Poreklo stanovništva naselja Baloči, opština Podgorica – Crna Gora. Prema knjizi dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Nalaze se y Donjim Komanima i zahvataju prostor od podnožja brda Željeve glavice i Matice do Busovnika. Na tom, od jugoistoka prema sjeverozapadu nagnutom i karstifikovanom prostoru, razmještene su brojne manje depresije okružene glavicama i bregovima. Na njegovom sjevernom dijelu pri stranama i po ulegnućima koja su u sastavu relativno plodne „Zavale“ Orahove ljute grupisane su ili podvojene kuće ovog razbijenog naselja. U najnižem dijelu ka rijeci Sitnici (taj njen dio naziva se Matica) pruža se izvjesno zamočvarena zona ravnice. Nasslje je kolskim putem, usječenim podnožjem brda Zelenika te preko mosta na Citnici (zvani Komanski most) i sela Gornje Gorice (Lješkopolja) povezano sa putem Titograd–Cetinje, a, isto tako, y novije vrijeme i ca gornjokomanskim i bandićiim selima. Taj krak prema Titogradu dug je 10 km; izgrađen je (na dionici Komana) 1948, a dograđivan i produžen naviše prema Dolovima (dužinom od 3,5 km) 1954. godine. Naselje je od Titograda udaljeno 11, a od Danilovgrada 15 km, dok se mjesno (administrativno) sjedište nalazi u njemu. Granica atara mu, počev od jugozapada na sjeveroistoku, vodi od Relješkog vrha prema Golubovom oberu, gdje okreće ka istoku preko Gomile i Čiste jame do Poganog potoka na rijeci Matici. Odatle ide rijekom do Bezdanskog izvora na preko Džanovića luga na Bobovine, gdje okreće ka jugozapadu i preko Lješa i Prudi dalje vodi poniže Praskinih gomila ka Puranovom odsoju i Relješkom vrhu. Dužinom (CI—JZ) od 4,1 i širinom (Z-I) od 1,2 km, atar zahvata 4,90 km2 površine. Sredina sela nalazi se na visini od 100 m.
Istorijat.
Područje pod nazivom Komani, nome pripadaju Baloči prvi put se „u najstarijim sačuvanim sudsko–notarskim spisima kotorskim” pominje 1326. g. Zatim se y povelji Đurđa Crnojevića iz 1492. Pominju (imenom i prezimenom) tri lica „od Komana“. U turskom defteru iz 1521. uvedeni su Komani seljani (selo) sa 80 kuća u devet „mahala“ i Komane Gornje (selo) sa 66 kuća. U defteru iz 1570. Komani Seljani uvedeni su kao Doljni Komani, kojima Baloči ugpravo pripadaju. Godine 1431, takođe y kotorskim opisima, pominje se katun Balošan, za koji Kovijanić smatra „da je ovdje riječ o katunu Baloča, Baločana“ Bratstvo Baločevića pominje se y povelji Đurđa Crnojevića iz 1492. Đurađ ustupa Stjepanu Malošiću neki raniji posjed Baločevića i Grubičevića. „Ovaj katun mogao je biti tih Baločevića, po kojima je nazvan Baloče. Prema M. Bolici, početkom 16. vijeka Gornji Komani su imali 53 d. sa 150 vojnika, a Donji 60 d. sa 160 vojnika. Dipre i Somijer početkom 19. vijeka kazuju da su Gornji Komani imali takođe 53 d., a Donji 45. Godine 1865. komanska kapetanija je imala 250 d., a 1879. 267 d. sa 1420 stanovnika (737 m. i 638 ž.); zatim je 1899, obuhvatajući sela Makanje imala 35 d. ga 23 stanovnika (131 m. i 99 ž.; pismena 34 m.), Bužinu (53 d. sa 268 stanovnika; 145 m. i 123 ž.; pismenih 35 m. i 2 ž.), Đeđeze (15 d. sa 89 stanovnika; 47 m. i 42 ž.; pismenih 10 m. i 2 ž.), Mitroške njive (29 d. sa 146 stanovnika; 77 m. i 69 ž.; pismena 3 m.), Zeleni do (20 d.. sa 116 stanovnika 54 m. i 62 ž.; pismena 23 m. i 1 ž.); Valone (33 d. sa. 190 stanovnika; 99 m. i 91 ž.; pismena .24 m.), Oraovicu (50 d. sa 279 stanovnika; 140 m. i 139 ž.; pismena 33 m.), Milate (40 d. sa 226 stanovnika; 103 m. i 123 ž.; pismenih 21 m.;i 1 ž.), Delove (24 d. sa 153 stanovnika; 87 m. i 66 ž.; pismenih 19 m.) i Ćavu (17 d. sa 100 stanovnika; 54 m. 46 ž.; pismenih 19 m.), odnosno četiri opštine, zvane: Vukovićka Sekulićka, Bezdanska i Glavička – imala 316 d. sa 1797 stanovnika.; 922 m. i 865 ž.; pismejnih 221 m. i 6 ž., a 1903 god. u njoj je bilo (Komani 200 i Bandići 135) 335 d. Erdeljanović je u Baločima popisao 41 d., a 1925. bilo ih je 47 sa 242 stanovnika.. Isti broj domaćinstava popisan je i 1948, dok je broj stanovnika porastao samo za 1. A zatim je bilo 1953 (46:242), 1961 (39 : 192) i 1971 (35:122). Od zadnjet broja te godine y selu je od rođenja živjelo 86, a 36 se doselilo, i to 20 do. 1945, a ostali poslije. U zadnja dva popisa domaćinstva su prema broju članova bila: sa 1 (1 :5), sa 2 (8:11), sa 3-5 (11:5), sa 5-8 (12:22) i sa 8 i više (7 : 8). Tada je sastav glavnih starosnim-polnih grupa izgledao ovako: prva 80:40 (ž. 38 :17), druta 82 :50 (ž. 42:34) i treća 30:31 (ž. 12 : 14) .
Struktura stanovništva.
Prema obrazovanju, mještani su bili: bez škole 31 : 28 (ž. 30 : 23), sa četvorogodišnjem 100:62 (ž. 51 : 34), sa osmogodišnjom 9 : 7 (ž. 2 :0), sa srednjom 3 : 3 (ž. 1 : 2) sa višom 2 : 1 i kvalifikovani radnici (4 : 2). a .nepisieiih je bilo 21:25 (ž. 2 :21).
Tada je posjedovna i dohodovna struktura domaćinstava iztledala ovako: bez zemlje (0 :0), do 2 ha (29 :2), sa 2–5 (7:1) sa 5-10 (2 : 15), sa 10-15 ((0:5), i sa 15 i više ha (1:12), odnosno poljoprivrednih 39 : 16, mješovigik 0 :16 M nepoljoprivrednih 0 : 3.
U 1953. g. 25 aktivnih izdržavalo je 60 lica; y poljoprivredi 23 55, a sa ličnim primanjima bila su 2 lica. Isti odnos se y naredna dva popisa izmijenio tako da je aktivnih bilo 56 : 59, izdržavanih 127 :51; u poljoprivredi 35:49 i 83:26, a sa ličnim primanjima 9 : 12.
Tip sela.
Baloči imaju relativno povoljan topografski i geografski položaj. Prvi zato što su se razvili oko znatnih produktivnih i osunčanih depresija; i što atar zahvata gorovite niže strane Busovnika na jednoj i zaravnjene površine y dolini Sitnice (Matice) na drugoj strani, a drugi zbog toga što se naselje, iako je izvan glavnih puteva, nalazi na sredokraći između Titograda i Danilovgrada. U novije vrijeme povezano. je redovnom autobuskom linijom sa Titogradom. Tipološki, pak, Baloči pripadaju polurazbijenim naseljima, jer se sastoje iz sljedećih dijelova: Petala ;(8 kuća), Piska (5), Pandurice (1), Željeve glavice (4), Donjiih Baloča (11), Rubete (5), Lješa (4) i Pruda (1). Srednja udaljenost kuća od središta naselja je oko 03, km. Od ukuono 48 kuća 31 je prizemna, a ostane na izbi. Sve su pokrivene titlom; daščani plafon je u 37, a malterisani u 11. U međuratnom periodu samo je na 4 kuće izvršena dogradnja (po 1 soba), a poslije 1945. Uz dvije kuće su doprađone dvije sobe, a uz tri kuće i tri prostorije za ostavu. U selu je popisano 35 stanova sa 1399 m2, od kojih su 17 iz prvog, 9 iz drugog, 7 iz trećeg i 2 iz četvrtog perioda. Ognjište su imala 32, zemljani pod 9, a svi električno osvjetljenje. Prema vrsti su: 18 jednosobnih i garoonjera, 12 posebnih soba i 5 dvosobnih.
Rodovi.
Septembra 1974. y selu su živjeli:
-Radulovići (28 d.) i:
-Jovanovići (8).
Poslije 1945. iselila su se 73 lica, od kojih u Titograd 65, (svi povremeno dolaze), a u periodu 1918—41. 6 d. sa 22 člana (u Metohiju, Podgoricu i Bjelopavliće). Ranije je na rad y Ameriku išlo 13 mještana. Sada ima 9 dnevnih migranata (do Titograda).
Vode.
Selo ima 24 privatne bistijerne (od njih su 14 napravljene poslije 1945. g.) i jednu seosku, odnosno plemenoku vodu, zvanu Ublice. Poniže sela javljaju se periodični izvori, kao što su Pogana i Čista jama i dr.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Električno osvjetljenje uvedeno je 1971. g. Do maja 1973. Mještani su pribavili 5 električnih šporeta, 5 frižidera, 1 televizor i 20 radio-prijemnšsa (15 tranzistora i 6 gramofona). Samo ognjište koristilo je 18 d., ognjište i električni šporegt 5 i samo obični šporet 5. Gusle je imalo 15 d. Znatnije promjene u ostaloj opremi prisutne su samo u manjem broju kuća. To je posljedica činjenice da se u selu zadržao relativno mali broj mlađih mještana. Stariji živalj je dosta pasivan „nosilac“ tih promjena. S druge strane priličan broj mještana podigao je kuće u okolini Titograda, pa je glavna briga bila usredsređena na njihovu izgradnju i opremanje.
Lokacije kuća u selu su takve da su omogućile izgradnju „taraca“ pokrivenih trijemovima kao i ograđivanje prostora za dvorišta i obore y čijem .su sastavu i pomoćni objekti kojih (malih i većih) ima 33. Većina ih je suhozidno građena i pokrivena tiglom. Kuće na izbi, koje su obično i nešto veće, građene su, pored ostalog i zato, što je u selu bilo veoma razvijeno ne samo stočarstvo (mnogo više više) nego i vinogradarstvo. I za jedno i za drugo bile su potrobne ne samo izbe (konobe) nego i pojate; pa i manje kućerice za živinu i svinje.
Sada je, međutim, fond sitne stoke jako smanjen, pa se pojate obično koriste za krave.
Oko svih kuća, sasvim blizu ili nedaleko od njih su, češće manje nego veće, okućnice. Obično su ograđene podzigdane suvomeđama; takve su i mnoge druge isterasirane parcele. Poglavito su namijenjene vinovoj lozi i povrću. Druga imanja su razbacana, tako da među njima ima i dosta udaljenih.
Mještani su koristili plemensku planinu na Latičnom. Takođe su drugima davali stoku na čuvanje – na Lukavici. Prvih je bilo 15-20, a drugih 8-10. Danas, na Komove stoku daje (mala stada) 5 d., a 7–10 ih izgoni na Latično. Tamo imaju svoje kolibe. Nekoliko domaćinstava koristi svoja katuništa i na Siljevici.
IZVOR: Prema knjizi dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)