Poreklo stanovništva sela Surduk, opština Stara Pazova. Prema Geografskoj enciklopediji naselja Srbije IV, Stručna knjiga, Beograd, 2002. godine.
Surduk (1 .253 st.), ratarsko-stočarsko (37,1% agrarnog st.) seosko naselje panonskog tipa, pored (na 110 m a.v.) desne obale Dunava, s obe strane puta ka Belegišu, 16 km SI od Stare Pazove. Površina atara iznosi 3.849 ha. Drumskog je oblika sa dve duže ulice
pored puteva, od kojih se odvaja ulica (put) prema Staroj Pazovi. Postoji i više kraćih ulica duž lenija prema njivama.
Spada u stara sela. Kroz istoriju pominje se više puta: sredinom XV v., u drugoj polovini HVI v., u prvoj polovini HVII v., 1702. kao selo, 1726. kao pustara, 1774. i 1791, kada broji 59 žitelja i 111 domova.
Kasnije se broj stanovnika Surduka kretao ovako:
1869. – 1.438,
1880. – 1.429,
1890. – 1.791,
1900. – 1.937,
1910. – 1.999,
1921. – 1.994,
1931. – 2.001.
Značajne promene u razvoju inicirane su migracijama: iseljavanje po ukidanju Vojne granice 80–ih god. HIH v.; krajem HIH v.
masovna emigracija u SAD, Kanadu, Argentinu i druge države; iseljavanje nekoliko nemačkih i mađarskih porodica posle Prvog svetskog rata; i stradanje tokom Drugog svetskog rata od ustaških pustošenja, kada su se meštani iseljavali u Novi Slankamen, Inđiju, Novu Pazovu i druga naselja.
Stanovništvo Surduka je preovlađujuće pravoslavno (slavi Đurđevdan, Petkovdan, Aranđelovdan i dr.) – srpsko 88,5%, a ima Roma (5,9%), Crnogoraca, Hrvata i dr. Indeks demografskog starenja (15) kreće se u rasponu od 0,4 (1961) do 1,2 (1991).
U selu se nalaze dve crkve: pravoslavna Sv. oca Nikolaja — prenos moštiju (1816), i katolička.
Električnu energiju dobija 1929, a savremeni vodovod 1992. god. Ima osmorazrednu OŠ (šk. 2000/01. – 159 učenika), biblioteku, spomenik revolucije na Dunavu podignut 1961, zdravstvenu ambulantu i dr.
Vodeći poljoprivredni proizvodi su pšenica, kukuruz, bostan (prodaje se u okolnim gradovima) i dr.
IZVOR: Geografska enciklopedija naselja Srbije IV, Stručna knjiga, Beograd, 2002. godine.
***
Arhivska građa za Surduk:
Crkvene matične i ostale knjige iz crkve Sv. oca Nikolaja u Surduku za period od 1886. do 1946. čuvaju se u Istorijskom arhivu Srema u Sremskoj Mitrovici.
* * *
SURDUK U PROŠLOSTI
Naselje Surduk prvi put se pominje 1445. godine i naseljeno je Srbima kmetovima, a u “turskom dokumentu iz 1577. godine pominje se pod nazivom Surub” (Popović, 1950). Spada u stara sela, a naziv mesta prepoznaje se u markantnim oblicima lesa u ataru sela koji se spušta prema koritu Dunava. Tako je na jednom surduku ( suve rečne doline nastale radom fluvijalne erozije na lesnom zemljištu) u ovom mestu formirana Dunavska ulica. Godine 1626. zabeležena je u jednom turskom spomeniku “surdelska“ skela, 1702. godine mesto je zabeleženo kao naselje ali je ubrzo opustelo a 1726. godine Surduk kao pustaru držao je kapetan Ilija Jakšić. Godine 1747. Surduk je postao graničarsko selo.
Tako da je selo u stvari naseljeno između 1774. i 1791. godine ( 1869.-1.438, 1880.-1.429, 1890. -1.791. 1900.-1.937, 1910. -1.999. 1921.-1.994. 1931.-2.001, 1948.-1.687,1953.-1.712, 1961.-1.782, 1971.-1.469, 1981.-1332 žitelja). Od raseljenih naselja, u turskim izvorima 1477. godine pominje se naselje Zova kod Surduka. Ova naselja, kao i mnoga druga u Sremu u ovom periodu, uglavnom se pominju kao manastirski posedi darovnih povelja. U Surdučkom Ritu je pri kraju XIX veka i početkom XX veka bilo je 12 salaša. Između dva svetska rata u Surduku je bilo 2300 stanovnika. Po zapisima karlovačkog paroha Vasilija Konstatinovića 1896.godine u Surduku postoji lepa crkva i 274 domova. Ima 1820 srpsko-pravoslavnih duša nema inoveraca. Selo ima dve lepo sagrađena škole u koje polazi oko 160 muške i koje žensko dete. Naspram crkve je uzvišeno mesto koje se zove Jelač-grad (jedan deo sela naziva se Cincorija). Po pričanju meštana, taj zamak je gradio Zmaj-Despot Vuk i o njemu postoje neke priče i gatanja. Pokraj sela pruža se i bara koja nosiv naziv Komarevci, a Vasilije pominje da je u Surduku lep put i plodno zemljište.
Značajne promene u razvoju sela inicirale su migracije: iseljavanje po ukidanju Vojne granice 80-tih godina XIX veka, krajem XIX veka masovna migracije u SAD, Kanadu, Argentinu i druge države, iseljavanje nekoliko nemačkih i mađarskih porodica posle I svetskog rata. Tokom II svetskog rata bilo je velikih stradanja od ustaških pustošenja kada se meštani iseljavaju u Novi Slankamen, Inđiju i Novu Pazovu i u druga naselja u opštini. Sport klub “Sloga” osnovan je 1933.godine od strane meštana, a 1941. godine fudbalski klub menja naziv u “Graničar”. Električnu energiju Surdučani dobijaju 1929. godine, a savremeni vodovod 1992. godine. Između 1961. i 1971. godine u mesto se doselilo 124 lica.
Osnovna privredna funkcija u Surduk 80-tih godina XX veka je poljoprivreda, seje se kukuruz, pšenica i bostan. Stočarska proizvodnja je značajna i mesto prednjači u opštini. U selu je četvorogodišnja osnovna škola koja zbog malog broja đaka nije radila sve do 1982.godine kada je počela ponovo da radi, a tu su još i ambulanta i biblioteka. Dr Slobodan Ćurčić (1984) kaže da u selu nema nepoljoprivrednih privrednih objekata, postoje samo četiri prodavnice i osam registrovanih zanatskih radnji od kojih samo četiri rade prvenstveno za sopstvene potrebe. Prema zapisima Dušana J. Popovića u Surduku su sledeći nazivi za potese: Utrine, Despotovac, Dormos, Drvarska, Budovar, Katićdo, Kik, Gat, Leje, Unka, Prud, Rit, Breg, Ada, Prudine, Trudina, Livade, Komarevci, Do rita.
IZVORI:
Vasilije Konstatinović, Trideset dana na ubavu putu, Sremski Karlovci, 1899.
Dušan J. Popović, Srbi u Sremu do 1736/37, istorija naselja i stanovništva, Srpska akademija nauka, posebna izdanja knjiga CLVIII, Etnografski institut knjiga 1, Beograd, 1950.
Sretenije Zorkić, Petar Vukelić, Hronika Surduka, Novi Sad, 1984.
Komentari (0)