zbog činjenice da je to bio glavni grad Republike Srpske Krajine.
– Na ovo područje je došlo do najvećeg doseljavanja kolonizovanih Hrvata iz Bosne i uvlašćivanja u posede prognanih Srba, iako oni nisu bili formalno-pravno deposedirani. Iz podataka popisa se može još iščitati da se vratilo tek oko 27 procenata prognanih Srba i pored svih ‘poziva i napora’ hrvatskih vlasti da se prognani Srbi vrate u zavičaj. Međutim, čini se, da kao što je bio lažan poziv Tuđmana neposredno pre ‘Oluje’ da Srbi ne napuštaju svoje domove, jer im se neće ništa desiti, tako je danas lažan i ovaj poziv, rekli bismo redak i stidljiv, hrvatskih vlasti da se izbegli Srbi vrate u svoj zavičaj – naglašava Livada.
Ekshumirani civili
Odmazda je, tvrdi Livada pozivajući se na raspoložive podatke, za posledicu imala ubistvo 301 srpskog civila koji su ekshumirani 2001, na kninskom groblju, kao i 8.698 prognanih, a gotovo celokupna njihova imovina je uništena i zaposednuta.
Anatema kolektivne krivice
O tome da Srbi nisu više dobrodošli u Knin i okolinu, za Svetozara Livadu najbolji dokaz su posleratni incidenti: od razbijanja stakala na srpskim objektima, skrnavljenja spomenika srpskim žrtvama, blokiranja povratka otete imovine, pa sve do pojedinačnih ubistava Srba-povratnika i raznih drugih akata nasilja kojima je cilj bio stvaranje nesigurnosti za povratak.
– Događaji u Kninu i kninskom okruženju u razdoblju posle rata govore o nastavku nacionalističke politike isključivosti i mržnje prema drugom i drugačijem, posebno prema Srbima, na koje se svaljuje anatema kolektivne krivice za sve nedaće hrvatskog naroda u proteklom građanskom ratu – zaključuje Livada.
Zločini bez kazne
Nevladina organizacija “Dokumenta” iz Zagreba svojevremeno je navela samo neke od zločina nad Srbima u Kninu i okolini koji su počinjeni tokom “Oluje”, a do danas nisu procesuirani. Prvi se odigrao 6. avgusta u mestu Golubić kod Knina kad je ubijeno najmanje 10 civila, a drugi istog dana u Mokrom Polju kada je ubijeno najmanje petoro civila. Treći zločin koji se odigrao 25. avgusta u selu Grubori kada je ubijeno šestoro civila, imao je svoju sudsku “fazu” i pred sudom u Zagrebu i u Haškom tribunalu.
Tužilaštvo iz Zagreba je 2010. podiglo optužnicu protiv trojice pripadnika hrvatske Antiterorističke jedinice Lučko. Dvojica su u junu 2014. pravosnažno oslobođeni, a treći je pod nerasvetljenim okolnostima pronađen mrtav u jednoj šumi u Lici. Istovremeno, od 2005. do 2012. za ovaj zločin je suđeno i trojici hrvatskih generala: Ivanu Čermaku, Ante Gotovini i Mladenu Markaču. Sva trojica su na kraju oslobođena.
Izvor: https://vesti-online.com/Vesti/Ex-YU/720898/Zatiranje-Srba-u-Hrvatskoj-20-Odmazda-nad-Kninom
U ponedeljak – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (21): Srbi krivi što su rođeni