Prikaz knjige “Krsne slave u Sremu” autora Radovana Sremca u izdanju Arhiva Vojvodine

Knjiga “Krsne slave u Sremu” autora Radovana Sremca,  donosi popise porodica i njihovih krsnih slava prema podacima koje je sakupila Karlovačka mitropolija 1906/1907. godine. Kapitalno delo obima 646 strana priredio je i izdao Arhiv Vojvodine, 2022. godine.

Radovan Sremac, u formatu obrađene arhivske građe donosi popise porodica i njihovih krsnih slava za 125 mesta  Srema  u godinama  1906. – 1907.   Originalna građa pohranjena je u Arhivu Srpske akademije nauka i umetnosti u Sremskim  Karlovcima, u fondu Srpska pravoslavna konzistorija Arhidijeceze karlovačke 1791-1931.

Popisi porodica i njihovih krsnih slava nastali su tako što je Karlovačka konzistorija poslala krajem 1906. i početkom 1907. godine cirkularno pismo svim parohijama unutar Karlovačke mitropolije, u kojem je između ostalog traženo  da dostave spiskove pravoslavnih porodica sa njihovim krsnim slavama, nadimcima, poreklom, kao i popise potesa u ataru sa mogućim značenjem toponima. Pozivu se odazvalo 125 parohija, od kojih se danas veći deo nalazi u Republici Srbiji a jedan manji deo u Republici Hrvatskoj.

Srpska pravoslavna crkva je 1910. godine objavila knjigu administrativnog karatkera “Srpska pravoslavna mitropolija karlovačka po podacima od 1905. godine”, koju je priredio Mata Kosovac,  ali, iako prikupljeni, podaci koji se odnose na krsne slave, nisu publikovani. Tako Radovan Sremac u 2022. godini premijerno donosi podatke o porodicama i krsnim slavama, te ovom knjigom nadopunjuje delo iz 1910. godine.

Knjiga “Krsne slave u Sremu” je koncipirana tako da nakon uvodnog razmatranja sledi poglavlje naslova “O poreklu krsne slave” autorke Staše Arsenović – Koprivić  kustosa etnologa-antropologa, u kome je stručno objašnjena krsna slava u Srba. Potom, u poglavlju “O krsnim slavama u Sremu” autor je podatke prikazao kvantitativno, izvođenjem osnovnih statističkih podataka o učestalosti određenih krsnih slava u posmatranih 125 mesta Srema. Zahvaljujući tome saznajemo da je 1906/07. godine najzastupljenija krsna slava u Sremu Sv. Nikola sa 26%, slede: Sveti Jovan sa 17%, Đurđevdan 15%, Aranđelovdan 6,5%, Đurđic 5,5%  i Sv. Prvomučenik i arhiđakon Stefan 5, 40%. Sve ostale slave prisutne u porodicama u Sremu 1906/7. godine u odnosu na ukupan broj evidentiranih krsnih slava zastupljene su sa manje od 5%. U ovom delu autor nije propustio da navede podatke o najmanje prisutnim, odnosno, najređim slavama. Zatim, autor donosi preglede krsnih slava po mestima i manastirskim imanjima, sortirajući ih prema svetiteljima onako kako su oni ubeleženi u kalendar (po novom računanju vremena), a potom, donosi priređene popise krsnih slava i porodica za mesta: Adaševci, Ašanja, Banoštor, Batajnica, Bačinci, Bežanija, Belegiš, Beočin Selo, Berkasovo, Bečmen, Bešenovo Selo, Bešenovo (man. imanje), Beška, Bingula, Boljevci Borovo, Brestač, Bršadin, Buđanovci, Bukovac, Vašica, Velika Remeta, Veliki Radinci, Vera, Vizić, Vinkovci, Vinkovački Banovci, Vitojevci, Višnjićevo, Voganj, Vojka, Vrdnik Selo, Vrdnik Ravanica (man. Imanje), Vukovar, Gibarac, Golubinci, Grabovo, Grabovci, Grgeteg, Grgurevci, Deč, Divoš, Dobanovci, Dobrinci, Donji Petrovci, Đipša, Erdevik, Zemun, Ilok, Inđija, Irig, Jazak Selo, Jazak (man. imanje), Jamena, Karlovčić, Klenak, Kraljevci, Krnješevci, Krušedol (man.imanje), Krušedol Selo, Krčedin, Kuveždin, Kupinovo, Laćarak, Ledinci, Ležimir, Mala Remeta, Mali Radinci, Marinci, Mrkušica, Martinci, Mirkovci, Molovin, Mohovo, Negoslavci, Neradin, Neštin, Nikinci, Novi Karlovci, Obrež, Ogar, Opatovci, Orolik, Ostrovo, Pavlovci, Pačetina, Petrovci, Petrovčić, Pećinci, Platičevo, Privina Glava, Progar, Putinci, Rakovac, Rivica, Ruma, Sviloš, Sibač, Sremska Kamenica, Sremska Mitrovica, Sremska Rača, Sremski Karlovci, Sremski Mihaljevci, Stara Pazova, Stari Banovci, Stari Slankamen, Stejanovci, Subotište, Surduk, Surčin, Susek, Tovarnik (SRB), Tovarnik (HR), Trpinja, Čalma, Čerević, Čortanovci, Šarengrad, Šatrinci, Šašinci, Šid, Šidski Banovci, Šimanovci, Šišatovac, Šuljam.

Izdavač je pri kraju knjige priredio “Registar mesta i manastirskih imanja u Sremu”, a na samom kraju ispred Arhiva Vojvodine svoj sud je dala Vesna Bašić. Glavni i odgovorni urednik knjige ,,Krsne slave u Sremu”  je direktor Arhiva Vojvodine dr Nebojša Kuzmanović, recenzenti su dr Tatjana Bugarski viši kustos i Aleksandar Petijević muzejski savetnik.

* * *

Poznato je da je krsna slava identitetsko obeležje srpskog naroda. Ona je praznik porodice, okosnica porekla. Prenosi se sa kolena na koleno po muškoj liniji. Osim kao građa za rodoslovce, knjiga “Krsne slave u Sremu” danas predstavlja dobru osnovu za studioznu analizu kojom se kvantitativni podaci iz 1906/7. godine mogu dovoditi u komparaciju sa savremenim popisima i izvoditi zaključci koji su, nažalost, izostali nakon svih ratova tokom HH veka, u kojima je srpsko stanovništvo u Sremu stradalo.

Ujedno, u sezoni krsnih slava, preporučujem Sremcima da pri odabiru poklona za svečare, umesto uobičajenih darova, ove godine jedni drugima poklanjaju “Krsne slave u Sremu” od Radovana Sremca. Ova knjiga danas, ali i u budućim vremenima, svedok je identiteta starosedelačkih porodica u Sremu.

Sa toplim preporukama za čitalačku publiku, iskreno čestitam izdavaču, a autoru Radovanu Sremcu za njegov dosadašnji rad iskazujem doboko poštovanje.

Aleksić dr Snežana