Poreklo prezimena, naselje Lučani

Poreklo prezimena varošice Lučani, opština Lučani – Moravički okrug. Prema knjizi Jovana Erdeljanovića „Donje Dragačevo“ izdate 1902. godine, najnovije izdanje edicija „Koreni“ Službeni glasnik Beograd. Pripremio saradnik Porekla Milodan.

Položaj naselja.

Lučani počinju odmah od druma Čačak–Požega prema negrišorskoj mehani i savijaju se u vidu velikog luka oko izvorišta potoka Klenovca i Vrela do potoka Tople. Zatim se spuštaju dolinom Tople, pa u drugom luku slaze ponovo na isti drum.

Kuće su lučanske ili po kosama, koje se od pomenutog venca spuštaju ka Bjelici, ili su na stranama brda, koja se dižu na pojedinim od tih kosa. Počev s istočnog kraja sela glavnija su brda i kose: Vrtače, Pedojnice, Gančevac, Grdovac, Stijena, Crvena Zemlja, Popovica, Srednji Rt, Vrajkovice i Zapis.

Vode.

Kroz Lučane protiču tri potoka, leve pritoke Bjeličine. Sva tri izviru u selu. Potok Klenovac dobija najviše vode od Rađenovića Izvora i niže prima s leve strane potočak Dobrin. Potok Vrelo potiče od izvora Vrela Zlatića i dok teče izmeću kuća lučanskih, zove se Vrelo, a više u polju dobija naziv Rijeka i pod tim imenom utiče u Bjelicu. Treći je manji potok Prilibovac.

U selu se nije voda samo s izvora (većinom česama), kojih ima dosta. Najznatniji su pored pomenutih još i Vrba, Kaldrma, Radojevića Voda i Močila.

Zemlje i šume.

Zemlja za obrađivanje nešto je u selu i oko seoskih potoka a nešto niže druma do Bjelice. Pojedina mesta se zovu: Grabovac (pored Rijeke), Trnovita Njiva, Savovac, Budišnice, Kruševlje (kod škole), Ploča (između Tople i Prilibovca), Bod Grma, Hanište (kod sudnice), Belojnice i Lomnice.

Lučani imaju zemlje i u Rtarima (livade), i u Pakovraću (vinograde). Imanja su ova pokupovali njihovi stariji.

Šume imaju dosta. „Selska“ šuma i utrina sva je u blizini sela: u Debeloj Gori, Sjekiri, Dubravama, Dubovcu, Lipovcu, Rudinama i Kovljevači (Koviljevači).  Ostalo su zabrani opet svi oko sela: Bučje, Jankovina, na Srednjem Rtu i na Zlatnoj.

Tip naselja.

Kuće su u Lučanima dosta ravnomerno raspoređene. Razlike u njihovim međusobnim rastojanjima nisu velike: najobičniji je razmak između susednih kuća u pojedinim džematima 150 do 200 m. Naravno da se i ovde izuzimaju poneke grupe od srodničkih kuća, u kojima je taj razmak mnogo manji.

Džemati su se održali još nepomešani, ali ima već porodica, koje su se razišle i po drugim džematima. Džemati se zovu neki po mestu neki po glavnoj porodici a za neke ima i jedan i drugi naziv.

Počev od druma iznad negrišorske mehane džemati su ovako poređani:

Vrtače, gde su sami Rendulići (8 kuća); Rađenovići (8 kuća), pola s leve pola s desne strane potoka Klenovca;

Podojnice ili Alempijevići (11 kuća), gde su sami Alempijevići;

Vrelo ili Zlatića Džemat (13 kuća) u kome su sami Zlatići;

Todosijevići (3 kuće) i Todorovići (sa Blagojevićima; 8 kuća) su džemati jedne porodice s tim prezimenima;

Stojadinovići (21 k.) su veliki džemat od jedne razgranate porodice sa mnogim prezimenima, a osim toga su u ovom džematu i tri kuće od Todorovića (pojedini manji delovi od džemata Stojadinovića imaju i zasebne nazive prema svome mestu; to su Brajkovice pod istoimenim brdom, Srednji Pt, Pod Kamenjačama i Brdo);

Rendulići (5 kuća), džemat od same te porodice;

Mandići ili džemat Pod Zapisom (5 kuća).

Porodica Andrića (8 kuća) rasturena je po celom selu.

Najzad podaleko od sela ima jedna kuća Tomića kod Dubovca.

U selu je dakle 91 kuća.

Nazivi u naselju i varošici.

Pričaju, da je ime Lučani postalo otuda, što su se tu nekada „razlučile vojske.“ Ovo su ime, vele, zatekli i preci današnjih najstarijih porodica, kad su došli ovamo.

O postanku imena Pyja (brdo) pričaju ovo: na Ruji je bila nekada varoš i grad Dubrava, pa kad je jednom napadnu neprijatelji, bude postavljena straža na mestu, koje se i sad po tome zove Straža; na drugo mesto dalje odatle pošlju „stražu potajnicu,“ i ono se posle po tome prozove Potajnik. A kad straža javi, da se neprijatelj približio, narod se jako „uzruja,“ te se usled toga celo brdo prozove Ruja.

Starine u naselju.

Na brdu Zapisu, koje se diže odmah do druma, ima dva uzvišenja, koja jako liče na veće humke, samo su dosta izgubila od svoga pravilnog oblika.

Zna se, da je u dolini reke Bjelice blizu seoske sudnicebio nekad turski han na mestu, koje se i sad zove Hanište. Taj je han bio kraj staroga auta Bosna – Užice — Čačak. Išao je preko Dljina, pa je iznad izvora Vrbe prelazio u lučanski atar, prolazio kroz današnji džemat Uroševića do Srednjeg Rta; zatim je išao više sadašnjeg sela ispod brda Suhe Česme i preko Ruje silazio u Markovicu (dalje vidi u opisu Markovice). Taj je put služio sve dok nije načinjen sadašnji veliki drum. Još se u Lučanima nađe po gde—gde kaldrma od toga starog puta.

Gotovo u sredini sela zna se i sad mesto, gde je bio čardak lučanskoga spahije.

Postanak naselja i poreklo stanovništva.

Spomeni o negdašnjoj varoši na Ruji, blizina humki (na Ruji) n tragovi od građevina u Dubovcu svedoče, da je u ataru ili blizu ovog sela moralo biti i kakvih većih naselja.

A današnje selo Lučani nije staro: njegovo je stanovništvo sve od poznijih doseljenika.. Da je ipak pred kraj 18-og veka bilo prilično naseljeno. dokaz je uspomena o spahijskom čardaku a osim toga i očuvano predanje, da se najstarija porodica, Zlatići, naselila baš na „raselju“ starog sela, koje su Turci raselili.

U diplomi Prote Gučanina ovo je selo zapisano pogrešno: Čučanik. Da se tu mislilo na Lučane. dokaz je to, što se pominje upravo između Dljina (Drena) n Negrišora i Lisica. U spisku od 1818. godine Lučani imaju 23 doma sa 47 aračkih lica.

Najstarija je porodica:

-Zlatića, koja je pre 110 godina došla iz Podunavlja (možda iz Homolja). Sad se prezivaju:

-Zlatići, Vujadinovići i Miloševići (svi slave Nikoljdan).

Drugi su po starini:

-Ostojići ili Stojadinovići, poreklom „iz Zagrađe od Prizrena“. Njihov je predak, Stojadin Ostojić, ubivši tamo Turčina, pobegao u Crnu Goru u Tušnnu, a odatle je sa svoja tri sina došao u Vrane više Arilja. Posle mnogog seljakanja pređu u vreme prvog ustanka u Lučane. Sad se prezivaju:

-Uroševići, Milinkovići, Radojevići, Jevđovići i Bakarovići (Milovanovići). Svi slave Arhanđelovdan.

U vreme prvog ustanka su se doselili:

-Andrići iz Vasojevića (slave Lučindan), koji se sad prezivaju:

-Tanaskovići, Markićevići, Vučićevići i Radivojevići;

-Rendulići su od Sjenice;

-Rađenovići su iz Krive Rijeke u srezu zlatiborskom.

Nešto su docnije došli:

-Alempijevići, Todorovići, Blagojevići, Teodosijevići i Mandići. Prva je porodica poreklom od Pljevalja i živela je najpre pod Javorom, pa joj se ded doselio u Lučane a druge su tri zajedničkog porekla od jedne porodice, doseljene iz Prijepolja (sl. Arhanđelovdan). Mandići su iz Sjenice.

Poslednji se doselio:

-Tomić iz Krive Rijeke u srezu zlatiborskom.

Ostali podaci o selu.

Lučani po svom stanovništvu spadaju među najmlađa sela u Donjem Dragačevu. Jedina njegova starija porodica tek se krajem 18–og veka u njemu nastanila. I od nje ima do sad samo 13 kuća, a na 7 poredica doseljenih u 19-om veku dolazi svih ostalih 68 kuća. Ipak je u ovom selu doseljavanje rano završeno, još u početku 19–og veka, tako da je selo posle raslo samo priraštajem.

Interesantno je, što Lučani imaju i jednu porodicu iz Podunavlja, jer takih doseljenika nema više ni jedno selo u Donjem Dragačevu.

Seoska je slava Bela Subota po Trojici.

IZVOR: Prema knjizi Jovana Erdeljanovića „Donje Dragačevo“ izdate 1902. godine, najnovije izdanje edicija „Koreni“ Službeni glasnik Beograd. Pripremio saradnik Porekla Milodan.