Poreklo stanovništva sela Lisice (po knjizi Lisica), opština Lučani – Moravički okrug. Iz knjige Jovana Erdeljanovića „Donje Dragačevo“. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Položaj sela.
Gotovo celo selo je u strani prema bjeličkom polju, koje se širi sa desne strane reke Bjelice, i kada se gleda iz polja, vidi se veliki deo sela. Ostatak sela, koji se ne vidi, zaklonjen je visokim brdom Visijevcem (505 metara).
Selo je u celini prosečeno dubokim jarugama potoka: Potajnika, Dautovca i Klenovca. Postajnik se u lisicama zove Kukića Potok, zbog Kukića Vode, koja u njega silazi.
Seoske kuće su većinom po kosama između ovih potoka i po višim stranama njihovih dolina, ali ih ima dosta i po brdima: Bjegovini, Ivanovu Brdu i Bošnjakovini, a rasprostrle su se na sever sve do druma Čačak – Požega pa i dalje na zapad duž pomenutog druma. A na zapadnom se kraju selo završava povisokim vencem brda Zlatne (402 metra).
Ispred sela upravo od Visijevca do Zlatne prostire se lepa, pošira ravnica sa obe strane reke Bjelice, duga 2 kilometra a široka na najširem mestu jedan kilometar.
Vode.
Više ove ravnice sastaju se tri najveća lisička potoka; najpre Dautovac sa Klenovcem, zatim Klenovac sa Potajnikom (Kukića Potokom), te grade jedan kratak potok Kalovitnjak, koji se uliva u Bjelicu. Ni Bjelica ni pomenuti potoci ne nanose štete seskim kućama, ali usled njihovog nadolaženja pomenuto lisičko polje pored Bjelice biva svake godine celo poplavljeno. Inače, kad god padne jača kiša, odmah polje oko Bjelice strada od poplava, jer tu Bjelica ima vrlo plitko korito i lako se razliva.
U lisicama se pije poglavito izvorska voda. Najglavniji izvori su: Kukića Česma, Krlovića i Zlojevića Česma i Gornja i Donja Vodica (česme). Ima i tri kopana bunara.
U Ivanovu brdu, između Dautovca i Klenovca ima jedna mineralna voda, koju zovu Slanušom. To je bistra, izvorska voda, koja izbija u stublini. Sudeći po ukusu biće da je sumporovita, jer udara na barut, kada se pije. Okolni stanovnici već su navikli na nju i upotrebljavaju je za piće i za ostale potrebe.
Zemlje i šume.
Dok je seoska zemlja u brdu neplodna – bjeluša, dotle je ona u ravni pored Bjelice vrlo plodna. Ona je sva prenatrpana nanosom i na njenom peskovitom zemljištu izvrsno rađa kukuruz. Zbog toga je ova ravnica gotovo cela zasejana kukuruzom. Južni deo ovog polja, ispod Visijevca do potoka zove se Rakosavljevo ili Gornje Polje; srednji deo, niže Klenovca – Donje Polje. No ni ovde nisu samo njive i livade lisičke, nego ima i jabanaca; Dučalovčana i Dljinaca, koji i inače imaju zemlje po ataru Lisica. Van svoga atara Lisičani nemaju zemlje osim tri-četiri vinograda u Pakovraću.
Ispaše je uopšte malo. Zajedničkih pašnjaka, utrine, imaju u zajedničkoj „selskoj“ šumi, koje ima nešto malo u planini Sjekiri a ostalo je odmah preko Bjelice u tzv. Nosovima i Bataši, gde je šuma zajednička sa selom Krstacem. Inače, ima zabrana a najveći su: Jasikovac i Visijevac na istoimenim brdima a pripada stanovnicima zaseoka Visijevca (nekada zajednička).
Tip sela.
Lisice se dele na četiri zaseoka: Zlatnu, Bošnjakovinu, Ivanovo Brdo i Visijevac. Ovi zaseoci predstavljaju delove sela, koji su jedan drugog ponajviše izdvojeni potocima: Klenovcem, Dautovcem i Kukića Potokom. Samim položajem sela zaseoci su rasparčani na džemate. Kako su mnogi džemati već znatno porasli, počinju se i oni isticati kao samostalni delovi sela a podela sela na zaseoke već se i ovde gubi.
Od svih zaseoka najzbijenije kuća ima Zlatna a najviše ima rasporeda u džematu Jeremića i Žujića, jer su im kuće pored puta; prvih pokraj i prema drumu a drugih pored seoskog puta.
Zlatna (28 kuća) je najseverniji zaselak. U njoj su džemati: Nikolići, Petronijevići, Spasojevići, Stevanovići (Žujići) i Jeremići, sve od samih porodica istog prezimena.
Bošnjakovina (23 kuće) je rastavljena od Zlatne Klenovcem. Džemati su: Domanovići u kome je samo ta porodica i jedna kuća Čvorovića i Davidovići u kome je osim njih i jedna kuća Domanovića. Džemat Davidovića zove se i Ravni Gaj po svome mestu.
Ivanovo Brdo (11 kuća) je odvojeno od Bošnjakovine potokom Dautovcem. U ovom zaseoku je ceo džemat Kukića, zbog čega se danas sv češće ime zaseoka zamenjuje imenom džemata. Osim Kukića tu su i dve kuće Stevanovića.
Visijevac (20 kuća) je preko Kukića Potoka. U ovom su zaseoku su porodice: Jokovići i Krlovići. Jokovića ima 17 kuća u tri grupe od kojih najveća čini džemat. U ovom zaseoku je i kuća Mila Bjelopoljca.
U selu ima 82 kuća.
Ime sela i zaselaka.
Za ime Lisice ne zna niko kako je postalo a znaju pouzdano da je vrlo staro i da je postojalo pre doseljavanja današnjih stanovništva. Tim imenom se zvalo selo sa leve strane Bjelice, današnji Krstac, koji je nekada sa sadašnjim Lisicama činio jedno selo.
Stariji ljudi iz ovog kraja ovo selo nazivaju Lisica što je zapisano i u diplomi Prote Gučanina.
Zaseoci i džemati zovu se po brdima ili porodicama. Za ime Zlatna pričaju jedni, da je postalo usled toga, što su se „tu negde vadila zlatna ruda“ dok drugi vele, da je prvim doseljenicima bilo na njoj osobito rodilo žito, te su oni, pozivajući druge da se nastane kod njih, hvalili kako im je „žito rodilo kao zlato“.
Visijevac je dobio ime od brda, koje se visinom zbilja toliko ističe iznad okoline, da zaslužuje taj naziv.
Starine u selu.
U ovom selu su najstariji ostaci starine – humke. Ima ih tri na Zlatnoj blizu druma od kojih je jedna znatno veća od ostale dve, dva na brdu Bošnjakovini i tri na vencu Bjeganova Brda.
-Druga starina je Grčko Groblje na jednom brdašcu više mesta gde potok Klenovac silazi u bjeličko polje. Zauzima povelik prostor i prekriveno je pločama od peščara i krečnjaka, neke su položene po zemlji, druge su uspravljene ili nakrivljene. Osim ploča ima i kamenja različitih oblika.
Ovo Grčko Groblje narod dovodi u vezu sa življenjem nekih Grka, koje su Srbi proterali. Priča se da su Grci imali crkvu na mestu Crkvine, koje je blizu sadašnje negrišorske mehane.
Postoji još jedno staro groblje na Ivanovu Brdu na kome je kamenje manje, prostije i bez ikakvih znakova.
Postanak sela i poreklo stanovništva.
Humke, grčko groblje i ostali tragovi iz starina znaci su vrlo davnašnjih ljudskih naselja na mestu ovog sela. Uspomene i priče narodne pokazuju, da je ovde bilo naseljenika i pre postanka današnjeg sela i da se selo i mnogo ranije zvalo ovim imenom.
Tako se priča da su vrlo davno na brdu Bošnjakovini živeli neki Bošnjaci, na Bjegovini neki Bjegovan a na Ivanovu Brdu – Ivan iza kojih je ostalo tragova, gde se izoravaju pogorelotine od greda njihovih kuća, koje su su, kako se priča, Turci popalili što mora da je bilo davno jer su prvi doseljenici ovde zatekli gustu šumu.
U diplomi Prote Gučanina iz 1811. godine pominje se selo Lisica. U spisku od 1818. godine Lisice imaju 35 domova sa 93 ‘aračke lica. Pošto je Krstac tada bio zaselak Lisica – pomenute brojke se odnose na oba sela.
Današnji stanovnici u Lisicama svi su poreklom doseljenici. Najstarije porodice su:
–Domanovići su poreklom od Sjenice. Njihovi preci su se po svoj prilici doselili u Lisice pred kraj 18. veka. Predak ime je imao šest sestara, od kojih jednu iskaše sa sebe seiz nekog Turčina. Ne hoteći je dati, a da bi izbegli neprilike sa Turčinom, Domanovići se najpre odsele u Lopaš a odatle u ljubićski srez. Kasnije se jedni vrate u Lisice a drugi ostanu. I danas Domanovića ima u Prislonici i Sokolićima, u srezu ljubićskom i znaju da su poreklom iz Lisica. Da ima je zajedničko poreklo dokazuje da im je ista slava, Sv. Vračevi.
–Jokovići su potomci staroga Joka, njihova čukundeda, koji se u vreme Prvog ustanka doselio od Nikšića u Crnoj Gori. Pričaju da su mu četiri sina bila godinu dana sa Karađorđem u ratu. Kada je Joko došao zatekao je Domanoviće u Lisicama. Joko se dvaput ženio i druga mu je žena dovela u kući iz Trnave jedno muško dete. Joko posini tog dovodca, ta se i on nazove Joković, ali zadrži svoju slavu Nikoljdan, dok ostali Jokovići slave Lučindan.
–Kukići su od Petra Kuke, koji se doselio u vreme Karađorđeva pohoda na Sjenicu iz sela Kosatice kod Nove Varoši. Zna se da je bio majstor, zidar i drvodelja, slave Đurđevdan.
–Krlovići su doseljeni takođe iz Kosatice od Nove Varoši u isto vreme. Ovih Krlovića ima u dragačevskim selima; Krstacu i Lopašu, odseljenih iu Lisica, slave Đurđevdan.
–Davidovići su od deda Davida, čiji su sinovi bili Andrijai Mladen. David se odselio iz Šipovika (ili Kosatice) kod kod Nove Varoši. Neki tvrde da su Kukići i Davidovići jednog porekla. Kako su možda i Davidovići iz Kosatice a pošto im je ista slava Đurđevdan, ovo tvrđenje može biti istinito.
–Jeremići su od Jeremije, koji se doselio od Sjenice. U jednu kuću Jeremića prizetio se neki Stevan Petrović, čija je starina od Novog Pazara, ali mu se rodbina naselila u užičkom selu Kremnima – i danas je ima tamo – ta jedna kuća Jeremića se preziva Stevanovići.
–Žujići ili Stevanovići zovu se po dedi Stevanu Žuji, koji se doselio pre 80 i više godina od Sjenice.
Docnije su se doseljene porodice:
–Spasojevići, čiji je ded Pavle Manojlović, doselio se iz sela Sirogojna, srez zlatiborski.
–Petronijevići i Nikolići (staro prezime Jotilići) Ove su porodice od dvojica braće Petronijai Nikole, koji su pre skoro 60 godina prešli iz susednog Krstaca u Lisice. Oni su starinom iz Prijepolja na Limu. Ove se porodice i danas ukopavaju u krstačkom groblju, što je još jedan dokaz da su došli iz Krstaca.
–Čvorovići su skorašnji doseljenici iz Komorana blizu Sjenice.
–Bjelopoljac Mile doselio se pre 30 godina kao majstor iz Bijelog Polja.
Ovi podaci o poreklu današnjih stanovnika sela Lisica i narodna prednja o ranijem stanovništvu i o njegovioj sudbini daju dovoljno razloga verovanju, da je selo Lisica bila iste sudbine kao i susedni Negrišori. I ono je možda u početku 18. veka ostalo pusto, pa se tek docnije počelo naseljavati. Predanja o Ivanu, Bjegovanu i Bošnjacima dokazuju, kako su bila nastalna naselja u ovom kraju, a što u sadašnjem selu imamo samo jednu porodicu iz 18. veka, to je znak, da se vrlo pozno na ovom mestu zasnovalo stalno naselje. To nije ni čudno; ovuda je prolazio jedan od najglavnijih turskih drumova Čačak – Požega – Užice i kao svuda, tako se i ovde srpsko stanovništvo sklanjalo dalje od druma.
Lisice su dakle porasle tek u 19. veku i to više doseljavanjem u vremenu od početka pa do sredine 19. veka (8 sada velikih porodica) nego priraštajem os starijeg stanovništva.
Sesoka zavetina je Beli četvrtak. Lisice imaju dva groblja.
Napomena: Za mnoge prodice se na kaže koju slavu slave.
IZVOR: Jovan Erdeljanović – Donje Dragačevo. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Komentari (0)