PRNJAVOR
Babanovci, Brezik, Crkvena, Čivčije, Čorle, Doline, Donja Ilova, Donja Mravica, Donji Galjipovci, Donji Palačkovci, Donji Smrtići, Donji Štrpci, Donji Vijačani, Drenova, Gajevi, Galjipovci, Gornja Ilova, Gornja Mravica, Gornji Galjipovci, Gornji Palačkovci, Gornji Smrtići, Gornji Štrpci, Gornji Vijačani (dio), Grabik Ilova, Gusak, Hrvaćani, Husrpovci, Jadovica, Jasik, Kokori, Konjuhovci, Karać, Kremna, Kulaši, Lišnja, Lužani, Maćino Brdo, Mračaj, Mravica, Mujinci, Naseobina Babanovci, Naseobina Hrvaćani, Naseobina Lišnja, Novo Selo, Okolica, Orašje, Otpočivaljka, Paramije, Pečeneg Ilova, Popovići, Potočani, Prnjavor, Prosjek, Puraći, Ralutinac, Ratkovac, Skakavci, Šarinci, Šereg Ilova, Šibovska, Štivor, Velika Ilova i Vršani.
12. mart 2019. u 11:37
Vojislav Ananić
O NASTAJANJU PRNJAVORA I NJEGOVOM IMENU
Za najranije naseljavanje Prnjavora nemamo potpunih podataka.Ne znamo kada su se i u kom delu Prnjavora naselili prvi žitelji.Većina naselja na ovom području po vremenu postanka i po dužini života starija je od Prnjavora.Ime Prnjavor na području naše zemlje vrlo je rasprostranjeno.Naime u bivšoj Jugoslaviji postoji 12 naselja sa imenom Prnjavor.Postoje dva puta, dva načina u nastanku imena ovih mesta.
Kod onih mesta koja su nastala na manastirskim posedima, kao manastirska sela, kod njih ne može biti dileme o nastanku imena.Manastirski posedi su odavno dobili ime Prnjavor.Ovde opet postoji nekoliko varijanti u tumačenju same reči prnjavor.Drugi način nastanka naselja Prnjavor više je stvar igre slučaja.Zašto se u nastanku prvog naselja pominje igra slučaja.Ovaj drugi način, put nastanka naselja sa imenom Prnjavor, nisu nastajala planski niti je njihov nastanak vezan za posebne geografske uslove.To su slučajevi kada putnik namernik, dobronamernik, skitnica, protuva itd., želi da pomogne sebi ili sebi i drugima, pa se najčešiie gonjen nuždom negde skrasi.Naseli se negde sam ili sa nekom družinom.To znači unekoliko otpočinjanje novog života.Za takvo naseljavanje, naseljavanje u takvim prilikama, naš narod ima svoj nepatvoreni izraz sprnjavoriti se.Razume se, moglo bi se naći sličnih izraza, ali iz tog izraza nastaje samo ime Prnjavor.Izraz sprnjavoriti se ili sprnjavoriti, uzima se isključivo zbog toga što se veruje da su oni koji su se negde naselili bez predhodne pripreme, siromašni ljudi, ljudi u dronjcima, i prnjama ili beskućnici.
Sada se s pravom pitamo kako je nastao ovaj naš Prnjavor i kako je dobio ime? U nastanak ovog Prnjavora upliću se obe varijante.No prvo da malo zavirimo u knjige da vidimo kako je nastala reč prnjavor, koja je vezana za manastirski posed.
U traženju istine poteže se za grčkim, vizantijskim i nemačkim rečima, iz kojih se smatra da je nastala reč prnjavor.
U rečniku Vuka Stefanovića Karadžića stoji: rauz manasterij, klosterdorf, manastirsko selo.Reč prnja objašnjava se rečju dronjak.U Enciklopedijskom rečniku stranih reči i izraza reč prnja nije objašnjena.Nema etimološkog objašnjenja ove reči ni u “Enciklopedijskom rečniku JAZU” iz Zagreba.Prema tome ova reč ostaje kao izraz domaćeg porekla.Neki naučnici nalaze prevod ove reči u nemačkom i grčkom jeziku.U rečniku Srpskohrvatsko nemačkog jezika, prof. Šercer reč prnjavor objašnjava rečju krikwinkel, što u prevodu znači vranogračje, mjesto gde vrane grakću.
Lingvista dr Stojanka Popović, za reč prnjavor nalazi odgovarajuću reč fenscedorf, a ta reč znači selo krpetina. Dalji navodi i tumačenja reči prnjavor ne bi nam dali nikakvo novo objašnjenje.Ali iznećemo još jedno objašnjenje o indirektnom, posrednom postanku reči prnjavor.
U Vizantiji je postojao zemljišni posed pronia.Ovaj posed je davan ljudima zaslužnim za vojnu službu, prvo na doživotno uživanje a kasnije u trajno vlasništvo i nasleđe.
Nosioci ili vlasnici ovih poseda zvali su se pronijari.Pronija je bila krupan zemljišni posed na kome je bilo dosta zavisnih seljaka, koji su obrađivali posed.U srednjem veku feudalci nisu bili samo pojedinci, svetovna lica, već, su feudalne posede imale crkve i manastiri.Ovo se naročito vidi u knjizi prof. St. Stanojevića: “Srednjovekovne srpske povelje”.
Seljaci sa manastirskih i crkvenih poseda u Srbiji nisu vršili vojnu službu sve do vremena Despota Stevana Lazarevića.
U to vreme i vojni čuvar na manastirskom posedu nazivan je pronijarom.Pronijar je postojao i u turskom periodu.To je bio čovek koji je po dogovoru čuvao manastirski posed, a zemlju je obrađivao.
Postoji mišljenje kod izvesnog broja ljudi koji se bave uporednim proučavanjem domaće i strane leksike da je reč pronijar vremenom prešla u reč prnjavor.Ako ovo mišljenje uzmemo kao tačno onda značenje reči pronijar iščezava a reč prnjavor označava manastirski posed, manastirsko selo.Pronijar, prnijar, prnjavor, ovu relaciju priznaje i srpskohrvatski književni jezik, vezuje se uz onu iz koje je reč prnjavor nastala od reči prnja, prnjavoriti, sprnjavoriti.
Napokon da pokušamo da odgovorimo na pitanje kako je Prnjavor dobio ime? Istorijska nauka priznaje tri vrste izvora na osnovu k ih dolazi do verodost nih saznanja i zaključaka.Te vrste istorijskih izvora su sledeće: Pisani izvori, izvori materijalne kulture i tradicija.Istorijska nauka koristi tradiciju u krajnjoj nuždi, kad nema nikakvih drugih izvora.Na tradiciju se nikada ne možemo potpuno osloniti.
Ali pored tog za nastanak Prnjavora pozvaćemo u pomoć tradiciju, narodno predanje koje kaže da se neko u blizini Ganine vode sprnjavorio, neko se tu sa svojom sirotinjom skućio.U predanju se dalje kaže da je neko, tu u blizini Ganine vode podigao han za prihvatanje putnika koji su iz Tešnja i Bosanskog Kobaša išli za Banja Luku.Ovom se predanju može unekoliko verovati.
Đeka Kljajić koji je bio učitelj u Prnjavoru od 1929. godine pisao je u listu “Politika” da je neki čovek, putnik namernik, verovatno trgovac rekao da bi kod Dobre vode trebalo podići han za putnike koji idu tuda.Priča se da je tu i postojala nekakva zgrada u prošlom veku.
Druga varijanta o nastanku imena i mesta Prnjavor pored nešto podataka sadrži i predanje.Za drugu varijantu oskudni podaci mogu se naći jedino u banjalučko-bihaćkom šamatizmu, to je knjiga crkvenog sadržaja.
U blizini sela Gornji Vijačani, pod planinom Borja nalazio se manastir Liplje u istoimenom selu.
Predanje dalje kaže da je taj manastir osnovao još srpski vladar Dragutin Nemanjić. U starim zapisima manastir se pominje tek u XVI veku.U vreme austro-turskog rata 1683 do 1699. god. Stanovnici sela manastira Liplje bili su rasterani, a njihove zemlje prigrabili su begovi Džinići iz Banja Luke.Oni su istovremeno prigrabili i zemlje susednog manastira Stuplje.Tako se dogodilo da ovaj nekad napredni kraj padne u neprilike koje su ga dovele do potpune zaostalosti.Uz to i crkveni život na ovom području bio je zamro.Zato je crkvenim vlastima bilo stalo da se crkveni život na ovom području obnovi.Od viših crkvenih vlasti taj zadatak bio je dobio sveštenik Maksim Opačić.Na tom planu bila je naglašena relacija manastira Liplja i Stuplja pa dalje preko Palačkovaca do Bosanskog Kobaša.
Pomenuti sveštenik Maksim Opačić je 1829. godine podigao takozvanu ćeliju, koja je služila u crkvene svrhe.Ta se ćelija nalazila na mestu gde se danas nalazi kuća Nedeljka Slatinca.
U blizini ćelije bila je podignuta i kuća za stanovanje sveštenika u bosanskom stilu.Urbanističkim planom Prnjavora, planom koji nije mnogo mario za starine ovog mesta, kuća koja je bila u blizini Ćelije porušena je 1978. godine.
Kako rekosmo crkva je nazvana ćelijom, a to nije slučajno učinjeno.Naime, želelo se da se na ovaj način izbegne sukob sa turskim vlastima, koje nisu bile rade da se na ovom području obnavlja crkveni život.Veruje se da se taj deo današnjeg Prnjavora, tzv. Prnjavorsko brdo počelo zvati Prnjavor. Prema kazivanju Ljubomira Opačića ime Prnjavor prenelo se i na predeo Ganine vode.I tek se ovde stvara prava nejasnoća, kako po pitanju imena Prnjavor tako i .po pitanju nastanka samog naselja. Prnjavor. Prihvatljiva je i nedvosmislena činjenica da je u Prnjavoru podignuta prva crkva, ćelija 1829. godine, ali neke činjenice govore da je na području istog naselja podignuta mala džamija još 1800. godine.Razume se džamija je podignuta za potrebe islamskih vernika, onih koji su tu živeli.Da li je poznato da su na području ovog naselja oko 1820. godine živele neke porodice čijih potomaka i danas ima u Prnjavoru: Hadžiselimovići, Softići, Tešnjaci, Odobašići, Pandže, Čaušević i a verovatno i neke druge, koje su izumrle.Na osnovu svega pomenutog nameće se jedno pitanje: Kako se ovo naselje zvalo pre podizanja crkve na prnjavorskom brdu 1829. godine? Ovde nam podaci nisu naklonjeni.
Za prvu polovinu XIX veka, kada je Prnjavor kao naselje postojao, u turskim izvorima nemamo nikakvih podataka ni o imenu ni o postojanju mesta.Podaci o Prnjavoru kao crkvenoj parohiji od 1834. godine postoje u banjalučkom šamatizmu.
Znači dileme nema da je naselje Prnjavora postojalo pre 1829. godine.Nema dvoumljenja ni u tome da su tada u mestu Prnjavor živele muslimanske i pravoslavne porodice, ali najverovatnije još grupisne i odvojene jedne od drugih po mestu stanovanja.
Napomenuli smo da je ovo naselje postojalo još početkom XIX veka.Logično je, da je to naselje moralo imati i svoje ime.Činjenice donekle govore da je ime naselja moglo biti Prnjavor.
Da vidimo koje su to činjenice koje govore u tom smislu? Prvo: za period do 1834 za ovo naselje nije vezano nijedno drugo ime, Drugi: Da crkva nije 1834. godine registrovala ime naselja Prnjavor, Prnjavor bi sigurno još bio u senci zbivanja i o njemu se ne bi znalo da postoji.Dalje, put iz Bosanskog Kobaša i Tešnja išao je preko ovog naselja koje je bilo negde na sredini tog puta.Put je bio teško prohodan, a karavanima je bio potreban odmor.Potreba za odmorom trgovaca i kiridžija navela je nekog, nama nepoznatog čoveka da na pogodnom mestu ovog naselja podigne nekakav nužan, skroman objekat za konačenje ovih.
Možemo. pretpostaviti da se taj nepoznati tu sprnjavorio, skućio se sa svojom sirotinjom da bi tu živeo.Predanje govori, kako su zapisali Đeka Popović i Ljubomir Opačić da je kod Dobre vode, postojala zgrada, koja je kao han služila za smeštaj putnika, koji su koristili prometni put Bosanskog Kobaša i Tešnja prema Banja Luci i obratno.Prnjavorsko brdo pošto je nešto kasnije naseljeno od Ganine vode, prihvatilo je ime Prnjavor, koje je ozvaničeno u crkvenom životu naselja.Ova okolnost je išla na ruku pravoslavnoj crkvi, čiji je cilj bio, kako smo već naglasili, da se obnovi crkveni život na ovom području.Naime, u imenu Prnjavor bilo je simbolike značajne za obnovljeni crkveni život na ovom području, koje se u crkvenom smislu vezivalo za davno raseljeni posed, prnjavor manastira Liplja i Stuplja.Možemo reći da je stvoreni Prnjavor postao značajan za crkveni Prnjavor kome je bio život omogućen i u verskom pogledu.Sprnjavoreni Prnjavor i crkveni Prnjavor sticajem okolnosti postali su jedno.
Zbog svog strateškog značaja za saobraćaj i zbog postepenog razvoja, Prnjavor je preuzeo značaj i ulogu mnogo starijeg i poznatijeg mesta Lišnje, koja je mnogo godina pre Prnjavora bila privredno i saobraćajno središte ovog kraja.Neki podaci govore da su i Konjuhovci, koji su toliko blizu Prnjavora, starije naselje od njega.
Izvor: Prnjavor i njegova okolina, Zdravko Nedović
12. mart 2019. u 13:38
Vojislav Ananić
NASELJAVANJE PRNJAVORSKOG PODRUČJA I SAMOG PRNJAVORA
Po nekakvom redu i redosledu trebalo bi prvo govoriti o naseljavanju samog Prnjavora pošto je on bio središte nekadašnjeg sreza (kotara).Međutim, pošto je Prnjavor jedno od najmlađih naselja na ovom području, to ćemo prvo nešto peći o naseljavanju okoline Prnjavora, a onda i o njegovom naseljavanju, čiji je početak kako smo već kazali vezan za početak prošlog veka.Naseljavanju sa strane nije bio podložan samo Prnjavor već i njegova okolina, koja je u tom pogledu bila prilično šarolika.Na ovo područje i u sam Prnjavor doseljavali su se ljudi iz sva četiri pravca.Naseljavanje se najmanje vršilo iz pravca severa a najviše sa juga i jugoistoka.
Ovde ćemo dati pregled izvesnog broja porodica koje su starosedelačke ili su se naselile sa strane na ovo područje.
Popović i u Vijačanima je zamašan rod koji se vezuje za manastir Stuplje.Naime, Popovići imaju istu slavu koju je u svoje vreme imao i manastir Stuplje (slavili su Sv. Arhangela).
Pratljačići su poreklom iz Boke Kotorske.Rodonačelink im je bio Tešan.O sebi i svom rodu Pratljačići su ostavili zapis o šest pokoljenja, što je inače velika retkost u bilo kom kraju naše zemlje.Blizina škole sigurno je imala uticaja da su se muški članovi ovog roda većinom opismenjavali i u tom pogledu prednjačili od ostalih u svojoj sredini.
Novakovići su doselili iz Zelenike i bokokotorskog kraja, a na dugom putu od Zelenike do ovog područja Novakovići su se zaustavljali u okolini Skender Vakufa, u Šipragama, Galjipovcima, Tabaku i na kraju došli u Ilovu.Rodonačelnik ove porodice bio je Pavle koji se doselio na ovo područje 1899. godine.
Grujići su najstariji rod u selu Gornja Ilova, rodonačelnik ovog roda bio je Dujak.Malinovići su· takođe jedan od starijih rodova.Jedan od njegovih članova bio je Damjan poznati seoski knez.A član ovog roda po imenu Kuzman bio je jedan od prvaka Zemljoradničke stranke.
Spasojevići su· doselili u selo Kokore još u turskom periodu.Od tri brata Spasoja, Rada i Gavra razvila su se tri roda: Spasojevići, Radići i Gavrići.
Kuprešani iz Šeškovaca doselili su se iz Kupresa. Živkovići iz Potočana doselili su se iz Hercegovine.
Cvijanovići iz Potočana zvani Madžari doselili su se iz Livna.
Vrhovci, stanovništvo iz planinskih područja Bosne bili su u stalnom pokretu i ekspanziji.Ovaj deo stanovništva i u ostalim krajevima naše zemlje, imao je neprekidnu težnju da se naseli u niže i ravničarske oblasti, gde je polako raskidao sa ranijim načinom života i običaja.Što se tiče prnjavorskog područja, Vrhovci su se u njemu naseljavali u selima oko Prnjavora pa i u samom Prnjavoru.Kako ističe Prota Mirko Obradović, kod Vrhovaca se dugo očuvala narodna nošnja, vez na rukavima kod muškaraca i na skutovima ženske odeće bili su karakteristični za ovaj deo stanovništva.Pored toga treba napomenuti da je kod Vrhovaca bio karakterističan i način pevanja, koji se najčešće čuo prilikom verskih praznika i drugih narodnih običaja i svečanosti u domaćinstvima.Vlasnik, prvog hotela u Prnjavoru, Popović Tešo bio je rodom iz Prosjeka.
Rakići su se doselili iz Bosanskog Petrovca.Ovde nedostaje pobliže obaveštenje o muslimanskom stanovništvu u selima Konjuhovci, Galjipovci i Mravica.
Vrlo je rasprostranjena pojava seoba stanovništva i to naročito u niže župne krajeve.Doseljavanje pojedinih porodica iz Hercegovine pada na početak HH veka.U vremenskim periodima, kada to dozvoljavaju političke i druge prilike, dolazilo je do seoba stanovništva iz pasivnih područja u župnije krajeve.Ova pojava naročito je prisutna u seobama stanovništva iz Hercegovine i Crne Gore.Doseljavanje iz Hercegovine teklo je uglavnom “krijumčarskim putem” koji je išao od Ljubuškog preko planine Bitovnje, Uzlomca, Prnjavora i Slavonskog Kobaša.Seobu u ove krajeve započeli su stanovnici iz okoline Ljubuškog, iz sela Vitine, Klobuka i drugih.Ovaj proces se nastavio i posle prvog svetskog rata i iz drugih krajeva Hercegovine.Prva prihvatna stanica u koju su odsedali Hercegovci, po dolasku u ovaj kraj, bio je Kapać, gde je i započelo njihovo naseljavanje, zatim u sela Doline i Šereg Ilovu, a kasnije u Babanovce, Lužane i druga.
Zapažanja i kazivanja pojedinih ljudi imaju često veliki značaj za verodostojnost iznetih podataka, naročito tamo gde se oskudeva u pisanim izvorima.
Doseljavanje sa Istoka je jedan dugotrajan proces, i to ne samo na ovo područje već mnogo šire.Boraveći u nekoliko srezova Banjalučke regije, kao i u nekim mestima u Srbiji, Prota Mirko Obradović je zapazio sličnost obreda prilikom sahranjivanja u tim mestima.U nekim mestima u Srbiji bio je običaj da se umrli prevozi saonicama usred leta od kyće do groblja.Ovaj običaj postojao je po mnogim selima bivšeg banjalučkog i prnjavorskog sreza.Inače pomenuti prevoz pokojnika tumači se narodnim verovanjem da posle smrti pokojnika u njegovom telu duša ostaje još 40 dana.Postojala je bojazan da bi duša pokojnika mogla izaći pre vremena iz njegovog tela ukoliko se vozi pokojnik po neravnom i džombastom terenu.Zbog takvog verovanja saonice su korištene i u letnjem periodu.
Sarići sa dodatnim prezimenom Gostimirovići su poreklom iz Srbije, na šta ukazuje prezime Gostimirović koje je u Srbiji rasprostranjeno.
Đekići, Isaije i Lazar došli su iz Bosanskog Kobaša, a inače su poreklom iz Mačve.
Babići, braća Golub i Stanko rodom su iz sela Stublina kod Obrenovca.Oni su se naselili u Prebjezima.Golub Babić je bio vrlo cenjen čovek.On je bio vojvoda i vođa bosanskog ustanka 1875-1878. godine.
Smilbegovići su se doselili 1906. godine u Kupaše.Oni su tada kupili banju Kupaše od Dr-a Fehbega Xašagića, inače Hašagić; je u ono vreme bio predsednik bosanskog sabora.U Kupaše je doselio Tahirbeg Smailbegović.Pre doseljavanja u Kulaše Smailbegovići su živeli u Tešnju gde su imali brojne posede, zemljišne i na njima kmetove.Pored njih zamašne zemljišne posede imali su i drugi bosanski feudalci.
Čengići su iz Sarajeva, a poreklom iz Mesopotanije?
Džinići su poreklom iz Banja Luke.
Kapetanovići iz Bosanskog Kobaša, a poreklom su Starčevići iz Slavonske Požege.Postojali su i Kapetanovići iz Banja Luke.
Krupići su imali zemljišni posed u Palačkovcima. Status aga na ovom području imale su sledeće porodice:
Tabakovići iz Banja Luke, Hadžiselimovići i Odobašići iz Prnjavora.
Navedimo još neke zanimljive pojedinosti u vezi sa posedima aga i begova na ovom području.Kmetska selišta i posede koje su obrađivali kmetovi imali su Čengići u Velikoj Ilovi, Pečeneg Ilovi, Gornjoj Ilovi, Grabik Ilovi, Skakavcima, Palačkovcima, Kokorima i Crkvenoj.Godine 1885., austrijske vlasti su izvršile katastarsko premeravanje na ovom području radi utvrđivanja poreskih obaveza.Tom prilikom je utvrđeno da je Hajdar-beg Čengić imao 12960 duluma zemlje ili 1296 hektara.
To je takav zemljišni fond kakav nemaju ni mnoga
poljoprivredna dobra u našoj zemlji.Neki od Čengića bili su nezadovoljni austrougarskom okupacijom pa su se odmah odselili u Tursku.
Ovako su doduše postupile i brojne druge imućnije muslimanske porodice iz Bosne i Hercegovine.Želja i uspomena potomaka Čengićevih na zemlju bila je toliko jaka, da su se oni po Kemalovu zakonu o imenima nazvali Ilova.Otuda su sve Ilove i dobile to zajedničko ime.
Džinići su imali kmetska selišta u Kremni i Popovićima.
Banjalučki Kapetanovići imali su posed u selu Prosjeku. Kapetanovići koji vode poreklo od Starčevića iz Slavonske Požege, imali su zemljišne posede u Bosanskom Kobašu.
Tabakovići su posedovali zemlju u Donjoj Ilovi, a Odobašići i Hadžiselimovići u Štrpcima.
Kako se vidi iz navedenih podataka o feudalnim muslimanskim porodicama, koje su imale zemljišne posede na ovom području, imamo nešto podataka o njihovom poreklu.Međutim sa ostalim muslimanskim porodicama iz okoline i iz samog Prnjavora stvari stoje drugačije.Naime vrlo je mali broj porodica o kojima pouzdano možemo reći najosnovnije podatke o njihovom poreklu.
U vreme turske vlasti muslimanske porodice nisu imale razloga za nekakvu veću seobu pa su seobe i kretanja ovih porodica mnogo manje, nego što je slučaj sa nemuslimanskim porodicama.Ovde čine izuzetak one muslimanske porodice, koje su stekle zemljišni posed putem vojne službe ili putem političke karijere.
U prošlom veku kada je nastajao Prnjavor na ovom području nije bilo mnogo muslimanskih porodica. Prema austrijskom popisu od 1885. godine od 76 katastarskih opština šest je bilo muslimanskih, jedna i po katolička, a ostale su bile srpske.
Verovatno je dobar broj muslimanskih porodica, o čijem poreklu nemamo značajnih podataka islamizovan na ovom području i tu su se njihovi preci trajno zadržali.Napominjem to ne važi za sve muslimanske porodice koje žive na ovom području.
Na ovu pretpostavku navodi jedna činjenica čiju vrednost ne smemo zanemariti.Ta činjenica je prisutna i u drugim krajevima naše zemlje ali je i ovde izražena.Nailazimo na ovom području na više pravoslavnih, muslimanskih pa i katoličkih porodica koje nose isto prezime.Prezime Zec imaju srpske porodice u Štrpcima i muslimanske porodice u Mravici i Lišnji.
Zatim je isti slučaj sa porodicama Bojić, Brković, Vuković i drugim. O naseljavanju ovog područja bez sumnje biće još reči, a sada da kažemo nešto i o naseljavanju samog mesta Prnjavor i njegovim žiteljima.
Najstarije naseljeno mesto na području Prnjavora bilo je oko Ganine vode.Ganina voda nalazila se na mestu između stolarske radnje Bajramovića i mesarske prodavnice Brane Markovića.Pomenuta Ganina voda prvo je bila izvor voda kasnije voda na točak.Zatrpana je ova voda kada je komunalno preduzeće zatrpalo najveći broj bunara po Prnjavoru.Većina ovih bunara imala je vrlo kvalitetnu vodu.Tada je neki uticajni pametnjaković izneo ideju da ukoliko se zatrpaju bunari po Prnjavoru, da će vodovod imati više vode.Ova zabluda je dobro poznata.
Prometni deo Prnjavora ili prnjavorska čaršija, počeo se stvarati oko raskrsnice puteva koji su vodili od Bosanskog Kobaša i Tešnja prema Banja Luci.Na teren oko Ganine vode nastavljala se takozvana Tahirova obala, to je kraj kojim vodi ulica od tržnice do pravoslavne crkve, odnosno ulica Novaka Pivaševića i deo ulice Rade Vranješević.0vaj teren je ranije bio daleko strmiji ali je vremenom stesan građenjem ulica i stambenih zgrada.
Izgleda da je Prnjavor bio zanimljiv od svog početka u poljoprivrednom i trgovačkom pogledu jer kako drugačije objasniti doseljavanje više porodica oko 1820. godine oko Ganine vode.
Zanimljivo je to da se te porodice doseljavaju iz mnogo razvijenijih sredina nego što je tada bio Prnjavor.Na pomenuto mesto oko Ganine vode doseljavщu se porodice i pojedinci iz Banja Luke, Maglaja, Bosanskog Kobaša.U pitanju su već pominjane porodice: Hadžiselimovića, Softića, Ćejvana, Odobašića, Tešnjaka, Čauševića i dr.
Prema kazivanju Ljubomira Opačića takozvanu Veliku mahalu naselili su: Maroši, Dervići i Pandže za koje se kaže da ih je bilo više kuća.Tu su se naselili i Ethemovići i Kobajice.
Sada ćemo kazati koju reč o onim porodicama, koje su se među prvima doselile na ovo područje, a o kojima se po nešto pouzdano zna.Neke od tih porodica smo već pomenuli.
Za Softiće se zna da su poreklom iz Banja Luke.Rodonačelnik ove porodice bio je Alajbeg koji je imao sinove Mustafu i Hasiba.Mustafa Softić je učio medresu u Banja Luci i u 25-oj godini postao je hafiz, čovek koji zna ceo kuran napamet.Softići su se upočetku prema Alaj-begu, prezivali Alajbegovići.
Hafiz Mustafa imao je dva sina Ahmeta i Muhameda koji je bio oženjen svastikom kadije Mustajbegovića.Hadž je obavio 1928. godine , a umro je 1930. godine.
Hasib Softić bio je dugo godina gradonačelnik Prnjavora, oko sedamnaest godina.Bio je gradonačelnik u vreme austrijske vlasti, a zatim na tom položaju ostao i u državi Srba, Hrvata i Slovenaca.Umro 1927. godine.On je imao sinove Smaila i Sulejmana kao i dve ćerke.I Sulejman je obavio hadž.Njegova deca su Ešref i Ekrem.Sulejman je umro 1974. godine.
Ljubovići su poreklom od Nevesinja, imali su posed u selu Devetini odakle su se doselili u Prnjavor.Jedan od tih Ljubovića, Idrizbeg bio je neko vreme gradonačelnik u Prnjavoru.Njegova deca su bila Miralem, publicista, Ferid i Refik.
Kotorčići su poreklom iz Kotorca.
Ćejvan je prezime persijskog porekla.Iako su naše zemlje bile vrlo dugo pod turskom vlašću, vrlo su retke porodice koje vode poreklo iz Male Azije, Persije i drugih zemalja sa bliskog Istoka.
Ethemovići, bpaća Zajko i Juso,a kasnije i Hasan Čaušević, ostali su u cećanjy starih Prnjavorčana kao dugogodišnji prevoznici pošte na liniji Derventa Prnjavor.To je vreme kada se poštanske pošiljke i putnici prevoze kočijama.
U ovom nabrajanju porodica koje su se doselile na područje samog Prnjavora u prošlom veku ne možemo da budemo precizni ni u broju naseljenih porodica niti u vremenu njihovog doseljavanja. Nedostatak pisanih izvora i zaborav učinili su svoje.
Sada ćemo nešto peći o naseljavanju prnjavorskog brda, ali nešto tačnije o onih pet porodica koje je na ovom mestu zatekao naseljene Božo Kovačević, koji je 1830. godine doselio u Prnjavor iz Srđevića.
Zemljište prnjavorskog brda i Tahirove obale je slabijeg kvaliteta od zemljišta oko Ganine vode pa bi i to moglo da bude jedan dokaz da je to mlađe naselje od naselja oko Ganine vode.
Porodice koje je Boža Kovačević zatekao na prnjavorskom brdu su sledeće: porodica Simeuna Simeunovića-Crnogorca, Mića Bajića i Pavla Todorovića.Ove tri porodice su bile na južnoj strani puta, a na severnoj strani tog puta bile su porodice Simeuna Vujčića i Jokića.
O vremenu doseljavanja i o poreklu ovih porodica nemamo pouzdanih podataka i ovde je veo zaborava učinio svoje.Može se pretpostaviti da su ove porodice, ili njihovi preci izbegli pod pritiskom osionih banjalučkih begova Džinića, sa prnjavora manastira Stuplje.
Kyća Simeuna Simeunovića, zvanog Crnogorac nalazila se niže kyće pokojnog Luke Stankovića, uglednog predratnog trgovca.Pošto se u Simeunovoj kući čuvao barjak učesnika u Pop-Jovičinoj buni, sa ovog područja, po tome bi se dalo suditi da je kyća Simeunovića bila u to vreme i najuglednija od pomenutih pet kyća.
Simeun Simeunović bio je oženjen Arhanđelijom iz svešteničke porodice Eskić a iz Banja Luke.U tom braku rođena je Jovanka 1834. godine i živela je do 1921.godine.Simeunovoj ćerki Jovanki došao je u kuću i njome se oženio Vaso Trifković iz Dervente, koji je umro u četrdesetoj godini, 1836-1876. godine.U ovom braku rođen je Lazar, 1851-1893. godine.On je bio oženjen Jokicom, ćerkom Jove Surutke iz Banja Luke.Mitra 1858-1944. godine udata za Jakova Tasovca u Derventi.Mihajlo 1862-1905. godine, oženjen Milicom Bobarević iz Brčkog.Milka-Miholjka 1865-1944. godine udata za Luku Opačića iz Prnjavora.
Svi ovi potomci Simeuna Simeunovića, po ženskoj liniji dobili su prezime Trifković.Iz braka prvog Vasinog i Jokičinog sina Lazara rođeni su: Petar, Sofija, Vladimir i Branko.Smrću Vladimira ugasila se porodica Trifković, u Prnjavoru.
Mićo Bajić imao je sina Jovu i ćerke, Milicu udatu za Ristu Vikića i Mitru udatu za Kostu Ostojića.
Pavle Todorović bio je ugledan trgovac poznat i van Prnjavora, poticao je iz građanske porodice.U braku Pavla i Stake rođeno je sedmoro dece: Risto, Jefto, Todor, Mihailo, Mara, Jefa i Anđa.Risto je rano otišao u Srbiju gde se okućio i tamo ostao.Jefto je u braku sa Ankom iz Bošnjaka imao ćerku Staku, udatu Dragišić, njena ćerka Ljubica, udata Đorđević, bila je dugogodišnji službenik u Prnjavoru, umrla 1993. godine.Mihailo je bio oženjen Jovankom Pikić iz Banja Luke, a Mara je bila udata za Tešu Kovačevića iz Prnjavora.Jefa je bila udata za Mitra Đerića, a Anđa za Rista Marića, u njihovom braku rođena je Krista.
Udovica rano preminulog Simeuna Simeunovića Crnogorca udala se za Simeuna Vujčića.Oni su imali sina Jakova.U braku Jakova i Gospave rođeni su: Simo koji je bio oženjen Milevom, ćerkom Jove Kovačevića, Mitra je bila udata za Stanka Petrovića, a Jovanče oženjen Marinkom Petrović iz Dubočca.U braku Jovanče i Marinke rođeni su: Nada koja je bila udata za Iliju Ristanovića u Sarajevu, Drago koji se oženio Šapčankom Canom i Rajko koji je bio oženjen Ružom, Ćerkom Prote Jovanovića.
Stari Prnjavorac Jokić imao je Suprugu Savku, u braku su imali sina Jovu, a ovaj je bio oženjen Dujom.
Ovo bi bili rodoslovni podaci ovih pet porodica koje je Božo Kovačević zatekao kada se doselio u Prnjavor oko 1830. godine.
Tpećy fazu ili treći talas naseljavanja u Prnjavoru započeli su rođaci Simeuna Simeunovića, kada su se iz njegove kyće naselili Mićo i Racan više Kovačevića bunara.
O trećem talasu naseljavanja Prnjavora kao i o drugim razgranatim porodicama i rodovima dajemo osnovne podatke i neke pojedinosti pri kraju ovog spisa.
Antonići su poreklom iz Tešnja.
Antonić Miloš trgovac i veliki dobrotvor crkvene škole u Prnjavoru (o tome je pisano u poglavlju o razvoju školstva).Miloš Antonić je bio oženjen Mitrom, Ćerkom Marka Blagojevića-Puškara.U braku su imali ćerku Martu koja je bila bolničarka, a njihov sin Marko u braku sa Savkom, ćerkom Teše Popovića imao je jedanaestoro dece.
Bjegojevići su bili poreklom iz Palačkovaca.Za Tešu Bjegojevića se kaže da je imao sina Tešicu, koji je prednjačio među trgovačkim pomoćnicima Bože Kovačevića.U braku Tešice i Jovanke, sestre Steve Ostojića rođeni su: Staka koja se školovala u Institutu “Marija Fjodorova”, što je za ono vreme bila prava retkost.Njena sestra Gospa bila je udata za Damjana Kneževića.Njihov brat Tomo bio je oženjen iz Trstenika.
Ćerka Mileve i Tome Bjegojevića, Jovanka, postala je poznata jugoslovenska balerina, poznata u umetničkom svetu kao Žana.
Inače na savlađivanje ove izuzetno teške umetnosti Jovanka se odlučila na sugestiju i nagovaranje ugledne Prnjavorčanke Felicije Finkelštajn i supruge Mihala Hartmana. Bjegojević Blagoje, brat od strica Tešin, učestvovao je u srpsko-turskom ratu (1876-1878).Priča se da je dobio ime Galibarda a to je u vezi sa imenom Garibaldija, poznatog italijanskog oslobodioca, borca za oslobođenje Italije.Blagoje je imao sinove dr Ljubomira, višeg pravnog savetnika u Sarajevu i Savu službenika u Doboju.
Blagojević Marko, živeo je u Banja Luci i bavio se puškarskim zanatom.Zbog pograničnih čarki i sukoba, zabranjeno mu je bilo da se bavi puškarskim zanatom u Banja Luci.Marko se preselio u Prnjavor i tu se počeo baviti trgovinom.Oženio se Savkom Dujić iz Dervente.Njegova deca su po njegovom imenu dobila prezime Markovići.
Bogdanović Josip, bio je iz okoline Zadra.Služio je u austrougarskoj vojsci.Posle okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine, bio je demobilisan. Posle demobilizacije bio je civilni službenik a službovao je u više mesta pa i u Prnjavoru gde se oženio.U braku Josipa i Spasenije Radivojac rođeni su: Mirko koji je bio oženjen Evicom Rarogijević, Drago oženjen Marinkom ćerkom Jove Milića, Dragica, Zorka i Olga koja je bila udata u Srbiji.U braku Mirka i Evice rođena je Vera, dugogodišnji direktor banke u Prnjavoru.U braku Save i Marinke rođena je Olga koja se udala u Beogradu u porodici Spasić.Bogićevići su se doselili u Prnjavor iz Drenove ispod Ljubića, a starinom su iz Srbije. Rodonačelnik ovih Bogićevića bio je Vid.U braku Vida i Mare, ćerke Miće Popovića rođeni su Vojislav profesor, istoričar, Marko, Miloš i Jelena.
Dudić Cvijo i Duja iz okoline Ključa.Cvijo se kraće vreme bavio puškarskim zanatom u Banja Luci a potom su doselili u Prnjavor.U njihovom braku rođeni su: Luka, trgovac u Lepenici, Jovo, Mihailo, Milan, Božidar i Rista udata za Jakova Miladinovića i Draginja udata za Dragutina Kojića.
12. mart 2019. u 13:40
Vojislav Ananić
Nastavak:
Đerići, Todor i Mitar, bpaća od strica, doselili su se iz Pridvorca kod Trebinja.
U braku Todara i Sofe sestre Steve Ostojića rođeni su: Bogdan, Danica, Stevo, Gligorije, koji je bio generalni direktor Izdavačkog preduzeća “Prosveta” u Beogradu i Ruža udata za Vlajka Jelića.
U braku Mitra Đerića i Jefe, ćerke Pavla Todorovića rođeni su: Dušan, koji je bio oženjen Stakom Milanović, Risto je bio oženjen Marijom Timkov, Uroš, Sofija i Smilja udata za Aleksandra Tasića u Beogradu. Dujsić Ale, doselio se početkom ovog veka iz Banja Luke.
Finkelštajn Mihailo, rođen 1863. godine u Lavovu u Ukrajini.U Lavovu je Mihailo završio faramaceutske nauke.U Bosnu je došao kao apotekar, koji je službovao u Sarajevu i Banja Luci, a onda se doselio u Prnjavor.Supruga Finkelštajnova bila je poreklom iz Poljske, tačnije iz Krakova.
Dolazak porodice Finkelštajn u Prnjavor imao je ne samo veliki značaj za razvoj zdravstva, već je imao i društveni, politički i kulturni značaj.Ova ugledna obrazovana porodica bila je neobično cenjena u ovoj sredini na koju je imala jak uticaj.Za Feliciju Finkelštajn savremenici pričaju da je bila izuzetno obrazovana i kulturna žena.Posebno je bilalingvistički obdarena.Tačno je govorila i pisala engleski, francuski i nemački a znala je italijanski, ruski i poljski.Davala je časove stranih jezika deci imućnih porodica iz Prnjavora.
Mihailo je umro uoči rata 1940. godine.
Sin Mihaila i Felicije, Bruno rođen je 1906. godine.Završio je farmaciju i pravo.Od oca je preuzeo rad i rukovođenje apotekom i na tom poslu je ostao do odlaska u partizane.Apoteka i kuća Finkelštajnovih izgorela je 1944. godine prilikom najezde Čerkeza.Tom prilikom ubijena je i Brunova majka Felicija.Bruno Finkelštajn je penzionisan kao sanitetski pukovnik.Ostatak života proveo je u Beogradu.
Jovanovića je u Prnjavoru bilo više porodica.
Jovanović Tešo po nadimku Maslić, u svoje vreme poznat po svojoj pekari i bunaru na početku Gložića.Bunar je postojao do akcije zatrpavanja bunara po Prnjavoru, koji je sprovelo Komunalno preduzeće, o čemu je već bilo reči.Inače pomenuti bunar se nalazio preko puta zgrade gimnazije.
Tešo je imao sina Savu, a Savo je sa suprugom Ljubicom imao sina Čedu koji je bio opštinski pisar u Srpcu.
Jovanović Risto po nadimku Bjelan bio je iz Velike Ilove, bio je oženjen Milkom, ćerkom Marka Blagojevića.Imao je sina Jakova, krojača i ćerku Maru.
Jovanović Ostoje Jovo, službenik iz Sarajeva, po ocu Ostoji bio je prozvan Ostojić.U braku Jove i Višnje, ćerke Bože Kovačevića rođeni su: Angelina koja je bila udata za Mirka Lešića, Mileva, nastavnica, Jovanka i Momir.
Jovanović Pero rodom iz Čoke (Bačka) učiteljevao je u Palačkovcima, a zatim u Drugovićima, potom se preselio u Prnjavor, i imao je Mladena i Dušana.Dušan je u svoje vreme bio najistaknutiji predstavnik kulturnog i prosvetnog života u ovoj sredini.
Iz prvog svetskog rata, gde je učestvovao kao solunski dobrovoljac, vratio se kao kapetan prve klase.Umro je kod ćerke u Perlezu.
Kojić Stojko i Kasto, doselili su se iz Štrbaca.Kojić Vaso i Stevo, iz Okoline Banja Luke doselili su se u Prnjavor 1895. godine.Od dece je Kojić Stojko imao: ćerku Mitru, koja je bila udata za Jovu Reljića, Anđu udatu Stojanović, Draginju udatu za Đorđa Živkovića, sina Petra koji je bio oženjen Jelkom, ćerkom popa Josifa Rakića, Vida koji je bio oženjen Đukom, ćerkom Pere Markovića.
U braku Vida i Đuke rođeni su ćepka Marija koja je bila udata za Rajka Mileusnića, Ruža, Uglješa i Olga koja je bila udata za Danila Ćućuna.
U braku Koste Kojića (iz Štrbaca) i Slavice rođeni su: Sofija koja je bila udata za Tomu Stankovića, Stana izučila za nastavnicu udala se u Sarajevu za školskoga nadzornika Nedeljka Lazarevića i Hristana udata je bila za popa Dušana Školnika.
Kojić Vaso i Mara, ćepka Gavre Novića imali su u braku: Branka doktora prava, Žarka prosvetnog inspektora u Banja Luci, ćepky Danicu koja je bila udata za Dušana Kuruzovića, ovdašnjeg trgovca, ćerka Zorka bila je udata za Savu Sekulića u Beogradu i Milku.
Kovačević Božo (1804-1885) godine, doselio se iz Velike Ilove.Pošto je izučio zanat trgovački kod Pere Kostića u Tešnju, oženio se Bojom koja je poticala iz zadruge sa preko sto članova.U svoje vreme bio je jedan od najznačajnijih privrednika ove sredine.Danas na njega podseća samo Kovačevića bunar.U braku Bože i Boje rođeni su: sin Jovo (1851-1882), Mara, Jefa i Višnja.U braku Jove Kovačevića i Sarajke Anđelke rođeni su: Mileva (1876-1967) bila je udata za Simu Vujčića, Ljubica, bila je udata za Savu Jovanovića Maslića, sin Jovanče oženjen sa Vukosavom Dereta.Božina ćerka Mara udala se za Peru Markovića.
Druga Božina ćerka udala se u Modriči, a treća Božina ćerka udala se za Jovu Jovanovića, koji je po očevu imenu dobio prezime Ostojić.
Kovačević Tešo i Anto, sinovci Bože Kovačevića, u Prnjavor su se doselili iz Srđevića.
Tešo Kovačević bio je oženjen Marom, ćerkom Pavla Todorovića.U ovom braku rođeni su: Nikica, Jeftan, Velimir student poljoprivrednog fakulteta u Beču, Milan je bio apsolvent trgovačke akademije u Gracu, bogat bankarski službenik, Branko, Milena koja je bila udata za Živka Mikića, šefa poreske uprave, Draginja, Radojka i Staka koja je bila udata za Miloša Antonića iz Modriče. Nesvakidašnja je pojava da deca svoje roditelje zovu imenom što su činila deca Mare i Teše Kovačevića.Prezime Kovačević je vrlo rasprostranjeno po svim krajevima naše zemlje.Ovo prezime nije ograničeno ni verskim ni nacionalnim okvirima.
Drugi Božin sinovac Anto bio je po zanimanju terzija, krojač ali je bio daleko poznatiji kao jedan od prvih učitelja u Prnjavoru.Anto je bio oženjen Marom iz Sarajeva, sa njom u braku imao je ćerku Jokicu i sina Milana.
Krstić Đorđo rođen iz Gacka bio je sreski sudija u Prnjavoru a kasnije predsednik apelacionog suda i sudija vrhovnog suda u Sarajevu.U braku sa Vasiljkom, ćerkom Jakova Tasovca iz Dervente imao je decu: Milenka, rođenog 1911. godine profesor Univerziteta u Sarajevu, Veru 1914. godine sudija vrhovnog suda u Sarajevu, Branislava 1922. godine inžinjer arhitekture.
Kuruzovići su iz Trebinja iz Hercegovine.Oni su doselili u Drakuliće kod Banja Luke, a odatle se Dušan doselio u Prnjavor.Dušan Kuruzović je bio poznati prnjavorski trgovac.U njegovom braku sa Danicom, ćerkom Vase Kojića rođeni su: Dragica, Mara i Koviljka.
Lazić Lazar zvani Ključar, doselio se iz Bosanske Gradiške u Prnjavor.Lazar je imao decu: Ljubicu, udatu Stefanović, Ljubica je bila po profesiji glumica, Veljka, Branka, koji je bio oženjen Petrom Tubak, Đorđa i Rajka koji je bio oženjen Stakom Neimarević.
Maleševići su se prvi doselili na Gložić.Tu je ubrzo nastalo nekoliko njihovih porodica.O poreklu Maleševića je već bilo reči ali napomenimo da su oni sada jedan vrlo razgranat rod čiji članovi pored Prnjavora žive još u nekoliko okolnih sela.
Maleševići su se u Prnjavor doselili iz Čivčija, sela na putu Prnjavor-Banja Luka.Oni su starinom iz Makedonije ispod planine Maleš.
Verski i nacionalni pritisak od strane turskih vlasti bio je na hrišćane mnogo jači u onim oblastima koje su bile bliže samoj Turskoj.Ta nevolja je prisilila i stanovnike ispod planine Maleš da krenu u nepoznato i da se nađu u ovom kraju.Samostalne porodice od Maleševića na Gložiću zasnovali su: Simeun, Đorđije i Đurađ.Od potomaka Đorđijevih pomenućemo Branka i njegovu sestru Milku koja je bila udata za Pavla Uremovića.
Marjanovići su poreklom iz Novića, zaseoka derventskog Detlaka.Rodonačelnik Marjanovića bio je Vaskrsije.Vaskrsije je u braku imao decu: Vasilija i Vasu.U braku Vase i Jovanke rođeni su dve ćepke i sin Jovo.Jovo je u Banja Luci izučio kalajdžijski zanat.Kao svršeni zanatlija Jovo se doselio u Prnjavor gde je otvorio zanatsku radnju.Jovo se oženio Anđom, ćerkom Jove Đukanovića.U njihovom braku rođeni su: Dušan, koji je završio medicinski fakultet i radio je kao lekar u Srbiji, Milan, učio je trgovačku akademiju.Dugo je službovao u Prnjavoru.U braku sa Budimkom imao je ćerku Dušanku, nastavnicu.Umro je u osamdesetoj godini života 1899-1979. godine.Dr Dušan i Milan imali su sestre Hristinu, Milku i Draginju.
Markovići.Oni su jedna od zaslužnih i uticajnih
porodica na ovom području, naročito u privrednom i kulturnom pogledu.Rodonačelnik ove porodice bio je već pominjani Marko Blagojević -Puškar, rodom iz Banja Luke.Pošto mu je u Banja Luci zabranjeno da se bavi puškarskim zanatom on se preselio u Prnjavor i tu se počeo baviti trgovinom.
U braku Marka Blagojevića i Savke Đukić iz Dervente rođeni su: Milka, bila je udata za Rista Jovanovića-Bjelana, Pero (1847-1908) bio je oženjen Marom, ćerkom već pominjanog Bože Kovačevića, (1849-1924) bio je učesnik i dobrovoljac i učesnik ustanka u Bosni (Sukob s Turcima u Crnim Potocima).Jovo je bio veleposednik i trgovac, bio je oženjen Marom, ćerkom Jefte Jovanovića iz Dervente, Mara udata za Jovana Đorđevića-Crnog iz Dervente, Mitra je bila udata za Miloša Antonića iz Tešnja, Jovo Blagojević, sin Marka Blagojevića, iz praktičnih razloga po i imenu oca Marka počeo se zvati Marković.U tom pogledu za njim se poveo i njegov brat Pero.U braku Pere sada već Markovića rođeni su: Dimitrije, koji je završio Medicinski fakultet. Najverovatnije je da je dr Dimitrije bio prvi fakultetski obrazovani Prnjavorčanin.Rođen je 1874, uoči bosanskog ustanka a umro je godinu dana posle oslobođenja naše zemlje.Dr Dimitrije Marković bio je okružni sanitetski inspektor u Banja Luci.Dimitrijeva braća bili su: Mirko oženjen Draginjom, ćerkom Bože Stankovića, Konstantin, Savo i sestre Đuka udata za Vida Kojića, Milka je bila udata za Tašu Todorovića iz Modriče, Draginja je bila udata za Rakić Vladimira opštinskog pisara i Jovanka koja je bila udata za Rajka Mileusnića.
Dr Marković Dimitrije imao je sina Petra inženjera i ćepke Veru nastavnicu i Olgu profesora.
Mirko i Draginja imali su sinove Svetislava i Petra.
U braku Jove i Mare rođeni su: Leposava, udata za Simeuna Simića u Sarajevu, Lazar, inženjer agronomije (1866-1977) bio je oženjen Olgom Tatić iz Novog Sada, Jefto, bio je oženjen Novosađankom Mirom, posle njene smrti umetnicom Jovankom Crnjanski takođe iz Novog Sada, njena majka Smilja bila je učiteljica u Prnjavoru.Deca Lazara i Olge bila su intelektualci koji su živeli i radili na strani.
Miladinovići
Miladinović Andrija je još u turskom periodu bio poznat trgovac, koji je svoje poslove obavljao preko banke u Slavonskom Brodu.Andrija i Spasenija imali su decu: Rista, Toma, Ignju i Jakova zatim Julku koja je udata za Filipa Milanovića, Mitru udatu Palikuća.
Risto je odselio u Bosanski Petrovac, imao je troje dece.Tomo se odselio u Štrpce.U braku Ignje i Milke rođene Nović, rođeno je više ženske dece i to: Smilja, udata je za Stojana Popovića u Svetozarevu, Bosiljka udata za Branka Ćurkovića,Nevenka je udata za Gojka Popovia u Banja Luci, Jelena udata za Luku Berdovića u Dubrovniku, Zora je bila udata za Franju Ćosića, Ljuba udata za Branka Naerlovića, Staka udata za Milana Todorovića.U braku Jakova i Riste, ćerke Cvije Dudića rođena je Dragica, bankarski službenik u Sarajevu.
Milanovići su poreklom iz Kokora.Oni su se vremenom raselili i u neka druga mesta ove okoline.Staka, supruga Dušana Đerića vodi poreklo iz roda Milanovića.
Milići, jedni Milići vode poreklo iz Dubočca kod Dervente, drugi su iz sela Kremne pod Ljubićem, a treći su poreklom iz Crne Gore.Đorđe Milić je bio ugledna kulturna ličnost svog vremena i ovog kraja.Doselio se Đorđe 1886. godine u Prnjavor, bavio se trgovinom i poezijom.Otvorio je prvu knjižaru u Prnjavoru.Pošto je Đorđev otac rano umro, majka mu se preudala za Petra Petrovića u Dubočcu.
U braku Đorđa i Jelene rođeni su: Desanka udata za Ivana Kalinkova, sudiju, Vojislav, Božidar i Borka udata za Georga Lamersa iz Topole.
U Kremni su rođeni Milići: Milan, Jovo, Simeun i Novak.Prva dvojica od pomenutih Milića doselili su se u Prnjavor.
Milić Milan i Persa imali su više dece, sinova od kojih je
Mirko nastanjen u Zagrebu, a ostali u unutrašnjosti Srbije. Inače Milan je bio limar po zanimanju.
Milić Jovo, lugar po zanimanju, u braku sa Petrom, ćerkom Nede Spasojevića imao je sina Branka koji je bio direktor Fabrike sode u Lukavcu, i ćerku Marinku udatu za Savu Bogdanovića.Posle Petrine smrti, Jovo se oženio Sofijom, ćerkom Alekse Glišića.
Pored pomenutih Milića, u Prnjavoru žive Milići, koji su starinom iz Crne Gore iz nikšićkog kraja.Posle izvesnog boravka u Hercegovini, rodonačelnik Savo doselio se u Banja Luku.Njegov unuk dr Ljubomir doselio se u Prnjavor 1932. godine.Razlog njegovog dolaska u Prnjavor bio je sukob sa ondašnjim vlastima.U braku dr Ljubomira i Ankice, medicinske sestre iz Ljubljane rođeni su: dr Velibor, ovdašnji lekar i Milena takođe lekar.
Svojim lekarskim znanjem i pregalaštvom kao i humanim odnosom prema čoveku, dr Ljubomir je dužan poštovanja u svakom pogledu.
Naročito stariji žitelji Prnjavora i okoline sa poštovanjem se sećaju dr-a Ljubomira.Ovaj lekar je stekao posebne simpatije i zasluge u toku poslednjeg rata kada je lečio partizane i pomagao narodnooslobodilački pokret, pri čemu je u ustaškoj blokadi izlagao opasnosti svoj život i život svoje porodice.
Obradovići su poreklom iz Prijedora.Mirko je bio sveštenik i prota prnjavorske parohije.U braku Prote Mirka i Dobrile rođene Davidović rođeni su: Duško, sudija vrhovnog suda Bosne i Hercegovine i elektroinžinjer Radenko.
Porodica Opačića je starinom iz okoline Nikšića.Zapišimo i ovo verovanje: 1685. godine Crnogorci su pretrpeli poraz od Turaka na brdu Vrtjeljki iznad Cetinja, a onda i agitacija protiv Turaka pećkog Patrijarha Arsenija 3. Čarnojevića, koji se 1688. godine sklonio iz Peći u Nikšić.Ove okolnosti dovele su kao osveta do pogibije hrabrih nikšićkih Turaka. Bojeći se osvete Turaka, mnogi stanovnici nikšićkih sela napustili su svoja ognjišta i krenuli su u raznim pravcima, jedni su pošli prema severoistoku, a drugi prema severozapadu.Od onih stanovnika koji su otišli prema severoistoku nastali su rodovi Lunjevice i Skerlići, a od onih koji odoše prema severozapadu nastali su: Bilbije, Ševići, Čubrilovići (Lučinštaci) i Opačići (Ovo je mišljenje kustosa Milana Karanovića).
U vrhu Glamočkog polja nalazi se selo Opačići, odakle su neki žitelji otišli u dalmatinska mesta Plavno i Kistanje, područje dalmatinskog Kosova.Jedan od tih Opačića po imenu Maksim, došao je 1825. godine u selo Palačkovce za paroha.
Sa Marijom iz Knina Maksim je imao Milku koja je bila udata za Peru Ilića, Mara udata za Mićy Simeunovića, Leksa udata za Racana Simeunovića, Jakov, protojerej oženjen, Tankom Aleksić iz Sarajeva i Gligo sveštenik u Vijačanima, oženjen iz porodice Jovanović-Uzun.
U braku Milje i Pere Ilića rođeni su Jovanka-Koka i Risto.Druga ćepka Maksima Opačića, Mara pošto nije imala dece, a bila je materijalno dobro ctojeća usvojila je Jovanku koja se udala za Stevu Ostojića, Jakov i Tonka imali su decu Anku i Luku koji je bio oženjen Milkom, ćerkom Vase Trifkovića.U ovom braku rođeni su Rajka 1888, Radojka 1890, udata za Kostu Bogojevića, Danica 1892-1975, udata za Simu Spasojevića, Ljubomir 1894, sudija vrhovnog suda Bosne i Hercegovine, doktor prava, oženjen je Slavkom ćerkom Gavre Gašića 1906-1970.Rajko, ing. šumarstva rođen 1896. godine, oženjen je Zorom Batestin iz Lovrana i Zorica udata za Jakova Petkovića iz Teslića.Jakov Petković se istakao junaštvom u balkanskim ratovima i u prvom svetskom ratu pa je dobio najveća odlikovanja srpske vojske.
Dr Ljubomir i Slavka imali su u braku dve ćerke, Jasnu elektroinžinjera 1936. godine i Branku, profesora rođenu 1938. godine.
Rajko i Zora imali su u Braku ćerke Marijanu i Veru.Zorica i Jakov u braku su imali tri ćerke.
Ostojići, Stevo i Kosta doselili su se iz Banja Luke, njihov otac i rodonačelnik bio je Risto, dugogodišnji školski nadzornik u Banja Luci.
Ostojić Stevo, (1860-1922) godine, bio je veliki trgovac i dobrotvor zadužbinar, bio je oženjen Jovankom Ilić.Stevin brat Koste bio je oženjen Mitrom, ćerkom Jove Bajića, Sofa je bila udata za Todora Đerića, i Jovanka udata za Tešu Bjegojevića.Stevo Ostojić nije imao u braku dece a njegov brat Kosta imao je u braku Lazara i Rista.
Ostojić Jovo službenik, poreklom iz Sarajeva bio je oženjen Višnjom, ćerkom Bože Kovačevića.
Petrović Stanko, trgovac bio je iz Velike Ilove.Njegova sestra Teša, bila je u svoje vreme u Prnjavoru poznata po veštini i znanju kuvanja.
Što se Popovića tiče njih je bilo više porodica, koje su bile doseljene iz raznih krajeva.
Popović Tešo bio je vlasnik hotela “Popović” u Prnjavoru.U braku imao je dvadesetčetvoro dece.
Popović Mićo poznat pod nadimkom Dugački, doselio se iz sela Kokera.U braku sa suprugom Dašom imao je decu Jovu i Maru, a Mara je bila udata za Vida Bogićevića.Mićo i Daša u braku su doživeli duboku starost.Mićo je umro u sto prvoj godini a Daša je živela preko devedeset godina.
Popović Nikola, doselio se iz sela Nožičkog, po zanimanju je bio gostioničar u braku sa Gospavom imao je više dece od koje ćemo pomenuti Sofiju koja je bila udata u Beogradu, Jokica udata u Dubrovniku, Sima, Todora i Stefana.
Popović Đoko, bio je školski upravitelj u Prnjavoru, a sin mu Cvetko, učesnik u Sarajevskom atentatu.
Praštalo Ilija, starinom i poreklom bio je iz Like, u Prnjavoru je bio šef poreske uprave.Njegov sin Živojin (1892- 1980).Živojin je doktorirao, a kasnije je postao Profesor Univerziteta u Sarajevu.
Rakići su poreklom iz sela Kolunića kod Bosanskog Petrovca.Rodonačelnik Rakića bio je Petar.On je sa suprugom Savom imao sina Josifa, koji je bio sveštenik u selu Palačkovcima.
Sa suprugom Kecman Stanom iz Drinića, Josif je imao decu: Vladimira, opštinskog pisara u Prnjavoru, oženjen ćerkom Pere Markovića, Draginjom, Jelku koja je bila udata za Petra Kojića, Dušana koji je bio pravnik, a oženjen Marijom Nemac, Iliju (1892-1975), oženjen je bio Ljeposavom Popović iz Dugog Polja.
Izvor: Prnjavor i njegova okolina, Zdravko Nedović
12. mart 2019. u 17:27
Vojislav Ananić
O IMENIMA MESTA NA OVOM PODRUČJU
Reklo bi se da nauka o imenima mesta i naselja nema težak posao oko utvrđivanja tih imena i naziva ali nije tako.Prosto je neverovatno iz čega se sve može izvesti ime naselja.
Veliki broj imena mesta nastao je na osnovu davno minulih događaja, događaja koji su odavno iščezli iz sećanja ljudi, a ime koje je ostalo kao uspomena na te događaje, može zainteresovanog da povede pravim putem, a može ga odvesti na stranputicu.
Mnoga imena naselja nastala su na osnovu legendi i narodnih predanja, koja je najčešće nemoguće proveriti.U takvim prilikama teško je doći do istine.Kratko rečeno predug bi bio spisak izvora iz kojih su nastala imena ljudskih naselja.
Kod objašnjenja samog imena Prnjavora dolazimo na dilemu neodlučnosti.Imamo dve verzije nastanka tog imena tj. da je ime Prnjavor nastao od reči sprnjavoriti ili od reči prnjavor koja označava manastirski posed.Na osnovu već iznete analize ovog slučaja mogli bismo izvesti sledeći zaključak:
U konačnom formiranju imena naselja Prnjavor i njegovog protezanja na celo naselje imala su udela oba pomenuta momenta i reč sprnjavoriti i reč prnjavor.Poznato je u nekoliko da je područje oko Ganine vode postojalo znatno ranije nego što je izrađena Ćelija-crkva, čiji je cilj bio obnova crkvenog života na širem području ovog kraja.Da napomenemo i to da Ljubomir Opačić i učitelj Đeka Kljajić govore u svojim spisima o postojanju hana kod Dobre vode, zgrade koja je verovatno bila prva zgrada u Prnjavoru i služila je za prihvatanje i noćenje putnika i karavana, koji su prolazili putem od Banja Luke prema Derventi i Tešnju.Naselje oko Ganine vode postojalo je oko 1820. godine.To znači da se već ranije neko naselio-sprnjavorio na tom terenu.Trgovački značaj naselja privlačio je poslovne ljude iz susednih mesta da se nasele u Prnjavor.Godine 1830. pravoslavna crkva u Prnjavoru ima svega pet porodica pod svojom jurisdikcijom.To je nedovoljno uporište za veću crkvenu aktivnost, uz to ni turske vlasti nisu bile naklonjene crkvenoj delatnosti.Pored nepovoljnih postojale su i neke povoljne okolnosti.Postojala je težnja da se crkveni život obnovi na širem području (od Palačkovaca do Vijačana).Zatim činjenica što je naselje Prnjavora već najverovatnije imalo današnje ime, a pod tim imenom kako je rečeno vode se crkveni posedi.Naselje Prnjavora, crkva je 1834. godine ozvaničila u svojim dokumentima, pod imenom Prnjavor.Tako u nastanku imena naselja Prnjavor ima udela i reč sprnjavoriti i reč prnjavor koja označava crkveni posed.
Ime naselja Vučjak pominje se u Pop-Jovičino·j buni od 1834. godine.
Ova buna je zahvatila derventski kraj i Vučjak.Ovo je opet nekakav dokaz koji govori da je naselje Vučjak starije od naselja Prnjavor.Inače ime Vučjaka nastalo je otuda što je Vučjak bio pošumljen i u njemu je bilo vukova.
Sela Gornji i Donji Vijačani dobila su imena po imenu rečice Vijake, a Vijaka je opet dobila ime po tome što na svom putu od izvora do yšća u reku Ukrinu pravi više zavoja i okuka.
Selo Konjuhovci najverovatnije dobilo je ime po tome što je deo njegovih starijih žitelja došao ispod planine Konjuha.
Ta činjenica što dobar broj Konjuhovčana voli da se bavi trgovinom konja, nema veze sa imenom ovog naselja.Prema popisu stanovništva koje su 1884. godine izvršile austrijske vlasti, Konjuhovci se vode kao zasebna katasterska opština, jedna od šest, koliko ih je bilo naseljeno muslimanskim življem.
Selo Hrvaćani nalazi se na dvadeset sedmom kilometru puta Prnjavor-Banja Luka.Naselje je dobilo ime po nekim Hrvatima koji su sa Habzburške teritorije prebegli u Bosnu, na teren gde je nastalo naselje.Ovo je vrlo verovatno kada se zna da feudalni odnosi i habzburška vlast u Hrvatskoj mnogima nisu odgovarali.Ime Hrvaćani nastalo je od starijeg imena za Hrvate-Hrvakani.Taj oblik upotrebljava i Branko Radičević u pesmi “Kolo”.
Lišnja je jedno od najstarijih naselja ovog kraja.Turci su je učinili svojim administrativnim središtem.Naselje je dobilo ime po istoimenoj rečici koja teče kroz naselje.Dugo vremena Lišnja je bila i trgovačko središte ovoga kraja.Inače je jedno od najstarijih naselja ovoga područja. Pominje se u turskim izvorima, kojima raspolaže arhiv Bosanske Krajine.
Zanimljiv je nastanak imena sela Otpočivaljke.Selo je prilično zabačeno i do njega još nije došla električna struja. Od Srpca prema Prnjavoru vodio je takozvani Žitni put, išao je preko sela Otpočivaljke.Na mestu gde se sada nalazi škola u Otpočivaljki, bilo je ranije visokih borova, to je mesto bilo pogodno da se posle duga puta na njemu čovek odmori, da otpočine.To je mesto dobilo ime Otpočivalište.Prema imenu Otpočivališta naselje je dobilo ime Otpočivaljka.
Žitni put, koji je vodio preko Otpočivaljke nazvan je zbog toga što se njime najčešće prevozilo žito.
Selo Crkvena na putu Prnjavor-Banja Luka, dobilo je ime po ostacima jedne crkve, koju su tu zatekli ljudi, koji su se tu naselili.Otuda i ime Crkvena.
Kazivanje Ljubomira Opačića da su Galjipovci dobili ime prema imenu stanovnika, koji su se doselili sa Galipoljskog poluostrva, teško se može prihvatiti kao tačno.Ako je naselje dobilo ime prema stanovnicima koji su došli sa poluostrva Galipolje, onda bi mu naziv bio Galipoljci a ne Galjipovci.Muško ime Galip,Galjip rasprostranjenije je kod Arapa, Turaka, Šiptara i naših muslimana.Postoji verovatnoća da je naselje dobilo ime po imenu nekog čoveka, koji je imao pomenuto ime.
Ime sela Paramije ili Paremije je religijskog porekla.Paramije su izvodi iz Starog zaveta, a čitaju se kao molitve uoči velikih praznika.Selo Paramije ima nekih veza sa selom Crkvena.
Sela Papažani kod Drugovića i Popovići kod Kulaša dobila su imena po nekim popovima.
Za nastanak imena sela Palačkovaca postoje dve verzije.Po jednoj koju iznosi dr Ljubomir Opačić ime sela Palačkovaca dolazi od imena nekog Palačka koji je bio poreklom iz Makedonije.Po drugoj verziji ili mišljenju, ime Palačkovci dolazi od imena Palača, koji se naziv u nekim selima ovog kraja odomaćio kao naziv za sobu ili sličnu prostoriju. Selo Smrtići (Gornji i Donji) ima tragično ime kao i brdo Jadovica i istoimena rečica koja protiče kroz selo.
O poreklu ovako teških imena nije sačuvan nikakav izvorni materijal ili bilo šta što bi ukazivalo na njihovo poreklo.
Ovde ćemo navesti dva mišljenja iz kojih ćemo pokušati da izvučemo nekakav zaključak.Stari put od Prnjavora prema Derventi i Bosanskom Kobašu išao je preko Smrtića i brda Jadovice, (austrijske vlasti su na relaciji Derventa-Prnjavor izgradile novi put 1885. rodine).Dr Opačić smatra da su Smrtići dobili ime otuda što su se na delu puta Prnjavor Derventa kroz selo Smrtiće događale saobraćajne nesreće.Ovaj stav je apsolutno neprihvatljiv iako dolazi od čoveka koji je ponikao u ovom kraju.Doista, saobraćaj se odvijao ovim putem ali elemenata za saobraćajne nesreće nije bilo.Saobraćaj koji se obavlja konjskim, volovskim zapregama i peške ne daje nikakvu mogućnost za saobraćajne nesreće.
Pukovnik Ljubomir Novaković rodom iz Velike Ilove iznosi stav, mišljenje koje ima osnova i u koje se može s razlogom verovati.U periodu dugotrajne turske vladavine na područje sela Smrtića i brda Jadovice, Turci su dovodili neposlušne Hrišćane i eventualno zarobljene hajduke i tamo ih ubijali.Uz ovo Novakovićevo mišljenje, neka mi bude dozvoljeno da i sam dodam jedno zapažanje koje nije bez osnova.Poznato je da su Turci prikupljali danak u krvi pošto je naselje Smrtića bilo pored puta, te je ono verovatno bilo često osuđeno da daje taj strašni danak.Pomenuti stavovi i mišljenja daju dosta realnu osnovu da se izvede zaključak o nastanku imena sela Smrtića brda Jadovice i istoimene rečice.
Naselje Kremna dobilo je ime po imenu kremena koga ima na okolnim brdima ovog naselja.Kremen je inače vrsta kamena neobične tvrdoće i kvaliteta.Udaranjem jednog komada kremena o drugi stvaraju se varnice.Te su varnice mnogo jače ako se o kremen udara čeličnim predmetom.Tako su ljudi ranije umesto šibice rado upotrebljavali kremen čakmak i trud i tako palili duvan i cigarete.
Selo Drugovići dobilo je ime po imenu slovenskog plemena Drugovića ili Dragovića.
Selo Štrpci nosi ime po imenu roda Štrbaca.Naselje sa istim imenom nalazi se u okolini Priboja na Limu.
O tome kako su Ilove dobile ime već je bilo reči.
Gradina. To je vrlo rasprostranjen pojam koji se čuje širom naše zemlje.Pojam Gradina veže se za mesta na kojima su se očuvali ostaci nekih građevina iz dalje prošlosti, građevina koje mogu biti ostaci naselja ili vojnih utvrđenja, a takvih u našoj zemlji nije bilo malo.
Ime naselja Potočani nastalo je na identičan način kao i ime naselja Vijačani, s tim što je ovde kao osnovica imena potok, pa otuda Potočani.
Na području bivšeg prnjavorskog sreza postojalo je nekoliko naselja koja su imala ime arapskog ili turskog porekla.Pomenućemo Inađol u opštini Srbac i selo Čorle u opštini Prnjavor.
Reč Čorle je arapskog porekla i znači ozloglašeni.U blizini Carigrada nalazilo se naselje Čorle gde se nalazio i vojni logor.Postoji velika verovatnoća da su neki od ozloglašenih žitelja iz okoline Carigrada preseljeni u ove krajeve u atar Čarli.Da ta preseljavanja iz Turske prema zapadu nisu bila retka pojava, neka nam u tom pogledu posluži ono što je zapisano u Srpskom književnom glasniku iz 1911. godine.U Glasniku piše da su Turci iz Anadolije preselili inovernike u okolinu Cazina a oni su se asimilovali sa domaćim stanovništvom.Takođe u Srpskom književnom glasniku objavljeno je i kazivanje Benedikta Kuripešića, koji je 1530. godine putovao kroz Srbiju.
Kuripešić navodi da su tada seljaci iz okoline Smedereva preseljavani na zapad, deo tih ljudi naseljen je u neke Ilove.Iako mnogi Ilovčani nemaju ni pojma otkuda to da se za njihov kraj vezuje ime Smedereva, uzrok tome je pomenuta seoba, raseljavanje.
Maćino brdo, dobilo je ovo ime po dolasku Čeha i njihovim naseljavanju na tom mestu.Prema kazivanju osamdesetogodišnjeg Antona Stručeka iz Maćinog brda, pre dolaska Čeha, mesto gde se nalazi Maćino brdo zvalo se Maćino ili Maćovo brdo.
Česi su želeli da svom naselju daju i svoje ime, pa su to i učinili.
Izvor: Prnjavor i njegova okolina, Zdravko Nedović