Krnješevci, selo u Sremu (11)

PIŠE: Saradnik portala Poreklo Aleksić dr Snežana

Naredbom od 8.  juna 1871. zapoveđeno je da se ukidanjem vojnog ustrojstva u Vojnoj krajini “prokrči put” faktičkom sjedinjenju Hrvatsko-Slavonskog krajiškog zemljišta sa istoimenim Kraljevinama. Tada je Vojna granica Srema, koju su činile Petrovaradinska pukovnija i vojne opštine Zemun, Karlovci i Petrovaradin, izuzeta iz Srpsko-Banatske krajine sa sedištem u Temišvaru, te pripojena civilnoj Hrvatsko-Slavonskoj kraljevini, sa sedištem u Zagrebu.

Procesu razvojačenja Vojne granice i njene inkorporacije u civilne okvire prethodile su Nagodbe između Austrije i Ugarske 1867, iste godine Turska je napustila teritoriju Srbije, što je dodatno motivisalo određene, naročito Ugarske krugove da agituju za razvojačenje. Tokom 1868. godine sklopljena je nagodba između Ugarske sa jedne i Hrvatske i Slavonije sa druge strane. Ugarska je Zakonskim člancima 40, 41. i 42. iste godine uvela opštu vojnu obavezu, što je ustanovu Vojne granice učinilo nepotrebnom. Istovremeno, u dvojnoj monarhiji ekonomska kriza koju je pratila inflacija uzimale su svoj danak, a Granica koja je bila pod direktnom upravom Austrije na svojoj teritoriji imala je značajan resurs basnoslovne vrednosti – šume. Ovo je bio svakako motiv da se provincijalizacijom vojnograničarskog područja razvlasti Beč, te da Ugarska preuzme dominaciju nad ovim prostorom.

Vojna granica, u tom trenutku pravni subjekat pod direktnom upravom Beča, u donošenju odluke oko razvojačenja nije učestvovala, što je izazvalo nezadovoljstvo graničara, naročito u vezi sa pokušajem da se imovina koju su činile šume, pašnjaci i livade na graničarskom prostoru preinače u državno vlasništvo. Nezadovoljstvo je rezultiralo oružanom pobunom graničara, nakon čega je ½ šuma u Granici pripala caru – državi, a ½ graničarima. Šume su razdeljene prema materijalnoj vrednosti. Konačno, razvojačenje je izvršeno u Ugarskom saboru 1873. godine, zakonskim člankom 27, u kome je objavljena provincijalizacija Vojne granice i njeno prisajedinjenje Županijama.

Aktima koje je donosio lično car Franc Jozef, od 1873. godine razrešene su vojnograničarskih dužnosti sve regimente od broja 1 do broja 11, ta tako i 9. Petrovaradinska regimeta. Car je Manifestom od 15. juna 1881. proglasio prisajedinjenje Granice civiloj prokrajini Hrvatskoj i Slavoniji, a 1. avgusta 1881. njena uprava je predata Banu.

U godinama 1871. do 1881. sa procesom ukidanja vojnog uređenja, život unutar ovog područja dinamično se menja. Donet je niz Zakona kojima su odnosi između bivše Granice i Provincijala ujednačavani. Godine 1873. formirani su Kotarski sudovi za bivše granično područje, čime su pukovnici sasvim razrešeni sudsko-upravne službe, te se tako, ovo razrešenje smatra konačnim ukinućem vojno – graničarskog poretka, a inkorporacija razvojačenog područja sa civilnim sprovođena je tokom narednih godina.

Kako je bilo potrebno da se uprava i zakoni bivšeg vojnog područja usklade sa civilnim, formirano je posebno odeljenje za poslove inkorporacije pod imenom “Uprava za poslove ujedinjenja”. Ovo specijalno odeljenje je postojalo do 1883. godine, tako da se ova godina može smatrati godinom kada je razvojačena Vojna granica konačno inkorporirana u civilne okvire.

Naredbom broj 57 bana kraljevina Hrvatske, Slavonije i Dalmacije kao kraljevog poverenika za utelotvorenje bivše Vojne krajine, od 27. avgusta 1883, broj 11351, kojom se za područje bivše hrvatsko-slavonske Krajine ustanovljuje broj, sedište, teritorijalni opseg, nadležnost i broj porotnika mesnih sudova, Krnješevci su pripali u nadležnost mesnog suda u u Ugrinovcima, za sporove čija vednost nije prelazila 30 forinti. Ovaj sud imao je 8 porotnika. Za ostale sporove bio je nadležan Kr.kotarski sud u Staroj Pazovi i Kr. sudbeni sto u Zemunu.

Kr. kotarski sudovi bili su nadležni za nove Gruntovnice, koje su po razvojačenju Vojne granice prešli u nadležnost civilnih vlasti. Na osnovu zakona od 16. septembra 1876. o sastavljanju gruntovničkih uložaka (Sbornik od 1876, komad XXVII br.80), odnosno, na osnovu naredbe C.K. Glavnog zapovedništa kao Krajiške zemaljske upravne oblasti, odeljenje za pravosuđe od 5. juna 1879. broj 2087 (List zemaljske uprave, komad IV),  u bivšoj Vojnog granici pomoću postojećih vojnih gruntovnih knjiga otpočelo je sastavljanje novih, civilnih gruntovnih uložaka. Novi ulošci, nakon prepisa, odnosno, propisanog upravnog postupka, predavani su za određene poreske opštine nadležnim Kr.kot. sudovima. Utvrđeno je vreme od kog dana se novoformirani gruntovni ulošci vode kao nova gruntovnica, kao i rok u kome se mogao pokrenuti postupak za ispravke upisa.

Kr. sudbeni sto u Sr. Mitrovici predao je Kr. kotarskom sudu u Staroj Pazovi Gruntovne uloške poreske opštine  Krnješevaca. Dan od koga su stupili na snagu novi gruntovni ulošci  bio je 1. septembar 1881. godine. Istog dana otpočeo je rok za žalbe na uneta stanja u nove vlasničke listove. Rok za sprovođenje ispravki u Zemljišnim knjigama bio je moguć do 28. februara 1882. godine.

Prethodno, na osnovu uvida u novoformirane, civilne gruntovne uloške, pre stupanja na snagu nove Gruntovnice, vlasnici imovine mogli su podneti prigovore na upise u svoje vlasničke listove. U poreskoj opštini Krnješevci podneto je 40 zahteva za ispravku unetih stanja. Putem raspravnih zapisnika rešeno je 39 prigovora,  a 1 prigovor koji je podneo Toma Petrović sa zahtevom da se deo nekretnine koja je u celosti pripisana u vlasništvo Jovanu Popoviću – Zubanu knjiži na njegovu korist, nije rešen mirnim putem. Toma Petrović je povukao uloženu – nerešenu žalbu C.k. povereniku, i stvar rasprave vlasništva podneo Sudu. Popis promena za Katastarsku opštinu Krnješevci,  koje su po osnovu obavljenih  uvida (paragraf 27 Naredbe br. 2087 iz 1879, K.U. odela za pravosuđe) podneli vlasnici imovine u Krnješevcima, a radi osnivanja nove gruntovnice i gruntovnih uložaka, sačinio je  C.k.poverenik  u Mitrovici 16. maja 1881. godine.

Promene vlasništva u KO Krnješevci 1881. godine

Izvor: IAB – Kotarski sud Zemun – “Katastralna obćina Krnješevci, Popis promjenah, koje se usljed izvidah obavljenih u smislu paragrafa 27. naputka (naredbe br. 2087. ex 1879. k.u. odjela za pravosuđe) za osnivanje nove gruntovnice u gruntovničkih uložcih provesti imadu, 1881.”

No, izgleda, da je i nakon 16. maja 1881. godine bilo još molbi za promenu unetih stanja u Zemljišnu knjigu. To se saznaje iz  predstavke  koju je zadruga Trifunović podnela protiv Miroslave (Micike) Kronić iz Sombora, udate baronice Rajačić iz Osijeka i dr Stevana Kronića advokata iz Sombora, sa molbom da se određene katastarske čestice uvedene u vlasništvo pomenutih preknjiže u korist podnosioca molbe – zadruge  Miloša Trifunovića, k.br.10.

IZVOR: Aleksić S., Krnješevci, selo u Sremu, IK Prometej, Novi Sad, 2022.