Poreklo stanovništva sela Lipkovo, opština Lipkovo, Severna Makedonija. Prema knjizi Dr. Jovana F. Trifunoskog „Kumanovsko – Preševska Crna Gora“, izdanje Beograd 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela i vode.
Selo je u dolini Lipkovske Reke pri njenom silasku u supodiiu. Naselje je niznog oblika, jer su kuće poređane sa obadve dolinske strane. Stanovništvo upotrebljava tekuću vodu, vodu iz bunara, česama i izvora. Bunari su iskopani u novije vreme i nalaze se u dvorištima oko kuća. Neki bunari su relativno plitki te stoga u njima voda preko leta presušuje. U selu su još Češma Saat (Suva. Česma) i Češma Adžijas. Izvori su na ataru izvan sela. Oni su poznati pod imenima: Kroni Kostas (Kostin Izvor), Kponi Kadrias ( Kadriov Izvor) i Kroni Asanit (Asanov Izvor).
Zemlje i šume.
Selo je bogato još y njivama i ispašama. Ranije je bilo i prostranih šuma Njive su ispod sela na mestima,: Ćeramidnica, Drum te Orizareo (Orizarski put), Drum te Škupit (Skopski put), Ubišt, Ara Đat (Duga Njiva), Livada Đat (Dug. Livada). Mesta sa ispašom, brda i retka šuma zovu se: Dubrava, Bela Leska, Goljak, Barica, Drezga, Proj Zi (Crni Potok), Kepi Ametit (Ametova Karpa).
Tip sela.
Istaknuto je da je Lipkovo niznog oblika. Selo je po tipu zbijeno. Kuće su grupisane u sedam mahala koje nose nazive po glavnijim rodovima. Udaljenje između mahala je neznatno. Danas u Lipkovu ima 21 rod sa 178 domova.
Prošlost i starina.
Lipkovo je staro selo. Pisanih pomena o tome nema, ali je veoma živa narodna tradicija. Po iskazu stanovništva selo je staro koliko i susedna naselja Matejča i Otlja; za prvo je navedeno da je postojalo još u srednjem veku.
Selo Lipkovo je starije od muslimanskog doseljavanja na Karadagu. Kako se kazuje, ono je najpre bilo naseljeno samo pravoslavnim južnoslovenskim stanovnicima. Kasnije se zatečeno stanovništvo postepeno raseljavalo i na njegovo mesto dolazili su muslimani poreklom iz Arbanije. Poznato je da su pravoslavni u Lipkovu činili većinu nad ostalim muslimanskim stanovništvom sve do srpsko–turskih ratova 1876—1878 g. Pravoslavni stanovnici u selu pominju se i 1896 g. Oko 1900 g. broj pravoslavnih spao je na 240 duša, a neposredšo iza toga beleži se da pravoslavnih u Lipkovu ima svega u 11 domova.
Za pravoslavne iseljene stadrince iz Lipkova znaju i svi seoski muslimanom doseljenici, ali se detaljniji podaci o iseljenicima kod njih ne mogu pribrati. Do izvesnih podataka o ranijem pravoslavnom stanovništvu Lipkova došao sam raspitivanjem u okolnim selima, a delom u Kumanovu. Na taj način ustanovljeni su sledeći iseljeni rodovi:
-Trajkovci (5 k), Spasevi (1 k), Stevini (1 k), Dimitrijini (1 k), Damnjan (1 k), Maksim (1 k), Kuzmanovi (1 k), Perini (1 k), Krstevi (6 k) i Sirinićani (16 k). Ovi pomenuti rodovi sada žive u Kumanovu.
Iz Lipkova iseljeni su i Perini (1 k), koji sada žive u Opaju kod Kumanova. Osim toga slušao sam (kazivali u selu Otlji) da iseljenih pravoslavnih rodova iz Lipkova ima još u Nišu i Beogradu. Za neke se od iseljenih rodova zna vreme, uzrok iseljenja i dalje poreklo. Tako se Trajkovci na sela iselili pre 50 godina. Naziv Trajkovci doneli su u Kumanovo iz Lipkova, gde su živeli preko „dveste godini“; njihova dalja starina je iz okoline Prizrena. Danas su oni u Kumanovu poznati i pod imenom Naselenićani. Rod Krstevi y Lipkovu se zvali Golemovci po pretku Krsti koji je bio „golem junak”. Tu su živeli pored Sirinićana, sa kojima su imali zajedničku vodenicu u blizini danas poislamljenih domova iz Strukarske Mahale. Ređe se za njih čuje i naziv Koburci, po „koburu” koji je nosio Krsta. Inače daljom starinom su sa Kosova. U Lipkovu navodi se da su živeli iz vremena kada nije bilo muslimana pa do pre 60 godina; tada se iselili „od zulum”. Sirinićani iz Lipkova iselili se pre Krstevih. Ime nose po mestu starine (kažu selo Silanac?) odakle su došli kada i Krstevi. Pravo im je prezime Stojkolarci. U Kumanovo je iz Lipkova prešao predak Serafim, koga su muslimani „turčili” te je on stoga „so cepanica” (prisiljen) prodao zemlju muslimanima iz roda Spajilar.
Opšte je kazivanje da je kod današnje škole u Lipkovu postojala pravoslavna crkva, posvećena sv. Đorđu i pored nje nalazilo se groblje. Pre 60 godina, kada se Krstevi iselili iz sela, crkva je bila još očuvana. Docnije je ona porušena i njeni se tragovi danas ne poznaju.
Poreklo stanovništva.
Lipkovo je sada, sem jednog skoro doseljenog pravoslavnog roda, uglavnom muslimansko selo. Rodovi su po poreklu dvojaki: starinačpi i doseljeni.
Starinci su:
-Strukar (29 k), poislamljeni. U selu su „od pamtivek”. Na islam prešli u prvoj polovini 19 veka, kada je u Lipkovu nastupilo jače prodiranje muslimana iz Arbanije. Ostali muslimani zovu stanovnike iz roda Strukar, zbog promenjene vere, i imenom:
-Torbeši. Sada se u ovom rodu govori arbanaški. Sve njihove porodice žive u mahali koja nosi rodovsko ime.
Pravoslavni doseljenici su:
-Čeda (1 k, sv. Nikola), došao kao opštinski pisar pre nekoliko godina iz Kumanova. Ovde je sagradio kuću i stalno se naselio.
Muslimanski doseljenici su:
-Spajilar (13 k). od fisa Krasnić u Severnoj Arbanpji. Smatraju sekao relativno dosta rani muslimanski doseljenici. Ime dobili po pretku koji je bio spahija.. Doskora su u rodu imali veliku zadrugu od 40 duša (Isenovi). Žive u istoimenoj mahali.
-Emište (13 k), doselili se u prvoj polovini 19 veka. Ime dobili po mestu porekla u Ljumi (Severna Arbanija). Pre doseljenja u Lipkovo, a i kasnije, neke porodice iz ovog roda često se seljakale. Tako, na primer predak Amet Musa po iseljenju iz Ljume neko vreme živeo u okolini Skoplja, pa u Lipkovu, Kumanovu i najzad opet u Lipkovu. Svi stanovnici iz ovog roda danas žive u istoimenoj mahali.
-Tauše (12 k), od fisa. Beriš. Poreklo znaju u Severnoj Arbaniji. U selu imaju mahalu koja nosi njihovo rodovsko ime i u njoj žive zajedno sa stanovnicima iz roda Jaovi.
-Metan (20 k), doselili se iz Mata (Matja — mesto Derjan) u Severnoj Arbaniji. Ovde žive u posebnoj mahali koja nosi njihovo rodovsko ime.
-Dernjan (53 k), doselili se kao razgranat rod iz istog mesta. odakle je došao i rod Metan. Sve rodovske kuće, izuzev neznatnog dela koje su u donjem kraju sela, grupisane su u Dernjanskoj Mahali.
-Sulja (16 k), od fisa Šalja. Doselio se osnivač roda Suljo sa sinovima iz Severne Arbanije. U selu imaju posebnu rodovsku mahalu.
-Jaovi (9 k). od fisa Beriš. Ovde su došli u drugoj polovini 19 veka preko sela Bresta, gde su neko vreme boravili na putu iz Severne Arbanije. Žive u mahali Tauše.
U tursko doba iseljene su 2 porodice iz roda Tauše u obližnje selo Orizare. Tamo se zovu Šabedinlar ili Lipkoalit.
Cigani-Romi:
-Krajem 1940 g. u Linkovu je bilo 12 ciganskih porodica koje su živele u tuđim naročito za njih građenim kućercima („špi mađupit”). Leti se broj cigana smanjuje, jer oni tada borave u susednim selima, gde rade na njivama. Svi su lipkovski Cigani bližim poreklom iz Kumanova.
IZVOR: Prema knjizi Dr. Jovana F. Trifunoskog „Kumanovsko – Preševska Crna Gora“, izdanje Beograd 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)