Kula i okolna sela

5 komentara

1. 18. maj 2017. u 09:33

   vojislav ananić

   RUSKI KRSTUR – RUSKI KERESTUR

   ”Ruski Krstur (rusinski: Ruski Kerestur) je selo u opštini Kula. Po popisu iz 2011. godine ima 4579 stanovnika, pretežno pripadnika rusinske nacionalnosti. Ruski Krstur je i kulturni centar ove nacionalne manjine u Vojvodini…” (Vikipedija)

   ”Ruski Krstur je najstarije rusinsko mesto. Ranije se zvao Bač Kerestur. Mesto je, 1751. godine zvanično priznato kada je u Krsturu živelo oko 80 rusinskih porodica koje su se tu doselile još 1745/46. godine sa Hornjice (Zakarpatje) na Kosceljisko (to je pustara između Krstura i Kule). Velika većina ih je došla iz okoline Košica, Užgoroda, Miškolca. U prvom navratu se doselilo 11 osoba ili porodica kako je zapisano u Austrougarskim arhivima. Oni su napustili svoju postojbinu u potrazi za boljim životom. Kulske vlasti su Rusinske doseljenike primili i poslali da obrađuju pustu i močvarnu zemlju blizu Kule, gde su oni osnovali svoje naselje, današnji Ruski Krstur…” (Vikipedija)

   ”…Njihovo naseljavanje je bilo povezano sa opštim prilikama. Nakon okončanja perioda austro-turskih ratova 1739. godine Habsburška monarhija je došla u posed plodnih, ali gotovo pustih teritorija na tlu južne Ugarske. Tada je odlučeno da se one nasele i privredno obnove. Među narodima koji su pristigli i pustili korene na plodnoj vojvođanskoj ravnici našli su se i Rusini. Oni su doseljeni iz severoistočnih županija ondašnje Ugarske, iz oblasti koje se danas nalaze u istočnoj Slovačkoj, Zakarpatskoj oblasti Ukrajine i Mađarskoj. .. Po odredbi tih ugovora kolonisti su po nacionalnosti morali biti Rusini (Ruthen-i), po statusu slobodni ljudi, po veroispovesti grkokatolici (unijati)… (Sajt Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine)

   ”Rusini na teritoriji današnje Srbije žive preko 260 godina. U njihovoj bogatoj tradiciji 17. januar 1751. godine ostao je zabeležen kao poseban datum. Toga dana je Franc Jozef de Redl, savetnik carice Marije Terezije i administrator Kraljevsko-državnog Bačkog distrikta u Somboru potpisao prvi zvanični dokument − Ugovor o naseljavanju 200 rusinskih grkokatoličkih porodica na tadašnju pustaru Veliki Krstur. Bio je to oficijelni početak današnjeg Ruskog Krstura, najstarijeg, najvećeg i najpoznatijeg naselja Rusina u Vojvodini i Srbiji. Taj dan je već više decenija prihvaćen kao dan zvaničnog doseljavanja Rusina na ove prostore…” (sajt Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine)

   ”Po istorijskom poreklu Rusini pripadaju Istočnim Slovenima. U srednjem veku Rusinima su se zvali svi žitelji Kijevske Rusi. Tokom stoleća menjale su se granice i države. U XIX veku ovaj etnonim određivao je sve Istočne Slovene podanike Habsburške monarhije koji su živeli u Galiciji i severoistočnoj Ugarskoj. Rusini za sebe kažu da su Rusnaci, a svoj jezik zovu ruski. Rusini pišu ćiriličnim pismom. Ko zna rusinski s lakoćom može razumeti sve slovenske jezike, a posebno jezike Karpatskog areala… (sajt Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine)

   ”Današnji raspored rusinskog življa pokazuje da je Bačka ostala centar njihove teritorijalne koncentracije, a Ruski Krstur, sa nešto iznad 5000 stanovnika najbrojnije mesto i kulturni centar zajednice u Srbiji. Po broju stanovnika slede Kucura (2.500), Novi Sad (2000), Vrbas (1.800), Đurđevo (1.300), Kula (850), Šid, Sremska Mitrovica i okolna naselja (1600), itd. Osim Ruskog Krstura, gde čine većinu stanovništva (oko 90%) i Kucure (sa oko 51%), u ostalim mestima su u izrazitoj manjini, izgubljeni u većinskom stanovništvu… (Sajt E-Rusnak Info – Mihajlo Hornjak)

   Stara štamparska mašina

   ”… Već 1945. godine, obnavlja se rad Ruskih novinoh (Rusinskih novina) pod novim nazivom Ruske slovo (Rusinska reč). Novinsko-vidavatelьna ustanova Ruske slovo (Novinsko-izdavačka ustanova Rusinska reč) sa sedištem u Novom Sadu osnovana je kada i istoimene novine. Ona publikuje više časopisa i edicija.. (sajt Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine)

   ”…Rusini u Srbiji više od jednog stoleća na svom narodnom jeziku objavljuju knjige. Jezik Rusina u Srbiji danas se smatra najmlađim književnim slovenskim jezikom. Tome Rusini treba da zahvale delu Havrijila Kosteljnika koji je rođen 1886. godine u Ruskom Krsturu. Bio je jedan od najobrazovanijih i najpoznatijih vojvođanskih Rusina − sveštenik, doktor filozofije, univerzitetski profesor i pisac. Iako je najveći deo svog burnog života proveo u Lavovu, presudno je uticao na kulturno-nacionalni razvoj vojvođanskih Rusina. Još kao gimnazijalac, 1904. godine mladi Kosteljnik je objavio Idilski venєc Z moйogo valala (Idilski venac Iz mog sela). Delo je napisano na narodnom jeziku i predstavlja temelj umetničke književnosti kod Rusina u Vojvodini. On je 1923. godine sastavio i Gramatiku bačvansko-ruskeй bešedi (Gramatiku bačvansko-rusinkog govora) i na taj način je kodifikovao jezik ovdašnje rusinske zajednice u Srbiji. Kosteljnik je pisao na pet evropskih jezika i objavio je više od dvadeset knjiga. To što je napisao na rusinskom jeziku postalo je temelj kulture i nacionalnog identiteta Rusina u Vojvodini..” (sajt Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine)

   Havrijil Kosteljnik

   ”Havrijil (Gabor) Kosteljnik – Homzov (Gavriїl Kostelьnik-Gomzov; 15. jun 1886, Bačkerestur (danas Ruski Krstur), Austrougarska — 20. septembar 1948, LJvov, SSSR) bio je rusinski filozof, istoričar, pesnik, prozaista, dramaturg, lingvista, univerzitetski predavač i kultrno-prosvetni pionir, grkokatolički i pravoslavni sveštenik i teolog. Svojim radom i zalaganjem je doprineo osnivanju Rusinskog narodno-prosvetnog društva (RNPD) 1919. godine, a njegova verovatno najvažnija zasluga je bila osnivanje posebne književnosti bačko-sremskih Rusina.

   Rođen je u Bačkeresturu (današnjem Ruskom Krsturu, Srbija) u zemljoradničkoj porodici srednjeg imovinskog statusa, od oca Fedora i majke Ane rođene Makaj. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju u Vinkovcima i Zagrebu…

   U vreme Prvog svetskog rata vratio se u svoje rodno selo, Bačkerestur, gde je 22. februara 1915. godine bio postavljen na mesto drugog kapelana. U to vreme napisao je i prvu istoriju svog rodnog mesta. Od 1920. do 1929. godine radio je kao glavni urednik časopisa Niva, a između 1928. do 1931. godine takođe i kao predavač na Bogoslovskoj akademiji u LJvovu…”

   Dom kulture

   ”… U Ruskom Krsturu se održava, i izvan granica naše zemlje, poznat međunarodni Festival ruskeй kulturi Červena ruža (Festival rusinske kulture Crvena ruža), zatim Dramski memoriяl Petra Rizniča Dяdї (Dramski memorijal Petra Rizniča Đađe), i Kulturna manifestaciя Kostelьnikova єšenь (Kulturna manifestacija Kosteljnikova jesen) čiji se program odvija u mestima gde žive Rusini. Rusinska društva organizuju tradicionalne kulturne manifestacije šireg značaja…”(sajt Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine)

   Trščara od naboja podignuta u vreme nedugo posle formiranja sela je pod zaštitom ali ne i u dobrom stanju.

   ”Poslednjih pedeset godina broj stanovnika u Ruskom Krsturu opada. Mladi se iseljavaju u veće gradove a Rusini se od devedesetih godina u većem broju sele i u Kanadu. Danas u, kako ga Rusini zovu, Ruskom Keresturu živi oko 5.500 stanovnika. Najviše je Rusina, ali su tu i Srbi, Mađari, Ukrajinci, Hrvati, Crnogorci, Slovaci i drugi…” (RTS)

   ”..Ruski Krstur sa više od 4000 Rusina važi za prestonicu tog naroda u Vojvodini. Malo je poznato da u tom, većinski rusinskom mestu, postoji i crkva koja datira iz perioda kad su se i Rusini doselili u Vojvodinu. Grko-katolička katedrala Svetog Nikole iz 18.veka najstarija je u Apostolskom egzarhatu Srbije. Rusini su tako došli i do danas ostali katolici koji poštuju vizantijski obred…

   Rusini se tako kao grkokatolici zapravo razlikuju i od rimokatolika, i od pravoslavaca. Crkvena služba je na staroslovenskom a liturgija na rusinskom jeziku. U crkvi se služi beskvasni hleb, sveštenici mogu da imaju ženu i decu ali priznaju papu kao vrhovnog verskog poglavara. U sklopu crvkenih običaja, može se reći da su Rusini očuvali i svoje narodne elemente, pa se i time razlikuju do ostalih vernika u Srbiji… (RTS)

   ”Katedralna grkokatolička crkva Svetog Nikolaja

   Sagrađena je 1784. u duhu klasicizma. Svoj sadašnji izgled dobila je u obnovi 1836, što se vidi iz natpisa iznad severnog portala. Izvedena je kao jednobrodna građevina sa polukružnom oltarskom apsidom na istoku i visokim zvonikom koji se uzdiže nad zapadnom fasadom, oslanjajući se na četiri niska i masivna stupca međusobno povezana lucima.

   Na mestu uobičajenom za pevničke apside probijeni su zidovi da bi se dogradile jednospratne sakristije pravougaonih osnova, odvojene od prostora naosa lučnim otvorima.

   Mirna i skladna fasadna dekoracija potencira reprezentativnost zdanja. Glavni portal je ukomponovan u polukružno završeni trem, znatno niži od visine broda. Bogata rezbarija ikonostasne pregrade rad je Aksentija Markovića iz 1791. Za slikanu dekoraciju angažovan je tri godine kasnije Arsenije Teodorović, koji je takođe autor predstava na pevnicama i arhijerejskom tronu. Slikar izuzetno velikog opusa, naročito kada su u pitanju ikonostasne celine, Teodorović je ovde ostvario neka od svojih najboljih dela, koloristički sveža i portretski snažna. Zidnu dekoraciju oslikao je 1936. Milenko Đurić. Između 1961–63. obavljena je restauracija ikonostasa. Konzervatorski radovi su izvedeni 1972. ”(Izvor: Spomeničko nasleđe Srbije, Zavod za zaštiru spomenika kulture RS, 2007.) Crkva je kategorisana kao spomenik kulture Srbije od velikog značaja.

   ”Običaji koji se svake godine mogu videti u sabornom hramu ali i u crkvi u Vodicama nadomak Ruskog Krstura jedinstveni su u Srbiji. Za Božić, deca obučena u narodne nošnje pevaju božićne pesme, dok za Uskrs, posle blagosiljanja korpi s ofarbanim jajima, dečaci i devojčice se blagosiljaju i polivaju vodom. Takvi običaji postoje kod Rusina u Vojvodini, ali ne i kod svih grkokatolika.

   “To jedna lepa tradicija koja ne samo da produhovljuje čoveka nego održava i onu u ljudima rusinsku svest. To je jedan spoljašnji način koji veže čoveka za određenu naciju i određenu veru, smatra član crkvenog odbora u Ruskom Krsturu Fejdi Julijan”…” (RTS)

   ”Rusini pripadaju Istočnim Slovenima. U srednjem veku Rusinima su se zvali svi žitelji Kijevske Rusije. Tokom vekova menjale su se granice i države. U XIX veku ovaj etnonim određivao je sve Istočne Slovene podanike Habsburške monarhije koji su živeli u Galiciji i severoistočnoj Ugarskoj.

   Govore rusinski jezik i koriste ćirilično pismo. Jezik Rusina u Srbiji se danas smatra najmlađim književnim slovenskim jezikom, a službeno je kodifikovan 1923.godine..

   ”Ukrajina službeno Rusine smatra delom svoga naroda, a naziv Rusin u Ukrajini smatraju starijim etnonimom koji je zadržao dela naroda u rasejanju koji nije bio povezan sa svojom maticom. ” (RTS)

   ”…U raspravama (da li su Ukrajinci ili Rusini) intenziviranim od proglašenja nezavisne Ukrajine 1991. se ne radi o etničkom poreklu i nacionalnom identitetu, već o zauzimanju pozicija u društveno-političkom životu i borbi za rukovodeća mesta u rusinskim institucijama u funkciji političkih interesa sa kojima ovdašnja rusinska zajednica nema direktne veze, niti na njih može uticati…” (Sajt E-Rusnak Info – Mihajlo Hornjak)

   ” Rusini – ko su, šta su Rusini
   Rusini su – istorijski narod kao i ostali slovenski narodi. Svoju prošlost dele sa svim slovenskim narodima. Istorijsko sećanje, tradicija, kulturno nasledje i običaji vezuju ih za Karpatske oblasti i starije slovensko-rusko nasledje, što se tako očigledno potvrdjuje u etnonimu Rusnak/Rusnaci, prefiksima i kvalifikativima izvedenim iz imena »Rus», »Ruski« (»mi ruski ljudze«, »naš ruski jazik«, »našo ruski običaji«, »ruski pisnji«, »ruska škola«, »ruska cerkva«, itd.). Odlikuju se visokim stepenom očuvanosti etničkog identiteta (osećaj zajedničkog porekla, jezik, običaji, vera, patronimi), kao i svojom usredstredjenošću na rad i život sa većinskim i narodima u multinacionalnom i multikulturalnom društvu Vojvodine i Srbije…” (Sajt E-Rusnak Info – Mihajlo Hornjak)

   ‘Zamak’ – donedavna škola

   ”Ruski Krstur je kulturni i prosvetni centar Rusina Srbije. Prva škola je počela sa radom 1753. kao tzv. Trivijalna škola, gde se učilo čitanje, pisanje, računanje i osnove crkvenog pevanja sa veronaukom. Škola je na kraju 19. veka postala državna. Danas u Ruskom Krsturu deluje zabavište, osnovna škola na srpskom i rusinskom jeziku. Gimnazija u selu je jedina srednja škola sa rusinskim kao nastavnim jezikom u Evropi. Od 2009. godine, osim gimnazije, otvoren je i smer turistički tehničar u istoj školi…” (Vikipedija)

   ’’Ubrzo posle preseljenja u Bačku, odnosno u Ruski Krstur (1745.), Rusini su, u tesnoj vezi sa crkvenom opštinom, 1753. godine osnovali svoju školu, koja je na početku bila trivijalna, ali su se u njoj na rusinskom jeziku učili čitanje, pisanje, računanje i veronauka. Ovi podaci govore da je osnovna škola u Ruskom Krsturu prošla u svom veku više razdoblja: period konfesionalne škole od 1753. do 1888. godine, zatim komunalne od 1888. do 1899. i državne od 1899. do 1918. godine. Između dva svetska rata škola je bila državna. ..

   Nakon oslobođenja 1945. godine, osnovna škola u Ruskom Krsturu nastavlja rad i, svojstveno tadašnjem vremenu, uključuje se u nastavu kao Narodna škola na rusinskom jeziku. U februaru 1945. otvorena je Državna realna gimnazija – prva gimnazija u istoriji Rusina. Gimnazija je radila do 1949. kada je transformisana u osnovnu školu, a 1970. godine gimnazija ponovo nastavlja sa radom i to prvo kao istureno odeljenje Gimnazije „Veljko Vlahović” iz Vrbasa, a zatim kao samostalna.’’(sa sajta Gimnazija)

   Spomenik NOB u centru

   Mesna kancelarija

   ”Zbog izuzetno plodne zemlje o Krsturskom ataru, stanovštvo se od doseljenja, bavi poljoprivredom. Ona je i okosnica privrede sela. Brojna su poljoprivredna gazdinstva. U selu postoji pogon za preradu i smrzavanje hrane. Ruski Krstur je vrlo poznat po proizvodnji paprike. Određeni broj stanovštva je zaposlen u kućnim radionicama za proizvodnju nameštaja, koje je vrlo razvijeno…” (Vikipedija)

   Iz pravca Odžaka – Sombora.

   ”Poznato hodočasničko mesto kod Ruskog Krstura je Vodica. Tu se nekoliko puta u godini okupljaju hodočasnici iz Egzarhata i Križevačkog vladičestva…” (Nacionalni saveta rusinske nacionalne manjine)

   ”Najstariji dokument o Vodici je pismo sveštenika Janka Kopčaja Križevskom Vladiki iz 1829. ’’Na teritoriji moje parohije, kod glavnog puta koji vodi do Krstura kroz sela Brestovac i Stapar do slobodnog grada Sombora, na udaljenosti 15 minuta od samog sela, nalazi se mali bunar koji je moja parohija pre pet godina ogradila za upotrebu hodočasnika. Kod tog bunara, negde u isto ovo vreme, nekoliko ovdašnjih devojaka dok su išle, videle su nesvakidašnju pojavu, koja je svetlela tako jako, da su devojke uplašene od prejakog svetla, pobegle od bunara i skrenule na drugi put ali su i na većoj udaljenosti videli svetlost. Te devojke, kad su se vratile kući, ispričale su o toj pojavi svojim najbližim i ljudima u selu. Mnogi od njih, vodeni radoznalošću, krenuli su prema bunaru da bi se sami uverili da li je to istina ili ne. I, uistinu, neki od njih su sa čudenjem i poboznim strahom videli zvezde kako izlaze iz vode i isijavaju svetlo koje blešti kao vatra a isto tako i nešto nalik malom detetu koje pliva u vodi. To se ponavljalo i nestajalo. Te neobične pojave, koje su često videli mnogi ljudi u različitom vremenu, izazvale su veliku radoznalost da danas ne samo moji vernici već i pripadnici naroda koji nas okružuju dolaze kod gore navedenog bunara i pobožno se mole i pevaju duhovne pesme’’. (Sajt Vodice)

   ”Za pojavu koja se desila 1822. godine pročulo se po celoj okolini i izazvalo veliko interesovanje za bunar. 6.6.1822. godine u jedanaest sati pre podne dve devojke Jelisaveta Ramač i Jelena Vislavski videli su čudesnu Devicu prelepo obučenu. Pojave su bile veoma česte dvadesetih godina devetnaestog veka. Prva komisija za slučaj Vodice je dodeljena 1830. godine s obzirom na brojne pojave, ozdravljenja i čudesna ukazanja. Medutim, ona nije izvršila svoju ulogu. Druge dve komisije formirane su 1856/58 godine kad se počelo ozbiljno razmišljati o izgradnji Vodice. Po želji krsturskog paroha Janka Gvoždžaka da bi se dala dozvola za izgradnju cerkve u Vodici, Vladika Križevski 29.3.1857. moli za širu informaciju vicearhidjakona Bačkog Šovša a on 30.7. vraća i daje svoj pozitivan sud o slučaju. Posle toga Vladika daje dozvolu za izgradnju kapele u Vodici…
   Jedna od najvećih procesija koje su su spontano nastale u Vodici je Zavetni dan. To je počelo 1853. godine kad je grad uništio letinu. Ta velika nesreća je okrenula narod prema Majci Mariji. Iako se treći dan Duhova nije slavio, naši preci su taj radni dan izabrali da bi ga posvetili Presvetoj Devici Mariji sa molbom da čuva useve od grada i drugih nesreća. 1922. godine uspostavljena je Nedelja Vodice. To je nedelja na početku meseca maja i svih sedam dana se služi Služba.” (Sajt Vodice)

   Odgovori

2. 14. avgust 2017. u 11:45

   vojislav ananić

   KULA

   Duž Kanala Sombor – Bečej, železničkog i drumskog puta koji presecaju srednji deo Bačke, formirana su u opštini Kula naseljena mesta: Crvenka, Ruski Krstur, Sivac, Kruščić i Lipar.
   U ovom kraju mnogonacionalno stanovništvo čine Srbi, Crnogorci, Hrvati, Rusini, Mađari, Slovaci, Nemci, Slovenci, Makedonci i drugi. Od Kule 10 km je i najveće naselje Rusina u Srbiji – Ruski Krstur.
   Krajem XVII veka prvi put se pominje Kula, kao granično mesto prema Turskoj s vojnom posadom. Mesto se razvija u XVIII veku, kada ga intenzivnije naseljavaju razni narodi.
   U Kuli se održavaju tradicionalne manifestacije amaterske pozorišne umetnosti, a u Ruskom Krsturu je tradicionalna “Crvena ruža”, smotra kulturnog i umetničkog stvaralaštva Rusina.

   Odgovori

3. 21. avgust 2017. u 17:28

   vojislav ananić

   CRVENKA

   ISTORIJA CRVENKE

   U dalekoj prošlosti u praistorijsko doba zemljište na kome se danas nalazi Crvenka bilo je pod dubokom vodom. Oblast izmedju Dunava i visoravni Telečka bila je tada veliko, široko jezero koje su stari rimski istoričari nazvali “Slatko more”. U to doba moglo se putovati ladjom od Telečke sve do Fruške Gore i Srema. Telečka je tada bila pokrivena gustom šumom u kojoj je živela mnogobrojna i raznovrsna divljač. I danas nailazimo u okolini Crvenke na mnogobrojne uvale i udubljenja koja nam govore o izvorima i potocima kojima je Telečka tada obilovala. U “Kupinovoj dolini” kod male železnicke stanice, koja se nalazi na pruzi prema Subotici nadjeni su ostaci preistorijskih životinja kao npr. mamuta. Istorijski podaci datiraju od doba dolaska Kelta u ove krajeve uglavnom sa hrišćanskim računanjem vremena. Iz pomenutog doba ima istorijskih spomenika materijalne kulture. Tako je u blizini Kule nadjen razni arheološki materijal iz keltskog i rimskog doba kao npr. djerdani, urne i razna grnčarija, pored toga nadjen je i novac koji je pripadao Keltima, Rimljanima (Konstantin Veliki), Mletačkoj republici i ugarski novac koji je kovan za vreme kralja Andrije II. Svi ovi podaci nam govore da je Crvenka i njena okolina bila već prilično rano naseljena, možda i nekoliko stotina godina pre naše ere. Počevši od V i VI veka spuštaju se u ove krajeve južnoslovenska plemena, a krajem IX veka dolaze u Panonsku niziju Mađari. Dolaskom Turaka na Balkan počelo je pomeranje južnoslovenskih plemena iz oblasti Makedonije i Kosova krajem XIV veka prema severu i severozapadu. Posle bitke na Marici (1371) i Kosovu polju (1389) počelo je masovno preseljavanje Srba preko Save i Dunava u Južnu Ugarsku. Prvo organizovano naseljavanje Srba u Južnu Ugarsku izvršio je ugarski kralj Leopold I sredinom XVII veka. Namera mu je bila da osigura južnu granicu od nadiranja Turaka i vrlo čestih upada u ove krajeve. Krajem XVII veka počelo je masovno preseljavanje Srba iz oblasti Kosova i Metohije a vrhunac je bila Velika seoba od 1690 g.
   U ovo doba naseljene su u Južnu Ugarsku brojne srpske porodice koje su čitavom kraju dale slovensko obeležje.
   Srpski kolonisti živeli su u to doba pod teškim uslovima jer carska vlada nije ispunila svoja ranija obećanja.
   Oni su se bavili primitivnom zemljoradnjom i napasali svoju stoku po prostranim pašnjacima i livadama.
   Kolonizacija Nemaca u ove krajeve počela je takodje za vreme Leopolda I u XVII veku, a nastavila se pod vladavinom Josifa I, Karla VI, Marije Terezije i završila se vladavinom Josifa II kada je dostigla vrhunac.
   Marija Terezija je bila prva koja je počela u većoj meri da naseljava Nemce u Vojvodinu, a posebno u Bačku.
   U ono vreme oblast današnje Bačke bila je često pustošena u stalnim ratovima sa Turcima, pa je bilo mnogo napuštenih i nedovoljno naseljenih feudalnih imanja. Stoga je Josif II odlučio da te opustošene krajeve naseli Nemcima i to takvim elementom koji će biti odan carskoj vlasti i njegovom apsolutizmu, a koji će u isto vreme kao vešti zemljoradnici kultivirati novonaseljene krajeve.
   Naseljavanje Nemaca u Vojvodinu bilo je u skladu sa carskom politikom ponemcavanja. Josif II je našao da je za kolonizaciju južnih delova Ugarske najpogodnije stanovništvo iz oblasti Gornje Rajne i to iz Vitemberga, Elzasa i Loteringije, Badena, Hesena i Pfalca koje je u većini seljaštvo.
   Carski proglas o kolonizaciji koji je bio objavljen 21. septembra 1882. g. naišao je na povoljan prijem kod rajnskih Nemaca.
   U ovom proglasu car obećava svakoj porodici kuću sa baštom, zemljoradnicima zemlju, stoku i potrebne alatke, a zanatlijama sav alat i još 50 forinta u gotovom. Interesantno je napomeniti da je za nadničare predvidjen samo najpotrebniji pribor za rad bez pomoći u novcu.
   Pored ovoga svakoj porodici je obezbedjen putni trošak do novog prebivališta i zagarantovano oslobodjenje od državnih i spahijskih poreza, dažbina i tereta za idućih 10 godina.
   I pored toga sto su vladari pojedinih državica u Nemačkoj sprečavali iseljavanje ipak su velike grupe Nemaca, primamljene obećanjima i nadom u lepši život, krenule u rano proleće 1783.g. u Ugarsku.
   Prvo sabirno mesto bio je grad Rogensburg do koga su kolonisti došli kolima. Ovde su dobili nove pasoše ili su im potvrdjeni stari pa su zatim krenli brodom do Beča.
   Putovanje do Beča je trajalo 10 dana. U Beču je svaka porodica po članu dobila dve forinte i naseljenički pasoš na kome je bilo naznačeno mesto u koje se upućuje. Kolonisti koji su bili odredjeni za županiju Bačku upućeni su odmah u Sombor gde su se imali javiti takozvanoj “Naseljeničkoj kancelariji”.
   Ovde je svaka porodica po članu dobila po jednu forintu i na svaku glavu preko deset godina starosti dva krajcera i jednu mericu brašna, malo drva, slame, sirćeta. Ovakvu pomoć dobijale su sve porodice svakog meseca dok im nije podignuta kuća.
   Tako su iz Sombora upućeni prvi kolonisti u Crvenku 1783. godine u junu mesecu.
   Pre doseljavanja Nemaca Crvenka je bila feudalno imanje koje se nalazilo na Telečkoj, Južno od Bajše a istočno od Sivca.
   Južno od Crvenke nalazila se pustara Salašic koja se prostirala sve do veprovačkog atara (danasnji Kruščić).
   Godine 1655. Crvenka je prešla u posed Veselenji Adama. Kada je počela kolonizacija Crvenke 1783.g. tada je nastao i crvenački atar, spajanjem pustara Salašic, Belog Brda i Brestovsica.
   Belo Brdo nalazilo se prema Kuli, Salašic i Brestovsic od krsturskog puta prema Sivcu odnosno Kuli.
   Vremenom su imena ovih pustara potpuno isčezla.
   Po nacrtu koji je radjen prilikom kolonizacije, Crvenka se nalazi ispred Telečke nasred druma Sivac – Kula. To je ustvari njen današnji položaj. Tada je projektovan i nacrt naselja sa pravim ulicama.
   Posle premeravanja ustanovljeno je da Crvenka zauzima 6859 k.j. a sa spoljnim salašima 15.694 k.j.

   O poreklu imena Crvenka nema pouzdanih objašnjenja nego postoji nekoliko pretpostavki.
   Tako jedna od njih govori da je ime Crvenka nastalo od crvenkaste zemlje koje je bilo u izobilju na Telečkoj, a druga da to ima veze sa mnogobrojnim crvenim makovim cvetom (bulka) koga je mnogo bilo u crvenačkoj dolini. Prihvatljiva je i pretpostavka da su bajšani, koji su bili Sloveni, dali ime Crvenka, jer su često napasali stoku na širokim crvenačkim livadama i na Telečkoj gde je bilo dosta crvenkaste zemlje.
   Ova pretpostavka navodi na zaključak da je ovaj kraj pre kolonizacije Nemaca bio naseljen Slovenima i da je ime Crvenka slovenskog porekla.
   U prilog ovoj tvrnji ide i pretpostavka da je ovo bugarska reč je na bugarskom jeziku znači crvena zgrada ili u prenosnom značenju tvrdjava, sto se moze povezati sa šančevima u somborskom ataru.
   I u samoj Crvenki meštani su zvali jednu od ulica Ratc Gasse (Srpska
   ulica), sve do najnovijeg vremena, a usmeno predanje to potvrdjuje jer govori se da su nemački doseljenici zatekli u Crvenki nekoliko srpskih porodica koje su vremenom isčezle.
   Najzad neki pretpostavljaju da ime Crvenka potiče od reči cer i venac, jer je ranije bilo na Telečkoj manjih cerovih šumica koje su se venačno pružale.
   I ova pretpostavka kao i navedene potvrdjuju slovensko poreklo imena naselja.
   Mesto i ime Crvenka prvi put se spominje 1543. godine u urbarskoj knjizi kaločke biskupije dok u turskim spomenicima toga doba nema pomena njenog imena.
   Godine 1785. Crvenka je kao selo bila vec podignuta i imala je 500 kuća.
   Jedan deo kolonista bio je razmešten po srpskim i madjarskim kućama u obližnja sela kao npr. Sivcu, jer sve kuće jos nisu bile dovršene.
   Kada su do jeseni 1785. godine sve kuće dovršene Crvenka je imala pet poprečnih ulica. Svaka kuća bila je od naboja, a imala je jednu sobu, kuhinju i ostavu i staju, a bila je pokrivena trskom.
   Pri useljavanju u kuću svaki kolonista dobio je kravu, krevet, slamaricu, tepih, šest vreća, načve, sekiru, bradvu, ašov, vreteno, sito, valov, lopatu za hleb i muzaricu.
   Pored ovoga zemljoradnici su dobijali 10-20 jutara zemlje i livadu, 2-4 konja ili 22 forinte za pribor, plug i neokovana kola a oranica je bila zasejana pšenicom i kukuruzom.
   Svaki zanatlija je dobio kuću, baštu i 50 forinti za alat.
   U Crvenku su odmah došli učitelj, pop i beležnik.
   Učitelj i beležnik su dobili po 20 jutara zemlje i kuću a pop 40 jutara. Bila je podignuta i bolnica na gornjem kraju pete ulice radi pružanja pomoći onima koji su se razboleli usled promene klime.
   Do kraja 1785. g. u Crvenki je bilo naseljeno 2.500 kolonista u 500 kuća.
   Leto i jesen iste godine i zimu 1785/86. kolonisti su provele već u novom prebivalištu. Proleće 1786 i 1787 g. bilo je veoma kišovito tako da su ulice bile pune vode, a kuće su se od vlage rušile ili bile pred padom.
   Slično je bilo i sa ostalim naseljima u okolini.
   Opasnost od podzemnih voda i novih poplava iziskivala je odvodnjavanje, pa je 1786. g. prokopan jarak u širini od jednog metra od Kule do starog Vrbasa. Kako je ovo bilo sasvim nedovoljno 1787. g. produžen je kanal do Sivca.
   Posle ovoga pristupilo se prokopavanju kanala DUNAV-TISA po kome će moći saobraćati manji brodovi.
   Rad na prokopavanju današnjeg Velikog Bačkog Kanala počeo je 1792. g. a završen je 1802. g. Ukupni troškovi iznosili su 300.000 forinti. Kanal dobija vodu iz Dunava kod Bezdana a uliva se u Tisu kod Starog Bečeja i svojim tokom preseca Crvenku na dva dela. Tako je prokopavanjem kanala izvršeno odvodnjavanje suvišne vode a Crvenka koja je bila naročito ugrožena obezbedjena je od poplava.
   Veći deo crvenačkih kolonista bili su evangelisti koji su već 1785.g. osnovali svoju crkvenu opštinu a 1812.g. podigli i svoju crkvu. Manji deo je pripadao reformatima koji su svoju crkvenu opštinu osnovali 1786.g. a crkvu podigli takodje 1812.g. Najmanje je bilo katolika. Oni su crkvenu opštinu osnovali tek 1896.g. a njihova crkva je podignuta 1892.g.
   Odmah pri doseljavanju za evangelike je otvorena narodna škola u jednoj iznajmljenoj prostoriji na kojoj se radilo sve do 1803.g. kada je podignuta prva škola sa učiteljskim stanom. Druga evangelistička škola proradila je 1820.g. Ovo su bile škole za decu do 12 godina a produžene škole za decu od 12 do 15 godina nije bilo. Obe ove škole držala je evangelistička crkvena opština, a tek krajem XIX veka osnovana je i prva opštinska narodna škola kojom je upravljala mesna vlast.

   Kao i danas tako i od nastanka Crvenke od privrednih grana je dominirala poljoprivreda, a naročito zemljoradnja, stočarstvo i vinogradarstvo.
   Simbolika starog crvenačkog pečata to potvrdjuje jer se na njemu nalaze brežuljci sa klasjem, raonikom, vinovom lozom i podrumima. Zanatlije su u početku u manjm broju zastupljene ali se zanatstvo dosta brzo razvijalo tako da je već 1882. godine osnovano nekoliko esnafa: kolarski, krojački, kovačko, obračunski i tkački.
   Sredinom XIX veka svi potrebni zanati postojali su u Crvenki i bilo je veštih majstora koji su u čitavoj okolini bili poznati. U ovo vreme esnafi su se raspali a osnovano je udruženje zanatlija koje je otvorilo prvu školu za šegrte.
   Preduzimljivi crvenački kolonisti neprestano su usavršavali način obradjivanja zemlje primenjujući sve tehničke novitete toga doba. Ubrzo su se izdvojili i krupniji zemljoradnici tako da je već 60-tih godina XIX veka u Crvenki bilo 32 parne vršalice.
   Pored zemljoradnje koja je na prvom mestu vinogradarstvo je imalo daleko manji značaj.
   Od 1840-1900.g. Crvenka je bila trgovački centar Srednje Bačke za trgovinu žitaricama a naročito pšenicom i kukuruzom. Seljaci su dovozili kolima žito u Crvenku sa daljine 80-100km. gde su ga preuzimali trgovci-preprodavci i upućivali kolima do Dunava pa zatim dalje do Budimpešte, Beča i Regensburga.
   U ovo doba kanal je bio životna arterija za trgovinu Srednje Bačke, jer su putevi bili tako rđavi da su u jesen i proleće predstavljali duboka blatišta po kojima nije bio moguć nikakav saobraćaj. Rdjavo stanje saobraćaja ometalo je brzi privredni razvoj, a kada je 1885. g. izgradjena pruga Budimpešta-Zemun preko Vrbasa a zatim pruge Sombor-Bečej i Subotica-Bogojevo, Crvenka je kao trgovište počela da opada jer su sva mesta na ovim prugama, zainteresovana za Crvenku, imala mogućnost za transport železnicom.
   Početkom XX. veka Crvenka je kao trgovački centar Srednje Bačke izgubila svaki značaj. Od toga vremene Crvenka izvozi samo kukuruz, jer se pšenica prerađivala u lokalnim mlinovima.
   Kroz čitav XIX. vek broj stanovnika u Crvenki je normalno rastao tako da je 1825.g. bilo 3.875 stanovnika a 1850.g. broj se povećao na 6.308.
   U dva maha 1836 i 1879. godine harala je u Crvenki epidemija kolere koja je jako proredila stanovništvo.
   Zvaničan popis 1900. g. utvrđuje da je Crvenka imala 7.563 stanovnika u 1166 kuća i to: 6.911 Nemaca, 499 Mađara, 60 Srba, 49 Hrvata, 38 Slovaka, 67 Jevreja, 1 rusina i 4 ostalih. Godine 1909. Crvenka je imala poštu, telegraf, železničku stanicu, čitaonicu, kasino, četiri manje fabrike mašina, četiri ciglane, dva mlina, jednu krečanu i manju fabriku masla i sira.
   Razvoj industrije kulminirao je 1912.g. kada je podignuta fabrika sećera sa anglo-mađarskim kapitalom u visini od 16.000.000 dinara. Podizanje ove fabrike bilo je od velikog privrednog značaja za Crvenku i okolinu.
   Pred drugi svetski rat fabrika je prešla u vlasništvo anglo-česke banke. Kada je proradila njen kapacitet je bio 140 vagona sećerne repe za 24 sata, a od 1926.g. prerađivala je 250 vagona.
   Pored fabrike sećera proradila je 1923.g. i fabrika špiritusa koja od melase proizvodi čisti alkohol.
   Od 1928.g. sopstvena električna centrala daje energiju pored Crvenke
   Krsturu i Laliću a od 1944. godine i Kruščiću.
   Za vreme “kampanje” u fabrici je bilo zaposleno 1.600 radnika a u preostalim mesecima oko 200.
   U periodu između dva rata proizvodnja šećera bila je neravnomerna tako da je 1929/30.g. za devedeset ipo dana proizvedeno 170.000, a 1934/35.g. celokupna kampanja je trajala svega 40 dana.
   U ovom vremenu u Crvenki su se gajile žitarice, ali je gajenje uljarica i šećerne repe znatno poraslo.
   Zanati u ovom periodu tako su se razvili da je 1935.g. bilo ukupno 199 zanatskih radnji.
   Pred drugi svetski rat po nezvaničnoj proceni Crvenka je imala 11.000 stanovnika, što znači da se od poslednjeg popisa 1931.g. kada je bilo 9.023 st., uvećao broj za približno 2.000. Na ovoliki broj stanovnika dolazile su 4 manufakturne radnje, 2 gvožđare i još 25 manjih trgovačkih radnji pored dve juvelirske i filijale “Bata”.
   U leto 1944.g. kada je Crvena armija upala u Banat i kada su vojvođanski partizanski odredi pojačali aktivnost Nemci su počeli da se spremaju za iseljavanje u Austriju i Nemačku po direktivi iz Nemačke. Kada su jedinice NOV i POJ počele da oslobađaju Bačku uz sadejstvo Crvene armije počeleo je ubrzano iseljavanje Crvenke. Nemci su napustili Crvenku u vremenu od 3. do 14. oktobra 1944.g. tako da je od oko 11.000 stanovnika ostalo svega 500.

   Kolonizacija Crvenke(1945/46)
   Posle iseljavanja Nemaca u oktobru 1944.g. u Crvenki je bilo oko 1.000 napuštenih kuća.
   Po zakonu o agrarnoj reformi i kolonizaciji u napuštene kuće, u prvom redu, siromašne i zaslužne porodice iz ustaničkih krajeva dolaze u Crvenku.
   Za Crvenku su određeni uglavnom kolonisti zemljoradnici iz Crne Gore i to iz danilovgradskog sreza.
   Prvi kolonisti počeli su da stižu u Crvenku krajem novembra 1945.g. posebnim železničkim kompozicijama.
   Odmah po dolasku naročiti odbor je prihvatao koloniste i smeštao ih u kuće. Kako su kolonisti došli sa najnužnijim stvarima, to im je odmah pružana pomoć u hrani pa je svako domaćinstvo dobijalo odgovarajuću količinu brašna, kukuruza, slanine i mesa prema broju članova porodice.
   Svaki kolonista zemljoradnik dobio je 7-12 jutara zemlje takođe prema broju članova porodice, kuću sa baštom i vinogradom, zatim za 516 domaćinstava dodeljena je po jedna krava i jedan par konja sa celokupnom opremom i poljoprivrednim alatom.
   Osim ovoga svako domaćinstvo je dobilo nameštaj, posteljinu i posuđe i sve to besplatno.
   Kolonizacija je završena u proleće 1946.g. Kako se nije prijavio dovoljan broj kolonista iz danilovgradskog sreza taj broj je dopunjen sa nekoliko porodica iz nikšićkog sreza a zatim iz Bosne, Hercegovine, Hrvatske (Dalmacija i Like).
   Danas Crvenka broji 8.547 stanovnika raznih nacionalnosti: Srba, Crnogoraca, Hrvata, Mađara, Nemaca, Rusina, Slovaka,Čeha i Makedonaca.
   Već 1946. g. osnovana je prva Seljačka radna zadruga i to “Proleter” i “Jedinstvo”.
   Tako je ustvari odmah posle rata počeo socijalistički preobražaj sela. 1950.g. sve tri zadruge su se spojile i tako je nastala današnja SZR “Maršal Tito” koja broji 986 domaćinstava sa ukupnom površinom obradive zemlje od 6.450 jutara i 108 jutara pašnjaka.
   Svako domaćinstvo poseduje i okućnicu prema broju članova porodice a čitava okućnica u mestu iznosi oko 1.100 jutara.
   Danas zadruga radi po privrednom računu.
   Pored seljačke radne zadruge u Crvenki postoji i državno dobro “7.juli” koje na savremen način obrađuje oko 6.000 jutara oranice.
   Zanatstvo se postepeno oporavlja i danas rade u Crvenki 43 zanatske radnje privatnog sektora.Trgovačkih radnji ima 6 od kojih 3 pripadaju Zemljoradničkoj zadruzi a druge 3 su državne.
   Pored ovih privrednih grana i industrija ima svoju ulogu.
   Fabrika šećera je i danas jedna od najvećih u državi i daje visoki procenat celokupne proizvodnje sećera u našoj zemlji.
   Za vreme kampanje šećerana utrostručava broj svojih radnika koji privremeno menjaju fizionomiju Crvenke.
   Uz Fabriku šećera postoji i Savezni zavod za selekciju i proizvodnju šećerne repe koji je osnovan 1945.g. a danas u njemu rade dva inženjera i jos 12 službenika.
   Zadatak zavoda je da pronađe najbolju vrstu semena šećerne repe koja će na ovom zemljištu davati najbolji kvalitet uz najbolji mogući prihod.
   Pored Fabrike šećera u Crvenki radi i jedna ciglana i jedan mlin.
   Broj škola i školske dece u odnosu na predratno doba mnogo je porastao.
   Tako danas rade osnovna škola, Stručna
   škola učenika u industriji i zanatstvu i nepotpuna gimnazija. Osnovnu školu pohađa 560 učenika koje obučava 14 učitelja. U nepotpunoj gimnaziji ima 650 učenika u 16 odelenja. U gimnazija radi 17 nastavnika.

   SAVO ATANACKOVIć 1952. GODINA

   Odgovori

4. 22. avgust 2017. u 09:47

   vojislav ananić

   KULA

   Opština Kula se nalazi u Bačkoj, na plodnoj vojvođanskoj ravnici. Pozicionirana je centralno, na raskrsnici između Novog Sada, Sombora i Subotice tj. na saobraćajnoj liniji koja vezuje Podunavlje sa Potisjem. Pretpostavlja se da je tu na početku 16. veka, postojao „grad od zemlje“ s turskom vojnom posadom koja je bila smeštena u velikoj osmatračnici tačnije – kuli. Neki čvrsti dokazi za ovu tvrdnju jednostavno ne postoje niti su se u vezi sa njima vršila neka ozbiljnija istraživanja. No, zna se da je u narednim vekovima ova teritorija često bila meta osvajača, a da je tek posle Prvog svetskog rata pripojena Srbiji.

   Odgovori

5. 19. mart 2018. u 10:18

   Vojislav Ananić

   Bajić, Isidor, kompozitor, dirigent, melograf (Kula, Bačka, 16. VIII 1878 — Novi Sad, 16. IX 1915)

   Rođen je od nemuzikalnih roditelja Vladimira Bajića, državnog činovnika, koji je mnogo polagao na vaspitanje i obrazovanje dece, i Marije, rođene Jovanović. Kao desetogodišnjak postao je učenik Velike srpske pravoslavne gimnazije u Novom Sadu. Tu dobija i muzičko obrazovanje, uči violinu i klavir, a kao učenik šestog razreda već nastupa kao kompozitor na Svetosavskoj besedi (pesma za glas i klavir, Ukor na tekst B. Radičevića, 1895). Dve godine kasnije na gimnazijskoj besedi prvi put nastupa i kao dirigent (mešovit hor Putnik na uranku). Studije prava upisuje na Univerzitetu u Budimpešti (1897). Tokom boravka u Budimpešti diriguje svim tamošnjim srpskim pevačkim društvima na koncertima i pravoslavnim bogosluženjima (pomen povodom prenosa posmrtnih ostataka Vuka Karadžića u Beograd, 1897). Privremeno napušta prava i upisuje Muzičku akademiju (1899—1901), gde uči harmoniju i kompoziciju kod Hansa Keslera. Piše prigodne horske kompozicije, pesme za glas i klavir, klavirske minijature. Posebno se interesuje za muzičku pedagogiju. U Kolu mladih Srba govori o pevanju kao pedagoškom sredstvu. Prikuplja biografije srpskih kompozitora za mađarski muzički leksikon (Altalanos zeneszeti lexicon) koji uređuje Jožef Šag. Na prvom Kongresu ugarskih svirača, kompozitora i učitelja muzike (1901) govori na temu Srpska crkvena, narodna i igračka muzika (Szerb nep — ugyhari es tanezzen allapotarol). Iste godine vraća se u Novi Sad, gde u gimnaziji kao učitelj pojanja i pevanja do kraja života razvija široku delatnost: diriguje horovima (Gimnazijski hor, Novosadsko zanatlijsko društvo „Neven”, Hor učiteljskog konvikta u Novom Sadu, Pevačko društvo novosadske trgovačke omladine) i tamburaškim zborovima (orkestrima), priprema muzičke programe za Svetosavske besede u gimnaziji; piše muziku za scenska dela (Mena, Gorski vijenac, Čučuk Stana, Rakija, Svakom svoje, Prkos, Šaran, San despota Đurđa u Hebu), komade s pevanjem (Seoska lola, Divljuša, Uskočkinja, kao i Sedam gladnih godina, na mađarskom), operu (Knez Ivo od Semberije, premijerno izvedenu u Beogradu, Opera na Bulevaru, 19. I 1911), komade za violinu, klavir (Album pesama za glasovir sa potpisanim tekstom, 1908), pesme za glas i klavir sabrane u albume, kao i horske crkvene kompozicije (Liturgija sv. Jovana Zlatoustog, za mešoviti hor po tradicionalnim napevima, 1906) i svetovne za muški, ženski i mešoviti hor (originalne kompozicije Guslareva smrt, Mornarska pesma; kompozicije po uzoru na narodne Seljančice, kao i obrade narodnih i građanskih pesama), piše svite narodnih pesama, ne samo srpskih, već i pesama drugih naroda za tamburaški orkestar, a autor je i jedne simfonije (1911).
   U želji da pevačkim društvima olakša nabavku notnog materijala pokreće izdavanje serije notnih izdanja domaćih autora, pod nazivom Srpska muzička biblioteka (1902). Sledeće godine izdaje Srpski muzički list (januar—-jul 1903, još sedam svezaka 1914), tada jedini srpski muzički časopis. Zbog neuspelog osnivanja Saveza pevačkih društava predlaže osnivanje Srpskog muzičkog senata (1903), ali u tome ne uspeva. Uvek brižan za muzičko prosvećivanje osniva muzičku školu (1909), koja i danas uspešno radi pod njegovim imenom. Piše muzičke udžbenike (Klavir i učenje klavira, 1901; Teorija pravilnog notnog pevanja, 1904), a i prevodi sa mađarskog (G. Molnar, Nauka o muzičkim oblicima, 1913). Autor je oko 45 objavljenih i rukopisnih tekstova o različitim problemima muzičkog života, školstva i muzičkog prosvećivanja, o pevačkim društvima, crkvenom pojanju (Projekat za promenu učenja pojanja i muzike u Srpskoj velikoj gimnaziji u Novom Sadu, 1912), gostovanjima i koncertima pevačkih društava, o radu svojih savremenika (V. Đorđevića i St. Biničkog). Bavi se melografskim radom, zapisujući tradicionalno narodno i crkveno pojanje. Autografi njegovih zapisa nalaze se u delovima zaostavštine smeštenim u Muzikološkom institutu i Arhivu SANU u Beogradu, u Biblioteci i Rukopisnom odeljenju Matice srpske u Novom Sadu.
   Kao kompozitor ne pripada vrhovima srpskog muzičkog stvaralaštva, ali kao muzičar i kulturni poslenik uradio je izuzetno mnogo u potpuno različitim oblastima muzičkog života i muzičke kulture. Romantičar, okrenut narodnom stvaralaštvu, učinio je mnogo na afirmaciji narodne, građanske, pa i crkvene pesme. Njegova jedina opera Knez Ivo od Semberije sadrži elemente romantične i verističke opere, dok su njegove klavirske kompozicije pisane u duhu virtuoznih kompozicija Šumana i Lista. Narodnom duhu naj bliži je u komadima s pevanjem, pesmama za glas i klavir i u horovima. Mnoge njegove pesme dosegle su popularnost i rasprostranjenost narodnih tvorevina (Srpkinja, Jesen stiže dunjo moja, Zračak viri). Ovakvim svojim delima doprineo je podizanju na određen nivo muzike kao zabave. Veliku energiju uložio je u prosvetni rad, posebno kada je u pitanju nastava muzike u opštem (gimnazija) i muzičkom obrazovanju (muzička škola). U domen prosvećivanja spada i njegovo zalaganje za muzičko izdavaštvo, rad sa pevačkim društvima i pokretanje muzičkog časopisa.
   Iako j e imao porodicu (dva puta ženjen), već u trideset sedmoj godini života prestaje sa radom, bolestan i zaboravljen luta gradom, da bi 1915. u novosadskoj varoškoj bolnici sklopio oči. U pratnji sveštenika i stotinak ljudi sahranjen je na Almaškom groblju u Novom Sadu.
   DELA: orkestarska: Simfonija; Magla pala; Rondo; Gavot; Đavolan, igra; UvertiraMena; Bački napevi, 12 narodnih pesama raznih evropskih naroda za tamburaški orkestar; kamerna: Romansa za violinu i klavir; Đavolan, za violinu i klavir; Elegija, za violinu i klavir; klavirska: Album pesama u duhu srpskih narodnih pesama; Srpska rapsodija; Album pesama iz pozorišnih komada; Ukor; Srpsko cveće za mlada srca; Srpske narodne pesme iz Mokranjčevih rukoveti; Božićne pesme, za klavir s potpisanim tekstom; Zmajevka, marš u slavu pedesetogodišnjice književnog rada J. Jovanovića Zmaja; Majski cvet, brza polka; Miletićev marš (Omladinac); Za Kosovo-Kumanovo, za Slivnicu-Bregalnicu, marš; Na izvoru, etude mignonne; Igra za glasovir; Mazurka; Rezignacija; muzičko-scenska: opera Knez Ivo od Semberije; Komadi s pevanjem: Seoska lola; Divljuša; Uskočkinja; Sedam gladnih godina; muzika za pozorišne komade: Mena; Gorski vijenac; Čučuk Stana; Rakija; Svakom svoje; Prkos; Šaran; San despota Đurđa u Hebu; vokalna: Horovi (duhovna), za mešoviti hor — Božanstvena liturgija po srpskom narodnom napevu; Opelo i parastos po crkvenom pojanju, litogr.; Tebe Boga hvalim; Svetosavska himna; Mnogaja ljeta, kao srpska himna; za dečiji hor — Božićna pesma; Svjatij Bože;
   Horovi (svetovna), za mešoviti hor — Putnik na uranku, postoji var. za muški hor, tenor solo i gudački orkestar; Pesma o pesmi; Nevestin oproštaj; Poklič na složan rad; Seljančice (zbirka); Pesma srpskih komita; Sokoli; Ej ko ti kupi; Magla pala; Narodna molitva; Guslareva smrt, balada; Gde je Prizren; Iz srpske gradine – I rukovet; Zora; Pesma u slavu stogodišnjice Srpske velike gimnazije u Novom Sadu; Žetelačka pesma; Kosovska elegija; Mojoj Fruškoj gori; Molitva
   Crnogorčeva; Nove pesme; za muški hor — Vinska pesma; Zakletva Jugovića; Mornarska pesma; Pesma srpskih sokolova; Lovački zbor; Pesme iz Maćedonije; za ženski hor — Kad me tvoje plave oči; Pesmo moja; za dečiji hor — Božićna pesma; Evo berbe; Pesma koleda; Pesma o matericama; Pesma srpska iz sela; ‘Ajde druže; Bosančice; Solo pesme: Postojnica; Jedna cura mala; Kad se šetam ovom stazom; Ciklus Pesme ljubavi; Pozorišne pesme u duhu srpskih narodnih pesama ; Pastir (uz pratnju harmonijuma); Aoj zoro, aoj rujna, za glas, violončelo i glasovir; spisi: Klavir i učenje klavira, Novi
   Sad 1901; Srpska crkvena, narodna i igračka muzika, BK, 8, 1902, 239—243; Kako treba učiti muziku u preparandiji i bogosloviji, SML, Novi Sad, 1903, br. 2; Teorija pravilnog notnog pevanja, Novi Sad 1904; Naše crkveno pojanje, Sremski Karlovci 1906; O reformi crkvenog pojanja, rukopis, M. 3726, ROMS; Projekat za promenu učenja pojanja i muzike u Srpskoj velikoj gimnaziji u Novom Sadu, rukopis,
   Arhiv SANU, 14389/15; — Zapisi pojanja: Srpska pravoslavna crkvena pojanka — Pesme za Liturgiju sv. Jovana Zlatoustog, sv. 1; Voskresni tropari, kondaci i prokimeni, sv. 2; Praznični tropari i kondaci, sv. 3, s.a., s. l.

   Danica Petrović

   Odgovori