Poreklo stanovništva sela Barje, opština Bosilegrad – Pčinjski okrug. Prema knjizi Gorana Milanova „Naselja opštine Bosilegrad“ – izdanje Bosilegrad 2016. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Zapadno od centra opštine, na oko 11,9 kilometara od sela Gornja Ljubata i na oko 27,4 km od Bosilegrada, nalazi se selo Barje. Smešteno je na severoistočnim obroncima planine Besna Kobila, na padinama njenih grebena Kamik, Barska planina, Veselov Čukar i na južnim padinama Ržanske planine, na desnoj strani doline i u izvorištu Barske reke.
Selo Barje graniči sa selima Gornja Ržana na severu, Ploča na severoistoku i Musulj na jugu, a na zapadu selo graniči sa opštinom Vranje. Dužina između severne i južne granice je oko 3,70 kilometara, dok je maksimalna širina 3 km.
Tip sela.
Po oblicima reljefa za selo Barje možemo reći da je planinskog tipa, jer se skoro sve mahale nalaze na padinama planine Besna Kobila – Anastasovci, Đošinci, Marinkovci, Radulovci, Đelinci, Kula u Kecanje.
Za razliku od većine naselja u opštini Bosilegrad, Barje nikada nije bilo zbijeno selo, već su od osnivanja formirane gore navedene mahale.
Postanak i ime sela.
Današnje selo Barje je relativno mlado naselje, osnovano verovatno pre oko 300 godina od strane deda Stoice iz Donje Ljubate, iz porodice Popovaca, koji je bio turski momak i čivčija tadašnjem gospodaru sela. Prekriveno je bujnim bukovim šumama i pašnjacima, koje su verovatno i razlog naseljavanja ovog sela. Pored njih, selo je bogato i galenitnim rudama, zbog kojih je verovatno bilo naseljavana i u dalekoj prošlosti. Druga priča kaže, da je prvi zaseljenik poreklom iz mahale Rogljinci, iz s.Rajčilovci. Naime, on je imao 5 sestara, od kojih najlepšu je silovao neki Turčin, kog je on ubio i zatim pobegao u današnje Barje i naselio mahalu Kula.
Ne zna se kako je naselje Barje dobilo ime, verovatno po brojnim barama.
Starine u selu.
Iako Barje nema staro selo, odnosno „Gradište“, postoje iskopine i arheološki lokaliteti. Na lokalitetu Kulski kamen, u blizini mahale Kula, nalaze se ostaci Rimskog srednjovekovnog rudnika, gde su stanovnici nalazili glinena oruđa i sudove. Pored njega su se nalazile dve „Ajdučke kule“, koje su verovatno bile stražarska mesta, za čuvanje puta do barske galenitne rude. Na lokalitetu Oroigrište, ka vrhu Besne Kobile, još u vreme Osmanskog carstva mladi su igrali kolo – žene i muškarci su nosili belu narodnu nošnju.
Na lokalitetu đubrište, pored puta Bosilegrad—Vranje, zasađen je spomen šumarak sa česmom, na kojoj se nalazi mermerna ploča u znak sećanja na 24 ljudi, poginulih na putu u podnožju Besne Kobile od 1949. do 1969. godine.
Klima.
Teritorija Barja se nalazi u umereno–kontinentalnom klimatskom pojasu, ali zbog velike nadmorske visine klima je izrazito planinska. U selu ne postoji meteorološka stanica, koja bi dala izuzetno značajne pokazatelje o klimatskim uslovima ovog područja, tako da ne možemo naučno i tačno govoriti o klimi ovog naselja, ali na osnovu zapažanja stanovništva, srednjim vrednostima za opštinu i raznim drugim izvorima, uradićemo neke uopštene izvode.
Planinsku klimu sela odlikuje duga, oštra i hladna zima, sa dosta snega i kratkim svežim letima. Količina padavina je veća nego u nižim predelima, a u zimskoj polovini godine izlučuje se u vidu snega. Sneg je u prošlosti više padao nego danas i obično traje od novembra do početka aprila, ali ponekad ga ima toliko, da su putevi neprohodni po 1–2 meseca. Temperatura opada sa visinom, za 0,5°S, na svakih 100 metara. Oblačnost je veća u letnjem, a manja u zimskom periodu. Proleća su kraća, promenljiva i hladnija od jeseni, koje su zbog letnjeg zagrevanja zemlje toplije, maglovite od snažnih, planinskih vetrova sa severa i severozapada. Najsnažniji je severoistočni vetar, koji često puta zimi znatno spušta temperaturu i sa čestim kišama. Mahale sela se nalaze na mestima, koja su najbolje skrivena
Vode.
Razčlanjen reljef, znatne količine padavina i specifičan geološki sastav zemljišta sela Barje, koji se odlikuje velikim prostranstvima vodonepropustljivih stena paleozojske starosti, uslovile su pojavu većeg broja vodenih izvora. Sve vode ovoga kraja otiču potokom Barska reka, koji nakon stave sa Pločkim potokom formira rečicu Vratnica, koja sa Crnom rekom formira Musuljsku, koja zatim formira Ljubatsku, Dragovišticu i preko Strume vode odlaze u Egejsko more. Tako vode sela Barje pripadaju Egejskom slivu.
Barska reka ili Barski potok je dug oko 4 km i ima pad od oko 500 metara. Njegove vode su postojane, sa vodostajem koji se koleba u zavisnosti od godišnjeg doba — raste u proleće kada se tope snegovi, a opada tokom leta. Sneg, koji se na Besnoj Kobili zadržava čak i po 9 meseci, omogućava postojanje Barskog potoka.
U rečni sistem sela ulaze još 6-7 potoka, koji izviru na padinama Besne Kobile i Ržanske planine i ulivaju se u Barsku reku.
Barje odlikuju i bojni izvori po obroncima Besne Kobile i Ržanske planine, od kojih je najveći Vojnički voda, na južnim padinama Ržanske planine, iznad mahale Kula. Većina ovih izvora je neiskorišćeno, dok su neki kaptirani od strane stanovnika pojedinih mahala. Neki od izvora ljudi koriste za pojilišta stoke.
Vode sela Barje sy veoma čiste i visokog su kvaliteta, nekad su se koristile za mlevenje žita u vodenicama, a danas su dobar osnov za otvaranje fabirika za flaširanje iste. Barska reka, koja se odlikuje velikim padom, može se iskoristiti za izgradnju mini centrala i dobijanje električne energije.
Zemlje i šume.
Kada se ima uvidu nadmorska visina, ekspozicija terena, planinska klima i prirodna fauna sela, nije teško odrediti sastav i tip tla ili zemljišta. Zemljišta, koja su uglavnom rasprostranjena u Barju, su planinske crnice i šumska zemljišta. Pod bujnim planinskim travama se nalaze planinske crnice, koje su dosta plitke, pokrivene nerazloženim i delimično razloženim biljnim ostacima. Livade su se u malo nižim predelima nekada koristile kao njive, koje nisu davale dobre prinose, ne zbog zemljišta, koje je bilo dobrog sastava, već zbog nadmorske visine.
Velika prostranstva zauzimaju i šumska zemljišta, koja su bogata humusom, obrasla bujnim bukovim šumama. Neka prostranstva su raskrčena i koriste se kao obradive površine, uglavnom oko kuća.
Njive –Njive, Savina njivi, Čukar, Podina, Kompirište, Sečina, Prisoke, Dlgi njivi, Zaednica, Skok, Vratnica, Dzidini, Staro gumno, Garinče, Kompiro, Pužar;
Voćnjaci · su uglavnom pored kuća (Bošinci, Gumno);
Livade – Čukar, Osoje, Bokino kućište, Suva livače, Kerija, Dolina, Kecanski rid, Trševina, Prisoje, Golemi dol, Valog, Bela bara, Rupa, Rit, Vučljan;
Pašnjaci – Čukar, košare, Gumno, Kompirište, Kula, Dolina, Kecanski rid, Njivi, Pladnište, Igrište, Stanci, Kusa kamila, Gelina planina, Kamena struga, Babino, Bonin zalog, Besna Kobila;
Šume —Padina, Rupi, Gorina, Drvnici, Prisoje, Pužar, Gramada, Velkova sečina, Korija, Dlboka ornica, Vratnjica, Ravna artina, Kratko prisoje, Kusa kamila, Ristino trlište, Golema dolena, koljčasta ornica, Pladnište, Sveta voda, Gornji dol, Krajište, Vugljen.
Stanovništvo.
Selo Barje je relativno mlado naselje. Veruje se da je nastalo pre oko 300 godina od doseljenika iz okolnih sela.
Na osnovu tragova i srednjovekovnih ostataka rudarenja u blizini mahale Kula, kod lokaliteta Kulski kamen, možemo suditi da su ovaj kraj naseljavala Tračanska plemena, odnosno kako ih narod ovog regiona zove — Latini. Kraj ovih ostataka postoje i ostaci dveju kula, koje su bile najverovatnije stražarnice. Pošto su Latini naseljavali visoka i nepristupačna mesta i bavili se rudarenjema, moguće je da su naseljavali i teritoriju sela Barje.
Prvi koji se je doselio u današnjem selu Barje zvao se deda Stoica iz sela Donja Ljubata. Kasnije su u ove krajeve došli i drugi, čije su se porodice naselile na mestima, za koja su smatrala da su dobra i time oformile posebne dvorove, koji su kasnije prerasli y mahale.
Barje nikada nije bilo naselje zbijenog tipa, već od osnivanja je formirano 5 mahala – 4 sa desne strane Barske reke ijedna u početku, sa obe strane istog.
Početkom HH veka, u Barju bilo je 11 kuća u 5 mahala i to: Đelinci 2, Radulovci 1, Kula 2, Đošinci 3 i Marinkovci 3 kuće.
Prosečna starost stanovništva iznosi 46,8 godina, 45,2 kod muškaraca i 62,5 kod žena (2011.g. ), a po popisu 2002. god., prosečna starost iznosila je 34,8 godina. Dužina trajanja života je u prošlosti bila veća, nego danas. Najduži životni vek je trajao u selu 102 godine, a prosečan oko 75—90 godina, Dede sa dugim životnim vekom u selu bili su Najden, Bela, Boša, Radul, Velja, Marinko, Anastas i svi su živeli preko 90, a deda Ilija i preko 100 godina.
Prvi na teritoriji sela se je zaselio deda Stoica iz Donje Ljubate, njegovi potomci su živeli u mahali Marinkovci, Kasnije su u ove krajeve došli i drugi, čije su se porodice naselile na mestima, za koja su smatrala da su dobra i time oformili posebne dvorove, koji su kasnije prerasli u mahale.
Danas selo Barje čine 7 mahala: Anastasovci, Đošinci, Marinkovci, Radulovci, Belinci, Kula i Kecanje i sve su osim poslednje dve, dobili ime po osnivaču, Anastasovci je prva mahala, na putu Bosilegrad-Vranje iz pravca sela Musulj. Nalazi se na nadmorskoj visini od 1362 metara. Danas u ovoj mahali nema stanovnika, dokje 3 kuća prazno.
Anastasovci je prva mahala, na putu Bosilegrad-Vranje iz pravca sela Musulj. Nalazi se na nadmorskoj visini od 1362 metara. Danas u ovoj mahali nema stanovnika, dokje 3 kuća prazno.
Đošinci se nalazi na oko 355 metara severoistočno od prethodne mahale, na 1315 metara nadmorske visine. Pre jednog veka u mahali bilo je 3 kuća, a danas nema stanovnika. U mahali ima 7 praznih kuća.
Marinkovci se nalazi na oko 400 metara nizbrdo od mahale Anastasovi, na 1244 metara nadmorske visine. Na početku HH veka u mahali bilo je 3 kuća, a danas ovde ne živi niko. Prazno je 5 kuća.
Belinci ili Pelinci je udaljena od prethodnih oko 0,5-1 km vazdušno, u podnožju grebena Veselov čukar, na 1355 metara nadmorske visine. Pre jednog veka u mahali bilo je 2 kuće, a danas nema stanovnika. Prazne su 4 kuće.
Radulovci ili mahala Radul se nalazi na oko 200 metara nizbrdno od predhodne, na 1295 metara visine. Pre jednog veka u mahali bila je jedna kuća. Danas tu živi dvoje stanovnika u jednom domaćinstvu, dok su 3 kuće prazne.
Kula se nalazi s leve strane i u dolini Barske reke. Odvojena je od prethodnih na daljini od oko 1,5—2 km ka severozapadu, na oko 1380 metara nadmorske visine. Na početku HH veka u mahali bile su dve kuće, a danas nema stanovnika, samo 4 praznih kuća.
Kecanjeje mahala, koja se nalazi na levoj strani Barske reke, pored granice sa selom Ploča, u podnožju Kecanskog rida, na 1380 metara visine. U ovoj mahali danas živi jedno domaćinstvo sa dva stanovnika, a 5 kuća je prazno,
*Gornji podaci su iskazani radi boljeg pregleda broja (4, slovima ČETIRI) stanovnika sela Barje do čijeg porekla se i knjizi, osim osnivača, nije moglo saznati.
Migracije.
Migracije, odnosno emigracije stanovništva, nisu zaobišle ni selo Barje. Migracije u ovom naselju nisu savremena pojava. Ljudi su u ove krajeve dolazili radi korišćenja pašnjaka i drugih prirodnih bogatstava i kasnije su tu i ostajali. Posle nekog vremena, zbog nepovoljnih uslova, napuštali su selo i silazili u obližnje kotline. Međutim, migracije u starim vremenima nisu bile toliko izražajne, ko iste poslednjih decenija HH veka.
Stopa emigracije iz Barja je daleko veća od stope imigracije. Razlozi za to su pre svega teški uslovi života i udaljenost sela od kulturnih i privrednih centara.
Zbog osobenih prirodnih i ekonomskih uslova Barčani su bili prinuđeni da svoju decu na školovanje šalju širom bivše SFRJ. Po završetku školovanja niko se nije usuđivao da se ponovo vrati u svoj rodni kraj. Migracija poprima ozbiljne razmere 70-ih, jer od tada do danas, broj stanovnika je opao 35 puta ili za 97,1% stanovnika –jedan od najvećih padova u celoj opštini. Odlazile su čitave porodice u selo Rajčilovci, Vranju, Skoplju. Broj doseljenih u ovo naselje je veoma mali i to su uglavnom osobe ženskog pola radi braka, kojih nema već oko 40 godina.
IZVOR: Prema knjizi Gorana Milanova „Naselja opštine Bosilegrad“ – izdanje Bosilegrad 2016. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)