Poreklo prezimena, selo Crna Bara (Vlasotince)

Poreklo stanovništva sela Crna Bara, opština Vlasotince. Istraživanje “Sela u vlasotinačkom kraju” saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

Crna Bara je selo u opštini Vlasotince, Jablanički okrug, jugoistočna Srbija. Naselje je veoma staro i sagrađeno je od ovčara koji su prethodno živeli u kolibama. I danas postoje čobanske kolibe na obroncima (Kruševačke) Bukove glave i Jagnjilu na nadmorskoj visini od 700 do 900 metara.

Selo je elektrificirano 1976. godine, ima vodovod i prodavnicu. Makadamski put povezuje Crnu Baru sa Vlasotincem, udaljenim oko sedam kilometara. Seoska škola je sagrađena posle Drugog svetskog rata. Nekada je nastavu pohađao veliki broj đaka, koji su punili školske klupe, a danas posle migracije stanovništa je ostalo veoma malo učenika. Veliki broj njihovih familija se iselio u Vlasotince i u Vojvodini.

Čalakov grob

Oko kilometar i po od naselja Crna Bara nalazi se potes ČALAKOV GROB. Kod ovog mesta se ukršta više puteva koji povezuju druhe potese atara poprečno, proteže se kolski put do poteza Bukova glava, u atare zaplanjskih sela Prisjana i Zavidinca. Severozapadno preko potesa Brezovički rid i Vite Kruške, ovaj put upire u susedna naselja Komarice i Gunjetine, a u produžetku vodi ka Zaplanju. Jugoistočno od ovog mesta proteže se put do Lovačkog doma, koji se nadovezuje na puteve susednih atara Zavidince i Kruševice. U borbama srpskog naroda za oslobođenje od Turaka tokom Prvog srpskog ustanka u istoriskoj literaturi zabeleženi su ovi podaci: Jedan sukob je bio kod sela Crne Bare. Tu je dosta Turaka poginulo, ali su ustanici razbijeni. Sve se ovo desilo oko Đurđevdana 1809.godine. O ovom događaju i u selu postoji predanje-da je bilo proleće na veliki praznik kad je cela Srbija ratovala. Na ovoj raskrsnici naši borci su sačekali Turke i „predvodnika“ Čelaka i iznenada ih napali i razbili. Tada je poginuo i njihov „predvodnik“ Čelak. Posle bitke (u toku noći) deevet drugara (Turaka) su se vratili i sahranili ubijene (poginule). Iz devet šaka su bacili zemlju „predvodniku“ Čelaku i tako se oprostili. Blago od devet tovara nošeno mazgama je takođe oteto (Potesi u ataru Crne Bare-Novica Tričković, Vlasotinački zbornik broj 2., 2006.godine Vlasotince, Kulturni Centar).

Stanovništvo

U Crnoj Bari se živelo od stočarstva. Zadnji aktivni stočar je Dragoslav Milenković, koji je pre toga bio zidar-pečalbar. Stanovnici sela su vekovima vodili priprosti seoski život jer su bili otežanom lokalnom infrastrukturom udaljeni od grada. U prošlim vremenima se pešačilo i konjima išlo u grad. Danas crnobarci poseduju traktore i kola za prevoz do grada. Većina meštana se petkom -pazarnim danom- može sresti u Vlasotincu. Crnobarci prodaju na vlasotinačkoj pijaci planinski sir i krompir. Mnogi i drvare, koristeći pretežno traktore za prevoz drva – hrastova, bagremova i bukova.

U selu se gaji krompir, raz i ovas. U zadnje vreme se sve više meštana bavi sadnjom jagoda zbog geografske pogodnosti sela, koje je okrenuto prema južnoj strani, na padini Bukove glave prema Gunjetini i selu Crnatovu.

Pored obrađivanja zemlje, danas su većina meštana pečalbari-zidari, koji su pre toga bili ciglari-pečalbari. Između dva svetska rata su stariji išli u ciglarsku pečalbu čak u Vlaško.

Seoski običaji 

Život u selu se odvijao kroz rad sa stokom i obradom zemlje. U to spada čuvanje stoke i sakupljanje letine. Uz rad se pevalo i tako se lakše podnosile životne tegobe. Seoske radosti su bile: jagnjenje ovaca, sakupljanje sena, žetva, vršidba raži i ovsa-kasnije domaće pšenice, udadbe i ženidbe, slave, vašari, krsteljke, ispraćaji u armiju, zarada u pečalbi, podizanje dece, izgradnja kuće i staje-pojedinačne i kolektivne u selu.

Nekada su crnobarske svadbe trajale po tri dana. I danas su se zadržali neki stari običaji: Mlada se prvo isprosi. Onda se muzikom dolazi u svatovima da se devojka odvede uz gađanje jabuke momka i darovanje devojkine rodbine. Naročito se taj ritual sa jabukom i danas dosta ceni kao sposobnost momka kao muškarca da bude ratnik i zaštitnik kuće. U vlasotinačkom kraju se muška glava odvajkada cenila kao zaštitnik kuće od zuluma i raznoraznih osvajača. Danas se još uz pleh muziku-trubače, održao običaj da se mlada ujutru rano diže i donosi hladnu vodu sa kladanca.

Kada se sakupi letina, u jesenjem vremenu, kao i početkom avgusta u selu -kao u ostalim selima vlasotinačkoga kraja- organizovale su se sedeljke-prela. Momci i devojke su se sakupljali na krstoputini, ložila se vatra, peklo se klasje, prelo i šalilo i smejalo.

Bačilo – mesto gde se čuvaju ovce, gde se muzu ovce i pravi sir. Bačevina (bačije ili bačevanje), premlaz (premuz)-običaj bio poznat do šezdesetih godina dvadesetog veka u vreme Ćurđevdana. Na Đurđevdan je više domaćinstva udruživalo ovce i koze i rano ujutru ih isterivalo na pašu:nakon ispaše obavljena je „muža“ ovaca na jednoj kolibi, gumnu ili livadi. Od pomuzenog mleka se pravio ovčarski specijalitet zvani Belmuž. Tako su tada stočari palanzom merili pomuženo mleko, posebno za svako stado. Mera mleka je vršena zbog rasporeda muže udruženog stada u narednim mesecima(do Velike Gospoine). Mužu mleka je po običaju započinjao domaćin koji toga dana izmeri najviđe pomuženog mleka. Naprimer, petnaest „kila“ mleka znači petnaest dana muže. Toga dana domaćini su dugovarali i način čuvanja stoke u narednim mesecima(do Mitrovdana). U pojedinim slučajevim, čuvanje stoke u letnjim meseciima obavljao je jedan ovčar, uz određenu nadokandu i blagoslov domaćina.(Zabeležio: Tričković Novica, selo Crna Bara, 2000.g)

Priče iz crnobarskog kraja:

Legenda o Crnom biku

Crna Bara je prema legendi dobilo naziv po bari, jezercu preko puta groblja, gde su danas voćnjaci, ispod kojih su iskopani bunari. U toj bari je živeo jedan crni bik. Taj crni bik je izilazio iz bare i ubijao goveda kada su pila vodu bare. Tako se iz bare izlivala crvena krv koja je čak stizala do vodenice u selu Zavidince. Jednog dana čuvajući goveda pored bare, volovi su ubili tog crnog bika i onda je on prestao da se javlja iz te bare. Crni bik iz bare je prema toj legendi doprineo da selo dobije naziv Crna Bara.

Legenda o crnobarskoj crkvi

Među starijim meštanima Crne Bare i danas kruži priča o prenešenoj crnobarskoj crkvi. Po toj legendi se današnja crkva u obližnjem selu Konopnica prethodno nalazila u Crnoj Bari na starom groblju. Vile samovilke su je prenele iz Crne Bare tamo ali zbog prethodnog stajanja na starom groblju Crne Bare tamo nema vampira.

Legenda o crnobarskim muzičarima

U selu su na svadbama i veseljima bili veoma popularni gajdaši. Najstariji poznati muzikanti u gajdama su bili: Toza Milenković, Krista Milenković i Vladimir Spasić. O Tozi gajdašu se i danas prepričavaju priče kako je sa gajdama prošao solunski front (u Prvom svetskom ratu). Po kazivanjima se njegova slika sa komorom prilikom prelaska solunskog fronta i proboja nalazi u Beogradu u istorijskom muzeju. Priča se da je umro za vreme Drugog svetskog rata i zbog borbe sa nemcima na ovom području nisu mogli da ga sahrane, pa je nekoliko puta bio sahranjivan.

DODATAK:Uz legendu o nastanku naziva sela i danas kruži priča kod starijih ljudi. Kako da bi naselili to mesto gde je nekada bila bara, čobani su putem svojih bikova pokušavali da ubiju crnog bika koji je živeo u toj bari, ali su tek uspeli kada su svom biku vezali na rogove noževe i onda je taj bik ubio tog crnog bika i onda su se tek ljudi naselili tu u današnje selo Crna Bara, koje je i dobilo ime po tom crnom biku.

PESMA O CRNOJ BARI

Crna Bara mesto na visni
U njoj su mnogo ljudi fini
Sačuvaj se te njihove finoće
Svaka žena svađati se hoće.

Svaka žena voli politiku
Triput dnevno ide kod komšiku
Kad se žene u komšiluku skupe
Sve pračaju o našem mangupe.

Politiku donosi im cura
To je ćerka našega pandura
Pored žene svađaju se muži
Svaki dan se po neko tuži.

Zapis: 14.06.2000.godine selo Crna Bara. Zabeležili: Marko Petrović učenik i Miroslav Mladenović nastavnik

Stare familije

Mahale i stare familije u selu Crna Bara su: IVKOVCI (Kostadinović, Marković, Milenković, Jovanović); DEDA JANKOVCI (Stanković, Andrijević, Jović, Kocić, Stefanović); SAMARČINCI –Stojanović; GRGOVCI-Tričković, Mitić; TURCI -Cvetanovići, Mitrovići (slava Sveti Ranđel).

Krsne slave starih familija su: Ivkovci-Sveti Nikola, Deda Jankovci-Mitrovdan, Turci-Aranđelovdan, Grgovci-Sveti Jovan, a neki Grgovci slave i Svetog Đorđu.

Ostale familije

KARAPANDŽICI. Stamenkovići, slave Sveti Nikolu zimsku 19. decembra.

Poznati rodosolov: Milorad-otac (rođen 1885.godine, živeo 75.godina)-brat Milorad: Petar, a treći brat Milan. Miloradovi sinovi: Čeda Stamenković (1932.-živi u Vlasotince u Crnobarskom potoku, a njegova žena Dragica-iz familije Petrović iz Crne Bare, rođena 1932.godine) i Žika Stamenković (dvokuća sa bratom), rođen 1934.godine. Kazivač Dragica (Petrović-udata za Čedu Stamenković) Zapis:19.mart 2008. godine Vlasotince. Zabeležio Miroslav Mladenović lokalni etnolog.

TRIČKOVCI-PETROVIĆI: Slave Sveti Đorđu 16. novembra  -pet dana po Mitrovdan, mrsna slava.

Poznati rodoslov: Petar (rođen oko 1646. godine), Blagoje (rođen oko 1726. godine), Radisav (rođen oko 1806. godine), Milan (rođen 1886. godine, živeo 68. godina). Prosečno računat vek od 80 godina života. Petar je od TRIČKOVE familije. Ćerke Milana su: Dragica(udata Stamenković-Karapandžici Crna Bara, rođena 1932. godine), Vera (rođena 1928), Slavica prizećena (1934.g-iz familije Mitrovići Crna Bara). Otac Dragiše Mitrović iz „turske“ familije Mile „Turčin“. Dragišin deda Tasa se prizetio iz „tursku“ familiju u Mitrovića familiju. Sestra Mira (1936.godine-udata u Milenovi-Nikolić u Gunjetinu-slave Sveti Nikolu zimsku 19.decembra). Slavica (devojačko prezime Petrović-rođena 1932.godine) Stamenković bila je 12. godina u Lazarice, sa drugaricama: Miomirka Stefanović i Stojana Petrović iz Crne Bare, a „vođa“ (Lazar) im je bio Milisav Petrović, kome su u toku leta žele ovas i raž- radile na žetvu što ih je vodio u Lazarice.Tada su bile devojčice 16-17 godina.

MAHALA SAMARDŽINCI. Samo Mladenovići. Mladenovići slave Svetog Jovana (samo jedna prizećena kuća slavi Svetog Nikolu).

MLADENOVCI (Samardžinci):-Mladenovići (Luka Mladenović živi u ulici Crnobarski potok-Vlasotince sa sinovima, rođen 1931.godine u Crnoj Bari). Deda Mladen rođen 1853. godine, a živeo 95 godina-umro 1948. godine u selu Crna Bara, pa po njemu familija nosi naziv Mladenovići. Cvetkovići se iselili u Sredor i Lipovicu.

KADIJE: Spasići (Tasići) – žive u Vlasotince i Crnoj Bari.

MAHALA SAMARDŽINCI: Bilo 13 kuća, a ceo rod potiče od Nikole koji je bio samardžija-majstor za izradu samara za magarce i za konje.

Poznati rodoslov: Pavle-Cvetko-Todor-Mladen (nisam siguran-ali prema priči čika Luke Mladenovića-rođenog 1931.godine-ima poveći rod, a zabeležio sam 10.maja 2008.g,  dok je kopao kukurz na putu za Crnu Baru, a koji poznaje istoriju svoga rodnoga sela.

KONJARCI. Arsići.  Slave svetog Nikolu 19. decembra.

TRIČKOVIĆ. Poreklo iz Drakovce (selo Šišava)-ima ih u selu Crna Bara:

Naseljena iz Roda VUČKOVI sela DARKOVCE Crna Trava. Krsna slava Sveti Ranđel.

DEDAJANKOVCI (Stanijević, Jović): Familija dobila prezime po pretku pradedi Staniji, koji je zavetovao da buduća pokolenja nose njegovo prezime, koja su pre toga imala prezime Jović. Njegov unuk Vlajko je izrodio sinove: Sretko (rođen 1946. godine) i Dragan (1972. godine). Vlajko je imao šest sestara i jednog brata. Stanijići, Jovići – DEDAJANKOVCI slave Svetog Jovana.

Zapis 20. mart 2008. godine, Vlasotince. Kazivač: Verica Jović (1955.g). Zabeležio: Miroslav Mladenović, lokalni etnolog.

MILJKOVCI (Miljko-od roda BABAROJKINI): Miljkovići, slave Sveti Đorđe (zimski)-posna slava.

Kazivač: Smilja Kostadinović (1928. g.) selo Crna Bara. Zabeležio: Nebojša Kostadinović, učenik 8. razreda, selo Crna Bara.

*

Rodoslov familije Stojanović(1): Deda Alkesandar – CANE se prezivao Jović. Baba Leposava poreklom iz Crne Bare, devojačko prezime Kocić-ALOSANI. Deda CANE Stojanović (Jović) poreklom od Kopaonika. Njeogova majka se zvala STANA, a otac MITKO. Imao je brata DRAGUTINA i sestru ZAGORKU. CANE je imao četiri ćerke: Slavica, Deska, Bosana i Simka i jednog sina LJUPČA. Krsna slava je SVETI JOVAN.

Zapis: 2009.godine selo Crna Bara

Kazivač: Javorka Stojanović (baba Alesandre Stojanović, učenice šestog razreda, selo C. Bara, zapis 2009.g.), selo Crna Bara.

Zabeležili: Alesandra Stojanović uč. šestog razreda iz s. Crna Bara i nastavnik Miroslav Mladenović OŠ „Braća Milenković“, selo Šišava-Lomnica, lokalni etnolog i istoričar, Vlasotince.

*

Rodoslov familije Stojanović (2): Porodica Stojanović je poreklom iz sela Crna Bara, a ima dva prezimena: Stojanović i Tasić, DUDERCI. Krsna slava je SVETI NIKOLA.

Deda KRISTA imao brata JOVANA i sestru DARINU. Žena od KRISTE se zvala ZOJKA, poreklom iz Crne Bare. Imala sestre: Stanička, Ljubinka i Vujička, a braću nije imala. Ostala siroče bez majke i oca. Imali su: NADU, LUKU, MIRKA, KRUNU, SIČKU i KOSARU. NADA ima sina: STOJANA i ćerku KATICU. LUKA se dva puta ženio. Imao sinove: Branko i Rumenko. Mirko imao troje dece: Dragana, Zoran i Goran. Kruna se nije udavala. Sička imala dvoje dece: Anđela i Ljubiša. Kosara ima dva sina: Dragan i Mile.

Zapis: 2009. godine, selo Crna Bara.

Kazivač: Javorka Stojanović (baba Alesandre Stojanović.uč. šesti razred, s. C.Bara, zapis 2009.g.), selo Crna Bara.

Zabeležili: Alesandra Stojanović uč. Šestog razreda iz s. *Crna Bara i nastavnik Miroslav Mladenović OŠ „Braća Milenković“ selo Šišava-Lomnica, lokalni etnolog i istoričar Vlasotince.

*

Rodoslov porodice Mitrović: Porodica Mitrović je poreklom iz sela Crna Bara. Krsna slava je Sveti Ranđel. Prezimena dva: Mitrović i Cvetanović, TURCI.

Jovan i Stojanka imali imali tri ćerke: Stana, Slavica i Ljubinka i jednog sina: Stojan. Stana ima dva sina: Iva i Jovan. Slavica ima dva sina: Goran, Zoran. Ljubinka ima sina: Bratislav i ćerka Suzana, Stojan ima dve ćerke: Violeta, Marina i sina: Igor.

Zapis: 2009. godine, selo Crna Bara.

Kazivač: Javorka Stojanović (baba Alesandre Stojanoviić, učenica šestog razreda, s. C.Bara, zapis 2009.g, selo Crna Bara.

Zabeležili: Alesandra Stojanović uč. Šestog razreda iz s. *Crna Bara i nastavnik Miroslav Mladenović, OŠ „Braća Milenković“ selo Šišava-Lomnica, lokalni etnolog i istoričar Vlasotince.

Rodovi koji žive početkom 21 veka po prezimenima(RODOVA) u selo Crna Bara

MAHALE:

1.S e l i š t e:

* Stamenković Svetomir i Živka (žena)

* Todorović Rada, Stevan (sin) (Sv. Nikola)

* Jovanović Slavica (Sv. Nikola)

* Milenković ————– (Sv. Nikola)

* Kostadinović Ljubiša, Đurđica (žena), Zorica, Miroslav i Nebojša (deca) (Sv. Nikola).

2. V l a v o nj i v a:

*Milenković Božidar i Vidosava (Sv. Nikola)

* Tasić Živojin i Milica, Dalibor (sin), snaja Maja, unuka (Nikolina)-Sv. Nikola.

* Milenković Rade i Vera (Sv. Nikola).

3. G o r nj a   m a l a:

* Marković Milunka (sv. Nikola)

* Arsić Bogdana (majka), Goran (sin), Koviljka (snaja), Nikola i Branimir (unuci)-nadimak familije KONJARI (Sv. Nikola)

* Mitrović Stojan i Simka (Sv. Aranđel)

* Milenković Dragoslav i Radmila (žena)-nadimak-Cupne (Sv. Nikola)

* Stevanović Milica (Sv. Aranđel).

4. D o nj a    m a l a:

* Andrejević Mileva – KOVAČI (slava Mitrovdan)

* Andrejević Vasilije-STOJANOVCI (nadimak)-krsna slava Mitrovdan

* Andrejević Vlasta-STOJANOVCI (k.slava Mitrovdan)

* Stanković Živka-STOJANOVCI t (krsna slava Mitrovdan)

* Jović Perka (majka); Bojan (sin), Danijela (snaja), Miloš i Marija (unučići)-BAGEJCI nadimak) (krsna slava Sveti Jovan)

* Miljković Nenad i Branka; Milan (sin)-PAŠINI-Krsna slava Sveti Đorđa

* Stefanović Nada-GERZINCI (Krsna slava Mitrovdan)

* Andrejević Vladimir-ŽIVANINI(nadimak po babu) (Kr.slava Mitrovdan)

* Stevanović Luka i Jelka- SEF(R)ALOVI (Sv. Nikola)

* Đorđević jelka-PETKANCI (Sv. Nikola)

*Stamenković Dragoljub (otac), Mladen(sin)-DOPIGINI (Sv.Jovan)

4.1. D o l i n a:

* Tasić Slavko, Branka, Nebojša (sin), Danijela (snajka), Sunčica i Snežana (unuke)-PETKOVCI (Sv. Nikola)

* Pešić Borko i Bojana (Sv. Nikola)

* Pešić Budimir i Desana

* Anđelković Javorika-PRIZETKOVCI (Sv. Nikola)

* Milenković Slavko i jadranka, Danijel (sin), Tamara (snaja), Sonja (unuče)-FIŠEKLIJE-Sveti Nikola

* Cvetanović Lazar i Živka-TURCI( krsna slava Sve. Aranđel)

* Stojanović Javorka (majka), Dragan (sin), Violeta (snaja), Aleksandra i Stefan (unuci)-DUDERCI(krsna lsva Sveti Nikola)

* Stojanović Stojadin i Smilja

5. K a d i v s k a    m a l a:

* Milošević Mile i Ljubinka, Dragan (sin)-(Sv.Đorđa)

* Milošević Lazar i Najda (Sv.Đorđa)

* Milošević Dragoljub i Rada, Cvetko i Jasmina (sin i snaja), Danijel i

Maja (unuk i unuka), Mihajlo i Emilija (paraunuci) – LISICE-Sveti Đorđa

* Mitić Ruža-BRANKOVCI (Sveti Nikola)

6. S a m a r dž i n c i:

* Gligorijević Nada

*Julka————–.

Zapis: Mart 2013.godine, selo Crna Bara, opština Vlasotince Srbija

Zabeležili: Učiteljica Nataša Cekić u istureno odeljenje četvororazredne osnovne škole u selo Crna Bara i nastavnik Miroslav Mladenović, centralna osmogodišnja škola u selo Šišava-Lomnica, opština Vlasotince, Srbija

* * *

NAPOMENA: U međuvremenu čim sam doznao da MONOGRAFIJU sela CRNA BARA piše Crnobarac Tričković Novica (profesor istorije i direktor Narodnog muzeja u Vlasotince)-prestao sam sakupljanjem i beleženjem zapisa o selo Crna Bara. U razgovoru sa Tričkovićem sam doznao da nažalost nema para za publikovanje već napisane publikacije, pa ćemo onda da ovde šire ispišemo POREKLA prezimena i RODOVA sela Crna Bara, koje je među najstarim u opštini Vlasotince po naseljavanju.

Miroslav B Mladenović Mirac lokalni etnolog i istoričar Vlasotince. Srbija

17.jun 2013.g. Vlasotince Srbija

AUTOR: Saradnik portala Poreklo Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar