Poreklo prezimena, selo Vrlane (Svilajnac)

Poreklo stanoništva sela Vrlane (po knjizi Vrlan), opština Svilajnac – Pomoravski okrug. Prema knjizi Stanoja Mijatovića „Resava“. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan. 

Položaj sela. 

Selo je na zaravni ispod Huma, koju na istoku proseca potok Šoborka, a na zapadu Humski Potok.

Vode.

Izvroi su: Kladenac i Stublina.

Zemlje i šume.

Delovi seoskog atara su: Hum (Um), Lećište, Šoborka, Dedin Potok, Krive Njive, Jame, Topole, Velike Ćelije (gde se nalaze rimski novac), Male Ćelije, Plandište, Humski Potok, Obložine, Podrumi, Brestak i Orešak.

Tip sela.

Selo se deli na Gornji i Donji Kraj. Ima 55 kuća i 9 rodova. Godine 1819. u selu je bilo 16 kuća i 44 poreske glave, a 1870. godina 45 poreskih glava.

Starine u selu.

U Velikim Ćelijama i u Orešku se nalazi novac i rbine od posuđa. Na Vrlanskom Humu (Umu) je veliki kamen, za koji se priča da ga je bacio Kraljević Marko. Tu je ispod jedne ploče i duboka rupa, za koju narod misli, da je bio bunar Kneza Lazara. Izgleda da je to bilo rudarsko okno. U Velikim Ćelijama je i „podrum Kneza Lazara“, što će svakako biti ostatak od starog rudnika.

Postanak sela i poreklo stanovništva.

Misli se da je staro selo bilo u Velikim Ćelijama, pa se otuda premestilo. Kada je to bilo – ne zna se. Biće da je u Velikim Ćelijama nekada bilo rudarsko naselje.

U Gornjoj Mali su:

–Milovanovići, slave Jovanjdan. Oni su starinci.

–Petrovići, slave Nikoljdan. Došli su iz Timočke Krajine.

–Stojanovići, slave Đurđic i Alimpijevdan. Doselili su se sa Kosova.

–Bogosavljevići, slave Lučindan. Doselili su se iz Timočke Krajine.

U Donjoj Mali su:

–Đurđevići, slave Jovanjdan. Doselili su se iz okoline Knjaževca.

–Stojanovići, slave Sv. Petku. Doselili su se iz Timočke Krajine.

–Ošljanci, slave Nikoljdan. Došli su iz Ošljana u Timočkoj Krajini.

–Stojanovići drugi, slave Sv. Vasilija – Novu Godinu. Doselili su se iz iz Žitkovca kod Aleksinca pre 30 godina.

–Đorđevići, slave Simeundan. Predak došao iz Grabovca kao domazet.

Seoska slava je Mali Spasaovdan, četvrtak po Vaznesenju a zavetine su Blagovesti i Markovan.

IZVOR: Stanoje Mijatović – Resava. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.

*

Savremeno stanje u selu Vrlane:

Vrlane (385 st.), ratarsko-stočarsko (51,2% agrarnog stanovništva) seosko naselje zbijenog tipa, na (205 m) izvorišnim stranama periodičnog Selskog potoka, u podnožju Vrpanskog huma (390 m), s obe strane seoskog puta prema Grabovcu, 10 km jugoistočno od Svilajnca. Površina atara iznosi 432 ha, a naselja 70 ha.

Pominje se i pod imenom Vrlan (1921).  Podeljeno je na dva “kraja”: Gornji i Donji.

Po predanju, pripada starim naseljima. Prvobitno selo (rudarsko naselje) formirano je na lokalitetu Velike ćelije, gde se nalazio i “podrum kneza Lazara”, odakle je premešteno na sadašnju lokaciju. Tokom istorije ima promenljivu naseljenost (1819. – 16 kuća i 44 poreske glave, 1870. – 45 poreskih glava, 1921. – 50 domova i 350 žitelja itd.).

Pre Drugog svetskog rata predstavlja zaselak Grabovca.

Stanovništvo je srpsko (slavi Sv. Jovana Krstitelja, Sv. Nikolu i dr.; seoska slava Mati Spasovdan), starosedelačko i doseljeno sa Kosova, iz Timočke krajine, okoline Aleksinca i dr.

Struju dobija 50-ih god. HH veka, a vodom se snabdeva preko sopstvenih vodovoda (90,8% domaćinstava) i iz kopanih bunara (9,2%).

Ima četvororazrednu OŠ (odeljenje OŠ “Jovan Jovanović Zmaj“ iz Svilajnca) u kojoj prema trenutnom stanju (iz 2017. godine) nema nijednog žaka…

Najpoznatija ličnost rodom iz ovog sela je  Draža Gligorijević koji je sa Ivanom Babejićem činio ozloglašeni par “Poslednjih homoljskih hajduka”. Draža Gligorijević se konkretno spominje i u knjizi našeg poznatog publiciste, pisca i novinara Marka Lopušine u knjizi “Najzagonetnije Jugoslovenske ubice”. Ne zna se gde mu je grob, pretpostavlja se da je ubijen u Nišu. U selu ima njegovih potomaka.

U knjizi “Žrtve lagera Niš” (1941-1944), (Niški kulturni centar, 2014, str. 136) stoji sledeći navod o Draži Gligorijeviću:

Gligorijević Draža, zemljoradnik iz sela Vrlane kod Svilajnca, rođen između 1890. i 1900. godine. Bio je sa Ivanom Babejićem najpoznatiji predratni razbojnik – hajduk u Kraljevini Jugoslaviji (izvršio preko 300 prekršaja), zbog čega je ucenjen od vlasti na 100.000 dinara. Posle hapšenje osuđen na kaznu smrti. Iz zatvora u Jagodini, prebačen je u niški Sreski zatvor odakle su ga Nemci okovanog oterali i streljali 22. septembra 1941. godine na Delijskom visu. Ime mu je bilo istaknuto na izlepljenim plakatima 24. septembra 1941. godine. Pisalo je da je streljan kao komunista.

U selu Vrlane postoji fudbalski klub  “Hum” iz Vrlana, koji je bio osvajač Opštinske lige i u jednom periodu je igrao u višem rangu takmičenja. Klub je reorganizovan 2006. godine, ali danas više nije u pogonu.

Na brdu Hum se nalazi mala crkva poznatija kao “Crkvina” koju su sagradili meštani Vrlana i okolnih sela. Na Mali uskrs, Vrlanci i stanovnici okolnih sela koji se nalaze u blizini Huma, posećuju crkvu.

Prema nekim pričama starijih meštana, smatra se da je u blizini postojalo selo koje se nazivalo Jankovo jer se nalazila grnčarija po obližnjim poljima. A i danas jedan deo Vrlanskog atara meštani nazivaju “Jankovo”.

Prema lokalnim predanjima, selo Vrlane je nastalo tako što je izvesni Mijat, tražio nepristupačan kraj kako bi bio van domašaja drumskih razbojnika, lopova, vojske i tako je nastalo Vrlane.

Selo Vrlane je u oba svetska rata davalo vojnike, kao i nosioce Albanske spomenice.

Najveći broj stanovnika u selu Vrlanu je bio 453 i to prema popisu iz 1961. godine. Danas u selu prema poslednjem popisu stanovnika iz 2011. godine, ima samo 173 stanovnika, sa daljom tendencijom pada.

U selu žive sledeći rodovi: Zdravković, Mladenović, Milojković, Lazić, Vićentijević, Vukčević.

Jedini odžačar u celom Svilajnačkom kraju, dolazi upravo iz Vrlana, zove se Miodrag Vukčević, o njemu su pisale i Večernje novosti.

Zbog konfiguracije terena i samog geografskog položaja, ambijent u kome se nalazi selo je idealno za bavljenje lovom, što stanovnici Vrlana obilato koriste.

IZVORI: Geografska enciklopedija naselja Srbije; Žrtve lagera Niš 1941-1944; meštani Vrlane.