Običaj sahranjivanja unutar i pored srpsko pravoslavnih crkava u Vojvodini gotovo postaje pravilo tokom 18. i 19. veka. Pravo da budu sahranjene na ovom mestu imale su samo izuzetne ličnosti, sveštenici, osobe zaslužne za gradnju crkve i ostali dobrotvori, kao i ličnosti koje su za života pokazale veliko zalaganje za očuvanje srpske duhovnosti i kulture u Habsburškoj monarhiji. Izuzetke u neku ruku predstavljaju Cincari koji su, uglavnom, darivali crkvi velike sume novca kako bi im se odobrilo grobno mesto u crkvenoj porti.
Iz pregleda sahranjenih u porti Crkve sv. oca Nikolaja u Šidu zaključujemo da je velik broj pokojnika cincarskog porekla. Takva slika se uklapa u opšte društvene prilike 18. i početka 19. veka, kada su Cincari bili nosioci i glavni pokretači razvoja građanskog društva u našim krajevima. Preostali broj pokojnika čine najuglednije ličnosti Šida – plemići, sveštenici najviših činova, veliki dobrotvori kao i članovi njihovih porodica.
Do sada se smatralo da su ovi spomenici ugrađeni u zid crkve 1772. godine, pošto su se našli u gabaritu novog većeg crkvenog broda. Ovo mišljenje se ne može prihvatiti, jer su samo dva spomenika starija od ovog datuma, od koji jedan danas nije ni sačuvan. Verovatno je samo spomenik Marka Dimića izmešten 1772. godine i potom uzidan u novi brod crkve.
Sumirajući spisak pokojnika kao i podatke o njima, nameće se zaključak da porta šidske crkve sv. oca Nikolaja predstavlja poslednje prebivalište svojevremeno elite šidskog društva, istaknutih osoba koje su zaslužne za razvoj Šida i njegovo uzdizanje u red važnijim mesta u Sremu.
Na spoljašnjem platnu zidova crkve uzidano je deset nadgrobnih ploča, dok se jedna nalazi na unutrašnjoj strani zapadnog zida naosa.
Grob jereja Pavela Voinovića
Pavel Voinović je rođen 1800. godine u Šidu. Završio je gimnaziju u Osijeku, a potom je pohađao karlovačku bogosloviju školske 1819-1820. godine. Obavljao funkciju administratora šidske parohije od 1825. do 1829. godine, a aprila meseca 1829. godine dobio je parohiju u Šidu i opsluživao je do svoje smrti 1845. godine.
Grob jerej Avakuma Stefanovića
Rođen je u Šidu oko 1745. godine. Rukopoložen je 5.4.1767. godine kada je i dobio parohiju u Šidu. Godine 1773. zabeleženo je da živi sa jednim neoženjenim bratom i da je imao obradive zemlje, tri vinograda, dve livade. Godine 1811. imao 2 motike i pola jutra vinograda. Preminuo je 01.6.1823. godine u Šidu.
Grob Kirila Mihailovića i porodice
Kiril Mihailović Badalov (1735-1798), sudeći po imenu i prezimenu, zanimanju i kumstvu sa Cincarima bio je najverovatnije cincarskog porekla. Po zanimanju je bio čarugdžija (opančar). Kiril je bio među uglednijim i svakako imućnijim Šiđanima. Funkciju šidskog kneza je obavljao 1784, 1789. i 1790. godine a epitropa 1785. godine. O podizanju grobnice u porti govori jedan dokument od 1. marta 1799. godine. U pitanju je obligacija po kojoj Kirilov sin Jovan († 3.5.1802.), ostavlja Crkvi sv. oca Nikolaja u Šidu 100 forinti (s tim da za njegovog života crkva dobija i 6 forinti godišnje kamate na ovu sumu) a da crkva zauzvrat podigne novu grobnicu za njegove roditelje i njega. Prema tekstu na spomeniku jasno se vidi da je sam spomenik podignut od strane supruge i sina, što znači do 1802. godine, odnosno do sinovljeve smrti. Sara Mihailović u svom testamentu pisanom 1812. godine, u znak zahvalnosti na pomoći kojoj joj je Srpska pravoslavna crkva u Šidu učinila, ostavlja posle smrti crkvi celokupno imanje, s tim da njena snaja Ana može do svoje smrti da stanuje u njihovoj kući. Zanimljivo je da u testamentu ona iznosi i molbu crkvi da, kako je već ugovoreno sa njenim sinom, crkva podigne novu grobnicu u porti i da posle njene smrti u nju položi zajedno njeno telo i posmrtne ostatke njenog supruga Kirila i sina Jovana. Ana Mihailović, Jovanova supruga, preminula je 1827. godine i sahranjena „vo ogradi cerkovnoj“ verovatno u istu grobnicu gde i njen suprug.
Grob protoprezvitera šidskog Kirila Mikovića i porodice
U pitanju je plemićka sveštenička porodica. Plemićki list i grbovnicu Mikovići su dobili 31. maja 1699. godine. Plemstvo je proglašeno u Bačkoj županiji 1699. godine, a u Sremskoj županiji 1770. i 1772. godine.
Prota Kiril Miković je po svemu sudeći treći protoprezviter u Šidu nakon Velike seobe Srba 1690. godine. Prema dostupnim podacima se može pretpostaviti da je zvanje šidskog protoprezvitera obavljao u periodu od 1730-1740. godine. Prvi put se u Šidu pominje 1715. godine kada je zabeleženo da je kao sveštenik vodio školu u mestu. Prota Kiril je rođen u Somboru 1683. godine od oca Petra, somborskog ratara. Imao je dva brata, Nina i Janka. Za sveštenika je učio u manastiru Bođani. Rukopoložen je 1705. godine bez svešteničke sinđelije. Sinđeliju za protojereja je dobio od mitropolita Vikentija Popovića. Duhovnik mu je bio jeromonah Avakum iz manastira Vrdnika. Godine 1733. prota je posedovao jedan trangfilon, jedan moskovski službenik, epitrahilj od svile i jedan svetogorski krst. Imao je posed od deset motika vinograda, dve kose livada i dve njive. Za protu je te godine zabeleženo: „pravila Cerkovna dobro deržitsja, i u poslušaniju arhiepa: dobro vo veru postupaet“. Sa suprugom Krunijom se venčao u Paragama. U braku su imali sinove Gavrila (1710-1759), Josifa (1728-1779) i Jovana (1733), i kćerke Poleksiju (1722), Mariju (1726), Martu (1730-1774) i Dionisiju (1732-1804). Kuća prote Kirila se nalazila na uglu Školskog sokaka (Školska ulica) i Crkvenog šora (ul. Zmaj Jovina), na mestu današnjeg Srpskog doma (tzv. Crkvena sala).
Prota Gavril pl. Miković, sin prote Kirila pl. Mikovića, je rođen u Šidu 1710. godine. Školovao se u Sremskim Karlovcima. Rukopoložen je 1731. godine od strane Maksima Sebiškog. Od 1731. do 1744. godine bio je paroh u Šidu. Sa suprugom Anom je imao sina Grigorija plemenitog Mikovića († 1814, Novi Sad) i ćerku Jelisavetu, udatu za novosadskog trgovca Pavla Mirosavljevića, sina dugogodišnjeg sveštenika Uspenske crkve u Novom Sadu.
Prota Josif Miković obavljao je sveštenički poziv od 9. aprila 1753. do septembra 1762. godine. Od 22.9.1762. do 1779. godine bio šidski protoprezviter. Rukopoložen je 9. marta 1753. godine a sinđeliju primio 27. avgusta iste godine. Imao je kćerku Ružicu, udatu za šiđanina Prokopija Mirkovića, i sina Gavrila, šidskog sudiju. Preminuo je 31.12.1779. godine i sahranjen u porodičnu grobnicu u porti šidskog hrama. Zabeleženo je da je 1773. godine posedovao šest jutara obradive zemlje i tri livade. Unuk prote Josifa, Gavrilov sin Dimitrije pl. Miković je nasledio Grigorijevu kuću u Novom Sadu, gde se verovatno i preselio posle 1834. godine. Mikovićeva kuća u Novom Sadu je izgorela u toku revolucionarnih godina 1848/9, a 1872. godine prodata je u korist karlovačkog mitropolita. Dimitrijev sin, Jovan pl. Miković (Šid, 1826 – Vukovar, 1871) bio je podžupan Sremske županije.
Grob Janka Nikolića i porodice
Janko Nikolić (1711-1776) najverovatnije je bio cincarskog porekla. U Tefteru priložnika za gradnju šidske crkve iz 1772. godine, upisan je Nikolićev prilog od 50 forinti. Zanimljivo je da spomenik podiže Jankova druga supruga Kalina (1733-1788), i to i svom suprugu Janku, njegovoj prvoj supruzi Todi (1725-1775), sebi za života i svojim roditeljima Mojseju († 1788) i Evri († 1781) Irižanin.
Grob Petra Kalinića i supruge Dafine
Gospodin Petar (Mojsilović) Kalinić (1747-07.05.1819) spada u red istaknutijih Šiđana krajem 18. i početkom 19. veka. Petar se pominje 1782. godine u registru dužnika za arendu episkopskom vlastelinstvu u Šidu, 1784. godine u popisu šidskih trgovaca i zanatlija, i potom 1786., 1787., 1788., 1789. i 1790. godine kada je obavljao funkciju epitropa. Godine 1797. Petar je bio šidski kmet. Petar se 1780. godine oženio sa Dafinom (1766(?) – 07.12.1837), ćerkom Kaline druge supruge Janka Nikolića iz Šida. Zanimljivo je to što je Petar svoje prezime Kalinić, najverovatnije uzeo po imenu svoje tašte. Petar i Dafina nisu imali dece pa su primili u kuću i potom, verovatno, usvojili, Konstantina Biberlića (1795-1852), sina Maksima i Sofije Biberlić iz Šida. Konstantin je uzeo prezime Kalinić, i njegovi inicijali se nalaze na kraju teksta na spomeniku (Konstantin Kalinić).
Grob Ane pl. Miković i sina
Ana plemenita Miković (1752–1780), druga supruga Grigorija plemenitog Mikovića, potiče iz plemenite porodice Jovanović. Grigorije i Ana su imali kćerku Sosanu (r.1777) i sina Gavrila (1779-1780).
Jerej Avksentije Nedeljković
Rođen je u Šidu 1725. godine od oca Tadije. Rukopoložen je 17.3.1752. godine, sinđeliju je primio tek 27.8.1753. godine. U Šidu se kao paroh prvi put pominje 1756. godine. Imao je četiri sina, i posed od tri jutra obradive zemlje. Preminuo je 13.12.1786. godine. Njegova supruga Anastasija je preminula 29.5.1791. godine. Njihov sin Atanasije je takođe bio sveštenik.
Grob Dimitrija Jovanović, žitelja sela Jamene
Gospodar Dimitrije Jovanović (1740-1810), žitelj šanca Jamene, 1791. godine bio je ktitor manastira Privina Glava. U protokolu umrlih stoji napomena da je sahranjen „pri cerkvia ot strani levij“. Moguće je da je Dimitrije dao veći prilog i šidskoj crkvi ili je na neki drugi način zaslužio pravo da bude ovde sahranjen.
Grob Marka Dimića
O Marku Dimiću (1700-1735) nema više podataka. Prezime Dimić se pominje kasnije u protokolima krštenih, venčanih i umrlih, kao i u popisima starešina Šida. Kako se ovo prezime izuzetno često, ako ne i uvek, vezuje za Cincare (izvedeno od ličnog imena Dima) može se pretpostaviti da je i Marko Dimić poreklom Cincar. U dokumentima vezanim za carinarnicu u Rači pominje Georgije Dimić iz Šida.
Đurica Obradovića (1648-1718)
O Đurici Obradoviću (1648-1718) nema više podataka. Ovo je najstariji datiran (sačuvan) spomenik u Šidu.
U protokolima umrlih Crkve sv. oca Nikolaja u Šidu, sveštenici su uglavnom, ali ne uvek, stavljali napomenu kod pokojnika sahranjenih u porti crkve. Tako znamo za neke osobe da su tu sahranjene iako njihov spomenik nije danas očuvan. Prema protokolima umrlih u porti su sahranjene i sledeće osobe:
- Filip, sin Cincara Slavuja Ješića, velikog crkvenog dobrotvora, preminuo 5.12.1780. godine. Sahranjen uz desnu (južnu) stranu crkve.
- Atanasije Nikolić, protoprezviter šidski, preminuo 15.3.1789. godine. Sahranjen u crkvenom groblju, nije preciziran položaj u odnosu na crkvu.
- Ekaterina, ćerka Naste Nikolića, preminula 8.2.1792. godine. Sahranjena u grobnicu pri crkvi. Nasta Nikolić je najverovatnije bio Cincar, inače brat gore pomenutog Janka Nikolića. Kao jedan od potpisnika završnih računa crkve sv. oca Nikolaja Nasta se redovno javlja od 1784-1805. godine.
- Pavel, sin protoprezvitera Stefana Uroševića. Preminuo 14.10.1794. godine. Sahranjen pri crkvi.
- Dete Kornelije ot Miković. Preminuo 14.4.1795. godine. Sahranjen pri crkvi. Kornelije je verovatno sin Gavrila pl. Mikovića.
- Stefan Protić, sveštenik, preminuo 15.01.1804.
- Stefan Urošević, protoprezviter. Preminuo 9.4.1805. Sahranjen pri crkvi.
- Manojlo Didić, preminuo 16.10.1805. godine. Sahranjen pri crkvi. Poreklom je bio Cincar. Godine 1772. za gradnju šidske crkve priložio je 30 forinti. Obavljao je funkciju epitropa 1775. i 1776. godine, i kasira 1791. i 1792. godine.
- Jerej Grigorije Georgijević. Preminuo je 5.3.1810. a sahranjen pri crkvi.
- Mihail Georgijević, preminuo 14.10.1810. Sahranjen pri crkvi.
- Božana, supruga pokojnog gospodina protoprezvitera Atanasija Nikolića. Preminula 28.10.1810. Sahranjena pri crkvi.
- Julijana Nikolić, preminula 8.2.1817. Sahranjena u porti.
- Gavril ot Miković, preminuo 26.10.1827. godine. Sahranjen verovatno u jednoj od Mikovićevih grobnica.
Komentari (0)